| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៣. យមកសុត្តវណ្ណនា
3. Yamakasuttavaṇṇanā
៨៥. តតិយេ ទិដ្ឋិគតន្តិ សចេ ហិស្ស ឯវំ ភវេយ្យ ‘‘សង្ខារា ឧប្បជ្ជន្តិ ចេវ និរុជ្ឈន្តិ ច, សង្ខារប្បវត្តមេវ អប្បវត្តំ ហោតី’’តិ, ទិដ្ឋិគតំ នាម ន ភវេយ្យ, សាសនាវចរិកំ ញាណំ ភវេយ្យ។ យស្មា បនស្ស ‘‘សត្តោ ឧច្ឆិជ្ជតិ វិនស្សតី’’តិ អហោសិ, តស្មា ទិដ្ឋិគតំ នាម ជាតំ។ ថាមសា បរាមាសាតិ ទិដ្ឋិថាមេន ចេវ ទិដ្ឋិបរាមាសេន ច។
85. Tatiye diṭṭhigatanti sace hissa evaṃ bhaveyya ‘‘saṅkhārā uppajjanti ceva nirujjhanti ca, saṅkhārappavattameva appavattaṃ hotī’’ti, diṭṭhigataṃ nāma na bhaveyya, sāsanāvacarikaṃ ñāṇaṃ bhaveyya. Yasmā panassa ‘‘satto ucchijjati vinassatī’’ti ahosi, tasmā diṭṭhigataṃ nāma jātaṃ. Thāmasā parāmāsāti diṭṭhithāmena ceva diṭṭhiparāmāsena ca.
យេនាយស្មា សារិបុត្តោតិ យថា នាម បច្ចន្តេ កុបិតេ តំ វូបសមេតុំ អសក្កោន្តា រាជបុរិសា សេនាបតិស្ស វា រញ្ញោ វា សន្តិកំ គច្ឆន្តិ, ឯវំ ទិដ្ឋិគតវសេន តស្មិំ ថេរេ កុបិតេ តំ វូបសមេតុំ អសក្កោន្តា តេ ភិក្ខូ យេន ធម្មរាជស្ស ធម្មសេនាបតិ អាយស្មា សារិបុត្តោ , តេនុបសង្កមិំសុ។ ឯវំព្យាខោតិ តេសំ ភិក្ខូនំ សន្តិកេ វិយ ថេរស្ស សម្មុខា បគ្គយ្ហ វត្តុំ អសក្កោន្តោ ឱលម្ពន្តេន ហទយេន ‘‘ឯវំព្យាខោ’’តិ អាហ។ តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោតិ? ឥទំ ថេរោ តស្ស វចនំ សុត្វា, ‘‘នាយំ អត្តនោ លទ្ធិយំ ទោសំ បស្សតិ, ធម្មទេសនាយ អស្ស តំ បាកដំ ករិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា តិបរិវដ្ដំ ទេសនំ ទេសេតុំ អារភិ។
Yenāyasmāsāriputtoti yathā nāma paccante kupite taṃ vūpasametuṃ asakkontā rājapurisā senāpatissa vā rañño vā santikaṃ gacchanti, evaṃ diṭṭhigatavasena tasmiṃ there kupite taṃ vūpasametuṃ asakkontā te bhikkhū yena dhammarājassa dhammasenāpati āyasmā sāriputto , tenupasaṅkamiṃsu. Evaṃbyākhoti tesaṃ bhikkhūnaṃ santike viya therassa sammukhā paggayha vattuṃ asakkonto olambantena hadayena ‘‘evaṃbyākho’’ti āha. Taṃ kiṃ maññasi, āvusoti? Idaṃ thero tassa vacanaṃ sutvā, ‘‘nāyaṃ attano laddhiyaṃ dosaṃ passati, dhammadesanāya assa taṃ pākaṭaṃ karissāmī’’ti cintetvā tiparivaṭṭaṃ desanaṃ desetuṃ ārabhi.
