Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അപദാന-അട്ഠകഥാ • Apadāna-aṭṭhakathā |
൫൬. യസവഗ്ഗോ
56. Yasavaggo
൧. യസത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
1. Yasattheraapadānavaṇṇanā
ഛപ്പഞ്ഞാസമേ വഗ്ഗേ പഠമാപദാനേ മഹാസമുദ്ദം ഓഗ്ഗയ്ഹാതിആദികം ആയസ്മതോ യസത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സുമേധസ്സ ഭഗവതോ കാലേ മഹാനുഭാവോ നാഗരാജാ ഹുത്വാ ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം അത്തനോ ഭവനം നേത്വാ മഹാദാനം പവത്തേസി, ഭഗവന്തം മഹഗ്ഘേന തിചീവരേന അച്ഛാദേസി, ഏകേകഞ്ച ഭിക്ഖും മഹഗ്ഘേനേവ പച്ചേകദുസ്സയുഗേന സബ്ബേന ച സമണപരിക്ഖാരേന. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ കാലേ സേട്ഠിപുത്തോ ഹുത്വാ മഹാബോധിമണ്ഡലം സത്തഹി രതനേഹി പൂജേസി. കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ കാലേ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ സമണധമ്മം അകാസി. ഏവം സോ സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ അമ്ഹാകം ഭഗവതോ കാലേ ബാരാണസിയം മഹാവിഭവസ്സ സേട്ഠിനോ പുത്തോ ഹുത്വാ സുജാതായ ഭഗവതോ ഖീരപായാസം ദിന്നായ സേട്ഠിധീതായ കുച്ഛിമ്ഹി നിബ്ബത്തി, യസോ നാമ നാമേന പരമസുഖുമാലോ. തസ്സ തയോ പാസാദാ ഹോന്തി – ഏകോ ഹേമന്തികോ, ഏകോ ഗിമ്ഹികോ, ഏകോ വസ്സികോതി. സോ വസ്സികേ പാസാദേ വസ്സികേ ചത്താരോ മാസേ നിപ്പുരിസേഹി തൂരിയേഹി പരിചാരയമാനോ വസതി, ഹേട്ഠാപാസാദം ന ഓതരതി. ഹേമന്തികേ പാസാദേ ചത്താരോ മാസേ സുഫുസിതവാതപാനകവാടേ തത്ഥേവ പടിവസതി. ഗിമ്ഹികേ പാസാദേ ബഹുകവാടവാതപാനജാലാഹി സമ്പന്നേ തത്ഥേവ വസതി. ഹത്ഥപാദാനം സുഖുമാലതായ ഭൂമിയം നിസജ്ജാദികിച്ചം നത്ഥി. സിമ്ബലിതുലാദിപുണ്ണസഭാവേ അത്ഥരിത്വാ തത്ഥ ഉപധാനാനി കിച്ചാനി കരോതി. ഏവം ദേവലോകേ ദേവകുമാരോ വിയ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതസ്സ സമങ്ഗീഭൂതസ്സ പരിചാരയമാനസ്സ പടികച്ചേവ നിദ്ദാ ഓക്കമി, പരിജനസ്സാപി നിദ്ദാ ഓക്കമി, സബ്ബരത്തിയോ ച തേലപദീപോ ഝായതി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ പടികച്ചേവ പബുജ്ഝിത്വാ അദ്ദസ സകം പരിജനം സുപന്തം അഞ്ഞിസ്സാ കച്ഛേ വീണം, അഞ്ഞിസ്സാ കണ്ഠേ മുദിങ്ഗം, അഞ്ഞിസ്സാ കച്ഛേ ആളമ്ബരം, അഞ്ഞം വികേസികം, വിക്ഖേളികം, അഞ്ഞാ വിപ്പലപന്തിയോ ഹത്ഥപത്തം സുസാനം മഞ്ഞേ, ദിസ്വാനസ്സ ആദീനവോ പാതുരഹോസി, നിബ്ബിദായ ചിത്തം സണ്ഠാസി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘ഉപദ്ദുതം വത ഭോ, ഉപസ്സട്ഠം വത ഭോ’’തി.
