Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၉. ယသောဇတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
9. Yasojattheragāthāvaṇṇanā
ကာလပဗ္ဗင္ဂသင္ကာသောတိ အာယသ္မတော ယသောဇတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ အာရာမဂောပကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဝိပသ္သိံ ဘဂဝန္တံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော လဗုဇဖလံ အဒာသိ။
Kālapabbaṅgasaṅkāsoti āyasmato yasojattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle ārāmagopakakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso labujaphalaṃ adāsi.
သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိနဂရဒ္ဝာရေ ကေဝဋ္ဋဂာမေ ပဉ္စကုလသတဇေဋ္ဌကသ္သ ကေဝဋ္ဋသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, ယသောဇောတိသ္သ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော အတ္တနော သဟာယေဟိ ကေဝဋ္ဋပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ မစ္ဆဂဟဏတ္ထံ အစိရဝတိယံ နဒိယံ ဇာလံ ခိပိ။ တတ္ထေကော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မဟာမစ္ဆော အန္တောဇာလံ ပာဝိသိ။ တံ တေ ရညော ပသေနဒိသ္သ ဒသ္သေသုံ ။ ရာဇာ ‘‘ဣမသ္သ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသ္သ မစ္ဆသ္သ ဝဏ္ဏကာရဏံ ဘဂဝာ ဇာနာတီ’’တိ မစ္ဆံ ဂာဟာပေတ္ဝာ ဘဂဝတော ဒသ္သေသိ။ ဘဂဝာ ‘‘အယံ ကသ္သပသ္သ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ ဩသက္ကမာနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇန္တော သာသနံ ဩသက္ကာပေတ္ဝာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ နိရယေ ပစ္စိတ္ဝာ တတော စုတော အစိရဝတိယံ မစ္ဆော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝတ္ဝာ တသ္သ ဘဂိနီနဉ္စ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ, တသ္သ ဘာတိကတ္ထေရသ္သ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝဉ္စ တေနေဝ ကထာပေတ္ဝာ ဣမိသ္သာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ကပိလသုတ္တံ ဒေသေသိ။
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagaradvāre kevaṭṭagāme pañcakulasatajeṭṭhakassa kevaṭṭassa putto hutvā nibbatti, yasojotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto attano sahāyehi kevaṭṭaputtehi saddhiṃ macchagahaṇatthaṃ aciravatiyaṃ nadiyaṃ jālaṃ khipi. Tattheko suvaṇṇavaṇṇo mahāmaccho antojālaṃ pāvisi. Taṃ te rañño pasenadissa dassesuṃ . Rājā ‘‘imassa suvaṇṇavaṇṇassa macchassa vaṇṇakāraṇaṃ bhagavā jānātī’’ti macchaṃ gāhāpetvā bhagavato dassesi. Bhagavā ‘‘ayaṃ kassapassa sammāsambuddhassa sāsane osakkamāne pabbajitvā micchā paṭipajjanto sāsanaṃ osakkāpetvā niraye nibbatto ekaṃ buddhantaraṃ niraye paccitvā tato cuto aciravatiyaṃ maccho hutvā nibbatto’’ti vatvā tassa bhaginīnañca niraye nibbattabhāvaṃ, tassa bhātikattherassa parinibbutabhāvañca teneva kathāpetvā imissā aṭṭhuppattiyā kapilasuttaṃ desesi.
