| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya |
៣. យមកសុត្តំ
3. Yamakasuttaṃ
៨៥. ឯកំ សមយំ អាយស្មា សារិបុត្តោ សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ។ តេន ខោ បន សមយេន យមកស្ស នាម ភិក្ខុនោ ឯវរូបំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ ឧប្បន្នំ ហោតិ – ‘‘តថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’តិ។
85. Ekaṃ samayaṃ āyasmā sāriputto sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena yamakassa nāma bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti.
អស្សោសុំ ខោ សម្ពហុលា ភិក្ខូ យមកស្ស កិរ នាម ភិក្ខុនោ ឯវរូបំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ ឧប្បន្នំ ហោតិ – ‘‘តថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’តិ។ អថ ខោ តេ ភិក្ខូ យេនាយស្មា យមកោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មតា យមកេន សទ្ធិំ សម្មោទិំសុ។ សម្មោទនីយំ កថំ សារណីយំ វីតិសារេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។ ឯកមន្តំ និសិន្នា ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ យមកំ ឯតទវោចុំ –
Assosuṃ kho sambahulā bhikkhū yamakassa kira nāma bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti. Atha kho te bhikkhū yenāyasmā yamako tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmatā yamakena saddhiṃ sammodiṃsu. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ yamakaṃ etadavocuṃ –
‘‘សច្ចំ កិរ តេ, អាវុសោ យមក, ឯវរូបំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ ឧប្បន្នំ – ‘តថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’’តិ? ‘‘ឯវំ ខ្វាហំ, អាវុសោ, ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ – ‘ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’’តិ។
‘‘Saccaṃ kira te, āvuso yamaka, evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti? ‘‘Evaṃ khvāhaṃ, āvuso, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi – ‘khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti.
‘‘មា, អាវុសោ យមក, ឯវំ អវច, មា ភគវន្តំ អព្ភាចិក្ខិ។ ន ហិ សាធុ ភគវតោ អព្ភាចិក្ខនំ។ ន ហិ ភគវា ឯវំ វទេយ្យ – ‘ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’’តិ។ ឯវម្បិ ខោ អាយស្មា យមកោ តេហិ ភិក្ខូហិ វុច្ចមានោ តថេវ តំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ ថាមសា បរាមាសា អភិនិវិស្ស វោហរតិ – ‘‘តថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’តិ។
‘‘Mā, āvuso yamaka, evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhācikkhanaṃ. Na hi bhagavā evaṃ vadeyya – ‘khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti. Evampi kho āyasmā yamako tehi bhikkhūhi vuccamāno tatheva taṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti.
យតោ ខោ តេ ភិក្ខូ នាសក្ខិំសុ អាយស្មន្តំ យមកំ ឯតស្មា បាបកា ទិដ្ឋិគតា វិវេចេតុំ, អថ ខោ តេ ភិក្ខូ ឧដ្ឋាយាសនា យេនាយស្មា សារិបុត្តោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ សារិបុត្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘យមកស្ស នាម, អាវុសោ សារិបុត្ត, ភិក្ខុនោ ឯវរូបំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ ឧប្បន្នំ – ‘តថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’តិ។ សាធាយស្មា សារិបុត្តោ យេន យមកោ ភិក្ខុ តេនុបសង្កមតុ អនុកម្បំ ឧបាទាយា’’តិ។ អធិវាសេសិ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ តុណ្ហីភាវេន។ អថ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ សាយន្ហសមយំ បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោ យេនាយស្មា យមកោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មតា យមកេន សទ្ធិំ សម្មោទិ…បេ.… ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ អាយស្មន្តំ យមកំ ឯតទវោច –
