| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
3. යමකසුත්‌තං
3. Yamakasuttaṃ
85. එකං සමයං ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන යමකස්‌ස නාම භික්‌ඛුනො එවරූපං පාපකං දිට්‌ඨිගතං උප්‌පන්‌නං හොති – ‘‘තථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’ති.
85. Ekaṃ samayaṃ āyasmā sāriputto sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena yamakassa nāma bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti.
අස්‌සොසුං ඛො සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ යමකස්‌ස කිර නාම භික්‌ඛුනො එවරූපං පාපකං දිට්‌ඨිගතං උප්‌පන්‌නං හොති – ‘‘තථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’ති. අථ ඛො තෙ භික්‌ඛූ යෙනායස්‌මා යමකො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා යමකෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ භික්‌ඛූ ආයස්‌මන්‌තං යමකං එතදවොචුං –
Assosuṃ kho sambahulā bhikkhū yamakassa kira nāma bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti. Atha kho te bhikkhū yenāyasmā yamako tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmatā yamakena saddhiṃ sammodiṃsu. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ yamakaṃ etadavocuṃ –
‘‘සච්‌චං කිර තෙ, ආවුසො යමක, එවරූපං පාපකං දිට්‌ඨිගතං උප්‌පන්‌නං – ‘තථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’’ති? ‘‘එවං ඛ්‌වාහං, ආවුසො, භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි – ‘ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’’ති.
‘‘Saccaṃ kira te, āvuso yamaka, evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti? ‘‘Evaṃ khvāhaṃ, āvuso, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi – ‘khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti.
‘‘මා, ආවුසො යමක, එවං අවච, මා භගවන්‌තං අබ්‌භාචික්‌ඛි. න හි සාධු භගවතො අබ්‌භාචික්‌ඛනං. න හි භගවා එවං වදෙය්‍ය – ‘ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’’ති. එවම්‌පි ඛො ආයස්‌මා යමකො තෙහි භික්‌ඛූහි වුච්‌චමානො තථෙව තං පාපකං දිට්‌ඨිගතං ථාමසා පරාමාසා අභිනිවිස්‌ස වොහරති – ‘‘තථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’ති.
‘‘Mā, āvuso yamaka, evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhācikkhanaṃ. Na hi bhagavā evaṃ vadeyya – ‘khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti. Evampi kho āyasmā yamako tehi bhikkhūhi vuccamāno tatheva taṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti.
යතො ඛො තෙ භික්‌ඛූ නාසක්‌ඛිංසු ආයස්‌මන්‌තං යමකං එතස්‌මා පාපකා දිට්‌ඨිගතා විවෙචෙතුං, අථ ඛො තෙ භික්‌ඛූ උට්‌ඨායාසනා යෙනායස්‌මා සාරිපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘යමකස්‌ස නාම, ආවුසො සාරිපුත්‌ත, භික්‌ඛුනො එවරූපං පාපකං දිට්‌ඨිගතං උප්‌පන්‌නං – ‘තථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’ති. සාධායස්‌මා සාරිපුත්‌තො යෙන යමකො භික්‌ඛු තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’ති. අධිවාසෙසි ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො තුණ්‌හීභාවෙන. අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො යෙනායස්‌මා යමකො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා යමකෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදි…පෙ.… එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො ආයස්‌මන්‌තං යමකං එතදවොච –
Yato kho te bhikkhū nāsakkhiṃsu āyasmantaṃ yamakaṃ etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ, atha kho te bhikkhū uṭṭhāyāsanā yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘yamakassa nāma, āvuso sāriputta, bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’ti. Sādhāyasmā sāriputto yena yamako bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti. Adhivāsesi kho āyasmā sāriputto tuṇhībhāvena. Atha kho āyasmā sāriputto sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā yamako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā yamakena saddhiṃ sammodi…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto āyasmantaṃ yamakaṃ etadavoca –
‘‘සච්‌චං කිර තෙ, ආවුසො යමක, එවරූපං පාපකං දිට්‌ඨිගතං උප්‌පන්‌නං – ‘තථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’’ති? ‘‘එවං ඛ්‌වාහං, ආවුසො, භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’ති.