Chappaññāsame vagge paṭhamāpadāne mahāsamuddaṃ oggayhātiādikaṃ āyasmato yasattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle mahānubhāvo nāgarājā hutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ attano bhavanaṃ netvā mahādānaṃ pavattesi, bhagavantaṃ mahagghena ticīvarena acchādesi, ekekañca bhikkhuṃ mahaggheneva paccekadussayugena sabbena ca samaṇaparikkhārena. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto siddhatthassa bhagavato kāle seṭṭhiputto hutvā mahābodhimaṇḍalaṃ sattahi ratanehi pūjesi. Kassapassa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi. Evaṃ so sugatīsuyeva saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ mahāvibhavassa seṭṭhino putto hutvā sujātāya bhagavato khīrapāyāsaṃ dinnāya seṭṭhidhītāya kucchimhi nibbatti, yaso nāma nāmena paramasukhumālo. Tassa tayo pāsādā honti – eko hemantiko, eko gimhiko, eko vassikoti. So vassike pāsāde vassike cattāro māse nippurisehi tūriyehi paricārayamāno vasati, heṭṭhāpāsādaṃ na otarati. Hemantike pāsāde cattāro māse suphusitavātapānakavāṭe tattheva paṭivasati. Gimhike pāsāde bahukavāṭavātapānajālāhi sampanne tattheva vasati. Hatthapādānaṃ sukhumālatāya bhūmiyaṃ nisajjādikiccaṃ natthi. Simbalitulādipuṇṇasabhāve attharitvā tattha upadhānāni kiccāni karoti. Evaṃ devaloke devakumāro viya pañcahi kāmaguṇehi samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa paṭikacceva niddā okkami, parijanassāpi niddā okkami, sabbarattiyo ca telapadīpo jhāyati. Atha kho yaso kulaputto paṭikacceva pabujjhitvā addasa sakaṃ parijanaṃ supantaṃ aññissā kacche vīṇaṃ, aññissā kaṇṭhe mudiṅgaṃ, aññissā kacche āḷambaraṃ, aññaṃ vikesikaṃ, vikkheḷikaṃ, aññā vippalapantiyo hatthapattaṃ susānaṃ maññe, disvānassa ādīnavo pāturahosi, nibbidāya cittaṃ saṇṭhāsi. Atha kho yaso kulaputto udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti.
അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ സുവണ്ണപാദുകായോ ആരോഹിത്വാ യേന നിവേസനദ്വാരം തേനുപസങ്കമി, അമനുസ്സാ ദ്വാരം വിവരിംസു – ‘‘മാ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ കോചി അന്തരായമകാസി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ യേന നഗരദ്വാരം തേനുപസങ്കമി, അമനുസ്സാ ദ്വാരം വിവരിംസു – ‘‘മാ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ കോചി അന്തരായമകാസി അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജ്ജായാ’’തി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ യേന ഇസിപതനം മിഗദായോ തേനുപസങ്കമി.
Atha kho yaso kulaputto suvaṇṇapādukāyo ārohitvā yena nivesanadvāraṃ tenupasaṅkami, amanussā dvāraṃ vivariṃsu – ‘‘mā yasassa kulaputtassa koci antarāyamakāsi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. Atha kho yaso kulaputto yena nagaradvāraṃ tenupasaṅkami, amanussā dvāraṃ vivariṃsu – ‘‘mā yasassa kulaputtassa koci antarāyamakāsi agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāyā’’ti. Atha kho yaso kulaputto yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami.
തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ രത്തിയാ പച്ചൂസസമയം പച്ചുട്ഠായ അജ്ഝോകാസേ ചങ്കമതി, അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ യസം കുലപുത്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം, ദിസ്വാന ചങ്കമാ ഓരോഹിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഭഗവതോ അവിദൂരേ ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘ഉപദ്ദുതം വത ഭോ, ഉപസ്സട്ഠം വത ഭോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ യസം കുലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം ഖോ, യസ, അനുപദ്ദുതം, ഇദം അനുപസ്സട്ഠം, ഏഹി, യസ, നിസീദ, ധമ്മം തേ ദേസേസ്സാമീ’’തി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ, ‘‘ഇദം കിര അനുപദ്ദുതം, ഇദം അനുപസ്സട്ഠ’’ന്തി ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ സുവണ്ണപാദുകാഹി ഓരോഹിത്വാ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി, ഏകമന്തം നിസിന്നസ്സ ഖോ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം, ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി യസം കുലപുത്തം കല്ലചിത്തം മുദുചിത്തം വിനീവരണചിത്തം ഉദഗ്ഗചിത്തം പസന്നചിത്തം, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ, തം പകാസേസി ദുക്ഖം സമുദയം നിരോധം മഗ്ഗം. സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവമേവ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ തസ്മിംയേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി.
