| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဥဒာန-အဋ္ဌကထာ • Udāna-aṭṭhakathā |
၃. ယသောဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ
3. Yasojasuttavaṇṇanā
၂၃. တတိယေ ယသောဇပ္ပမုခာနီတိ ဧတ္ထ ယသောဇောတိ တသ္သ ထေရသ္သ နာမံ, တံ ပုဗ္ဗင္ဂမံ ကတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ဝိစရဏတော စ တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ‘‘ယသောဇပ္ပမုခာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။
23. Tatiye yasojappamukhānīti ettha yasojoti tassa therassa nāmaṃ, taṃ pubbaṅgamaṃ katvā pabbajitattā vicaraṇato ca tāni pañca bhikkhusatāni ‘‘yasojappamukhānī’’ti vuttāni.
တေသံ အယံ ပုဗ္ဗယောဂော – အတီတေ ကိရ ကသ္သပဒသဗလသ္သ သာသနေ အညတရော ဘိက္ခု အာရညကော အရညေ ပိဋ္ဌိပာသာဏေ ကတပဏ္ဏကုဋိယံ ဝိဟရတိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ပဉ္စသတာ စောရာ ဂာမဃာတကာဒီနိ ကတ္ဝာ စောရိကာယ ဇီဝန္တာ စောရကမ္မံ ကတ္ဝာ ဇနပဒမနုသ္သေဟိ အနုဗဒ္ဓာ ပလာယမာနာ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ တတ္ထ ကိဉ္စိ ဂဟဏံ ဝာ ပဋိသရဏံ ဝာ အပသ္သန္တာ အဝိဒူရေ တံ ဘိက္ခုံ ပာသာဏေ နိသိန္နံ ဒိသ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ‘‘အမ္ဟာကံ, ဘန္တေ, ပဋိသရဏံ ဟောထာ’’တိ ယာစိံသု။ ထေရော ‘‘တုမ္ဟာကံ သီလသဒိသံ ပဋိသရဏံ နတ္ထိ, သဗ္ဗေ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ သီလာနိ သမာဒိယိံသု။ ထေရော ‘‘တုမ္ဟေ ဣဒာနိ သီလေသု ပတိဋ္ဌိတာ, အတ္တနော ဇီဝိတံ ဝိနာသယန္တေသုပိ မာ မနံ ပဒောသယိတ္ထာ’’တိ ကကစူပမဝိဓိံ (မ. နိ. ၁.၂၂၂ အာဒယော) အာစိက္ခိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ အထ တေ ဇာနပဒာ တံ သမ္ပတ္တာ ဣတော စိတော စ ဂဝေသန္တာ တေ စောရေ ဒိသ္ဝာ သဗ္ဗေဝ ဇီဝိတာ ဝောရောပေသုံ။ တေ တေသု မနောပဒောသမတ္တမ္ပိ အကတ္ဝာ အက္ခဏ္ဍသီလာ ကာလံ ကတ္ဝာ ကာမာဝစရဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသု ဇေဋ္ဌစောရော ဇေဋ္ဌဒေဝပုတ္တော အဟောသိ, ဣတရေ တသ္သေဝ ပရိဝာရာ။
Tesaṃ ayaṃ pubbayogo – atīte kira kassapadasabalassa sāsane aññataro bhikkhu āraññako araññe piṭṭhipāsāṇe katapaṇṇakuṭiyaṃ viharati. Tasmiñca samaye pañcasatā corā gāmaghātakādīni katvā corikāya jīvantā corakammaṃ katvā janapadamanussehi anubaddhā palāyamānā araññaṃ pavisitvā tattha kiñci gahaṇaṃ vā paṭisaraṇaṃ vā apassantā avidūre taṃ bhikkhuṃ pāsāṇe nisinnaṃ disvā vanditvā taṃ pavattiṃ ācikkhitvā ‘‘amhākaṃ, bhante, paṭisaraṇaṃ hothā’’ti yāciṃsu. Thero ‘‘tumhākaṃ sīlasadisaṃ paṭisaraṇaṃ natthi, sabbe pañca sīlāni samādiyathā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā sīlāni samādiyiṃsu. Thero ‘‘tumhe idāni sīlesu patiṭṭhitā, attano jīvitaṃ vināsayantesupi mā manaṃ padosayitthā’’ti kakacūpamavidhiṃ (ma. ni. 1.222 ādayo) ācikkhi. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchiṃsu. Atha te jānapadā taṃ sampattā ito cito ca gavesantā te core disvā sabbeva jīvitā voropesuṃ. Te tesu manopadosamattampi akatvā akkhaṇḍasīlā kālaṃ katvā kāmāvacaradevesu nibbattiṃsu. Tesu jeṭṭhacoro jeṭṭhadevaputto ahosi, itare tasseva parivārā.
တေ အပရာပရံ သံသရန္တာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝလောကေ ခေပေတ္ဝာ အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဒေဝလောကတော စဝိတ္ဝာ ဇေဋ္ဌဒေဝပုတ္တော သာဝတ္ထိနဂရဒ္ဝာရေ ကေဝဋ္ဋဂာမေ ပဉ္စသတကုလဂာမဇေဋ္ဌကသ္သ ကေဝဋ္ဋသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, ယသောဇောတိသ္သ နာမံ အကံသု။ ဣတရေပိ အဝသေသကေဝဋ္ဋာနံ ပုတ္တာ ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ ပုဗ္ဗသန္နိဝာသေန သဗ္ဗေပိ သဟာယကာ ဟုတ္ဝာ သဟပံသုကီဠိတံ ကီဠန္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဝယပ္ပတ္တာ အဟေသုံ, ယသောဇော တေသံ အဂ္ဂော အဟောသိ။ တေ သဗ္ဗေဝ ဧကတော ဟုတ္ဝာ ဇာလာနိ ဂဟေတ္ဝာ နဒိတဠာကာဒီသု မစ္ဆေ ဗန္ဓန္တာ ဝိစရန္တိ။
Te aparāparaṃ saṃsarantā ekaṃ buddhantaraṃ devaloke khepetvā amhākaṃ bhagavato kāle devalokato cavitvā jeṭṭhadevaputto sāvatthinagaradvāre kevaṭṭagāme pañcasatakulagāmajeṭṭhakassa kevaṭṭassa putto hutvā nibbatti, yasojotissa nāmaṃ akaṃsu. Itarepi avasesakevaṭṭānaṃ puttā hutvā nibbattiṃsu. Te pubbasannivāsena sabbepi sahāyakā hutvā sahapaṃsukīḷitaṃ kīḷantā anupubbena vayappattā ahesuṃ, yasojo tesaṃ aggo ahosi. Te sabbeva ekato hutvā jālāni gahetvā naditaḷākādīsu macche bandhantā vicaranti.
