Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၁၀. ယသဒတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
10. Yasadattattheragāthāvaṇṇanā
ဥပာရမ္ဘစိတ္တောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ယသဒတ္တတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလံ ဥပစိနိ။ တထာ ဟေသ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာနံ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယ္ဟ အဘိတ္ထဝိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မလ္လရဋ္ဌေ မလ္လရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ယသဒတ္တောတိ လဒ္ဓနာမော, ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ သိက္ခိတ္ဝာ သဘိယေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံယေဝ စာရိကံ စရမာနော, အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိယံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သဘိယေန ပုဋ္ဌပဉ္ဟေသု ဝိသ္သဇ္ဇိယမာနေသု သယံ ဩတာရာပေက္ခော သုဏန္တော နိသီဒိ ‘‘သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဝာဒေ ဒောသံ ဒသ္သာမီ’’တိ။ အထသ္သ ဘဂဝာ စိတ္တာစာရံ ဉတ္ဝာ သဘိယသုတ္တဒေသနာဝသာနေ (သု. နိ. သဘိယသုတ္တ) ဩဝာဒံ ဒေန္တော –
Upārambhacittotiādikā āyasmato yasadattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacini. Tathā hesa padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā araññe viharanto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso añjaliṃ paggayha abhitthavi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde mallaraṭṭhe mallarājakule nibbattitvā yasadattoti laddhanāmo, vayappatto takkasilaṃ gantvā sabbasippāni sikkhitvā sabhiyena paribbājakena saddhiṃyeva cārikaṃ caramāno, anupubbena sāvatthiyaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā sabhiyena puṭṭhapañhesu vissajjiyamānesu sayaṃ otārāpekkho suṇanto nisīdi ‘‘samaṇassa gotamassa vāde dosaṃ dassāmī’’ti. Athassa bhagavā cittācāraṃ ñatvā sabhiyasuttadesanāvasāne (su. ni. sabhiyasutta) ovādaṃ dento –
၃၆၀.
360.
‘‘ဥပာရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ။
‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;
အာရကာ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မာ၊ နဘသော ပထဝီ ယထာ။
Ārakā hoti saddhammā, nabhaso pathavī yathā.
၃၆၁.
361.
‘‘ဥပာရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ။
‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;
ပရိဟာယတိ သဒ္ဓမ္မာ၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။
Parihāyati saddhammā, kāḷapakkheva candimā.
၃၆၂.
362.
‘‘ဥပာရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ။
‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;
ပရိသုသ္သတိ သဒ္ဓမ္မေ၊ မစ္ဆော အပ္ပောဒကေ ယထာ။
Parisussati saddhamme, maccho appodake yathā.
၃၆၃.
363.
‘‘ဥပာရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ။
‘‘Upārambhacitto dummedho, suṇāti jinasāsanaṃ;
န ဝိရူဟတိ သဒ္ဓမ္မေ၊ ခေတ္တေ ဗီဇံဝ ပူတိကံ။
Na virūhati saddhamme, khette bījaṃva pūtikaṃ.
၃၆၄.
364.
‘‘ယော စ တုဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ။
‘‘Yo ca tuṭṭhena cittena, suṇāti jinasāsanaṃ;
ခေပေတ္ဝာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ သစ္ဆိကတ္ဝာ အကုပ္ပတံ။
Khepetvā āsave sabbe, sacchikatvā akuppataṃ;
ပပ္ပုယ္ယ ပရမံ သန္တိံ၊ ပရိနိဗ္ဗာတိနာသဝော’’တိ။ –
Pappuyya paramaṃ santiṃ, parinibbātināsavo’’ti. –
ဣမာ ပဉ္စ ဂာထာ အဘာသိ။
Imā pañca gāthā abhāsi.
တတ္ထ ဥပာရမ္ဘစိတ္တောတိ သာရမ္ဘစိတ္တော, ဒောသာရောပနာဓိပ္ပာယောတိ အတ္ထော။ ဒုမ္မေဓောတိ နိပ္ပညော။ အာရကာ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မာတိ သော တာဒိသော ပုဂ္ဂလော နဘသော ဝိယ ပထဝီ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မတောပိ ဒူရေ ဟောတိ, ပဂေဝ ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မတော။ ‘‘န တ္ဝံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ. နိ. ၁.၁၈) ဝိဂ္ဂာဟိကကထံ အနုယုတ္တသ္သ ကုတော သန္တနိပုဏော ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော။
Tattha upārambhacittoti sārambhacitto, dosāropanādhippāyoti attho. Dummedhoti nippañño. Ārakā hoti saddhammāti so tādiso puggalo nabhaso viya pathavī paṭipattisaddhammatopi dūre hoti, pageva paṭivedhasaddhammato. ‘‘Na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinā (dī. ni. 1.18) viggāhikakathaṃ anuyuttassa kuto santanipuṇo paṭipattisaddhammo.