‘‘Saccaṃ kira te, āvuso yamaka, evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti? ‘‘Evaṃ khvāhaṃ, āvuso, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ආවුසො යමක, රූපං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’ති? ‘‘අනිච්‌චං, ආවුසො’’. ‘‘වෙදනා නිච්‌චා… සඤ්‌ඤා… සඞ්‌ඛාරා… විඤ්‌ඤාණං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’ති? ‘‘අනිච්‌චං, ආවුසො’’. තස්‌මාතිහ…පෙ.… එවං පස්‌සං…පෙ.… නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායාති පජානාතී’’ති.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, āvuso’’. ‘‘Vedanā niccā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, āvuso’’. Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ආවුසො යමක, රූපං තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’ … ‘‘වෙදනං තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’… ‘‘සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’ … ‘‘vedanaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’… ‘‘saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ආවුසො යමක, රූපස්‌මිං තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’. ‘‘අඤ්‌ඤත්‍ර රූපා තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’. ‘‘වෙදනාය… අඤ්‌ඤත්‍ර වෙදනාය…පෙ.… සඤ්‌ඤාය… අඤ්‌ඤත්‍ර සඤ්‌ඤාය… සඞ්‌ඛාරෙසු… අඤ්‌ඤත්‍ර සඞ්‌ඛාරෙහි… විඤ්‌ඤාණස්‌මිං තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’. ‘‘අඤ්‌ඤත්‍ර විඤ්‌ඤාණා තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpasmiṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Aññatra rūpā tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Vedanāya… aññatra vedanāya…pe… saññāya… aññatra saññāya… saṅkhāresu… aññatra saṅkhārehi… viññāṇasmiṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Aññatra viññāṇā tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ආවුසො යමක, රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ආවුසො යමක, අයං සො අරූපී… අවෙදනො… අසඤ්‌ඤී… අසඞ්‌ඛාරො… අවිඤ්‌ඤාණො තථාගතොති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’. ‘‘එත්‌ථ ච තෙ, ආවුසො යමක, දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සච්‌චතො ථෙතතො 1 තථාගතෙ අනුපලබ්‌භියමානෙ 2, කල්‌ලං නු තෙ තං වෙය්‍යාකරණං – ‘තථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, යථා ඛීණාසවො භික්‌ඛු කායස්‌ස භෙදා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති, න හොති පරං මරණා’’’ති?
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, ayaṃ so arūpī… avedano… asaññī… asaṅkhāro… aviññāṇo tathāgatoti samanupassasī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Ettha ca te, āvuso yamaka, diṭṭheva dhamme saccato thetato 3 tathāgate anupalabbhiyamāne 4, kallaṃ nu te taṃ veyyākaraṇaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti?
‘‘අහු ඛො මෙ තං, ආවුසො සාරිපුත්‌ත, පුබ්‌බෙ අවිද්‌දසුනො පාපකං දිට්‌ඨිගතං; ඉදඤ්‌ච පනායස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා තඤ්‌චෙව පාපකං දිට්‌ඨිගතං පහීනං, ධම්‌මො ච මෙ අභිසමිතො’’ති.
‘‘Ahu kho me taṃ, āvuso sāriputta, pubbe aviddasuno pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; idañca panāyasmato sāriputtassa dhammadesanaṃ sutvā tañceva pāpakaṃ diṭṭhigataṃ pahīnaṃ, dhammo ca me abhisamito’’ti.