Tena kho pana samayena bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya ajjhokāse caṅkamati, addasā kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna caṅkamā orohitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho yaso kulaputto bhagavato avidūre udānaṃ udānesi – ‘‘upaddutaṃ vata bho, upassaṭṭhaṃ vata bho’’ti. Atha kho bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ kho, yasa, anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭhaṃ, ehi, yasa, nisīda, dhammaṃ te desessāmī’’ti. Atha kho yaso kulaputto, ‘‘idaṃ kira anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭha’’nti haṭṭho udaggo suvaṇṇapādukāhi orohitvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho yasassa kulaputtassa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ, dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi yasaṃ kulaputtaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva yasassa kulaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
അഥ ഖോ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ മാതാ പാസാദം അഭിരുഹിത്വാ യസം കുലപുത്തം അപസ്സന്തീ യേന സേട്ഠി ഗഹപതി തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ സേട്ഠിം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘പുത്തോ തേ ഗഹപതി യസോ ന ദിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ, സേട്ഠി ഗഹപതി, ചതുദ്ദിസാ അസ്സദൂതേ ഉയ്യോജേത്വാ സാമംയേവ യേന ഇസിപതനം മിഗദായോ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസാ ഖോ, സേട്ഠി ഗഹപതി, സുവണ്ണപാദുകാനം നിക്ഖേപം, ദിസ്വാന തംയേവ അനുഗമാസി. അദ്ദസാ ഖോ ഭഗവാ സേട്ഠിം ഗഹപതിം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം, ദിസ്വാന ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘യംനൂനാഹം തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരേയ്യം, യഥാ സേട്ഠി ഗഹപതി ഇധ നിസിന്നോ ഇധ നിസിന്നം യസം കുലപുത്തം ന പസ്സേയ്യാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരേസി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി ; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അപി, ഭന്തേ, ഭഗവാ യസം കുലപുത്തം പസ്സേയ്യാ’’തി. തേന ഹി ഗഹപതി നിസീദ, അപ്പേവ നാമ ഇധ നിസിന്നോ ഇധ നിസിന്നം യസം കുലപുത്തം പസ്സേയ്യാസീതി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി ‘‘ഇധേവ കിരാഹം നിസിന്നോ ഇധ നിസിന്നം യസം കുലപുത്തം പസ്സിസ്സാമീ’’തി ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി, ഏകമന്തം നിസിന്നസ്സ ഖോ സേട്ഠിസ്സ ഗഹപതിസ്സ ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി…പേ॰… അപരപ്പച്ചയോ അത്ഥു സാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്തം ഭന്തേ, അഭിക്കന്തം ഭന്തേ, സേയ്യഥാപി , ഭന്തേ, നിക്കുജ്ജിതം വാ ഉക്കുജ്ജേയ്യ, പടിച്ഛന്നം വാ വിവരേയ്യ മൂള്ഹസ്സ വാ മഗ്ഗം ആചിക്ഖേയ്യ, അന്ധകാരേ വാ തേലപജ്ജോതം ധാരേയ്യ ‘ചക്ഖുമന്തോ രൂപാനി ദക്ഖന്തീ’തി, ഏവമേവം ഭഗവതാ അനേകപരിയായേന ധമ്മോ പകാസിതോ. ഏസാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം സരണം ഗച്ഛാമി ധമ്മഞ്ച ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച, ഉപാസകം മം ഭഗവാ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗത’’ന്തി. സോവ ലോകേ പഠമം ഉപാസകോ അഹോസി തേവാചികോ.
