| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
यानट्ठकथावण्णना
Yānaṭṭhakathāvaṇṇanā
१००. यानट्ठकथायं उभोसु पस्सेसूति चतुन्नं थम्भानं उपरि चतुरस्सं दारुसङ्घाटं आरोपेत्वा तस्स वामदक्खिणपस्सेसु उभोसु वातातपादिपरिस्सयविनोदनत्थं गरुळपक्खिनो उभो पक्खा विय कता सन्दमानिका। दुकयुत्तस्साति द्वीहि गोणेहि युत्तस्स। अयुत्तकन्ति गोणेहि अयुत्तं। कप्पकताति द्विन्नं सिखानं सन्धिट्ठाने गोसिङ्गानि विय द्वे कोटियो ठपेत्वा उपत्थम्भनी कप्पकता नाम, सा द्वीहिपि कोटीहि भूमियं पतिट्ठाति, तेनाह ‘‘छ ठानानी’’ति। तीणि वा चत्तारि वा ठानानीति अकप्पकताय उपत्थम्भनिया च द्विन्नं चक्कानञ्च वसेन तीणि ठानानि, कप्पकताय वसेन चत्तारि ठानानि, तथा पथवियं ठपितस्स तीणि ठानानीति सम्बन्धो। अक्खसीसेहीति अक्खदारुनो द्वीहि कोटीहि। अक्खुद्धीहीति अक्खदारुना सम्पटिच्छका हेट्ठिमभागे कप्पकता द्वे दारुखण्डा अक्खुद्धियो नाम, तासं कप्पकतानं द्विन्नं कप्पसीसानि चत्तारि इध ‘‘अक्खुद्धियो’’ति वुच्चन्ति, तेनाह ‘‘चतूहि च अक्खुद्धीही’’ति। ताहि पतिट्ठिताहि पतिट्ठितट्ठानानि चत्तारि धुरेन पतिट्ठितट्ठानं एकन्ति पञ्च ठानानि होन्ति। उद्धियोव ‘‘उद्धिखाणुका’’ति वुत्ता, उद्धिखाणुकानं अभावे अक्खसीसानं पतिट्ठानोकासं दस्सेन्तो आह सममेव बाहं कत्वातिआदि। तत्थ सममेवाति उद्धियो हेट्ठा अनोलम्बेत्वा बाहुनो हेट्ठिमभागं समं कत्वा द्विन्नं बाहुदारूनं मज्झे अक्खसीसप्पमाणेन छिद्दं कत्वा तत्थ अक्खसीसानि पवेसितानि होन्ति, तेन बाहानं हेट्ठाभागं सब्बं भूमिं फुसित्वा तिट्ठति, तेनाह ‘‘सब्बं पथविं फुसित्वा तिट्ठती’’ति। सेसं नावायं वुत्तसदिसन्ति इमिना यदि पन तं एवं गच्छन्तं पकतिगमनं पच्छिन्दित्वा अञ्ञं दिसाभागं नेति, पाराजिकं। सयमेव यं किञ्चि ठानं सम्पत्तं ठाना अचालेन्तोव विक्किणित्वा गच्छति, नेवत्थि अवहारो, भण्डदेय्यं पन होतीति इमं नयं अतिदिसति।
100. Yānaṭṭhakathāyaṃ ubhosu passesūti catunnaṃ thambhānaṃ upari caturassaṃ dārusaṅghāṭaṃ āropetvā tassa vāmadakkhiṇapassesu ubhosu vātātapādiparissayavinodanatthaṃ garuḷapakkhino ubho pakkhā viya katā sandamānikā. Dukayuttassāti dvīhi goṇehi yuttassa. Ayuttakanti goṇehi ayuttaṃ. Kappakatāti dvinnaṃ sikhānaṃ sandhiṭṭhāne gosiṅgāni viya dve koṭiyo ṭhapetvā upatthambhanī kappakatā nāma, sā dvīhipi koṭīhi bhūmiyaṃ patiṭṭhāti, tenāha ‘‘cha ṭhānānī’’ti. Tīṇi vā cattāri vā ṭhānānīti akappakatāya upatthambhaniyā ca dvinnaṃ cakkānañca vasena tīṇi ṭhānāni, kappakatāya vasena cattāri ṭhānāni, tathā pathaviyaṃ ṭhapitassa tīṇi ṭhānānīti sambandho. Akkhasīsehīti akkhadāruno dvīhi koṭīhi. Akkhuddhīhīti akkhadārunā sampaṭicchakā heṭṭhimabhāge kappakatā dve dārukhaṇḍā akkhuddhiyo nāma, tāsaṃ kappakatānaṃ dvinnaṃ kappasīsāni cattāri idha ‘‘akkhuddhiyo’’ti vuccanti, tenāha ‘‘catūhi ca akkhuddhīhī’’ti. Tāhi patiṭṭhitāhi patiṭṭhitaṭṭhānāni cattāri dhurena patiṭṭhitaṭṭhānaṃ ekanti pañca ṭhānāni honti. Uddhiyova ‘‘uddhikhāṇukā’’ti vuttā, uddhikhāṇukānaṃ abhāve akkhasīsānaṃ patiṭṭhānokāsaṃ dassento āha samameva bāhaṃ katvātiādi. Tattha samamevāti uddhiyo heṭṭhā anolambetvā bāhuno heṭṭhimabhāgaṃ samaṃ katvā dvinnaṃ bāhudārūnaṃ majjhe akkhasīsappamāṇena chiddaṃ katvā tattha akkhasīsāni pavesitāni honti, tena bāhānaṃ heṭṭhābhāgaṃ sabbaṃ bhūmiṃ phusitvā tiṭṭhati, tenāha ‘‘sabbaṃ pathaviṃ phusitvā tiṭṭhatī’’ti. Sesaṃ nāvāyaṃ vuttasadisanti iminā yadi pana taṃ evaṃ gacchantaṃ pakatigamanaṃ pacchinditvā aññaṃ disābhāgaṃ neti, pārājikaṃ. Sayameva yaṃ kiñci ṭhānaṃ sampattaṃ ṭhānā acālentova vikkiṇitvā gacchati, nevatthi avahāro, bhaṇḍadeyyaṃ pana hotīti imaṃ nayaṃ atidisati.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / २. दुतियपाराजिकं • 2. Dutiyapārājikaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / २. दुतियपाराजिकं • 2. Dutiyapārājikaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / यानट्ठकथावण्णना • Yānaṭṭhakathāvaṇṇanā