‘‘සචෙ තං, ආවුසො යමක, එවං පුච්‌ඡෙය්‍යුං – ‘යො සො, ආවුසො යමක, භික්‌ඛු අරහං ඛීණාසවො සො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා කිං හොතී’ති? එවං පුට්‌ඨො ත්‌වං, ආවුසො යමක, කින්‌ති බ්‍යාකරෙය්‍යාසී’’ති? ‘‘සචෙ මං, ආවුසො, එවං පුච්‌ඡෙය්‍යුං – ‘යො සො, ආවුසො යමක, භික්‌ඛු අරහං ඛීණාසවො සො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා කිං හොතී’ති? එවං පුට්‌ඨොහං, ආවුසො, එවං බ්‍යාකරෙය්‍යං – ‘රූපං ඛො, ආවුසො, අනිච්‌චං. යදනිච්‌චං තං දුක්‌ඛං; යං දුක්‌ඛං තං නිරුද්‌ධං තදත්‌ථඞ්‌ගතං. වෙදනා… සඤ්‌ඤා… සඞ්‌ඛාරා… විඤ්‌ඤාණං අනිච්‌චං. යදනිච්‌චං තං දුක්‌ඛං; යං දුක්‌ඛං තං නිරුද්‌ධං තදත්‌ථඞ්‌ගත’න්‌ති. එවං පුට්‌ඨොහං , ආවුසො, එවං බ්‍යාකරෙය්‍ය’’න්‌ති.
‘‘Sace taṃ, āvuso yamaka, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo so, āvuso yamaka, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā kiṃ hotī’ti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ, āvuso yamaka, kinti byākareyyāsī’’ti? ‘‘Sace maṃ, āvuso, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo so, āvuso yamaka, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā kiṃ hotī’ti? Evaṃ puṭṭhohaṃ, āvuso, evaṃ byākareyyaṃ – ‘rūpaṃ kho, āvuso, aniccaṃ. Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ; yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṅgataṃ. Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ aniccaṃ. Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ; yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṅgata’nti. Evaṃ puṭṭhohaṃ , āvuso, evaṃ byākareyya’’nti.
‘‘සාධු සාධු, ආවුසො යමක! තෙන හාවුසො, යමක, උපමං තෙ කරිස්‌සාමි එතස්‌සෙව අත්‌ථස්‌ස භිය්‍යොසොමත්‌තාය ඤාණාය. සෙය්‍යථාපි, ආවුසො යමක, ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො; සො ච ආරක්‌ඛසම්‌පන්‌නො. තස්‌ස කොචිදෙව පුරිසො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය අනත්‌ථකාමො අහිතකාමො අයොගක්‌ඛෙමකාමො ජීවිතා වොරොපෙතුකාමො. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘අයං ඛො ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො මහාභොගො; සො ච ආරක්‌ඛසම්‌පන්‌නො; නායං 5 සුකරො පසය්‌හ ජීවිතා වොරොපෙතුං. යංනූනාහං අනුපඛජ්‌ජ ජීවිතා වොරොපෙය්‍ය’න්‌ති. සො තං ගහපතිං වා ගහපතිපුත්‌තං වා උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවං වදෙය්‍ය – ‘උපට්‌ඨහෙය්‍යං තං, භන්‌තෙ’ති. තමෙනං සො ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා උපට්‌ඨාපෙය්‍ය. සො උපට්‌ඨහෙය්‍ය පුබ්‌බුට්‌ඨායී පච්‌ඡානිපාතී කිංකාරපටිස්‌සාවී මනාපචාරී පියවාදී. තස්‌ස සො ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා මිත්‌තතොපි නං සද්‌දහෙය්‍ය 6; සුහජ්‌ජතොපි නං සද්‌දහෙය්‍ය; තස්‌මිඤ්‌ච විස්‌සාසං ආපජ්‌ජෙය්‍ය. යදා ඛො, ආවුසො, තස්‌ස පුරිසස්‌ස එවමස්‌ස – ‘සංවිස්‌සත්‌ථො ඛො ම්‍යායං ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා’ති, අථ නං රහොගතං විදිත්‌වා තිණ්‌හෙන සත්‌ථෙන ජීවිතා වොරොපෙය්‍ය.
