| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๙. ยญฺญสุตฺตวณฺณนา
9. Yaññasuttavaṇṇanā
๑๒๐. ถูณนฺติ ยญฺญูปตฺถมฺภํฯ อุปนีตานิ ยญฺญํ ยชิตุํ อารมฺภายฯ เอตฺตาวตาติ ‘‘อิธ, ภเนฺต…เป.… รุทมานา ปริกมฺมานิ กโรนฺตี’’ติ เอตฺตเกน ปาเฐนฯ สนฺนิฎฺฐานนฺติ ‘‘นํ อิตฺถิํ ลภิสฺสามิ นุ โข, น นุ โข ลภิสฺสามี’’ติ นิจฺฉยํ อวินฺทโนฺต น ญายโนฺตฯ เผณุเทฺทหกนฺติ ยถา ยตฺถ กุถิเต เผณํ อุเทฺทหติ น อุปธียติ, เอวํ อเนกวารํ เผณํ อุฎฺฐาเปตฺวาฯ ตํ ทิวสนฺติ ตสฺมิํ รญฺญา นิทฺทํ อลภิตฺวา ทุกฺขเสยฺยทิวเสฯ อาโลกํ โอโลเกตฺวาติ โลหกุมฺภิมุขวฎฺฎิสีเส ปเตฺต ตตฺถ มหนฺตํ อาโลกํ โอโลเกตฺวาฯ อตฺตาโน วจนํ รโญฺญ ปวตฺติญาปนตฺถํฯ มหาสโทฺท อุทปาทิ ‘‘เอวรูปํ ยญฺญํ ราชา การาเปตี’’ติฯ วตฺตุกาโม อโหสิ, วตฺตุญฺจ ปน อวิสหโนฺต ‘‘ส’’ อิติ วตฺวา โลหกุมฺภิยํ นิมุโคฺคฯ อิมํ คาถํ วตฺตุกาโม อโหสีติ อยํ ปเนตฺถ สมฺพโนฺธฯ เอส นโย เสสปททฺวเยปิฯ ธมฺมเภริํ จราเปสุํ ‘‘โกจิ กญฺจิ ปาณํ มา หนตู’’ติฯ โส อิตฺถิสามิโก ปุริโส โสตาปตฺติผเล ปติฎฺฐหิ อตฺตโน อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา สตฺตุ จ เทสนาวิลาสสมฺปตฺติยา, ราชา ปน มหาโพธินิรุชฺฌนสภาวตฺตา กิญฺจิ วิเสสํ นาธิคจฺฉิฯ
120.Thūṇanti yaññūpatthambhaṃ. Upanītāni yaññaṃ yajituṃ ārambhāya. Ettāvatāti ‘‘idha, bhante…pe… rudamānā parikammāni karontī’’ti ettakena pāṭhena. Sanniṭṭhānanti ‘‘naṃ itthiṃ labhissāmi nu kho, na nu kho labhissāmī’’ti nicchayaṃ avindanto na ñāyanto. Pheṇuddehakanti yathā yattha kuthite pheṇaṃ uddehati na upadhīyati, evaṃ anekavāraṃ pheṇaṃ uṭṭhāpetvā. Taṃ divasanti tasmiṃ raññā niddaṃ alabhitvā dukkhaseyyadivase. Ālokaṃ oloketvāti lohakumbhimukhavaṭṭisīse patte tattha mahantaṃ ālokaṃ oloketvā. Attāno vacanaṃ rañño pavattiñāpanatthaṃ. Mahāsaddo udapādi ‘‘evarūpaṃ yaññaṃ rājā kārāpetī’’ti. Vattukāmo ahosi, vattuñca pana avisahanto ‘‘sa’’ iti vatvā lohakumbhiyaṃ nimuggo. Imaṃ gāthaṃ vattukāmo ahosīti ayaṃ panettha sambandho. Esa nayo sesapadadvayepi. Dhammabheriṃ carāpesuṃ ‘‘koci kañci pāṇaṃ mā hanatū’’ti. So itthisāmiko puriso sotāpattiphale patiṭṭhahi attano upanissayasampattiyā sattu ca desanāvilāsasampattiyā, rājā pana mahābodhinirujjhanasabhāvattā kiñci visesaṃ nādhigacchi.