သတ္ထု ဒေသနံ သုတ္ဝာ ယသောဇော သံဝေဂဇာတော သဒ္ဓိံ အတ္တနော သဟာယေဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ပတိရူပေ ဌာနေ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ သပရိသော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတုံ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ တသ္သ အာဂမနေ သေနာသနပညာပနာဒိနာ ဝိဟာရေ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒော အဟောသိ။ တံ သုတ္ဝာ ‘‘ဘဂဝာ သပရိသံ ယသောဇံ ပဏာမေသီ’’တိ (ဥဒာ. ၂၃) သဗ္ဗံ ဥဒာနေ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဏာမိတော ပန အာယသ္မာ ယသောဇော ကသာဘိဟတော ဘဒ္ဒော အသ္သာဇာနီယော ဝိယ သံဝိဂ္ဂမာနသော သဒ္ဓိံ ပရိသာယ ဝဂ္ဂုမုဒာယ နဒိယာ တီရေ ဝသန္တော ဃဋေန္တော ဝာယမန္တော ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အန္တောဝသ္သေယေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၄၇.၃၂-၃၉) –
Satthu desanaṃ sutvā yasojo saṃvegajāto saddhiṃ attano sahāyehi bhagavato santike pabbajitvā patirūpe ṭhāne vasanto ekadivasaṃ sapariso bhagavantaṃ vandituṃ jetavanaṃ agamāsi. Tassa āgamane senāsanapaññāpanādinā vihāre uccāsaddamahāsaddo ahosi. Taṃ sutvā ‘‘bhagavā saparisaṃ yasojaṃ paṇāmesī’’ti (udā. 23) sabbaṃ udāne āgatanayena veditabbaṃ. Paṇāmito pana āyasmā yasojo kasābhihato bhaddo assājānīyo viya saṃviggamānaso saddhiṃ parisāya vaggumudāya nadiyā tīre vasanto ghaṭento vāyamanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā antovasseyeva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.47.32-39) –
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ၊ အာရာမိကော အဟံ တဒာ။
‘‘Nagare bandhumatiyā, ārāmiko ahaṃ tadā;
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိလဉ္ဇသေ။
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase.
‘‘လဗုဇံ ဖလမာဒာယ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌသ္သဒာသဟံ။
‘‘Labujaṃ phalamādāya, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;
အာကာသေဝ ဌိတော သန္တော၊ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိ မဟာယသော။
Ākāseva ṭhito santo, paṭiggaṇhi mahāyaso.
‘‘ဝိတ္တိသဉ္ဇာနနော မယ္ဟံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခာဝဟော။
‘‘Vittisañjānano mayhaṃ, diṭṭhadhammasukhāvaho;
ဖလံ ဗုဒ္ဓသ္သ ဒတ္ဝာန၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
Phalaṃ buddhassa datvāna, vippasannena cetasā.
‘‘အဓိဂဉ္ဆိံ တဒာ ပီတိံ၊ ဝိပုလံ သုခမုတ္တမံ။
‘‘Adhigañchiṃ tadā pītiṃ, vipulaṃ sukhamuttamaṃ;
ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ ရတနံ၊ နိဗ္ဗတ္တသ္သ တဟိံ တဟိံ။
Uppajjateva ratanaṃ, nibbattassa tahiṃ tahiṃ.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒာ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ဆဠဘိညံ ပန သမာနံ သပရိသံ အာယသ္မန္တံ ယသောဇံ သတ္ထာ ပက္ကောသိတ္ဝာ အာနေဉ္ဇသမာပတ္တိနာ ပဋိသန္ထာရမကာသိ။ သော သဗ္ဗေပိ ဓုတင္ဂဓမ္မေ သမာဒာယ ဝတ္တတိ။ တေနသ္သ သရီရံ ကိသံ အဟောသိ လူခံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ, တံ ဘဂဝာ ပရမပ္ပိစ္ဆတာယ ပသံသန္တော –
Chaḷabhiññaṃ pana samānaṃ saparisaṃ āyasmantaṃ yasojaṃ satthā pakkositvā āneñjasamāpattinā paṭisanthāramakāsi. So sabbepi dhutaṅgadhamme samādāya vattati. Tenassa sarīraṃ kisaṃ ahosi lūkhaṃ dubbaṇṇaṃ, taṃ bhagavā paramappicchatāya pasaṃsanto –
၂၄၃.
243.