‘‘Sādhu sādhu, āvuso yamaka! Tena hāvuso, yamaka, upamaṃ te karissāmi etasseva atthassa bhiyyosomattāya ñāṇāya. Seyyathāpi, āvuso yamaka, gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo; so ca ārakkhasampanno. Tassa kocideva puriso uppajjeyya anatthakāmo ahitakāmo ayogakkhemakāmo jīvitā voropetukāmo. Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo; so ca ārakkhasampanno; nāyaṃ 7 sukaro pasayha jīvitā voropetuṃ. Yaṃnūnāhaṃ anupakhajja jīvitā voropeyya’nti. So taṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘upaṭṭhaheyyaṃ taṃ, bhante’ti. Tamenaṃ so gahapati vā gahapatiputto vā upaṭṭhāpeyya. So upaṭṭhaheyya pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī. Tassa so gahapati vā gahapatiputto vā mittatopi naṃ saddaheyya 8; suhajjatopi naṃ saddaheyya; tasmiñca vissāsaṃ āpajjeyya. Yadā kho, āvuso, tassa purisassa evamassa – ‘saṃvissattho kho myāyaṃ gahapati vā gahapatiputto vā’ti, atha naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeyya.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ආවුසො යමක, යදා හි සො පුරිසො අමුං ගහපතිං වා ගහපතිපුත්‌තං වා උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවං ආහ – ‘උපට්‌ඨහෙය්‍යං තං, භන්‌තෙ’ති, තදාපි සො වධකොව. වධකඤ්‌ච පන සන්‌තං න අඤ්‌ඤාසි – ‘වධකො මෙ’ති. යදාපි සො උපට්‌ඨහති පුබ්‌බුට්‌ඨායී පච්‌ඡානිපාතී කිංකාරපටිස්‌සාවී මනාපචාරී පියවාදී, තදාපි සො වධකොව. වධකඤ්‌ච පන සන්‌තං න අඤ්‌ඤාසි – ‘වධකො මෙ’ති. යදාපි නං රහොගතං විදිත්‌වා තිණ්‌හෙන සත්‌ථෙන ජීවිතා වොරොපෙති, තදාපි සො වධකොව. වධකඤ්‌ච පන සන්‌තං න අඤ්‌ඤාසි – ‘වධකො මෙ’’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, ආවුසො, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස අකොවිදො අරියධම්‌මෙ අවිනීතො, සප්‌පුරිසානං අදස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස අකොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං; අත්‌තනි වා රූපං, රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං; අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, yadā hi so puriso amuṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evaṃ āha – ‘upaṭṭhaheyyaṃ taṃ, bhante’ti, tadāpi so vadhakova. Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’ti. Yadāpi so upaṭṭhahati pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, tadāpi so vadhakova. Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’ti. Yadāpi naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeti, tadāpi so vadhakova. Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti. ‘‘Evameva kho, āvuso, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ’’.