အထေကဒိဝသံ အစိရဝတိယာ နဒိယာ ဇာလေ ခိတ္တေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မစ္ဆော အန္တောဇာလေ ပာဝိသိ။ တံ ဒိသ္ဝာ သဗ္ဗေပိ ကေဝဋ္ဋာ ‘‘အမ္ဟာကံ ပုတ္တာ မစ္ဆေ ဗန္ဓန္တာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မစ္ဆံ ဗန္ဓိံသူ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အဟေသုံ။ အထ တေ ပဉ္စသတာပိ သဟာယကာ မစ္ဆံ နာဝာယ ပက္ခိပိတ္ဝာ နာဝံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေသုံ။ ရာဇာ တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဘဂဝာ ဧတသ္သ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏကာရဏံ ဇာနိသ္သတီ’’တိ မစ္ဆံ ဂာဟာပေတ္ဝာ ဘဂဝတော ဒသ္သေသိ။ သတ္ထာ ‘‘အယံ ကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ ဩသက္ကမာနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇန္တော သာသနံ ဩသက္ကာပေတ္ဝာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ နိရယေ ပစ္စိတ္ဝာ တတော စုတော အစိရဝတိယံ မစ္ဆော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝတ္ဝာ တသ္သ မာတုဘဂိနီနဉ္စ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ, တသ္သ ဘာတိကတ္ထေရသ္သ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝဉ္စ တေနေဝ ကထာပေတ္ဝာ ဣမိသ္သာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ကပိလသုတ္တံ ဒေသေသိ။
Athekadivasaṃ aciravatiyā nadiyā jāle khitte suvaṇṇavaṇṇo maccho antojāle pāvisi. Taṃ disvā sabbepi kevaṭṭā ‘‘amhākaṃ puttā macche bandhantā suvaṇṇavaṇṇaṃ macchaṃ bandhiṃsū’’ti haṭṭhatuṭṭhā ahesuṃ. Atha te pañcasatāpi sahāyakā macchaṃ nāvāya pakkhipitvā nāvaṃ ukkhipitvā rañño dassesuṃ. Rājā taṃ disvā ‘‘bhagavā etassa suvaṇṇavaṇṇakāraṇaṃ jānissatī’’ti macchaṃ gāhāpetvā bhagavato dassesi. Satthā ‘‘ayaṃ kassapasammāsambuddhassa sāsane osakkamāne pabbajitvā micchā paṭipajjanto sāsanaṃ osakkāpetvā niraye nibbatto ekaṃ buddhantaraṃ niraye paccitvā tato cuto aciravatiyaṃ maccho hutvā nibbatto’’ti vatvā tassa mātubhaginīnañca niraye nibbattabhāvaṃ, tassa bhātikattherassa parinibbutabhāvañca teneva kathāpetvā imissā aṭṭhuppattiyā kapilasuttaṃ desesi.
သတ္ထု ဒေသနံ သုတ္ဝာ တေ ပဉ္စသတာ ကေဝဋ္ဋပုတ္တာ သံဝေဂဇာတာ ဟုတ္ဝာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ, ဥပသမ္ပန္နာ ဟုတ္ဝာ ဝိဝေကဝာသံ ဝသန္တာ ဘဂဝန္တံ ဒသ္သနာယ အာဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခော ပန သမယေန ယသောဇပ္ပမုခာနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနီ’’တိအာဒိ။
Satthu desanaṃ sutvā te pañcasatā kevaṭṭaputtā saṃvegajātā hutvā bhagavato santike pabbajitvā, upasampannā hutvā vivekavāsaṃ vasantā bhagavantaṃ dassanāya āgamaṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena yasojappamukhāni pañcamattāni bhikkhusatānī’’tiādi.
တတ္ထ တေဓာတိ တေ ဣဓ။ နေဝာသိကေဟီတိ နိဗဒ္ဓဝာသံ ဝသမာနေဟိ။ ပဋိသမ္မောဒမာနာတိ နေဝာသိကဘိက္ခူဟိ ‘‘ကစ္စာဝုသော, ခမနီယ’’န္တိအာဒိနာ ပဋိသန္ထာရဝသေန သမ္မောဒနာယ ကတာယ ‘‘အာမာဝုသော, ခမနီယ’’န္တိအာဒိနာ , ပုန သမ္မောဒမာနာ တေဟိ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒာ။ သေနာသနာနိ ပညာပယမာနာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အတ္တနော စ ပာပုဏကာနိ သေနာသနာနိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တေဟိ နေဝာသိကေဟိ တေသံ ‘‘ဣဒံ တုမ္ဟာကံ အာစရိယာနံ, ဣဒံ တုမ္ဟာကံ ဥပဇ္ဈာယာနံ, ဣဒံ တုမ္ဟာကံ ပာပုဏာတီ’’တိ သေနာသနာနိ သံဝိဓာပေတ္ဝာ အတ္တနာ စ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ, ဒ္ဝာရကဝာဋာနိ ဝိဝရိတ္ဝာ, မဉ္စပီဌကဋသာရကာဒီနိ နီဟရိတ္ဝာ ပပ္ဖောဋေတ္ဝာ ယထာဌာနံ ဌပနာဒိဝသေန ပညာပေန္တာ စ။
Tattha tedhāti te idha. Nevāsikehīti nibaddhavāsaṃ vasamānehi. Paṭisammodamānāti nevāsikabhikkhūhi ‘‘kaccāvuso, khamanīya’’ntiādinā paṭisanthāravasena sammodanāya katāya ‘‘āmāvuso, khamanīya’’ntiādinā , puna sammodamānā tehi saddhiṃ samappavattamodā. Senāsanāni paññāpayamānāti ācariyupajjhāyānaṃ attano ca pāpuṇakāni senāsanāni pucchitvā tehi nevāsikehi tesaṃ ‘‘idaṃ tumhākaṃ ācariyānaṃ, idaṃ tumhākaṃ upajjhāyānaṃ, idaṃ tumhākaṃ pāpuṇātī’’ti senāsanāni saṃvidhāpetvā attanā ca tattha gantvā, dvārakavāṭāni vivaritvā, mañcapīṭhakaṭasārakādīni nīharitvā papphoṭetvā yathāṭhānaṃ ṭhapanādivasena paññāpentā ca.
ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိသာမယမာနာတိ, ‘‘ဘန္တေ, ဣမံ မေ ပတ္တံ ဌပေထ, ဣဒံ စီဝရံ, ဣဒံ ထာလကံ, ဣဒံ ဥဒကတုမ္ဗံ, ဣဒံ မေ ကတ္တရယဋ္ဌိ’’န္တိ ဧဝံ သမဏပရိက္ခာရံ သံဂောပယမာနာ။ ဥစ္စာသဒ္ဒာ မဟာသဒ္ဒာတိ ဥဒ္ဓံ ဂတဋ္ဌေန ဥစ္စော သဒ္ဒော ယေသန္တေ ဥစ္စာသဒ္ဒာ အကာရသ္သ အာကာရံ ကတ္ဝာ။ သမန္တတော ပတ္ထဋဋ္ဌေန မဟန္တော သဒ္ဒော ယေသန္တေ မဟာသဒ္ဒာ။ ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေတိ ကေဝဋ္ဋာ ဝိယ မစ္ဆဝိလုမ္ပနေ။ ယထာ နာမ ကေဝဋ္ဋာ ဥဒကေ ဝဋ္ဋနတော မစ္ဆဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပဝတ္တနတော ‘‘ကေဝဋ္ဋာ’’တိ လဒ္ဓနာမာ မစ္ဆဗန္ဓာ မစ္ဆဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဇလေ ဇာလံ ပက္ခိပိတ္ဝာ ‘‘ပဝိဋ္ဌော န ပဝိဋ္ဌော, ဂဟိတော န ဂဟိတော’’တိအာဒိနာ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒာ ဟောန္တိ။ ယထာ စ တေ မစ္ဆပစ္ဆိအာဒီနိ ဌပိတဋ္ဌာနေ မဟာဇနေ ဂန္တ္ဝာ ‘‘မယ္ဟံ ဧကံ မစ္ဆံ ဒေထ, မယ္ဟံ ဧကံ မစ္ဆဖာလံ ဒေထ, အမုကသ္သ ဒိန္နော မဟန္တော, မယ္ဟံ ခုဒ္ဒကော’’တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ ဝိလုမ္ပမာနေ တေသံ ပဋိသေဓနာဒိဝသေန ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒာ စ ဟောန္တိ, ဧဝမေတေ ဘိက္ခူတိ ဒသ္သေတိ။ တေတေတိ တေ ဧတေ။ ကိံနူတိ ကိသ္သ နု, ကိမတ္ထံ နူတိ အတ္ထော။ တေမေတိ တေ ဣမေ။ ပဏာမေမီတိ နီဟရာမိ။ ဝောတိ တုမ္ဟေ။ န ဝော မမ သန္တိကေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ တုမ္ဟေဟိ မယ္ဟံ သန္တိကေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ယေ တုမ္ဟေ မာဒိသသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂန္တ္ဝာ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ ကရောထ, အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဝသန္တာ ကိံ နာမ သာရုပ္ပံ ကရိသ္သထ, တုမ္ဟာဒိသာနံ မမ သန္တိကေ ဝသနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ဧဝံ ပဏာမိတေသု စ ဘဂဝတာ တေသု ဧကဘိက္ခုပိ ‘‘ဘဂဝာ တုမ္ဟေ မဟာသဒ္ဒမတ္တကေန အမ္ဟေ ပဏာမေထာ’’တိ ဝာ အညံ ဝာ ကိဉ္စိ ပဋိဝစနံ အဝတ္ဝာ ဗုဒ္ဓဂာရဝေန သဗ္ဗေ ဘဂဝတော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တာ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ဝတ္ဝာ နိက္ခမိံသု။ ဧဝံ ပန တေသံ အဟောသိ ‘‘မယံ သတ္ထာရံ ပသ္သိသ္သာမ, ဓမ္မံ သောသ္သာမ, သတ္ထု သန္တိကေ ဝသိသ္သာမာတိ အာဂတာ, ဧဝရူပသ္သ ပန ဂရုနော သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တ္ဝာ မဟာသဒ္ဒံ ကရိမ္ဟာ, အမ္ဟာကမေဝ ဒောသောယံ, ပဏာမိတမ္ဟာ တတော, န လဒ္ဓံ သတ္ထု သန္တိကေ ဝတ္ထုံ, သမန္တပာသာဒိကံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ဩလောကေတုံ, မဓုရသ္သရေန ဒေသိတံ ဓမ္မံ သောတု’’န္တိ။ တေ ဗလဝဒောမနသ္သဇာတာ ဟုတ္ဝာ ပက္ကမိံသု။
Pattacīvarāni paṭisāmayamānāti, ‘‘bhante, imaṃ me pattaṃ ṭhapetha, idaṃ cīvaraṃ, idaṃ thālakaṃ, idaṃ udakatumbaṃ, idaṃ me kattarayaṭṭhi’’nti evaṃ samaṇaparikkhāraṃ saṃgopayamānā. Uccāsaddā mahāsaddāti uddhaṃ gataṭṭhena ucco saddo yesante uccāsaddā akārassa ākāraṃ katvā. Samantato patthaṭaṭṭhena mahanto saddo yesante mahāsaddā. Kevaṭṭā maññe macchavilopeti kevaṭṭā viya macchavilumpane. Yathā nāma kevaṭṭā udake vaṭṭanato macchaggahaṇatthaṃ pavattanato ‘‘kevaṭṭā’’ti laddhanāmā macchabandhā macchaggahaṇatthaṃ jale jālaṃ pakkhipitvā ‘‘paviṭṭho na paviṭṭho, gahito na gahito’’tiādinā uccāsaddamahāsaddā honti. Yathā ca te macchapacchiādīni ṭhapitaṭṭhāne mahājane gantvā ‘‘mayhaṃ ekaṃ macchaṃ detha, mayhaṃ ekaṃ macchaphālaṃ detha, amukassa dinno mahanto, mayhaṃ khuddako’’tiādīni vatvā vilumpamāne tesaṃ paṭisedhanādivasena uccāsaddamahāsaddā ca honti, evamete bhikkhūti dasseti. Teteti te ete. Kiṃnūti kissa nu, kimatthaṃ nūti attho. Temeti te ime. Paṇāmemīti nīharāmi. Voti tumhe. Na vo mama santike vatthabbanti tumhehi mayhaṃ santike na vasitabbaṃ. Ye tumhe mādisassa buddhassa vasanaṭṭhānaṃ āgantvā evaṃ mahāsaddaṃ karotha, attano dhammatāya vasantā kiṃ nāma sāruppaṃ karissatha, tumhādisānaṃ mama santike vasanakiccaṃ natthīti dīpeti. Evaṃ paṇāmitesu ca bhagavatā tesu ekabhikkhupi ‘‘bhagavā tumhe mahāsaddamattakena amhe paṇāmethā’’ti vā aññaṃ vā kiñci paṭivacanaṃ avatvā buddhagāravena sabbe bhagavato vacanaṃ sampaṭicchantā ‘‘evaṃ, bhante’’ti vatvā nikkhamiṃsu. Evaṃ pana tesaṃ ahosi ‘‘mayaṃ satthāraṃ passissāma, dhammaṃ sossāma, satthu santike vasissāmāti āgatā, evarūpassa pana garuno satthu santikaṃ āgantvā mahāsaddaṃ karimhā, amhākameva dosoyaṃ, paṇāmitamhā tato, na laddhaṃ satthu santike vatthuṃ, samantapāsādikaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ oloketuṃ, madhurassarena desitaṃ dhammaṃ sotu’’nti. Te balavadomanassajātā hutvā pakkamiṃsu.