‘‘ကာလပဗ္ဗင္ဂသင္ကာသော ၊ ကိသော ဓမနိသန္ထတော။
‘‘Kālapabbaṅgasaṅkāso , kiso dhamanisanthato;
မတ္တညူ အန္နပာနမ္ဟိ၊ အဒီနမာနသော နရော’’တိ။ – ပဌမံ ဂာထမာဟ။
Mattaññū annapānamhi, adīnamānaso naro’’ti. – paṭhamaṃ gāthamāha;
တတ္ထ ကာလပဗ္ဗင္ဂသင္ကာသောတိ မံသူပစယဝိဂမေန ကိသဒုသဏ္ဌိတသရီရာဝယဝတာယ ဒန္တိလတာပဗ္ဗသဒိသင္ဂော, တေနာဟ ‘‘ကိသော ဓမနိသန္ထတော’’တိ။ ကိသောတိ မောနေယ္ယပဋိပဒာပူရဏေန ကိသသရီရော။ ဓမနိသန္ထတောတိ ဓမနီဟိ သန္ထတဂတ္တော အပ္ပမံသလောဟိတတာယ ပာကဋီဟိ ကဏ္ဍရသိရာဟိ ဝိတတသရီရော။ မတ္တညူတိ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝိသ္သဇ္ဇနေသု ပမာဏညူ။ အဒီနမာနသောတိ ကောသဇ္ဇာဒီဟိ အနဘိဘူတတ္တာ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။ နရောတိ ပုရိသော, ပောရိသသ္သ ဓုရသ္သ ဝဟနတော ပောရိသလက္ခဏသမ္ပန္နော ပုရိသဓောရယ္ဟောတိ အဓိပ္ပာယော။
Tattha kālapabbaṅgasaṅkāsoti maṃsūpacayavigamena kisadusaṇṭhitasarīrāvayavatāya dantilatāpabbasadisaṅgo, tenāha ‘‘kiso dhamanisanthato’’ti. Kisoti moneyyapaṭipadāpūraṇena kisasarīro. Dhamanisanthatoti dhamanīhi santhatagatto appamaṃsalohitatāya pākaṭīhi kaṇḍarasirāhi vitatasarīro. Mattaññūti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanesu pamāṇaññū. Adīnamānasoti kosajjādīhi anabhibhūtattā alīnacitto akusītavutti. Naroti puriso, porisassa dhurassa vahanato porisalakkhaṇasampanno purisadhorayhoti adhippāyo.
ဧဝံ ထေရော သတ္ထာရာ ပသဋ္ဌော ပသဋ္ဌဘာဝာနုရူပံ အတ္တနော အဓိဝာသနခန္တိဝီရိယာရမ္ဘဝိဝေကာဘိရတိကိတ္တနမုခေန ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ကထေန္တော –
Evaṃ thero satthārā pasaṭṭho pasaṭṭhabhāvānurūpaṃ attano adhivāsanakhantivīriyārambhavivekābhiratikittanamukhena bhikkhūnaṃ dhammaṃ kathento –
၂၄၄.
244.
‘‘ဖုဋ္ဌော ဍံသေဟိ မကသေဟိ၊ အရညသ္မိံ ဗ္ရဟာဝနေ။
‘‘Phuṭṭho ḍaṃsehi makasehi, araññasmiṃ brahāvane;
နာဂော သင္ဂာမသီသေဝ၊ သတော တတ္ရာဓိဝာသယေ။
Nāgo saṅgāmasīseva, sato tatrādhivāsaye.
၂၄၅.
245.
‘‘ယထာ ဗ္ရဟ္မာ တထာ ဧကော၊ ယထာ ဒေဝော တထာ ဒုဝေ။
‘‘Yathā brahmā tathā eko, yathā devo tathā duve;
ယထာ ဂာမော တထာ တယော၊ ကောလာဟလံ တတုတ္တရိ’’န္တိ။ –
Yathā gāmo tathā tayo, kolāhalaṃ tatuttari’’nti. –
ဣမာ ဒ္ဝေ ဂာထာ အဘာသိ။
Imā dve gāthā abhāsi.