តំ កិំ មញ្ញសិ, អាវុសោ យមក, រូបំ តថាគតោតិ ឥទំ កស្មា អារទ្ធំ? អនុយោគវត្តំ ទាបនត្ថំ។ តិបរិវដ្ដទេសនាវសានស្មិញ្ហិ ថេរោ សោតាបន្នោ ជាតោ។ អថ នំ អនុយោគវត្តំ ទាបេតុំ ‘‘តំ កិំ មញ្ញសី’’តិអាទិមាហ? តថាគតោតិ សត្តោ។ រូបំ វេទនា សញ្ញា សង្ខារា វិញ្ញាណន្តិ ឥមេ បញ្ចក្ខន្ធេ សម្បិណ្ឌេត្វា ‘‘តថាគតោ’’តិ សមនុបស្សសីតិ បុច្ឆតិ។ ឯត្ថ ច តេ, អាវុសោតិ ឥទំ ថេរស្ស អនុយោគេ ភុម្មំ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ឯត្ថ ច តេ ឯត្តកេ ឋានេ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សច្ចតោ ថិរតោ សត្តេ អនុបលព្ភិយមានេតិ។ សចេ តំ, អាវុសោតិ ឥទមេតំ អញ្ញំ ព្យាករាបេតុកាមោ បុច្ឆតិ។ យំ ទុក្ខំ តំ និរុទ្ធន្តិ យំ ទុក្ខំ, តទេវ និរុទ្ធំ, អញ្ញោ សត្តោ និរុជ្ឈនកោ នាម នត្ថិ, ឯវំ ព្យាករេយ្យន្តិ អត្ថោ។
Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, rūpaṃ tathāgatoti idaṃ kasmā āraddhaṃ? Anuyogavattaṃ dāpanatthaṃ. Tiparivaṭṭadesanāvasānasmiñhi thero sotāpanno jāto. Atha naṃ anuyogavattaṃ dāpetuṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha? Tathāgatoti satto. Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇanti ime pañcakkhandhe sampiṇḍetvā ‘‘tathāgato’’ti samanupassasīti pucchati. Ettha ca te, āvusoti idaṃ therassa anuyoge bhummaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ettha ca te ettake ṭhāne diṭṭheva dhamme saccato thirato satte anupalabbhiyamāneti. Sace taṃ, āvusoti idametaṃ aññaṃ byākarāpetukāmo pucchati. Yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhanti yaṃ dukkhaṃ, tadeva niruddhaṃ, añño satto nirujjhanako nāma natthi, evaṃ byākareyyanti attho.
ឯតស្សេវ អត្ថស្សាតិ ឯតស្ស បឋមមគ្គស្ស។ ភិយ្យោសោមត្តាយ ញាណាយាតិ អតិរេកប្បមាណស្ស ញាណស្ស អត្ថាយ, សហវិបស្សនកានំ ឧបរិ ច តិណ្ណំ មគ្គានំ អាវិភាវត្ថាយាតិ អត្ថោ។ អារក្ខសម្បន្នោតិ អន្តោអារក្ខេន ចេវ ពហិអារក្ខេន ច សមន្នាគតោ។ អយោគក្ខេមកាមោតិ ចតូហិ យោគេហិ ខេមភាវំ អនិច្ឆន្តោ។ បសយ្ហាតិ បសយ្ហិត្វា អភិភវិត្វា។ អនុបខជ្ជាតិ អនុបវិសិត្វា។
Etasseva atthassāti etassa paṭhamamaggassa. Bhiyyosomattāya ñāṇāyāti atirekappamāṇassa ñāṇassa atthāya, sahavipassanakānaṃ upari ca tiṇṇaṃ maggānaṃ āvibhāvatthāyāti attho. Ārakkhasampannoti antoārakkhena ceva bahiārakkhena ca samannāgato. Ayogakkhemakāmoti catūhi yogehi khemabhāvaṃ anicchanto. Pasayhāti pasayhitvā abhibhavitvā. Anupakhajjāti anupavisitvā.