Atha kho yasassa kulaputtassa mātā pāsādaṃ abhiruhitvā yasaṃ kulaputtaṃ apassantī yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘putto te gahapati yaso na dissatī’’ti. Atha kho, seṭṭhi gahapati, catuddisā assadūte uyyojetvā sāmaṃyeva yena isipatanaṃ migadāyo tenupasaṅkami. Addasā kho, seṭṭhi gahapati, suvaṇṇapādukānaṃ nikkhepaṃ, disvāna taṃyeva anugamāsi. Addasā kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna bhagavato etadahosi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhareyyaṃ, yathā seṭṭhi gahapati idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ na passeyyā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharesi. Atha kho seṭṭhi gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘api, bhante, bhagavā yasaṃ kulaputtaṃ passeyyā’’ti. Tena hi gahapati nisīda, appeva nāma idha nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passeyyāsīti. Atha kho seṭṭhi gahapati ‘‘idheva kirāhaṃ nisinno idha nisinnaṃ yasaṃ kulaputtaṃ passissāmī’’ti haṭṭho udaggo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinnassa kho seṭṭhissa gahapatissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi…pe… aparappaccayo atthu sāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ bhante, abhikkantaṃ bhante, seyyathāpi , bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti, evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca, upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti. Sova loke paṭhamaṃ upāsako ahosi tevāciko.
അഥ ഖോ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ പിതുനോ ധമ്മേ ദേസിയമാനേ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ആയവേഹി ചിത്തം വിമുച്ചി. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘യസസ്സ ഖോ കുലപുത്തസ്സ പിതുനോ ധമ്മേ ദേസിയമാനേ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്തം, അഭബ്ബോ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഹീനായാവത്തിത്വാ കാമേ പരിഭുഞ്ജിതും, സേയ്യഥാപി പുബ്ബേ അഗാരികഭൂതോ, യംനൂനാഹം തം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം പടിപ്പസ്സമ്ഭേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം പടിപ്പസ്സമ്ഭേസി. അദ്ദസാ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി യസം കുലപുത്തം നിസിന്നം, ദിസ്വാന യസം കുലപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘മാതാ തേ താത, യസ, പരിദേവസോകസമാപന്നാ, ദേഹി മാതുയാ ജീവിത’’ന്തി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ ഭഗവന്തം ഉല്ലോകേസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ സേട്ഠിം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, ഗഹപതി, യസ്സ സേക്ഖേന ഞാണേന സേക്ഖേന ദസ്സനേന ധമ്മോ ദിട്ഠോ വിദിതോ സേയ്യഥാപി തയാ, തസ്സ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്തം, ഭബ്ബോ നു ഖോ സോ, ഗഹപതി, ഹീനായാവത്തിത്വാ കാമേ പരിഭുഞ്ജിതും സേയ്യഥാപി പുബ്ബേ അഗാരികഭൂതോ’’തി? ‘‘നോ ഹേതം, ഭന്തേ’’. ‘‘യസസ്സ ഖോ, ഗഹപതി, കുലപുത്തസ്സ സേക്ഖേന ഞാണേന സേക്ഖേന ദസ്സനേന ധമ്മോ ദിട്ഠോ വിദിതോ സേയ്യഥാപി തയാ, തസ്സ യഥാദിട്ഠം യഥാവിദിതം ഭൂമിം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്തം, അഭബ്ബോ ഖോ, ഗഹപതി, യസോ കുലപുത്തോ ഹീനായാവത്തിത്വാ കാമേ പരിഭുഞ്ജിതും സേയ്യഥാപി പുബ്ബേ അഗാരികഭൂതോ’’തി. ‘‘ലാഭാ, ഭന്തേ, യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ, സുലദ്ധം, ഭന്തേ, യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ , യഥാ യസസ്സ കുലപുത്തസ്സ അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്തം, അധിവാസേതു മേ, ഭന്തേ ഭഗവാ, അജ്ജതനായ ഭത്തം യസേന കുലപുത്തേന പച്ഛാസമണേനാ’’തി . ‘‘അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന’’. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി , ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ പക്കാമി. അഥ ഖോ യസോ കുലപുത്തോ അചിരപക്കന്തേ സേട്ഠിമ്ഹി ഗഹപതിമ്ഹി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ലഭേയ്യാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജ്ജം, ലഭേയ്യം ഉപസമ്പദ’’ന്തി. ‘‘ഏഹി ഭിക്ഖൂ’’തി ഭഗവാ അവോച – ‘‘സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, ചര ബ്രഹ്മചരിയം സമ്മാ ദുക്ഖസ്സ അന്തകിരിയായാ’’തി, സാവ തസ്സ ആയസ്മതോ ഉപസമ്പദാ അഹോസി.