‘‘සො අනිච්‌චං රූපං ‘අනිච්‌චං රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. අනිච්‌චං වෙදනං ‘අනිච්‌චා වෙදනා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. අනිච්‌චං සඤ්‌ඤං ‘අනිච්‌චා සඤ්‌ඤා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. අනිච්‌චෙ සඞ්‌ඛාරෙ ‘අනිච්‌චා සඞ්‌ඛාරා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණං ‘අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Aniccaṃ vedanaṃ ‘aniccā vedanā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Aniccaṃ saññaṃ ‘aniccā saññā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Anicce saṅkhāre ‘aniccā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘දුක්‌ඛං රූපං ‘දුක්‌ඛං රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. දුක්‌ඛං වෙදනං… දුක්‌ඛං සඤ්‌ඤං… දුක්‌ඛෙ සඞ්‌ඛාරෙ… දුක්‌ඛං විඤ්‌ඤාණං ‘දුක්‌ඛං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘Dukkhaṃ rūpaṃ ‘dukkhaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Dukkhaṃ vedanaṃ… dukkhaṃ saññaṃ… dukkhe saṅkhāre… dukkhaṃ viññāṇaṃ ‘dukkhaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘අනත්‌තං රූපං ‘අනත්‌තා රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. අනත්‌තං වෙදනං… අනත්‌තං සඤ්‌ඤං… අනත්‌තෙ සඞ්‌ඛාරෙ… අනත්‌තං විඤ්‌ඤාණං ‘අනත්‌තං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘Anattaṃ rūpaṃ ‘anattā rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Anattaṃ vedanaṃ… anattaṃ saññaṃ… anatte saṅkhāre… anattaṃ viññāṇaṃ ‘anattaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘සඞ්‌ඛතං රූපං ‘සඞ්‌ඛතං රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. සඞ්‌ඛතං වෙදනං… සඞ්‌ඛතං සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛතෙ සඞ්‌ඛාරෙ… සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණං ‘සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘Saṅkhataṃ rūpaṃ ‘saṅkhataṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Saṅkhataṃ vedanaṃ… saṅkhataṃ saññaṃ… saṅkhate saṅkhāre… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘වධකං රූපං ‘වධකං රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. වධකං වෙදනං ‘වධකා වෙදනා’ති… වධකං සඤ්‌ඤං ‘වධකා සඤ්‌ඤා’ති… වධකෙ සඞ්‌ඛාරෙ ‘වධකා සඞ්‌ඛාරා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. වධකං විඤ්‌ඤාණං ‘වධකං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘Vadhakaṃ rūpaṃ ‘vadhakaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Vadhakaṃ vedanaṃ ‘vadhakā vedanā’ti… vadhakaṃ saññaṃ ‘vadhakā saññā’ti… vadhake saṅkhāre ‘vadhakā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti. Vadhakaṃ viññāṇaṃ ‘vadhakaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘සො රූපං උපෙති උපාදියති අධිට්‌ඨාති ‘අත්‌තා මෙ’ති. වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං උපෙති උපාදියති අධිට්‌ඨාති ‘අත්‌තා මෙ’ති. තස්‌සිමෙ පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා උපෙතා උපාදින්‌නා දීඝරත්‌තං අහිතාය දුක්‌ඛාය සංවත්‌තන්‌ති.
‘‘So rūpaṃ upeti upādiyati adhiṭṭhāti ‘attā me’ti. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ upeti upādiyati adhiṭṭhāti ‘attā me’ti. Tassime pañcupādānakkhandhā upetā upādinnā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti.
‘‘සුතවා ච ඛො, ආවුසො, අරියසාවකො අරියානං දස්‌සාවී…පෙ.… සප්‌පුරිසධම්‌මෙ සුවිනීතො න රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, න රූපවන්‌තං අත්‌තානං; න අත්‌තනි රූපං, න රූපස්‌මිං අත්‌තානං. න වෙදනං… න සඤ්‌ඤං… න සඞ්‌ඛාරෙ… න විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, න විඤ්‌ඤාණවන්‌තං අත්‌තානං; න අත්‌තනි විඤ්‌ඤාණං, න විඤ්‌ඤාණස්‌මිං අත්‌තානං.
‘‘Sutavā ca kho, āvuso, ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī…pe… sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati, na rūpavantaṃ attānaṃ; na attani rūpaṃ, na rūpasmiṃ attānaṃ. Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati, na viññāṇavantaṃ attānaṃ; na attani viññāṇaṃ, na viññāṇasmiṃ attānaṃ.
‘‘සො අනිච්‌චං රූපං ‘අනිච්‌චං රූප’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. අනිච්‌චං වෙදනං … අනිච්‌චං සඤ්‌ඤං… අනිච්‌චෙ සඞ්‌ඛාරෙ … අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණං ‘අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති.