สงฺคหวตฺถูนีติ โลกสฺส สงฺคหการณานิฯ นิปฺผนฺนสสฺสโต นวภาเค กสฺสกสฺส ทตฺวา รญฺญํ เอกภาคคฺคหณํ ทสมภาคคฺคหณํฯ เอวํ กสฺสกา หฎฺฐตุฎฺฐา สสฺสานิ สมฺปาเทนฺตีติ อาห ‘‘สสฺสสมฺปาทเน เมธาวิตาติ อโตฺถ’’ติฯ ตโต โอรภาเค กิร ฉภาคคฺคหณํ ชาตํฯ ฉมาสิกนฺติ ฉนฺนํ ฉนฺนํ มาสานํ ปโหนกํฯ ปาเสตีติ ปาสคเต วิย กโรติฯ วาจาย ปิยสฺส ปิยกรสฺส กมฺมํ วาจาเปยฺยํฯ สพฺพโส รฎฺฐสฺส อิทฺธาทิภาวโต เขมํฯ นิรพฺพุทํ โจริยาภาวโตฯ อิทญฺหิ รฎฺฐํ อโจริยํ นิรคฺคฬนฺติ วุจฺจติ อปารุตฆรภาวโตฯ
Saṅgahavatthūnīti lokassa saṅgahakāraṇāni. Nipphannasassato navabhāge kassakassa datvā raññaṃ ekabhāgaggahaṇaṃ dasamabhāgaggahaṇaṃ. Evaṃ kassakā haṭṭhatuṭṭhā sassāni sampādentīti āha ‘‘sassasampādane medhāvitāti attho’’ti. Tato orabhāge kira chabhāgaggahaṇaṃ jātaṃ. Chamāsikanti channaṃ channaṃ māsānaṃ pahonakaṃ. Pāsetīti pāsagate viya karoti. Vācāya piyassa piyakarassa kammaṃ vācāpeyyaṃ. Sabbaso raṭṭhassa iddhādibhāvato khemaṃ. Nirabbudaṃ coriyābhāvato. Idañhi raṭṭhaṃ acoriyaṃ niraggaḷanti vuccati apārutagharabhāvato.
อุทฺธํมูลกํ กตฺวาติ อุมฺมูลํ กตฺวาฯ ทฺวีหิ ปริยเญฺญหีติ มหายญฺญสฺส ปุพฺพภาเค ปจฺฉา จ ปวเตฺตตเพฺพหิ ทฺวีหิ ปริวารยเญฺญหิฯ สตฺตวีสติ…เป.… นสฺสาติ สตฺตวีสาธิกานํ ติณฺณํ ปสุสตานํ ทฺวาวีสติยา อสฺสาทีหิ จ สฎฺฐิอธิกทฺวิสตอารญฺญกปสูหิ จ สทฺธิํ สมฺปิณฺฑิตานํ ปน นวาธิกฉสตปสูนํ มารเณน เภรวสฺส ปาปภีรุกานํ ภยาวหสฺสฯ ตถา หิ วทนฺติ –
Uddhaṃmūlakaṃ katvāti ummūlaṃ katvā. Dvīhi pariyaññehīti mahāyaññassa pubbabhāge pacchā ca pavattetabbehi dvīhi parivārayaññehi. Sattavīsati…pe… nassāti sattavīsādhikānaṃ tiṇṇaṃ pasusatānaṃ dvāvīsatiyā assādīhi ca saṭṭhiadhikadvisataāraññakapasūhi ca saddhiṃ sampiṇḍitānaṃ pana navādhikachasatapasūnaṃ māraṇena bheravassa pāpabhīrukānaṃ bhayāvahassa. Tathā hi vadanti –
‘‘ฉสตานิ นิยุชฺชนฺติ, ปสูนํ มชฺฌิเม หนิ,
‘‘Chasatāni niyujjanti, pasūnaṃ majjhime hani,
อสฺสเมธสฺส ยญฺญสฺส, อธิกานิ นวาปิ จา’’ติฯ
Assamedhassa yaññassa, adhikāni navāpi cā’’ti.