Atha kho yasassa kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āyavehi cittaṃ vimucci. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘yasassa kho kulaputtassa pituno dhamme desiyamāne yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ, seyyathāpi pubbe agārikabhūto, yaṃnūnāhaṃ taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambheyya’’nti. Atha kho bhagavā taṃ iddhābhisaṅkhāraṃ paṭippassambhesi. Addasā kho seṭṭhi gahapati yasaṃ kulaputtaṃ nisinnaṃ, disvāna yasaṃ kulaputtaṃ etadavoca – ‘‘mātā te tāta, yasa, paridevasokasamāpannā, dehi mātuyā jīvita’’nti. Atha kho yaso kulaputto bhagavantaṃ ullokesi. Atha kho bhagavā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, gahapati, yassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, bhabbo nu kho so, gahapati, hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Yasassa kho, gahapati, kulaputtassa sekkhena ñāṇena sekkhena dassanena dhammo diṭṭho vidito seyyathāpi tayā, tassa yathādiṭṭhaṃ yathāviditaṃ bhūmiṃ paccavekkhantassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, abhabbo kho, gahapati, yaso kulaputto hīnāyāvattitvā kāme paribhuñjituṃ seyyathāpi pubbe agārikabhūto’’ti. ‘‘Lābhā, bhante, yasassa kulaputtassa, suladdhaṃ, bhante, yasassa kulaputtassa , yathā yasassa kulaputtassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, adhivāsetu me, bhante bhagavā, ajjatanāya bhattaṃ yasena kulaputtena pacchāsamaṇenā’’ti . ‘‘Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena’’. Atha kho seṭṭhi gahapati , bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho yaso kulaputto acirapakkante seṭṭhimhi gahapatimhi bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘labheyyāhaṃ, bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ, labheyyaṃ upasampada’’nti. ‘‘Ehi bhikkhū’’ti bhagavā avoca – ‘‘svākkhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti, sāva tassa āyasmato upasampadā ahosi.
൧. അരഹാ പന ഹുത്വാ സോമനസ്സജാതോ അത്തനോ പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസേന്തോ മഹാസമുദ്ദം ഓഗ്ഗയ്ഹാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സമുദ്ദന്തി അങ്ഗുലിമുദ്ദായ സം സുട്ഠു ദസ്സേതബ്ബതോ സമുദ്ദോ, അഥ വാ സം സുട്ഠു ഉദിയതി ഖോഭിയതി പസോധിയതി ഘോസനം കരോന്തോ ആലുളിയതീതി സമുദ്ദോ, മഹന്തോ ച സോ സമുദ്ദോ ചാതി മഹാസമുദ്ദോ, തം മഹാസമുദ്ദം. ഓഗ്ഗയ്ഹാതി അജ്ഝോഗാഹേത്വാ അബ്ഭന്തരം പവിസിത്വാ തസ്സ മഹാസമുദ്ദസ്സ അന്തോ പവിസിത്വാ, സാമ്യത്ഥേ ചേതം