Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൭. യസത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
7. Yasattheragāthāvaṇṇanā
സുവിലിത്തോ സുവസനോതി ആയസ്മതോ യസത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സുമേധസ്സ ഭഗവതോ കാലേ മഹാനുഭാവോ നാഗരാജാ ഹുത്വാ ബുദ്ധപ്പമുഖം ഭിക്ഖുസങ്ഘം അത്തനോ ഭവനം നേത്വാ മഹാദാനം പവത്തേസി. ഭഗവന്തം മഹഗ്ഘേന തിചീവരേന അച്ഛാദേസി, ഏകമേകഞ്ച ഭിക്ഖും മഹഗ്ഘേനേവ പച്ചേകദുസ്സയുഗേന സബ്ബേന സമണപരിക്ഖാരേന അച്ഛാദേസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ കാലേ സേട്ഠിപുത്തോ ഹുത്വാ മഹാബോധിമണ്ഡം സത്തഹി രതനേഹി പൂജേസി. കസ്സപസ്സ ഭഗവതോ കാലേ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ സമണധമ്മം അകാസി. ഏവം സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ ഇമസ്മിം അമ്ഹാകം ഭഗവതോ കാലേ ബാരാണസിയം മഹാവിഭവസ്സ സേട്ഠിനോ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, യസോ നാമ നാമേന പരമസുഖുമാലോ. ‘‘തസ്സ തയോ പാസാദാ’’തി സബ്ബം ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൨൫) ആഗതനയേന വേദിതബ്ബം.
Suvilittosuvasanoti āyasmato yasattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle mahānubhāvo nāgarājā hutvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ attano bhavanaṃ netvā mahādānaṃ pavattesi. Bhagavantaṃ mahagghena ticīvarena acchādesi, ekamekañca bhikkhuṃ mahaggheneva paccekadussayugena sabbena samaṇaparikkhārena acchādesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto siddhatthassa bhagavato kāle seṭṭhiputto hutvā mahābodhimaṇḍaṃ sattahi ratanehi pūjesi. Kassapassa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi. Evaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ amhākaṃ bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ mahāvibhavassa seṭṭhino putto hutvā nibbatti, yaso nāma nāmena paramasukhumālo. ‘‘Tassa tayo pāsādā’’ti sabbaṃ khandhake (mahāva. 25) āgatanayena veditabbaṃ.
സോ പുബ്ബഹേതുനാ ചോദിയമാനോ രത്തിഭാഗേ നിദ്ദാഭിഭൂതസ്സ പരിജനസ്സ വിപ്പകാരം ദിസ്വാ സഞ്ജാതസംവേഗോ സുവണ്ണപാദുകാരൂള്ഹോവ ഗേഹതോ നിഗ്ഗതോ ദേവതാവിവടേന നഗരദ്വാരേന നിക്ഖമിത്വാ ഇസിപതനസമീപം ഗതോ ‘‘ഉപദ്ദുതം വത, ഭോ, ഉപസ്സട്ഠം വത, ഭോ’’തി ആഹ. തേന സമയേന ഭഗവതാ ഇസിപതനേ വിഹരന്തേന തസ്സേവ അനുഗ്ഗണ്ഹനത്ഥം അബ്ഭോകാസേ ചങ്കമന്തേന ‘‘ഏഹി, യസ, ഇദം അനുപദ്ദുതം, ഇദം അനുപസ്സട്ഠ’’ന്തി വുത്തോ, ‘‘അനുപദ്ദുതം അനുപസ്സട്ഠം കിര അത്ഥീ’’തി സോമനസ്സജാതോ സുവണ്ണപാദുകാ ഓരുയ്ഹ ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏകമന്തം നിസിന്നോ സത്ഥാരാ അനുപുബ്ബികഥം കഥേത്വാ സച്ചദേസനായ കതായ സച്ചപരിയോസാനേ സോതാപന്നോ ഹുത്വാ ഗവേസനത്ഥം ആഗതസ്സ പിതു ഭഗവതാ സച്ചദേസനായ കരിയമാനായ അരഹത്തം സച്ഛാകാസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൪൦.൪൫൬-൪൮൩) –