ပရိဟာယတိ သဒ္ဓမ္မာတိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မတော ပုဗ္ဗဘာဂိယသဒ္ဓာဒိသဒ္ဓမ္မတောပိ နိဟီယတိ။ ပရိသုသ္သတီတိ ဝိသုသ္သတိ ကာယစိတ္တာနံ ပီဏနရသသ္သ ပီတိပာမောဇ္ဇာဒိကုသလဓမ္မသ္သာဘာဝတော။ န ဝိရူဟတီတိ ဝိရူဠ္ဟိံ ဝုဒ္ဓိံ န ပာပုဏာတိ။ ပူတိကန္တိ ဂောမယလေပဒာနာဒိအဘာဝေန ပူတိဘာဝံ ပတ္တံ။
Parihāyati saddhammāti navavidhalokuttaradhammato pubbabhāgiyasaddhādisaddhammatopi nihīyati. Parisussatīti visussati kāyacittānaṃ pīṇanarasassa pītipāmojjādikusaladhammassābhāvato. Na virūhatīti virūḷhiṃ vuddhiṃ na pāpuṇāti. Pūtikanti gomayalepadānādiabhāvena pūtibhāvaṃ pattaṃ.
တုဋ္ဌေန စိတ္တေနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ, အတ္တမနော ပမုဒိတော ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ခေပေတ္ဝာတိ သမုစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ။ အကုပ္ပတန္တိ အရဟတ္တံ။ ပပ္ပုယ္ယာတိ ပာပုဏိတ္ဝာ။ ပရမံ သန္တိန္တိ အနုပာဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ။ တဒဓိဂမော စသ္သ ကေဝလံ ကာလာဂမနမေဝ, န ကောစိဝိဓောတိ တံ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတိနာသဝော’’တိ။
Tuṭṭhena cittenāti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, attamano pamudito hutvāti attho. Khepetvāti samucchinditvā. Akuppatanti arahattaṃ. Pappuyyāti pāpuṇitvā. Paramaṃ santinti anupādisesaṃ nibbānaṃ. Tadadhigamo cassa kevalaṃ kālāgamanameva, na kocividhoti taṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘parinibbātināsavo’’ti.
ဧဝံ သတ္ထာရာ ဩဝဒိတော သံဝေဂဇာတော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၄၄.၃၅-၄၃) –
Evaṃ satthārā ovadito saṃvegajāto pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.35-43) –
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇလိတံ၊ ဒီပရုက္ခံဝ ဇောတိတံ။
‘‘Kaṇikāraṃva jalitaṃ, dīparukkhaṃva jotitaṃ;
ကဉ္စနံဝ ဝိရောစန္တံ၊ အဒ္ဒသံ ဒ္ဝိပဒုတ္တမံ။
Kañcanaṃva virocantaṃ, addasaṃ dvipaduttamaṃ.
‘‘ကမဏ္ဍလုံ ဌပေတ္ဝာန၊ ဝာကစီရဉ္စ ကုဏ္ဍိကံ။
‘‘Kamaṇḍaluṃ ṭhapetvāna, vākacīrañca kuṇḍikaṃ;
ဧကံသံ အဇိနံ ကတ္ဝာ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ထဝိံ အဟံ။
Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, buddhaseṭṭhaṃ thaviṃ ahaṃ.
‘‘တမန္ဓကာရံ ဝိဓမံ၊ မောဟဇာလသမာကုလံ။
‘‘Tamandhakāraṃ vidhamaṃ, mohajālasamākulaṃ;
ဉာဏာလောကံ ဒသ္သေတ္ဝာန၊ နိတ္တိဏ္ဏောသိ မဟာမုနိ။
Ñāṇālokaṃ dassetvāna, nittiṇṇosi mahāmuni.
‘‘သမုဒ္ဓရသိမံ လောကံ၊ သဗ္ဗာဝန္တမနုတ္တရံ။
‘‘Samuddharasimaṃ lokaṃ, sabbāvantamanuttaraṃ;
ဉာဏေ တေ ဥပမာ နတ္ထိ၊ ယာဝတာ ဇဂတော ဂတိ။
Ñāṇe te upamā natthi, yāvatā jagato gati.
‘‘တေန ဉာဏေန သဗ္ဗညူ၊ ဣတိ ဗုဒ္ဓော ပဝုစ္စတိ။
‘‘Tena ñāṇena sabbaññū, iti buddho pavuccati;
ဝန္ဒာမိ တံ မဟာဝီရံ၊ သဗ္ဗညုတမနာဝရံ။
Vandāmi taṃ mahāvīraṃ, sabbaññutamanāvaraṃ.
‘‘သတသဟသ္သိတော ကပ္ပေ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ထဝိံ အဟံ။
‘‘Satasahassito kappe, buddhaseṭṭhaṃ thaviṃ ahaṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဉာဏတ္ထဝာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇatthavāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ အညံ ဗ္ယာကရောန္တောပိ ထေရော ဣမာ ဧဝ ဂာထာ အဘာသိ။
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākarontopi thero imā eva gāthā abhāsi.
ယသဒတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Yasadattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၁၀. ယသဒတ္တတ္ထေရဂာထာ • 10. Yasadattattheragāthā