Yato kho te bhikkhū nāsakkhiṃsu āyasmantaṃ yamakaṃ etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ, atha kho te bhikkhū uṭṭhāyāsanā yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘yamakassa nāma, āvuso sāriputta, bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’ti. Sādhāyasmā sāriputto yena yamako bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti. Adhivāsesi kho āyasmā sāriputto tuṇhībhāvena. Atha kho āyasmā sāriputto sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā yamako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā yamakena saddhiṃ sammodi…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto āyasmantaṃ yamakaṃ etadavoca –
‘‘សច្ចំ កិរ តេ, អាវុសោ យមក, ឯវរូបំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ ឧប្បន្នំ – ‘តថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’’តិ? ‘‘ឯវំ ខ្វាហំ, អាវុសោ, ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’តិ។
‘‘Saccaṃ kira te, āvuso yamaka, evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti? ‘‘Evaṃ khvāhaṃ, āvuso, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោ យមក, រូបំ និច្ចំ វា អនិច្ចំ វា’’តិ? ‘‘អនិច្ចំ, អាវុសោ’’។ ‘‘វេទនា និច្ចា… សញ្ញា… សង្ខារា… វិញ្ញាណំ និច្ចំ វា អនិច្ចំ វា’’តិ? ‘‘អនិច្ចំ, អាវុសោ’’។ តស្មាតិហ…បេ.… ឯវំ បស្សំ…បេ.… នាបរំ ឥត្ថត្តាយាតិ បជានាតី’’តិ។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, āvuso’’. ‘‘Vedanā niccā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, āvuso’’. Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោ យមក, រូបំ តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’ … ‘‘វេទនំ តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’… ‘‘សញ្ញំ… សង្ខារេ… វិញ្ញាណំ តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’ … ‘‘vedanaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’… ‘‘saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោ យមក, រូបស្មិំ តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’។ ‘‘អញ្ញត្រ រូបា តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’។ ‘‘វេទនាយ… អញ្ញត្រ វេទនាយ…បេ.… សញ្ញាយ… អញ្ញត្រ សញ្ញាយ… សង្ខារេសុ… អញ្ញត្រ សង្ខារេហិ… វិញ្ញាណស្មិំ តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’។ ‘‘អញ្ញត្រ វិញ្ញាណា តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpasmiṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Aññatra rūpā tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Vedanāya… aññatra vedanāya…pe… saññāya… aññatra saññāya… saṅkhāresu… aññatra saṅkhārehi… viññāṇasmiṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Aññatra viññāṇā tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោ យមក, រូបំ… វេទនំ… សញ្ញំ… សង្ខារេ… វិញ្ញាណំ តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោ យមក, អយំ សោ អរូបី… អវេទនោ… អសញ្ញី… អសង្ខារោ… អវិញ្ញាណោ តថាគតោតិ សមនុបស្សសី’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, អាវុសោ’’។ ‘‘ឯត្ថ ច តេ, អាវុសោ យមក, ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សច្ចតោ ថេតតោ 1 តថាគតេ អនុបលព្ភិយមានេ 2, កល្លំ នុ តេ តំ វេយ្យាករណំ – ‘តថាហំ ភគវតា ធម្មំ ទេសិតំ អាជានាមិ, យថា ខីណាសវោ ភិក្ខុ កាយស្ស ភេទា ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតិ, ន ហោតិ បរំ មរណា’’’តិ?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, ayaṃ so arūpī… avedano… asaññī… asaṅkhāro… aviññāṇo tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Ettha ca te, āvuso yamaka, diṭṭheva dhamme saccato thetato 3 tathāgate anupalabbhiyamāne 4, kallaṃ nu te taṃ veyyākaraṇaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti?
‘‘អហុ ខោ មេ តំ, អាវុសោ សារិបុត្ត, បុព្ពេ អវិទ្ទសុនោ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ; ឥទញ្ច បនាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ធម្មទេសនំ សុត្វា តញ្ចេវ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បហីនំ, ធម្មោ ច មេ អភិសមិតោ’’តិ។
‘‘Ahu kho me taṃ, āvuso sāriputta, pubbe aviddasuno pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; idañca panāyasmato sāriputtassa dhammadesanaṃ sutvā tañceva pāpakaṃ diṭṭhigataṃ pahīnaṃ, dhammo ca me abhisamito’’ti.