So pubbahetunā codiyamāno rattibhāge niddābhibhūtassa parijanassa vippakāraṃ disvā sañjātasaṃvego suvaṇṇapādukārūḷhova gehato niggato devatāvivaṭena nagaradvārena nikkhamitvā isipatanasamīpaṃ gato ‘‘upaddutaṃ vata, bho, upassaṭṭhaṃ vata, bho’’ti āha. Tena samayena bhagavatā isipatane viharantena tasseva anuggaṇhanatthaṃ abbhokāse caṅkamantena ‘‘ehi, yasa, idaṃ anupaddutaṃ, idaṃ anupassaṭṭha’’nti vutto, ‘‘anupaddutaṃ anupassaṭṭhaṃ kira atthī’’ti somanassajāto suvaṇṇapādukā oruyha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisinno satthārā anupubbikathaṃ kathetvā saccadesanāya katāya saccapariyosāne sotāpanno hutvā gavesanatthaṃ āgatassa pitu bhagavatā saccadesanāya kariyamānāya arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.456-483) –
‘‘മഹാസമുദ്ദം ഓഗ്ഗയ്ഹ, ഭവനം മേ സുനിമ്മിതം;
‘‘Mahāsamuddaṃ oggayha, bhavanaṃ me sunimmitaṃ;
സുനിമ്മിതാ പോക്ഖരണീ, ചക്കവാകപകൂജിതാ.
Sunimmitā pokkharaṇī, cakkavākapakūjitā.
‘‘മന്ദാലകേഹി സഞ്ഛന്നാ, പദുമുപ്പലകേഹി ച;
‘‘Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca;
നദീ ച സന്ദതേ തത്ഥ, സുപതിത്ഥാ മനോരമാ.
Nadī ca sandate tattha, supatitthā manoramā.
‘‘മച്ഛകച്ഛപസഞ്ഛന്നാ, നാനാദിജസമോത്ഥതാ;
‘‘Macchakacchapasañchannā, nānādijasamotthatā;
മയൂരകോഞ്ചാഭിരുദാ, കോകിലാദീഹി വഗ്ഗുഹി.
Mayūrakoñcābhirudā, kokilādīhi vagguhi.
‘‘പാരേവതാ രവിഹംസാ ച, ചക്കവാകാ നദീചരാ;
‘‘Pārevatā ravihaṃsā ca, cakkavākā nadīcarā;
ദിന്ദിഭാ സാളികാ ചേത്ഥ, പമ്മകാ ജീവജീവകാ.
Dindibhā sāḷikā cettha, pammakā jīvajīvakā.
‘‘ഹംസാ കോഞ്ചാപി നദിതാ, കോസിയാ പിങ്ഗലാ ബഹൂ;
‘‘Haṃsā koñcāpi naditā, kosiyā piṅgalā bahū;
സത്തരതനസമ്പന്നാ, മണിമുത്തികവാലുകാ.
Sattaratanasampannā, maṇimuttikavālukā.
‘‘സബ്ബസോണ്ണമയാ രുക്ഖാ, നാനാഗന്ധസമേരിതാ;
‘‘Sabbasoṇṇamayā rukkhā, nānāgandhasameritā;
ഉജ്ജോതേന്തി ദിവാരത്തിം, ഭവനം സബ്ബകാലികം.
Ujjotenti divārattiṃ, bhavanaṃ sabbakālikaṃ.
‘‘സട്ഠിതൂരിയസഹസ്സാനി, സായം പാതോ പവജ്ജരേ;
‘‘Saṭṭhitūriyasahassāni, sāyaṃ pāto pavajjare;
സോളസിത്ഥിസഹസ്സാനി, പരിവാരേന്തി മം സദാ.
Soḷasitthisahassāni, parivārenti maṃ sadā.
‘‘അഭിനിക്ഖമ്മ ഭവനാ, സുമേധം ലോകനായകം;
‘‘Abhinikkhamma bhavanā, sumedhaṃ lokanāyakaṃ;
പസന്നചിത്തോ സുമനോ, വന്ദയിം തം മഹായസം.