သံသာမေတ္ဝာတိ သုဂုတ္တံ ကတ္ဝာ။ ဝဇ္ဇီတိ ဧဝံနာမကော ဇနပဒော, ဝဇ္ဇီ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ, တေသံ နိဝာသော ဧကောပိ ဇနပဒော ရုဠ္ဟီဝသေန ‘‘ဝဇ္ဇီ’’တ္ဝေဝ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝဇ္ဇီသူ’’တိ။ ဝဂ္ဂုမုဒာတိ ဧဝံနာမ လောကသ္သ ပုညသမ္မတာ ဧကာ နဒီ။ ‘‘ဝဂ္ဂမုဒာ’’တိပိ ပာဌော။ အတ္ထကာမေနာတိ ကိဉ္စိ ပယောဇနံ အနပေက္ခိတ္ဝာ အတ္ထမေဝ ဣစ္ဆန္တေန။ ဟိတေသိနာတိ အတ္ထံ ဣစ္ဆန္တေန, ‘‘ကိန္တိ မေ သာဝကာ ဝဋ္ဋဒုက္ခာ ပရိမုစ္စေယ္ယု’’န္တိ တသ္သ အတ္ထသင္ခာတသ္သ အတ္ထသ္သ ဝာ ဟေတုဘူတသ္သ ဟိတသ္သ ဧသနသီလေန။ တတော ဧဝ အတ္တနော သရီရခေဒံ အဂဏေတ္ဝာ ဒူရေပိ ဝေနေယ္ယသန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ အနုကမ္ပနတော အနုကမ္ပကေန။ တမေဝ အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယ မယံ ပဏာမိတာ, န အတ္တနော ဝေယ္ယာဝစ္စာဒိပစ္စာသီသာယ။ ယသ္မာ ဓမ္မဂရုနော ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော သမ္မာပဋိပတ္တိယာဝ ပူဇေတဗ္ဗာ, ယေ ဥစ္စာသဒ္ဒကရဏမတ္တေပိ ပဏာမေန္တိ, တသ္မာ ဟန္ဒ မယံ, အာဝုသော, တထာ ဝိဟာရံ ကပ္ပေမ သဗ္ဗတ္ထ သတိသမ္ပဇညယောဂေန အပဏ္ဏကပ္ပဋိပဒံ ပူရေန္တာ ယထာဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနံ မတ္ထကံ ပာပေန္တာ စတုဣရိယာပထဝိဟာရံ ကပ္ပေမ ဝိဟရာမ။ ယထာ နော ဝိဟရတန္တိ ယထာ အမ္ဟေသု ဝိဟရန္တေသု, ဘဂဝာ အတ္တမနော အသ္သ, သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ပူဇာယ အာရာဓိတော ဘဝေယ္ယာတိ အတ္ထော။
Saṃsāmetvāti suguttaṃ katvā. Vajjīti evaṃnāmako janapado, vajjī nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘vajjī’’tveva vuccati. Tena vuttaṃ ‘‘vajjīsū’’ti. Vaggumudāti evaṃnāma lokassa puññasammatā ekā nadī. ‘‘Vaggamudā’’tipi pāṭho. Atthakāmenāti kiñci payojanaṃ anapekkhitvā atthameva icchantena. Hitesināti atthaṃ icchantena, ‘‘kinti me sāvakā vaṭṭadukkhā parimucceyyu’’nti tassa atthasaṅkhātassa atthassa vā hetubhūtassa hitassa esanasīlena. Tato eva attano sarīrakhedaṃ agaṇetvā dūrepi veneyyasantikaṃ gantvā anukampanato anukampakena. Tameva anukampaṃ upādāya mayaṃ paṇāmitā, na attano veyyāvaccādipaccāsīsāya. Yasmā dhammagaruno buddhā bhagavanto sammāpaṭipattiyāva pūjetabbā, ye uccāsaddakaraṇamattepi paṇāmenti, tasmā handa mayaṃ, āvuso, tathā vihāraṃ kappema sabbattha satisampajaññayogena apaṇṇakappaṭipadaṃ pūrentā yathāgahitakammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpentā catuiriyāpathavihāraṃ kappema viharāma. Yathā no viharatanti yathā amhesu viharantesu, bhagavā attamano assa, sammāpaṭipattiyā pūjāya ārādhito bhaveyyāti attho.
တေနေဝန္တရဝသ္သေနာတိ တသ္မိံယေဝ အန္တရဝသ္သေ မဟာပဝာရဏံ အနတိက္ကမိတ္ဝာဝ။ သဗ္ဗေဝ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆာကံသူတိ သဗ္ဗေယေဝ တေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဣမာ တိသ္သော ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ အတ္တပစ္စက္ခာ အကံသု။ လောကိယာဘိညာသု ဣမာယေဝ ဒ္ဝေ အဘိညာ အာသဝက္ခယဉာဏသ္သ ဗဟူပကာရာ, န တထာ ဒိဗ္ဗသောတစေတောပရိယဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာနီတိ ဒသ္သနတ္ထံ ဝိဇ္ဇတ္တယမေဝေတ္ထ တေသံ ဘိက္ခူနံ အဓိဂမဒသ္သနဝသေန ဥဒ္ဓဋံ။ တထာ ဟိ ဝေရဉ္ဇသုတ္တေ (အ. နိ. ၈.၁၁) ဘဂဝာ ဝေရဉ္ဇဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အတ္တနော အဓိဂမံ ဒသ္သေန္တော ဝိဇ္ဇတ္တယမေဝ ဒေသေသိ, န ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာဒီနံ အဘာဝတော။ ဧဝံ တေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဝိဇ္ဇမာနာနိပိ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာဒီနိ န ဥဒ္ဓဋာနိ။ ဆဠဘိညာ ဟိ တေ ဘိက္ခူ။ ဧဝဉ္စ ကတ္ဝာ ‘‘ဝဂ္ဂုမုဒာယ နဒိယာ တီရေ အန္တရဟိတာ မဟာဝနေ ကူဋာဂာရသာလာယံ ဘဂဝတော သမ္မုခေ ပာတုရဟေသု’’န္တိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိဝဠဉ္ဇနံ ဝက္ခတိ။
Tenevantaravassenāti tasmiṃyeva antaravasse mahāpavāraṇaṃ anatikkamitvāva. Sabbeva tisso vijjā sacchākaṃsūti sabbeyeva te pañcasatā bhikkhū pubbenivāsānussatiñāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti imā tisso pubbenivutthakkhandhappaṭicchādakamohakkhandhādīnaṃ vinivijjhanaṭṭhena vijjā attapaccakkhā akaṃsu. Lokiyābhiññāsu imāyeva dve abhiññā āsavakkhayañāṇassa bahūpakārā, na tathā dibbasotacetopariyaiddhividhañāṇānīti dassanatthaṃ vijjattayamevettha tesaṃ bhikkhūnaṃ adhigamadassanavasena uddhaṭaṃ. Tathā hi verañjasutte (a. ni. 8.11) bhagavā verañjabrāhmaṇassa attano adhigamaṃ dassento vijjattayameva desesi, na dibbasotañāṇādīnaṃ abhāvato. Evaṃ tesampi bhikkhūnaṃ vijjamānānipi dibbasotañāṇādīni na uddhaṭāni. Chaḷabhiññā hi te bhikkhū. Evañca katvā ‘‘vaggumudāya nadiyā tīre antarahitā mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ bhagavato sammukhe pāturahesu’’nti tesaṃ bhikkhūnaṃ iddhivaḷañjanaṃ vakkhati.