တတ္ထ နာဂော သင္ဂာမသီသေဝာတိ ယထာ နာမ အာဇာနေယ္ယော ဟတ္ထိနာဂော ယုဒ္ဓမဏ္ဍလေ အသိသတ္တိတောမရာဒိပ္ပဟာရေ အဓိဝာသေတ္ဝာ ပရသေနံ ဝိဒ္ဓံသေတိ, ဧဝံ ဘိက္ခု အရညသ္မိံ ဗ္ရဟာဝနေ အရညာနိယံ ဍံသာဒိပရိသ္သယေ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝာသေယ္ယ, အဓိဝာသေတ္ဝာ စ ဘာဝနာဗလေန မာရဗလံ ဝိဓမေယ္ယ။
Tattha nāgo saṅgāmasīsevāti yathā nāma ājāneyyo hatthināgo yuddhamaṇḍale asisattitomarādippahāre adhivāsetvā parasenaṃ viddhaṃseti, evaṃ bhikkhu araññasmiṃ brahāvane araññāniyaṃ ḍaṃsādiparissaye sato sampajāno adhivāseyya, adhivāsetvā ca bhāvanābalena mārabalaṃ vidhameyya.
ယထာ ဗ္ရဟ္မာတိ ယထာ ဗ္ရဟ္မာ ဧကကော စိတ္တပ္ပကောပရဟိတော ဈာနသုခေန နိစ္စမေဝ သုခိတော ဝိဟရတိ တထာ ဧကောတိ ဘိက္ခုပိ ဧကော အဒုတိယော ဝိဝေကသုခမနုဗ္ရူဟေန္တော သုခံ ဝိဟရတိ။ ဧကသ္သ သာမညသုခံ ပဏီတန္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ဧကဝိဟာရီ ဘိက္ခု ‘‘ဗ္ရဟ္မသမော’’တိ ဩဝာဒံ ဒေတိ။ ယထာ ဒေဝော တထာ ဒုဝေတိ ယထာ ဒေဝာနံ အန္တရန္တရာ စိတ္တပ္ပကောပောပိ သိယာ, တထာ ဒ္ဝိန္နံ ဘိက္ခူနံ သဟဝာသေ ဃဋ္ဋနာပိ ဘဝေယ္ယာတိ သဒုတိယဝာသေန ဘိက္ခု ‘‘ဒေဝသမော’’တိ ဝုတ္တော။ ယထာ ဂာမော တထာ တယောတိ အသ္မိမေဝ ပာဌေ တိဏ္ဏံ ဘိက္ခူနံ သဟဝာသော ဂာမဝာသသဒိသော ဝိဝေကဝာသော န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော ။ ကောလာဟလံ တတုတ္တရိန္တိ တတော တယတော ဥပရိ စ ဗဟူနံ သံဝာသော ကောလာဟလံ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒမဟာဇနသန္နိပာတသဒိသော, တသ္မာ ဧကဝိဟာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယောတိ။
Yathā brahmāti yathā brahmā ekako cittappakoparahito jhānasukhena niccameva sukhito viharati tathā ekoti bhikkhupi eko adutiyo vivekasukhamanubrūhento sukhaṃ viharati. Ekassa sāmaññasukhaṃ paṇītanti hi vuttaṃ. Etena ekavihārī bhikkhu ‘‘brahmasamo’’ti ovādaṃ deti. Yathā devo tathā duveti yathā devānaṃ antarantarā cittappakopopi siyā, tathā dvinnaṃ bhikkhūnaṃ sahavāse ghaṭṭanāpi bhaveyyāti sadutiyavāsena bhikkhu ‘‘devasamo’’ti vutto. Yathā gāmo tathā tayoti asmimeva pāṭhe tiṇṇaṃ bhikkhūnaṃ sahavāso gāmavāsasadiso vivekavāso na hotīti adhippāyo . Kolāhalaṃ tatuttarinti tato tayato upari ca bahūnaṃ saṃvāso kolāhalaṃ uccāsaddamahāsaddamahājanasannipātasadiso, tasmā ekavihārinā bhavitabbanti adhippāyoti.
ယသောဇတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Yasojattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၉. ယသောဇတ္ထေရဂာထာ • 9. Yasojattheragāthā