Pasannacitto sumano, vandayiṃ taṃ mahāyasaṃ.
‘‘സമ്ബുദ്ധം അഭിവാദേത്വാ, സസങ്ഘം തം നിമന്തയിം;
‘‘Sambuddhaṃ abhivādetvā, sasaṅghaṃ taṃ nimantayiṃ;
അധിവാസേസി സോ ധീരോ, സുമേധോ ലോകനായകോ.
Adhivāsesi so dhīro, sumedho lokanāyako.
‘‘മമ ധമ്മകഥം കത്വാ, ഉയ്യോജേസി മഹാമുനി;
‘‘Mama dhammakathaṃ katvā, uyyojesi mahāmuni;
സമ്ബുദ്ധം അഭിവാദേത്വാ, ഭവനം മേ ഉപാഗമിം.
Sambuddhaṃ abhivādetvā, bhavanaṃ me upāgamiṃ.
‘‘ആമന്തയിം പരിജനം, സബ്ബേ സന്നിപതാഥ വോ;
‘‘Āmantayiṃ parijanaṃ, sabbe sannipatātha vo;
പുബ്ബണ്ഹസമയം ബുദ്ധോ, ഭവനം ആഗമിസ്സതി.
Pubbaṇhasamayaṃ buddho, bhavanaṃ āgamissati.
‘‘ലാഭാ അമ്ഹം സുലദ്ധം നോ, യേ വസാമ തവന്തികേ;
‘‘Lābhā amhaṃ suladdhaṃ no, ye vasāma tavantike;
മയമ്പി ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ, പൂജം കസ്സാമ സത്ഥുനോ.
Mayampi buddhaseṭṭhassa, pūjaṃ kassāma satthuno.
‘‘അന്നം പാനം പട്ഠപേത്വാ, കാലം ആരോചയിം അഹം;
‘‘Annaṃ pānaṃ paṭṭhapetvā, kālaṃ ārocayiṃ ahaṃ;
വസീസതസഹസ്സേഹി, ഉപേസി ലോകനായകോ.
Vasīsatasahassehi, upesi lokanāyako.
‘‘പഞ്ചങ്ഗികേഹി തൂരിയേഹി, പച്ചുഗ്ഗമനമകാസഹം;
‘‘Pañcaṅgikehi tūriyehi, paccuggamanamakāsahaṃ;
സബ്ബസോണ്ണമയേ പീഠേ, നിസീദി പുരിസുത്തമോ.
Sabbasoṇṇamaye pīṭhe, nisīdi purisuttamo.
‘‘ഉപരിച്ഛദനം ആസി, സബ്ബസോണ്ണമയം തദാ;
‘‘Uparicchadanaṃ āsi, sabbasoṇṇamayaṃ tadā;
ബീജനിയോ പവായന്തി, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ അന്തരേ.
Bījaniyo pavāyanti, bhikkhusaṅghassa antare.
‘‘പഹൂതേനന്നപാനേന, ഭിക്ഖുസങ്ഘമതപ്പയിം;
‘‘Pahūtenannapānena, bhikkhusaṅghamatappayiṃ;
പച്ചേകദുസ്സയുഗളേ, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സദാസഹം.
Paccekadussayugaḷe, bhikkhusaṅghassadāsahaṃ.
‘‘യം വദന്തി സുമേധോതി, ലോകാഹുതിപടിഗ്ഗഹം;
‘‘Yaṃ vadanti sumedhoti, lokāhutipaṭiggahaṃ;
ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘യോ മേ അന്നേന പാനേന, സബ്ബേ ഇമേ ച തപ്പയിം;
‘‘Yo me annena pānena, sabbe ime ca tappayiṃ;
തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
‘‘അട്ഠാരസേ കപ്പസതേ, ദേവലോകേ രമിസ്സതി;
‘‘Aṭṭhārase kappasate, devaloke ramissati;
സഹസ്സക്ഖത്തും രാജാ ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി.