‘‘សចេ តំ, អាវុសោ យមក, ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘យោ សោ, អាវុសោ យមក, ភិក្ខុ អរហំ ខីណាសវោ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា កិំ ហោតី’តិ? ឯវំ បុដ្ឋោ ត្វំ, អាវុសោ យមក, កិន្តិ ព្យាករេយ្យាសី’’តិ? ‘‘សចេ មំ, អាវុសោ, ឯវំ បុច្ឆេយ្យុំ – ‘យោ សោ, អាវុសោ យមក, ភិក្ខុ អរហំ ខីណាសវោ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា កិំ ហោតី’តិ? ឯវំ បុដ្ឋោហំ, អាវុសោ, ឯវំ ព្យាករេយ្យំ – ‘រូបំ ខោ, អាវុសោ, អនិច្ចំ។ យទនិច្ចំ តំ ទុក្ខំ; យំ ទុក្ខំ តំ និរុទ្ធំ តទត្ថង្គតំ។ វេទនា… សញ្ញា… សង្ខារា… វិញ្ញាណំ អនិច្ចំ។ យទនិច្ចំ តំ ទុក្ខំ; យំ ទុក្ខំ តំ និរុទ្ធំ តទត្ថង្គត’ន្តិ។ ឯវំ បុដ្ឋោហំ , អាវុសោ, ឯវំ ព្យាករេយ្យ’’ន្តិ។
‘‘Sace taṃ, āvuso yamaka, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo so, āvuso yamaka, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā kiṃ hotī’ti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ, āvuso yamaka, kinti byākareyyāsī’’ti? ‘‘Sace maṃ, āvuso, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo so, āvuso yamaka, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā kiṃ hotī’ti? Evaṃ puṭṭhohaṃ, āvuso, evaṃ byākareyyaṃ – ‘rūpaṃ kho, āvuso, aniccaṃ. Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ; yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṅgataṃ. Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ aniccaṃ. Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ; yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṅgata’nti. Evaṃ puṭṭhohaṃ , āvuso, evaṃ byākareyya’’nti.
‘‘សាធុ សាធុ, អាវុសោ យមក! តេន ហាវុសោ, យមក, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ ឯតស្សេវ អត្ថស្ស ភិយ្យោសោមត្តាយ ញាណាយ។ សេយ្យថាបិ, អាវុសោ យមក, គហបតិ វា គហបតិបុត្តោ វា អឌ្ឍោ មហទ្ធនោ មហាភោគោ; សោ ច អារក្ខសម្បន្នោ។ តស្ស កោចិទេវ បុរិសោ ឧប្បជ្ជេយ្យ អនត្ថកាមោ អហិតកាមោ អយោគក្ខេមកាមោ ជីវិតា វោរោបេតុកាមោ។ តស្ស ឯវមស្ស – ‘អយំ ខោ គហបតិ វា គហបតិបុត្តោ វា អឌ្ឍោ មហទ្ធនោ មហាភោគោ; សោ ច អារក្ខសម្បន្នោ; នាយំ 5 សុករោ បសយ្ហ ជីវិតា វោរោបេតុំ។ យំនូនាហំ អនុបខជ្ជ ជីវិតា វោរោបេយ្យ’ន្តិ។ សោ តំ គហបតិំ វា គហបតិបុត្តំ វា ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទេយ្យ – ‘ឧបដ្ឋហេយ្យំ តំ, ភន្តេ’តិ។ តមេនំ សោ គហបតិ វា គហបតិបុត្តោ វា ឧបដ្ឋាបេយ្យ។ សោ ឧបដ្ឋហេយ្យ បុព្ពុដ្ឋាយី បច្ឆានិបាតី កិំការបដិស្សាវី មនាបចារី បិយវាទី។ តស្ស សោ គហបតិ វា គហបតិបុត្តោ វា មិត្តតោបិ នំ សទ្ទហេយ្យ 6; សុហជ្ជតោបិ នំ សទ្ទហេយ្យ; តស្មិញ្ច វិស្សាសំ អាបជ្ជេយ្យ។ យទា ខោ, អាវុសោ, តស្ស បុរិសស្ស ឯវមស្ស – ‘សំវិស្សត្ថោ ខោ ម្យាយំ គហបតិ វា គហបតិបុត្តោ វា’តិ, អថ នំ រហោគតំ វិទិត្វា តិណ្ហេន សត្ថេន ជីវិតា វោរោបេយ្យ។
‘‘Sādhu sādhu, āvuso yamaka! Tena hāvuso, yamaka, upamaṃ te karissāmi etasseva atthassa bhiyyosomattāya ñāṇāya. Seyyathāpi, āvuso yamaka, gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo; so ca ārakkhasampanno. Tassa kocideva puriso uppajjeyya anatthakāmo ahitakāmo ayogakkhemakāmo jīvitā voropetukāmo. Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo; so ca ārakkhasampanno; nāyaṃ 7 sukaro pasayha jīvitā voropetuṃ. Yaṃnūnāhaṃ anupakhajja jīvitā voropeyya’nti. So taṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘upaṭṭhaheyyaṃ taṃ, bhante’ti. Tamenaṃ so gahapati vā gahapatiputto vā upaṭṭhāpeyya. So upaṭṭhaheyya pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī. Tassa so gahapati vā gahapatiputto vā mittatopi naṃ saddaheyya 8; suhajjatopi naṃ saddaheyya; tasmiñca vissāsaṃ āpajjeyya. Yadā kho, āvuso, tassa purisassa evamassa – ‘saṃvissattho kho myāyaṃ gahapati vā gahapatiputto vā’ti, atha naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeyya.