สมฺมนฺติ ยุคจฺฉิเทฺท ปกฺขิปิตพฺพทณฺฑกํฯ ปาเสนฺตีติ ขิปนฺติฯ สํหาริเมหีติ สกเฎหิ วหิตเพฺพหิ ยูเปหิฯ ปุเพฺพ กิร เอโก ราชา สมฺมาปาสํ ยชโนฺต สรสฺสตินทีตีเร ปถวิยา วิวเร ทิเนฺน นิมุโคฺคเยว อโหสิฯ อนฺธพาลพฺราหฺมณา คตานุคติคตา ‘‘อยํ ตสฺส สคฺคคมนมโคฺค’’ติ สญฺญาย ตตฺถ สมฺมาปาสยญฺญํ ปฎฺฐเปนฺติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘นิมุโคฺคกาสโต ปภุตี’’ติฯ อยูโป อปฺปกทิวโส ยาโค, สยูโป พหุทิวสํ สาเธโยฺย สตฺรยาโคฯ มนฺตปทาภิสงฺขตานํ สปฺปิมธูนํ วาชมิติ สมญฺญา, หิรญฺญสุวณฺณโคมหิํ สาทิสตฺตรสกทกฺขิณสฺสฯ สารคพฺภโกฎฺฐาคาราทีสุ นเตฺถตฺถ อคฺคฬนฺติ นิรคฺคโฬฯ ตตฺถ กิร ยเญฺญ อตฺตโน สาปเตยฺยํ อนวเสสโต อนิคูหิตฺวา นิยฺยาตียติฯ มหารมฺภาติ พหุปสุฆาตกมฺมาฯ อฎฺฐกถายํ ปน ‘‘วิวิธา ยตฺถ หญฺญเร’’ติ วกฺขมานตฺตา ‘‘มหากิจฺจา’’ติ อโตฺถ วุโตฺต, อิธ ‘‘มหารมฺภาติ ปปญฺจวเสน อเชฬกา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ ‘‘พหุปสุฆาตกมฺมา’’ติ อโตฺถ วุโตฺตฯ นิรารมฺภาติ เอตฺถาปิ วุตฺตนเยน อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ อนุคตํ กุลนฺติ อนุกุลํ, กุลานุคตนฺติ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ เตนาห ‘‘ยํ นิจฺจภตฺตาทิ…เป.… อโตฺถ’’ติฯ
Sammanti yugacchidde pakkhipitabbadaṇḍakaṃ. Pāsentīti khipanti. Saṃhārimehīti sakaṭehi vahitabbehi yūpehi. Pubbe kira eko rājā sammāpāsaṃ yajanto sarassatinadītīre pathaviyā vivare dinne nimuggoyeva ahosi. Andhabālabrāhmaṇā gatānugatigatā ‘‘ayaṃ tassa saggagamanamaggo’’ti saññāya tattha sammāpāsayaññaṃ paṭṭhapenti. Tena vuttaṃ ‘‘nimuggokāsato pabhutī’’ti. Ayūpo appakadivaso yāgo, sayūpo bahudivasaṃ sādheyyo satrayāgo. Mantapadābhisaṅkhatānaṃ sappimadhūnaṃ vājamiti samaññā, hiraññasuvaṇṇagomahiṃ sādisattarasakadakkhiṇassa. Sāragabbhakoṭṭhāgārādīsu natthettha aggaḷanti niraggaḷo. Tattha kira yaññe attano sāpateyyaṃ anavasesato anigūhitvā niyyātīyati. Mahārambhāti bahupasughātakammā. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vividhā yattha haññare’’ti vakkhamānattā ‘‘mahākiccā’’ti attho vutto, idha ‘‘mahārambhāti papañcavasena ajeḷakā’’tiādi vuttanti ‘‘bahupasughātakammā’’ti attho vutto. Nirārambhāti etthāpi vuttanayena attho veditabbo. Anugataṃ kulanti anukulaṃ, kulānugatanti attho veditabbo. Tenāha ‘‘yaṃ niccabhattādi…pe… attho’’ti.
ยญฺญสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Yaññasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๙. ยญฺญสุตฺตํ • 9. Yaññasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๙. ยญฺญสุตฺตวณฺณนา • 9. Yaññasuttavaṇṇanā