បុព្ពុដ្ឋាយីតិអាទីសុ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តំ ទិស្វា អាសនតោ បឋមតរំ វុដ្ឋាតីតិ បុព្ពុដ្ឋាយី។ តស្ស អាសនំ ទត្វា តស្មិំ និសិន្នេ បច្ឆា និបតតិ និសីទតីតិ, បច្ឆានិបាតី។ បាតោវ វុដ្ឋាយ ‘‘ឯត្តកា កសិតុំ គច្ឆថ, ឯត្តកា វបិតុ’’ន្តិ វា សព្ពបឋមំ វុដ្ឋាតីតិ បុព្ពុដ្ឋាយី។ សាយំ សព្ពេសុ អត្តនោ អត្តនោ វសនដ្ឋានំ គតេសុ គេហស្ស សមន្តតោ អារក្ខំ សំវិធាយ ទ្វារានិ ថកេត្វា សព្ពបច្ឆា និបជ្ជនតោបិ បច្ឆានិបាតី។ ‘‘កិំ ករោមិ , អយ្យបុត្ត ? កិំ ករោមិ អយ្យបុត្តា’’តិ? មុខំ ឱលោកេន្តោ កិំការំ បដិសាវេតីតិ កិំការបដិស្សាវី។ មនាបំ ចរតីតិ មនាបចារី។ បិយំ វទតីតិ បិយវាទី។ មិត្តតោបិ នំ សទ្ទហេយ្យាតិ មិត្តោ មេ អយន្តិ សទ្ទហេយ្យ។ វិស្សាសំ អាបជ្ជេយ្យាតិ ឯកតោ បានភោជនាទិំ ករោន្តោ វិស្សាសិកោ ភវេយ្យ។ សំវិស្សត្ថោតិ សុដ្ឋុ វិស្សត្ថោ។
Pubbuṭṭhāyītiādīsu dūratova āgacchantaṃ disvā āsanato paṭhamataraṃ vuṭṭhātīti pubbuṭṭhāyī. Tassa āsanaṃ datvā tasmiṃ nisinne pacchā nipatati nisīdatīti, pacchānipātī. Pātova vuṭṭhāya ‘‘ettakā kasituṃ gacchatha, ettakā vapitu’’nti vā sabbapaṭhamaṃ vuṭṭhātīti pubbuṭṭhāyī. Sāyaṃ sabbesu attano attano vasanaṭṭhānaṃ gatesu gehassa samantato ārakkhaṃ saṃvidhāya dvārāni thaketvā sabbapacchā nipajjanatopi pacchānipātī. ‘‘Kiṃ karomi , ayyaputta ? Kiṃ karomi ayyaputtā’’ti? Mukhaṃ olokento kiṃkāraṃ paṭisāvetīti kiṃkārapaṭissāvī. Manāpaṃ caratīti manāpacārī. Piyaṃ vadatīti piyavādī. Mittatopi naṃ saddaheyyāti mitto me ayanti saddaheyya. Vissāsaṃ āpajjeyyāti ekato pānabhojanādiṃ karonto vissāsiko bhaveyya. Saṃvissatthoti suṭṭhu vissattho.
ឯវមេវ ខោតិ ឯត្ថ ឥទំ ឱបម្មសំសន្ទនំ – ពាលគហបតិបុត្តោ វិយ ហិ វដ្ដសន្និស្សិតកាលេ អស្សុតវា បុថុជ្ជនោ , វធកបច្ចាមិត្តោ វិយ អពលទុព្ពលា បញ្ចក្ខន្ធា, វធកបច្ចាមិត្តស្ស ‘‘ពាលគហបតិបុត្តំ ឧបដ្ឋហិស្សាមី’’តិ ឧបគតកាលោ វិយ បដិសន្ធិក្ខណេ ឧបគតា បញ្ចក្ខន្ធា, តស្ស ហិ ‘‘ន មេ អយំ សហាយោ, វធកបច្ចត្ថិកោ អយ’’ន្តិ អជាននកាលោ វិយ វដ្ដនិស្សិតបុថុជ្ជនស្ស បញ្ចក្ខន្ធេ ‘‘ន ឥមេ មយ្ហ’’ន្តិ អគហេត្វា ‘‘មម រូបំ, មម វេទនា, មម សញ្ញា, មម សង្ខារា, មម វិញ្ញាណ’’ន្តិ គហិតកាលោ, វធកបច្ចត្ថិកស្ស ‘‘មិត្តោ មេ អយ’’ន្តិ គហេត្វា សក្ការករណកាលោ វិយ ‘‘មម ឥមេ’’តិ គហេត្វា បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ ន្ហាបនភោជនាទីហិ សក្ការករណកាលោ, ‘‘អតិវិស្សត្ថោ មេ អយ’’ន្តិ ញត្វា សក្ការំ ករោន្តស្សេវ អសិនា សីសច្ឆិន្ទនំ វិយ វិស្សត្ថស្ស ពាលបុថុជ្ជនស្ស តិខិណេហិ ភិជ្ជមានេហិ ខន្ធេហិ ជីវិតបរិយាទានំ វេទិតព្ពំ។