Sahassakkhattuṃ rājā ca, cakkavattī bhavissati.
‘‘ഉപപജ്ജതി യം യോനിം, ദേവത്തം അഥ മാനുസം;
‘‘Upapajjati yaṃ yoniṃ, devattaṃ atha mānusaṃ;
സബ്ബദാ സബ്ബസോവണ്ണം, ഛദനം ധാരയിസ്സതി.
Sabbadā sabbasovaṇṇaṃ, chadanaṃ dhārayissati.
‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;
‘‘Tiṃsakappasahassamhi, okkākakulasambhavo;
ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ, സീഹനാദം നദിസ്സതി;
‘‘Bhikkhusaṅghe nisīditvā, sīhanādaṃ nadissati;
ചിതകേ ഛത്തം ധാരേന്തി, ഹേട്ഠാ ഛത്തമ്ഹി ഡയ്ഹഥ.
Citake chattaṃ dhārenti, heṭṭhā chattamhi ḍayhatha.
‘‘സാമഞ്ഞം മേ അനുപ്പത്തം, കിലേസാ ഝാപിതാ മയാ;
‘‘Sāmaññaṃ me anuppattaṃ, kilesā jhāpitā mayā;
മണ്ഡപേ രുക്ഖമൂലേ വാ, സന്താപോ മേ ന വിജ്ജതി.
Maṇḍape rukkhamūle vā, santāpo me na vijjati.
‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, യം ദാനമദദിം തദാ;
‘‘Tiṃsakappasahassamhi, yaṃ dānamadadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, സബ്ബദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, sabbadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അഥ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം യസം ദക്ഖിണം ബാഹും പസാരേത്വാ ‘‘ഏഹി ഭിക്ഖൂ’’തി ആഹ. വചനസമനന്തരമേവ ദ്വങ്ഗുലമത്തകേസമസ്സു അട്ഠപരിക്ഖാരധരോ വസ്സസട്ഠികത്ഥേരോ വിയ അഹോസി. സോ അത്തനോ പടിപത്തിം പച്ചവേക്ഖിത്വാ ഉദാനേന്തോ ഏഹിഭിക്ഖുഭാവപ്പത്തിതോ പുരിമാവത്ഥവസേന –
Atha bhagavā āyasmantaṃ yasaṃ dakkhiṇaṃ bāhuṃ pasāretvā ‘‘ehi bhikkhū’’ti āha. Vacanasamanantarameva dvaṅgulamattakesamassu aṭṭhaparikkhāradharo vassasaṭṭhikatthero viya ahosi. So attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānento ehibhikkhubhāvappattito purimāvatthavasena –
൧൧൭.
117.
‘‘സുവിലിത്തോ സുവസനോ, സബ്ബാഭരണഭൂസിതോ;
‘‘Suvilitto suvasano, sabbābharaṇabhūsito;
തിസ്സോ വിജ്ജാ അജ്ഝഗമിം, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി. – ഗാഥം അഭാസി;
Tisso vijjā ajjhagamiṃ, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
തത്ഥ സുവിലിത്തോതി സുന്ദരേന കുങ്കുമചന്ദനാനുലേപനേന വിലിത്തഗത്തോ. സുവസനോതി സുട്ഠു മഹഗ്ഘകാസികവത്ഥവസനോ. സബ്ബാഭരണഭൂസിതോതി സീസൂപഗാദീഹി സബ്ബേഹി ആഭരണേഹി അലങ്കതോ. അജ്ഝഗമിന്തി അധിഗച്ഛിം. സേസം വുത്തനയമേവ.
Tattha suvilittoti sundarena kuṅkumacandanānulepanena vilittagatto. Suvasanoti suṭṭhu mahagghakāsikavatthavasano. Sabbābharaṇabhūsitoti sīsūpagādīhi sabbehi ābharaṇehi alaṅkato. Ajjhagaminti adhigacchiṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
യസത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Yasattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൭. യസത്ഥേരഗാഥാ • 7. Yasattheragāthā