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោ យមក, យទា ហិ សោ បុរិសោ អមុំ គហបតិំ វា គហបតិបុត្តំ វា ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ អាហ – ‘ឧបដ្ឋហេយ្យំ តំ, ភន្តេ’តិ, តទាបិ សោ វធកោវ។ វធកញ្ច បន សន្តំ ន អញ្ញាសិ – ‘វធកោ មេ’តិ។ យទាបិ សោ ឧបដ្ឋហតិ បុព្ពុដ្ឋាយី បច្ឆានិបាតី កិំការបដិស្សាវី មនាបចារី បិយវាទី, តទាបិ សោ វធកោវ។ វធកញ្ច បន សន្តំ ន អញ្ញាសិ – ‘វធកោ មេ’តិ។ យទាបិ នំ រហោគតំ វិទិត្វា តិណ្ហេន សត្ថេន ជីវិតា វោរោបេតិ, តទាបិ សោ វធកោវ។ វធកញ្ច បន សន្តំ ន អញ្ញាសិ – ‘វធកោ មេ’’’តិ។ ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ។ ‘‘ឯវមេវ ខោ, អាវុសោ, អស្សុតវា បុថុជ្ជនោ អរិយានំ អទស្សាវី អរិយធម្មស្ស អកោវិទោ អរិយធម្មេ អវិនីតោ, សប្បុរិសានំ អទស្សាវី សប្បុរិសធម្មស្ស អកោវិទោ សប្បុរិសធម្មេ អវិនីតោ រូបំ អត្តតោ សមនុបស្សតិ, រូបវន្តំ វា អត្តានំ; អត្តនិ វា រូបំ, រូបស្មិំ វា អត្តានំ។ វេទនំ… សញ្ញំ… សង្ខារេ… វិញ្ញាណំ អត្តតោ សមនុបស្សតិ, វិញ្ញាណវន្តំ វា អត្តានំ; អត្តនិ វា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណស្មិំ វា អត្តានំ’’។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, yadā hi so puriso amuṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evaṃ āha – ‘upaṭṭhaheyyaṃ taṃ, bhante’ti, tadāpi so vadhakova. Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’ti. Yadāpi so upaṭṭhahati pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, tadāpi so vadhakova. Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’ti. Yadāpi naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeti, tadāpi so vadhakova. Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti. ‘‘Evameva kho, āvuso, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ’’.