ယထာဘိရန္တန္တိ ယထာဘိရတိံ ယထာဇ္ဈာသယံ။ ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဆာယူဒကဝိပတ္တိံ ဝာ အဖာသုကသေနာသနံ ဝာ မနုသ္သာနံ အသ္သဒ္ဓာဒိဘာဝံ ဝာ အာဂမ္မ အနဘိရတိ နာမ နတ္ထိ, တေသံ သမ္ပတ္တိယာ ‘‘ဖာသုံ ဝိဟရာမာ’’တိ စိရဝိဟာရောပိ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန ဘဂဝတိ ဝိဟရန္တေ မနုသ္သာ သရဏေသု ဝာ ပတိဋ္ဌဟန္တိ, သီလာနိ ဝာ သမာဒိယန္တိ ပဗ္ဗဇန္တိ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂာဒီနိ ဝာ ပာပုဏန္တိ, သတ္ထာ တာသု သမ္ပတ္တီသု တေသံ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဝသတိ, တဒဘာဝေ ပက္ကမတိ။ တဒာ ဟိ သာဝတ္ထိယံ ကတ္တဗ္ဗဗုဒ္ဓကိစ္စံ နာဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတ္ဝာ ယေန ဝေသာလီ တေန စာရိကံ ပက္ကာမီ’’တိ။
Yathābhirantanti yathābhiratiṃ yathājjhāsayaṃ. Buddhānañhi ekasmiṃ ṭhāne vasantānaṃ chāyūdakavipattiṃ vā aphāsukasenāsanaṃ vā manussānaṃ assaddhādibhāvaṃ vā āgamma anabhirati nāma natthi, tesaṃ sampattiyā ‘‘phāsuṃ viharāmā’’ti ciravihāropi natthi. Yattha pana bhagavati viharante manussā saraṇesu vā patiṭṭhahanti, sīlāni vā samādiyanti pabbajanti, sotāpattimaggādīni vā pāpuṇanti, satthā tāsu sampattīsu tesaṃ patiṭṭhāpanatthaṃ vasati, tadabhāve pakkamati. Tadā hi sāvatthiyaṃ kattabbabuddhakiccaṃ nāhosi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā sāvatthiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena vesālī tena cārikaṃ pakkāmī’’ti.
စာရိကံ စရမာနောတိ အဒ္ဓာနဂမနံ ဂစ္ဆန္တော။ စာရိကာ စ နာမေသာ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ တုရိတစာရိကာ အတုရိတစာရိကာတိ။ တတ္ထ ဒူရေပိ ဗောဓနေယ္ယပုဂ္ဂလံ ဒိသ္ဝာ တသ္သ ဗောဓနတ္ထံ သဟသာ ဂမနံ တုရိတစာရိကာ နာမ, သာ မဟာကသ္သပပစ္စုဂ္ဂမနာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယာ ပန ဂာမနိဂမရာဇဓာနီပဋိပာဋိယာ ဒေဝသိကံ ယောဇနဒ္ဓယောဇနဝသေန ပိဏ္ဍပာတစရိယာဒီဟိ လောကံ အနုဂ္ဂဏ္ဟန္တော ဂစ္ဆတိ, အယံ အတုရိတစာရိကာ နာမ, အယမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တဒဝသရီတိ တေန အဝသရိ, တံ ဝာ အဝသရိ, တတ္ထ အဝသရိ , ပာဝိသီတိ အတ္ထော။
Cārikaṃ caramānoti addhānagamanaṃ gacchanto. Cārikā ca nāmesā bhagavato duvidhā turitacārikā aturitacārikāti. Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthaṃ sahasā gamanaṃ turitacārikā nāma, sā mahākassapapaccuggamanādīsu daṭṭhabbā. Yā pana gāmanigamarājadhānīpaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanaddhayojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhanto gacchati, ayaṃ aturitacārikā nāma, ayameva idhādhippetā. Tadavasarīti tena avasari, taṃ vā avasari, tattha avasari , pāvisīti attho.
တတ္ရာတိ တသ္သံ။ သုဒန္တိ နိပာတမတ္တံ။ ဝေသာလိယန္တိ တိက္ခတ္တုံ ဝိသာလီဘူတတ္တာ ‘‘ဝေသာလီ’’တိ လဒ္ဓနာမေ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ နဂရေ။ မဟာဝနေတိ မဟာဝနံ နာမ သယံဇာတံ အရောပိမံ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနံ။ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တာ ပန မဟာဝနံ ဟိမဝန္တေန သဟ ဧကာဗဒ္ဓံ အပရိစ္ဆေဒံ ဟုတ္ဝာ မဟာသမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ ဌိတံ။ ဣဒံ တာဒိသံ န ဟောတိ, သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနန္တိ မဟာဝနံ။ ကူဋာဂာရသာလာယန္တိ တသ္မိံ မဟာဝနေ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ကတေ အာရာမေ ကူဋာဂာရံ အန္တော ကတ္ဝာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကတာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိ ကူဋာဂာရသာလာ နာမ , တသ္သံ ကူဋာဂာရသာလာယံ။ ဝဂ္ဂုမုဒာတီရိယာနန္တိ ဝဂ္ဂုမုဒာတီရဝာသီနံ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ မနသိ ကရိတ္ဝာတိ အတ္တနော စိတ္တေန တေသံ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ မနသိ ကရိတ္ဝာ, စေတောပရိယဉာဏေန ဝာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝာ တေဟိ အဓိဂတဝိသေသံ ဇာနိတ္ဝာတိ အတ္ထော။
Tatrāti tassaṃ. Sudanti nipātamattaṃ. Vesāliyanti tikkhattuṃ visālībhūtattā ‘‘vesālī’’ti laddhanāme licchavirājūnaṃ nagare. Mahāvaneti mahāvanaṃ nāma sayaṃjātaṃ aropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ. Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ. Idaṃ tādisaṃ na hoti, saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālāyanti tasmiṃ mahāvane bhagavantaṃ uddissa kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchannena katā sabbākārasampannā buddhassa bhagavato gandhakuṭi kūṭāgārasālā nāma , tassaṃ kūṭāgārasālāyaṃ. Vaggumudātīriyānanti vaggumudātīravāsīnaṃ. Cetasā ceto paricca manasi karitvāti attano cittena tesaṃ cittaṃ paricchijja manasi karitvā, cetopariyañāṇena vā sabbaññutaññāṇena vā tehi adhigatavisesaṃ jānitvāti attho.