ഉപയോഗവചനന്തി ദട്ഠബ്ബം. ഭവനം മേ സുമാപിതന്തി ഏത്ഥ ഭവന്തി നിബ്ബത്തന്തി നിവസന്തി ചതൂഹി ഇരിയാപഥേഹി വാസം കപ്പേന്തി ഏത്ഥാതി ഭവനം, മയ്ഹം തം ഭവനം തം വിമാനം തം പാസാദം പഞ്ചപാകാരകൂടാഗാരേഹി സം സുട്ഠു മാപിതം നഗരം, അത്തനോ ബലേന സുട്ഠു നിമ്മിതന്തി അത്ഥോ. സുനിമ്മിതാ പോക്ഖരണീതി സുമഹന്താ ഹുത്വാ ഭൂതാ ഇതാ ഗതാ പവത്താ ഖണിതാ കതാതി പോക്ഖരണീ, മച്ഛകച്ഛപപുപ്ഫപുലിനതിത്ഥമധുരോദകാദീഹി സുട്ഠു നിബ്ബത്താ നിമ്മിതാതി അത്ഥോ. ചക്കവാകൂപകൂജിതാതി ചക്കവാകകുക്കുടഹംസാദീഹി കൂജിതാ ഘോസിതാ നാദിതാ സാ പോക്ഖരണീതി സമ്ബന്ധോ. ഇതോ പരം നദീവനദ്വിപദചതുപ്പദപാദപപക്ഖീനം വണ്ണഞ്ച സുമേധസ്സ ഭഗവതോ ദസ്സനഞ്ച നിമന്തേത്വാ സുമേധസ്സ ഭഗവതോ ദാനക്കമഞ്ച സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
1. Arahā pana hutvā somanassajāto attano pubbacaritāpadānaṃ pakāsento mahāsamuddaṃ oggayhātiādimāha. Tattha samuddanti aṅgulimuddāya saṃ suṭṭhu dassetabbato samuddo, atha vā saṃ suṭṭhu udiyati khobhiyati pasodhiyati ghosanaṃ karonto āluḷiyatīti samuddo, mahanto ca so samuddo cāti mahāsamuddo, taṃ mahāsamuddaṃ. Oggayhāti ajjhogāhetvā abbhantaraṃ pavisitvā tassa mahāsamuddassa anto pavisitvā, sāmyatthe cetaṃ upayogavacananti daṭṭhabbaṃ. Bhavanaṃ me sumāpitanti ettha bhavanti nibbattanti nivasanti catūhi iriyāpathehi vāsaṃ kappenti etthāti bhavanaṃ, mayhaṃ taṃ bhavanaṃ taṃ vimānaṃ taṃ pāsādaṃ pañcapākārakūṭāgārehi saṃ suṭṭhu māpitaṃ nagaraṃ, attano balena suṭṭhu nimmitanti attho. Sunimmitā pokkharaṇīti sumahantā hutvā bhūtā itā gatā pavattā khaṇitā katāti pokkharaṇī, macchakacchapapupphapulinatitthamadhurodakādīhi suṭṭhu nibbattā nimmitāti attho. Cakkavākūpakūjitāti cakkavākakukkuṭahaṃsādīhi kūjitā ghositā nāditā sā pokkharaṇīti sambandho. Ito paraṃ nadīvanadvipadacatuppadapādapapakkhīnaṃ vaṇṇañca sumedhassa bhagavato dassanañca nimantetvā sumedhassa bhagavato dānakkamañca suviññeyyameva.
ലോകാഹുതിപടിഗ്ഗഹന്തി ഏത്ഥ ലോകേ ആഹുതി ലോകാഹുതി, കാമരൂപാരൂപസങ്ഖാതസ്സ ലോകസ്സ ആഹുതിം പൂജാസക്കാരം പടിഗ്ഗണ്ഹാതീതി ലോകാഹുതിപടിഗ്ഗഹം, സുമേധം ഭഗവന്തന്തി അത്ഥോ. സേസം ബ്യാകരണദാനഞ്ച അരഹത്തപ്പത്തഫലഞ്ച സുവിഞ്ഞേയ്യമേവാതി.
Lokāhutipaṭiggahanti ettha loke āhuti lokāhuti, kāmarūpārūpasaṅkhātassa lokassa āhutiṃ pūjāsakkāraṃ paṭiggaṇhātīti lokāhutipaṭiggahaṃ, sumedhaṃ bhagavantanti attho. Sesaṃ byākaraṇadānañca arahattappattaphalañca suviññeyyamevāti.
യസത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
Yasattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / അപദാനപാളി • Apadānapāḷi / ൧. യസത്ഥേരഅപദാനം • 1. Yasattheraapadānaṃ