‘‘សោ អនិច្ចំ រូបំ ‘អនិច្ចំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ អនិច្ចំ វេទនំ ‘អនិច្ចា វេទនា’តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ អនិច្ចំ សញ្ញំ ‘អនិច្ចា សញ្ញា’តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ អនិច្ចេ សង្ខារេ ‘អនិច្ចា សង្ខារា’តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ អនិច្ចំ វិញ្ញាណំ ‘អនិច្ចំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Aniccaṃ vedanaṃ ‘aniccā vedanā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Aniccaṃ saññaṃ ‘aniccā saññā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Anicce saṅkhāre ‘aniccā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘ទុក្ខំ រូបំ ‘ទុក្ខំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ ទុក្ខំ វេទនំ… ទុក្ខំ សញ្ញំ… ទុក្ខេ សង្ខារេ… ទុក្ខំ វិញ្ញាណំ ‘ទុក្ខំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។
‘‘Dukkhaṃ rūpaṃ ‘dukkhaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Dukkhaṃ vedanaṃ… dukkhaṃ saññaṃ… dukkhe saṅkhāre… dukkhaṃ viññāṇaṃ ‘dukkhaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘អនត្តំ រូបំ ‘អនត្តា រូប’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ អនត្តំ វេទនំ… អនត្តំ សញ្ញំ… អនត្តេ សង្ខារេ… អនត្តំ វិញ្ញាណំ ‘អនត្តំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។
‘‘Anattaṃ rūpaṃ ‘anattā rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Anattaṃ vedanaṃ… anattaṃ saññaṃ… anatte saṅkhāre… anattaṃ viññāṇaṃ ‘anattaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘សង្ខតំ រូបំ ‘សង្ខតំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ សង្ខតំ វេទនំ… សង្ខតំ សញ្ញំ… សង្ខតេ សង្ខារេ… សង្ខតំ វិញ្ញាណំ ‘សង្ខតំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។
‘‘Saṅkhataṃ rūpaṃ ‘saṅkhataṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Saṅkhataṃ vedanaṃ… saṅkhataṃ saññaṃ… saṅkhate saṅkhāre… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘វធកំ រូបំ ‘វធកំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ វធកំ វេទនំ ‘វធកា វេទនា’តិ… វធកំ សញ្ញំ ‘វធកា សញ្ញា’តិ… វធកេ សង្ខារេ ‘វធកា សង្ខារា’តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។ វធកំ វិញ្ញាណំ ‘វធកំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ នប្បជានាតិ។
‘‘Vadhakaṃ rūpaṃ ‘vadhakaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Vadhakaṃ vedanaṃ ‘vadhakā vedanā’ti… vadhakaṃ saññaṃ ‘vadhakā saññā’ti… vadhake saṅkhāre ‘vadhakā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Vadhakaṃ viññāṇaṃ ‘vadhakaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘សោ រូបំ ឧបេតិ ឧបាទិយតិ អធិដ្ឋាតិ ‘អត្តា មេ’តិ។ វេទនំ… សញ្ញំ… សង្ខារេ… វិញ្ញាណំ ឧបេតិ ឧបាទិយតិ អធិដ្ឋាតិ ‘អត្តា មេ’តិ។ តស្សិមេ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា ឧបេតា ឧបាទិន្នា ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ សំវត្តន្តិ។
‘‘So rūpaṃ upeti upādiyati adhiṭṭhāti ‘attā me’ti. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ upeti upādiyati adhiṭṭhāti ‘attā me’ti. Tassime pañcupādānakkhandhā upetā upādinnā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
‘‘សុតវា ច ខោ, អាវុសោ, អរិយសាវកោ អរិយានំ ទស្សាវី…បេ.… សប្បុរិសធម្មេ សុវិនីតោ ន រូបំ អត្តតោ សមនុបស្សតិ, ន រូបវន្តំ អត្តានំ; ន អត្តនិ រូបំ, ន រូបស្មិំ អត្តានំ។ ន វេទនំ… ន សញ្ញំ… ន សង្ខារេ… ន វិញ្ញាណំ អត្តតោ សមនុបស្សតិ, ន វិញ្ញាណវន្តំ អត្តានំ; ន អត្តនិ វិញ្ញាណំ, ន វិញ្ញាណស្មិំ អត្តានំ។
‘‘Sutavā ca kho, āvuso, ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī…pe… sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati, na rūpavantaṃ attānaṃ; na attani rūpaṃ, na rūpasmiṃ attānaṃ. Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati, na viññāṇavantaṃ attānaṃ; na attani viññāṇaṃ, na viññāṇasmiṃ attānaṃ.