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – bālagahapatiputto viya hi vaṭṭasannissitakāle assutavā puthujjano , vadhakapaccāmitto viya abaladubbalā pañcakkhandhā, vadhakapaccāmittassa ‘‘bālagahapatiputtaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti upagatakālo viya paṭisandhikkhaṇe upagatā pañcakkhandhā, tassa hi ‘‘na me ayaṃ sahāyo, vadhakapaccatthiko aya’’nti ajānanakālo viya vaṭṭanissitaputhujjanassa pañcakkhandhe ‘‘na ime mayha’’nti agahetvā ‘‘mama rūpaṃ, mama vedanā, mama saññā, mama saṅkhārā, mama viññāṇa’’nti gahitakālo, vadhakapaccatthikassa ‘‘mitto me aya’’nti gahetvā sakkārakaraṇakālo viya ‘‘mama ime’’ti gahetvā pañcannaṃ khandhānaṃ nhāpanabhojanādīhi sakkārakaraṇakālo, ‘‘ativissattho me aya’’nti ñatvā sakkāraṃ karontasseva asinā sīsacchindanaṃ viya vissatthassa bālaputhujjanassa tikhiṇehi bhijjamānehi khandhehi jīvitapariyādānaṃ veditabbaṃ.
ឧបេតីតិ ឧបគច្ឆតិ។ ឧបាទិយតីតិ គណ្ហាតិ។ អធិដ្ឋាតីតិ អធិតិដ្ឋតិ។ អត្តា មេតិ អយំ មេ អត្តាតិ។ សុតវា ច ខោ, អាវុសោ, អរិយសាវកោតិ យថា បន បណ្ឌិតោ គហបតិបុត្តោ ឯវំ ឧបគតំ បច្ចត្ថិកំ ‘‘បច្ចត្ថិកោ មេ អយ’’ន្តិ ញត្វា អប្បមត្តោ តានិ តានិ កម្មានិ ការេត្វា អនត្ថំ បរិហរតិ, អត្ថំ បាបុណាតិ, ឯវំ សុតវា អរិយសាវកោបិ ‘‘ន រូបំ អត្តតោ សមនុបស្សតី’’តិអាទិនា នយេន បញ្ចក្ខន្ធេ អហន្តិ វា មមន្តិ វា អគហេត្វា, ‘‘បច្ចត្ថិកា មេ ឯតេ’’តិ ញត្វា រូបសត្តកអរូបសត្តកាទិវសេន វិបស្សនាយ យោជេត្វាវ តតោនិទានំ ទុក្ខំ បរិវជ្ជេត្វា អគ្គផលំ អរហត្តំ បាបុណាតិ។ សេសមេត្ថ ឧត្តានមេវ។ តតិយំ។
Upetīti upagacchati. Upādiyatīti gaṇhāti. Adhiṭṭhātīti adhitiṭṭhati. Attā meti ayaṃ me attāti. Sutavā ca kho, āvuso, ariyasāvakoti yathā pana paṇḍito gahapatiputto evaṃ upagataṃ paccatthikaṃ ‘‘paccatthiko me aya’’nti ñatvā appamatto tāni tāni kammāni kāretvā anatthaṃ pariharati, atthaṃ pāpuṇāti, evaṃ sutavā ariyasāvakopi ‘‘na rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā nayena pañcakkhandhe ahanti vā mamanti vā agahetvā, ‘‘paccatthikā me ete’’ti ñatvā rūpasattakaarūpasattakādivasena vipassanāya yojetvāva tatonidānaṃ dukkhaṃ parivajjetvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇāti. Sesamettha uttānameva. Tatiyaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៣. យមកសុត្តំ • 3. Yamakasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៣. យមកសុត្តវណ្ណនា • 3. Yamakasuttavaṇṇanā