အာလောကဇာတာ ဝိယာတိ သဉ္ဇာတာလောကာ ဝိယ။ ဣတရံ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ, စန္ဒသဟသ္သသူရိယသဟသ္သေဟိ ဩဘာသိတာ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ တေ ယသောဇပ္ပမုခာ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ သဗ္ဗသော အဝိဇ္ဇန္ဓကာရဝိဓမနေန အာလောကဘူတာ ဩဘာသဘူတာ ဟုတ္ဝာ ဝိဟရန္တိ, တသ္မာ ဘဂဝာ တေဟိ ဌိတဒိသာယ ‘‘အာလောကဇာတာ ဝိယ မေ, အာနန္ဒ, ဧသာ ဒိသာ’’တိအာဒိနာ ဝဏ္ဏဘဏနာပဒေသေန တေ ဘိက္ခူ ပသံသတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယသ္သံ ဒိသာယံ ဝဂ္ဂုမုဒာတီရိယာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ အပ္ပဋိကူလာတိ န ပဋိကူလာ, မနာပာ မနောဟရာတိ အတ္ထော။ ယသ္မိဉ္ဟိ ပဒေသေ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ မဟေသိနော ဝိဟရန္တိ, တံ ကိဉ္စာပိ ဥက္ကူလဝိကူလဝိသမဒုဂ္ဂာကာရံ, အထ ခော မနုညံ ရမဏီယမေဝ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
Ālokajātāviyāti sañjātālokā viya. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ, candasahassasūriyasahassehi obhāsitā viyāti attho. Yasmā te yasojappamukhā pañcasatā bhikkhū sabbaso avijjandhakāravidhamanena ālokabhūtā obhāsabhūtā hutvā viharanti, tasmā bhagavā tehi ṭhitadisāya ‘‘ālokajātā viya me, ānanda, esā disā’’tiādinā vaṇṇabhaṇanāpadesena te bhikkhū pasaṃsati. Tena vuttaṃ – ‘‘yassaṃ disāyaṃ vaggumudātīriyā bhikkhū viharantī’’ti. Appaṭikūlāti na paṭikūlā, manāpā manoharāti attho. Yasmiñhi padese sīlādiguṇasampannā mahesino viharanti, taṃ kiñcāpi ukkūlavikūlavisamaduggākāraṃ, atha kho manuññaṃ ramaṇīyameva. Vuttañhetaṃ –
‘‘ဂာမေ ဝာ ယဒိ ဝာရညေ၊ နိန္နေ ဝာ ယဒိ ဝာ ထလေ။
‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;
ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယ္ယက’’န္တိ။ (ဓ. ပ. ၉၈)။
Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98);
ပဟိဏေယ္ယာသီတိ ပေသေယ္ယာသိ။ သတ္ထာ အာယသ္မန္တာနံ ဒသ္သနကာမောတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ပဟေဏာကာရဒသ္သနံ။ ဣတိ ဘဂဝာ ယဒတ္ထံ တေ ဘိက္ခူ ပဏာမေသိ, တမတ္ထံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဒိသ္ဝာ အာရဒ္ဓစိတ္တော တေသံ ဒသ္သနကာမတံ ထေရသ္သ အာရောစေသိ။ ဧဝံ ကိရသ္သ အဟောသိ ‘‘အဟံ ဣမေ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒကရဏေ ပဏာမေသ္သာမိ, အထ တေ ဘဒ္ရော အသ္သာဇာနီယော ဝိယ ကသာဘိဃာတေန, တေန စောဒိတာ သံဝေဂပ္ပတ္တာ မမာရာဓနတ္ထံ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ ဃဋေန္တာ ဝာယမန္တာ ခိပ္ပမေဝ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရိသ္သန္တီ’’တိ။ ဣဒာနိ တေ အဂ္ဂဖလပ္ပတ္တေ ဒိသ္ဝာ တာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ အာရာဓိတစိတ္တော တေသံ ဒသ္သနကာမော ဟုတ္ဝာ ဧဝံ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂာရိကံ အာဏာပေသိ။
Pahiṇeyyāsīti peseyyāsi. Satthā āyasmantānaṃ dassanakāmoti tesaṃ bhikkhūnaṃ santike paheṇākāradassanaṃ. Iti bhagavā yadatthaṃ te bhikkhū paṇāmesi, tamatthaṃ matthakappattaṃ disvā āraddhacitto tesaṃ dassanakāmataṃ therassa ārocesi. Evaṃ kirassa ahosi ‘‘ahaṃ ime uccāsaddamahāsaddakaraṇe paṇāmessāmi, atha te bhadro assājānīyo viya kasābhighātena, tena coditā saṃvegappattā mamārādhanatthaṃ araññaṃ pavisitvā ghaṭentā vāyamantā khippameva arahattaṃ sacchikarissantī’’ti. Idāni te aggaphalappatte disvā tāya arahattappattiyā ārādhitacitto tesaṃ dassanakāmo hutvā evaṃ dhammabhaṇḍāgārikaṃ āṇāpesi.
သော ဘိက္ခူတိ အာနန္ဒတ္ထေရေန တထာ အာဏတ္တော ဆဠဘိညော ဧကော ဘိက္ခု။ ပမုခေတိ သမ္မုခေ။ အာနေဉ္ဇသမာဓိနာတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနပာဒကေန အဂ္ဂဖလသမာဓိနာ, ‘‘အရူပဇ္ဈာနပာဒကေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာနေဉ္ဇေန သမာဓိနာ’’တိပိ ပာဌော။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနံ ဇာနန္တော ပဋိသန္ထာရံ အကတ္ဝာ သမာပတ္တိံယေဝ သမာပဇ္ဇိ? တေသံ အတ္တနာ သမာပန္နသမာပတ္တိံ ဇာနိတ္ဝာ သမာပဇ္ဇနတ္ထံ, တေသံ ပုဗ္ဗေ ပဏာမိတာနံ ဣဒာနိ အတ္တနာ သမာနသမ္ဘောဂဒသ္သနတ္ထံ, အာနုဘာဝဒီပနတ္ထံ, ဝိနာ ဝစီဘေဒေန အညဗ္ယာကရဏဒီပနတ္ထဉ္စ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘ပုဗ္ဗေ ပဏာမိတာနံ ဣဒာနိ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတာနံ အနုတ္တရသုခုပ္ပာဒနေန အနညသာဓာရဏပဋိသန္ထာရကရဏတ္ထ’’န္တိ။ တေပိ အာယသ္မန္တော ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယံ ဉတ္ဝာ တံယေဝ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမေန နု ခော ဘဂဝာ ဝိဟာရေန ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိ။
So bhikkhūti ānandattherena tathā āṇatto chaḷabhiñño eko bhikkhu. Pamukheti sammukhe. Āneñjasamādhināti catutthajjhānapādakena aggaphalasamādhinā, ‘‘arūpajjhānapādakenā’’tipi vadanti. ‘‘Āneñjena samādhinā’’tipi pāṭho. Kasmā pana bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ āgamanaṃ jānanto paṭisanthāraṃ akatvā samāpattiṃyeva samāpajji? Tesaṃ attanā samāpannasamāpattiṃ jānitvā samāpajjanatthaṃ, tesaṃ pubbe paṇāmitānaṃ idāni attanā samānasambhogadassanatthaṃ, ānubhāvadīpanatthaṃ, vinā vacībhedena aññabyākaraṇadīpanatthañca. Apare panāhu ‘‘pubbe paṇāmitānaṃ idāni attano santikaṃ āgatānaṃ anuttarasukhuppādanena anaññasādhāraṇapaṭisanthārakaraṇattha’’nti. Tepi āyasmanto bhagavato ajjhāsayaṃ ñatvā taṃyeva samāpattiṃ samāpajjiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘katamena nu kho bhagavā vihārena etarahi viharatī’’tiādi.