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Aniccaṃ vedanaṃ … aniccaṃ saññaṃ… anicce saṅkhāre … aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘දුක්‌ඛං රූපං ‘දුක්‌ඛං රූප’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. දුක්‌ඛං වෙදනං… දුක්‌ඛං සඤ්‌ඤං… දුක්‌ඛෙ සඞ්‌ඛාරෙ… දුක්‌ඛං විඤ්‌ඤාණං ‘දුක්‌ඛං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති.
‘‘Dukkhaṃ rūpaṃ ‘dukkhaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Dukkhaṃ vedanaṃ… dukkhaṃ saññaṃ… dukkhe saṅkhāre… dukkhaṃ viññāṇaṃ ‘dukkhaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘අනත්‌තං රූපං ‘අනත්‌තා රූප’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. අනත්‌තං වෙදනං… අනත්‌තං සඤ්‌ඤං… අනත්‌තෙ සඞ්‌ඛාරෙ… අනත්‌තං විඤ්‌ඤාණං ‘අනත්‌තා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති.
‘‘Anattaṃ rūpaṃ ‘anattā rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Anattaṃ vedanaṃ… anattaṃ saññaṃ… anatte saṅkhāre… anattaṃ viññāṇaṃ ‘anattā viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘සඞ්‌ඛතං රූපං ‘සඞ්‌ඛතං රූප’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. සඞ්‌ඛතං වෙදනං… සඞ්‌ඛතං සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛතෙ සඞ්‌ඛාරෙ… සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණං ‘සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති.
‘‘Saṅkhataṃ rūpaṃ ‘saṅkhataṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Saṅkhataṃ vedanaṃ… saṅkhataṃ saññaṃ… saṅkhate saṅkhāre… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘වධකං රූපං ‘වධකං රූප’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. වධකං වෙදනං… වධකං සඤ්‌ඤං… වධකෙ සඞ්‌ඛාරෙ ‘‘වධකා සඞ්‌ඛාරා’’ති යථාභූතං පජානාති. වධකං විඤ්‌ඤාණං ‘වධකං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති.
‘‘Vadhakaṃ rūpaṃ ‘vadhakaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Vadhakaṃ vedanaṃ… vadhakaṃ saññaṃ… vadhake saṅkhāre ‘‘vadhakā saṅkhārā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Vadhakaṃ viññāṇaṃ ‘vadhakaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘සො රූපං න උපෙති, න උපාදියති, නාධිට්‌ඨාති – ‘අත්‌තා මෙ’ති. වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං න උපෙති, න උපාදියති, නාධිට්‌ඨාති – ‘අත්‌තා මෙ’ති. තස්‌සිමෙ පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා අනුපෙතා අනුපාදින්‌නා දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය සංවත්‌තන්‌තී’’ති. ‘‘එවමෙතං, ආවුසො සාරිපුත්‌ත, හොති යෙසං ආයස්‌මන්‌තානං තාදිසා සබ්‍රහ්‌මචාරිනො අනුකම්‌පකා අත්‌ථකාමා ඔවාදකා අනුසාසකා. ඉදඤ්‌ච පන මෙ ආයස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තං විමුත්‌ත’’න්‌ති. තතියං.
‘‘So rūpaṃ na upeti, na upādiyati, nādhiṭṭhāti – ‘attā me’ti. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ na upeti, na upādiyati, nādhiṭṭhāti – ‘attā me’ti. Tassime pañcupādānakkhandhā anupetā anupādinnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti. ‘‘Evametaṃ, āvuso sāriputta, hoti yesaṃ āyasmantānaṃ tādisā sabrahmacārino anukampakā atthakāmā ovādakā anusāsakā. Idañca pana me āyasmato sāriputtassa dhammadesanaṃ sutvā anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 3. යමකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Yamakasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 3. යමකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Yamakasuttavaṇṇanā