‘‘សោ អនិច្ចំ រូបំ ‘អនិច្ចំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ អនិច្ចំ វេទនំ … អនិច្ចំ សញ្ញំ… អនិច្ចេ សង្ខារេ … អនិច្ចំ វិញ្ញាណំ ‘អនិច្ចំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Aniccaṃ vedanaṃ … aniccaṃ saññaṃ… anicce saṅkhāre … aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘ទុក្ខំ រូបំ ‘ទុក្ខំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ ទុក្ខំ វេទនំ… ទុក្ខំ សញ្ញំ… ទុក្ខេ សង្ខារេ… ទុក្ខំ វិញ្ញាណំ ‘ទុក្ខំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។
‘‘Dukkhaṃ rūpaṃ ‘dukkhaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Dukkhaṃ vedanaṃ… dukkhaṃ saññaṃ… dukkhe saṅkhāre… dukkhaṃ viññāṇaṃ ‘dukkhaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘អនត្តំ រូបំ ‘អនត្តា រូប’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ អនត្តំ វេទនំ… អនត្តំ សញ្ញំ… អនត្តេ សង្ខារេ… អនត្តំ វិញ្ញាណំ ‘អនត្តា វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។
‘‘Anattaṃ rūpaṃ ‘anattā rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Anattaṃ vedanaṃ… anattaṃ saññaṃ… anatte saṅkhāre… anattaṃ viññāṇaṃ ‘anattā viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘សង្ខតំ រូបំ ‘សង្ខតំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ សង្ខតំ វេទនំ… សង្ខតំ សញ្ញំ… សង្ខតេ សង្ខារេ… សង្ខតំ វិញ្ញាណំ ‘សង្ខតំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។
‘‘Saṅkhataṃ rūpaṃ ‘saṅkhataṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Saṅkhataṃ vedanaṃ… saṅkhataṃ saññaṃ… saṅkhate saṅkhāre… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘វធកំ រូបំ ‘វធកំ រូប’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ វធកំ វេទនំ… វធកំ សញ្ញំ… វធកេ សង្ខារេ ‘‘វធកា សង្ខារា’’តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ វធកំ វិញ្ញាណំ ‘វធកំ វិញ្ញាណ’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ។
‘‘Vadhakaṃ rūpaṃ ‘vadhakaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Vadhakaṃ vedanaṃ… vadhakaṃ saññaṃ… vadhake saṅkhāre ‘‘vadhakā saṅkhārā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Vadhakaṃ viññāṇaṃ ‘vadhakaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘សោ រូបំ ន ឧបេតិ, ន ឧបាទិយតិ, នាធិដ្ឋាតិ – ‘អត្តា មេ’តិ។ វេទនំ… សញ្ញំ… សង្ខារេ… វិញ្ញាណំ ន ឧបេតិ, ន ឧបាទិយតិ, នាធិដ្ឋាតិ – ‘អត្តា មេ’តិ។ តស្សិមេ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា អនុបេតា អនុបាទិន្នា ទីឃរត្តំ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តន្តី’’តិ។ ‘‘ឯវមេតំ, អាវុសោ សារិបុត្ត, ហោតិ យេសំ អាយស្មន្តានំ តាទិសា សព្រហ្មចារិនោ អនុកម្បកា អត្ថកាមា ឱវាទកា អនុសាសកា។ ឥទញ្ច បន មេ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ធម្មទេសនំ សុត្វា អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តំ វិមុត្ត’’ន្តិ។ តតិយំ។
‘‘So rūpaṃ na upeti, na upādiyati, nādhiṭṭhāti – ‘attā me’ti. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ na upeti, na upādiyati, nādhiṭṭhāti – ‘attā me’ti. Tassime pañcupādānakkhandhā anupetā anupādinnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti. ‘‘Evametaṃ, āvuso sāriputta, hoti yesaṃ āyasmantānaṃ tādisā sabrahmacārino anukampakā atthakāmā ovādakā anusāsakā. Idañca pana me āyasmato sāriputtassa dhammadesanaṃ sutvā anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៣. យមកសុត្តវណ្ណនា • 3. Yamakasuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៣. យមកសុត្តវណ្ណនា • 3. Yamakasuttavaṇṇanā