ဧတ္ထ စ ရူပာဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ ကောသဇ္ဇာဒီနံ ပာရိပန္တိကဓမ္မာနံ သုဝိဒူရဘာဝတော ဣဒ္ဓိယာ မူလဘူတေဟိ အနောဏမနာဒီဟိ သောဠသဟိ ဝောဒာနဓမ္မေဟိ သမန္နာဂမနတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ သယံ အနိဉ္ဇနဋ္ဌေန အာနေဉ္ဇန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
Ettha ca rūpāvacaracatutthajjhānaṃ kosajjādīnaṃ pāripantikadhammānaṃ suvidūrabhāvato iddhiyā mūlabhūtehi anoṇamanādīhi soḷasahi vodānadhammehi samannāgamanato āneñjappattaṃ sayaṃ aniñjanaṭṭhena āneñjanti vuccati. Vuttañhetaṃ –
‘‘အနောဏတံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနုဏ္ဏတံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနဘိရတံ စိတ္တံ ရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနပနတံ စိတ္တံ ဗ္ယာပာဒေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနိသ္သိတံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိယာ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အပ္ပဋိဗဒ္ဓံ စိတ္တံ ဆန္ဒရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝိပ္ပမုတ္တံ စိတ္တံ ကာမရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝိသံယုတ္တံ စိတ္တံ ကိလေသေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝိမရိယာဒိကတံ စိတ္တံ ကိလေသမရိယာဒာယ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဧကတ္တဂတံ စိတ္တံ နာနတ္တကိလေသေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ သဒ္ဓာယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ အသ္သဒ္ဓိယေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝီရိယေန ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ သတိယာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပမာဒေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ သမာဓိနာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ပညာယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ အဝိဇ္ဇာယ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဩဘာသဂတံ စိတ္တံ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇ’’န္တိ။
‘‘Anoṇataṃ cittaṃ kosajje na iñjatīti āneñjaṃ. Anuṇṇataṃ cittaṃ uddhacce na iñjatīti āneñjaṃ. Anabhirataṃ cittaṃ rāge na iñjatīti āneñjaṃ. Anapanataṃ cittaṃ byāpāde na iñjatīti āneñjaṃ. Anissitaṃ cittaṃ diṭṭhiyā na iñjatīti āneñjaṃ. Appaṭibaddhaṃ cittaṃ chandarāge na iñjatīti āneñjaṃ. Vippamuttaṃ cittaṃ kāmarāge na iñjatīti āneñjaṃ. Visaṃyuttaṃ cittaṃ kilese na iñjatīti āneñjaṃ. Vimariyādikataṃ cittaṃ kilesamariyādāya na iñjatīti āneñjaṃ. Ekattagataṃ cittaṃ nānattakilese na iñjatīti āneñjaṃ. Saddhāya pariggahitaṃ cittaṃ assaddhiye na iñjatīti āneñjaṃ. Vīriyena pariggahitaṃ cittaṃ kosajje na iñjatīti āneñjaṃ. Satiyā pariggahitaṃ cittaṃ pamāde na iñjatīti āneñjaṃ. Samādhinā pariggahitaṃ cittaṃ uddhacce na iñjatīti āneñjaṃ. Paññāya pariggahitaṃ cittaṃ avijjāya na iñjatīti āneñjaṃ. Obhāsagataṃ cittaṃ avijjandhakāre na iñjatīti āneñja’’nti.
ရူပာဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ စ ရူပဝိရာဂဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တိတံ, အာရမ္မဏဝိဘာဂေန စတုဗ္ဗိဓံ အရူပာဝစရဇ္ဈာနန္တိ ဧတေသံ ပဉ္စန္နံ ဈာနာနံ အာနေဉ္ဇဝောဟာရော။ တေသံ ယံ ကိဉ္စိ ပာဒကံ ကတ္ဝာ သမာပန္နာ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ အာနေဉ္ဇသမာဓီတိ ပောရာဏာ။
Rūpāvacaracatutthajjhānameva ca rūpavirāgabhāvanāvasena pavattitaṃ, ārammaṇavibhāgena catubbidhaṃ arūpāvacarajjhānanti etesaṃ pañcannaṃ jhānānaṃ āneñjavohāro. Tesaṃ yaṃ kiñci pādakaṃ katvā samāpannā arahattaphalasamāpatti āneñjasamādhīti porāṇā.
အဘိက္ကန္တာယာတိ အတီတာယ။ နိက္ခန္တေတိ နိဂ္ဂတေ, အပဂတေတိ အတ္ထော။ တုဏ္ဟီ အဟောသီတိ ဘဂဝာ အရိယေန တုဏ္ဟီဘာဝေန တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ, အရုဏော နာမ ပုရတ္ထိမဒိသာယ သူရိယောဒယတော ပုရေတရမေဝ ဥဋ္ဌိတောဘာသော။ နန္ဒိမုခိယာတိ ရတ္တိယာ အရုဏသ္သ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဧဝ အရုဏပ္ပဘာယ သူရိယာလောကူပဇီဝိနော သတ္တေ နန္ဒာပနမုခိယာ ဝိယ ရတ္တိယာ ဇာတာယ, ဝိဘာယမာနာယာတိ အတ္ထော။
Abhikkantāyāti atītāya. Nikkhanteti niggate, apagateti attho. Tuṇhī ahosīti bhagavā ariyena tuṇhībhāvena tuṇhī ahosi. Uddhaste aruṇeti uggate aruṇe, aruṇo nāma puratthimadisāya sūriyodayato puretarameva uṭṭhitobhāso. Nandimukhiyāti rattiyā aruṇassa uggatattā eva aruṇappabhāya sūriyālokūpajīvino satte nandāpanamukhiyā viya rattiyā jātāya, vibhāyamānāyāti attho.
တမ္ဟာ သမာဓိမ္ဟာ ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာတိ ယထာပရိစ္ဆေဒံ တတော အာနေဉ္ဇသမာဓိတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာယ။ သစေ ခော တ္ဝံ, အာနန္ဒ, ဇာနေယ္ယာသီတိ ဘဂဝာ ‘‘ဣမေ စ ဘိက္ခူ ဧတ္တကံ ကာလံ ဣမိနာ နာမ သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တီ’’တိ, အာနန္ဒ, ယဒိ တ္ဝံ ဇာနေယ္ယာသိ။ ဧတ္တကမ္ပိ တေ နပ္ပဋိဘာသေယ္ယာတိ လောကိယပဋိသမ္မောဒနံ သန္ဓာယ ယဒိဒံ တေ ‘‘အဘိက္ကန္တာ, ဘန္တေ, ရတ္တီ’’တိအာဒိနာ တိက္ခတ္တုံ ပဋိဘာနံ ဥပဋ္ဌိတံ, တယိဒံ ဧတ္တကမ္ပိ တေ န ဥပဋ္ဌဟေယ္ယ။ ယသ္မာ စ ခော တ္ဝံ, အာနန္ဒ, သေက္ခော အသေက္ခံ သမာပတ္တိဝိဟာရံ န ဇာနာသိ, တသ္မာ မံ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ လောကိယပဋိသမ္မောဒနံ ကာရေတုံ ဥသ္သုက္ကံ အာပဇ္ဇိ။ အဟံ ပန ဣမေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ လောကုတ္တရပဋိသမ္မောဒနေနေဝ တိယာမရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိန္တိ ဒသ္သေန္တော ဘဂဝာ အာဟ – ‘‘အဟဉ္စ, အာနန္ဒ, ဣမာနိ စ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ သဗ္ဗေဝ အာနေဉ္ဇသမာဓိနာ နိသီဒိမ္ဟာ’’တိ။
Tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvāti yathāparicchedaṃ tato āneñjasamādhito arahattaphalasamāpattito uṭṭhāya. Sace kho tvaṃ, ānanda, jāneyyāsīti bhagavā ‘‘ime ca bhikkhū ettakaṃ kālaṃ iminā nāma samāpattisukhena vītināmentī’’ti, ānanda, yadi tvaṃ jāneyyāsi. Ettakampi te nappaṭibhāseyyāti lokiyapaṭisammodanaṃ sandhāya yadidaṃ te ‘‘abhikkantā, bhante, rattī’’tiādinā tikkhattuṃ paṭibhānaṃ upaṭṭhitaṃ, tayidaṃ ettakampi te na upaṭṭhaheyya. Yasmā ca kho tvaṃ, ānanda, sekkho asekkhaṃ samāpattivihāraṃ na jānāsi, tasmā maṃ imesaṃ bhikkhūnaṃ lokiyapaṭisammodanaṃ kāretuṃ ussukkaṃ āpajji. Ahaṃ pana imehi bhikkhūhi saddhiṃ lokuttarapaṭisammodaneneva tiyāmarattiṃ vītināmesinti dassento bhagavā āha – ‘‘ahañca, ānanda, imāni ca pañca bhikkhusatāni sabbeva āneñjasamādhinā nisīdimhā’’ti.
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာတိ ဧတံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနာ သမံ အာနေဉ္ဇသမာဓိသမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာသင္ခာတံ ဝသီဘာဝတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတ္ဝာ။ ဣမံ ဥဒာနန္တိ ဣမံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အနဝသေသရာဂာဒိပ္ပဟာနသံသိဒ္ဓိတာဒိသဘာဝဒီပနံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ attanā samaṃ āneñjasamādhisamāpajjanasamatthatāsaṅkhātaṃ vasībhāvatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ anavasesarāgādippahānasaṃsiddhitādisabhāvadīpanaṃ udānaṃ udānesi.
တတ္ထ ယသ္သ ဇိတော ကာမကဏ္ဍကောတိ ကုသလပက္ခဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ကဏ္ဍကဘူတော ကိလေသကာမော ယေန အရိယပုဂ္ဂလေန အနဝသေသံ ဇိတော ပဟီနော, ဧတေနသ္သ အနုနယာဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ‘‘ဂာမကဏ္ဋကော’’တိပိ ပာဌော။ တသ္သတ္ထော – ဂာမေ ကဏ္ဋကော ကဏ္ဋကဋ္ဌာနိယော သကလော ဝတ္ထုကာမော ယသ္သ ဇိတောတိ။ ဇယော စသ္သ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော, တေန တေသံ အနာဂာမိမဂ္ဂော ဝုတ္တော ဟောတိ ။ အက္ကောသော စ ဇိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဓော စ ဗန္ဓနဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တေသု အက္ကောသဇယေန ဝစီဒုစ္စရိတာဘာဝော, ဣတရေန ကာယဒုစ္စရိတာဘာဝော ဒသ္သိတော။ တေန တံနိမိတ္တကသ္သ ဗ္ယာပာဒသ္သ အနဝသေသပ္ပဟာနေန တတိယမဂ္ဂော ဝုတ္တော ဟောတိ။ အထ ဝာ အက္ကောသာဒိဇယဝစနေန တတိယမဂ္ဂော ဝုတ္တော ဟောတိ, အက္ကောသာဒီနံ အစ္စန္တခမနံ တတ္ထ ပကာသိတံ ဟောတိ, ဥဘယထာပိ နေသံ ဝိရောဓာဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ပဗ္ဗတော ဝိယ သော ဌိတော အနေဇောတိ ဧဇာ ဝုစ္စတိ စလနကိလေသပရိပန္ထော, ဧဇာဟေတူနံ အဝသေသကိလေသာနံ အဘာဝေန အနေဇော, အနေဇတ္တာယေဝ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ပရဝာဒဝာတေဟိ စ အကမ္ပနီယတ္တာ ဌိတော ဧကဂ္ဃနပဗ္ဗတသဒိသော။ သုခဒုက္ခေသု န ဝေဓတိ သ ဘိက္ခူတိ သော ဘိန္နကိလေသော ဘိက္ခု သုခဒုက္ခနိမိတ္တံ န ကမ္ပတီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဘဂဝာ တေသံ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ အရဟတ္တာဓိဂမေန တာဒိဘာဝပ္ပတ္တိံ ဧကဇ္ဈံ ကတ္ဝာ ဧကပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသီတိ။
Tattha yassa jito kāmakaṇḍakoti kusalapakkhavijjhanaṭṭhena kaṇḍakabhūto kilesakāmo yena ariyapuggalena anavasesaṃ jito pahīno, etenassa anunayābhāvaṃ dasseti. ‘‘Gāmakaṇṭako’’tipi pāṭho. Tassattho – gāme kaṇṭako kaṇṭakaṭṭhāniyo sakalo vatthukāmo yassa jitoti. Jayo cassa tappaṭibaddhachandarāgappahāneneva veditabbo, tena tesaṃ anāgāmimaggo vutto hoti . Akkoso ca jitoti sambandho. Vadho ca bandhanañcāti etthāpi eseva nayo. Tesu akkosajayena vacīduccaritābhāvo, itarena kāyaduccaritābhāvo dassito. Tena taṃnimittakassa byāpādassa anavasesappahānena tatiyamaggo vutto hoti. Atha vā akkosādijayavacanena tatiyamaggo vutto hoti, akkosādīnaṃ accantakhamanaṃ tattha pakāsitaṃ hoti, ubhayathāpi nesaṃ virodhābhāvaṃ dasseti. Pabbatoviya so ṭhito anejoti ejā vuccati calanakilesaparipantho, ejāhetūnaṃ avasesakilesānaṃ abhāvena anejo, anejattāyeva sabbakilesehi paravādavātehi ca akampanīyattā ṭhito ekagghanapabbatasadiso. Sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhūti so bhinnakileso bhikkhu sukhadukkhanimittaṃ na kampatīti heṭṭhā vuttanayeneva attho veditabbo. Iti bhagavā tesaṃ pañcasatānaṃ bhikkhūnaṃ arahattādhigamena tādibhāvappattiṃ ekajjhaṃ katvā ekapuggalādhiṭṭhānaṃ udānaṃ udānesīti.
တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဥဒာနပာဠိ • Udānapāḷi / ၃. ယသောဇသုတ္တံ • 3. Yasojasuttaṃ
