Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൯. യസോജത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
9. Yasojattheragāthāvaṇṇanā
കാലപബ്ബങ്ഗസങ്കാസോതി ആയസ്മതോ യസോജത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ആരാമഗോപകകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം വിപസ്സിം ഭഗവന്തം ആകാസേന ഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ ലബുജഫലം അദാസി.
Kālapabbaṅgasaṅkāsoti āyasmato yasojattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle ārāmagopakakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ vipassiṃ bhagavantaṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso labujaphalaṃ adāsi.
സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിനഗരദ്വാരേ കേവട്ടഗാമേ പഞ്ചകുലസതജേട്ഠകസ്സ കേവട്ടസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, യസോജോതിസ്സ നാമം അകംസു. സോ വയപ്പത്തോ അത്തനോ സഹായേഹി കേവട്ടപുത്തേഹി സദ്ധിം മച്ഛഗഹണത്ഥം അചിരവതിയം നദിയം ജാലം ഖിപി. തത്ഥേകോ സുവണ്ണവണ്ണോ മഹാമച്ഛോ അന്തോജാലം പാവിസി. തം തേ രഞ്ഞോ പസേനദിസ്സ ദസ്സേസും . രാജാ ‘‘ഇമസ്സ സുവണ്ണവണ്ണസ്സ മച്ഛസ്സ വണ്ണകാരണം ഭഗവാ ജാനാതീ’’തി മച്ഛം ഗാഹാപേത്വാ ഭഗവതോ ദസ്സേസി. ഭഗവാ ‘‘അയം കസ്സപസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാസനേ ഓസക്കമാനേ പബ്ബജിത്വാ മിച്ഛാ പടിപജ്ജന്തോ സാസനം ഓസക്കാപേത്വാ നിരയേ നിബ്ബത്തോ ഏകം ബുദ്ധന്തരം നിരയേ പച്ചിത്വാ തതോ ചുതോ അചിരവതിയം മച്ഛോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തോ’’തി വത്വാ തസ്സ ഭഗിനീനഞ്ച നിരയേ നിബ്ബത്തഭാവം, തസ്സ ഭാതികത്ഥേരസ്സ പരിനിബ്ബുതഭാവഞ്ച തേനേവ കഥാപേത്വാ ഇമിസ്സാ അട്ഠുപ്പത്തിയാ കപിലസുത്തം ദേസേസി.
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagaradvāre kevaṭṭagāme pañcakulasatajeṭṭhakassa kevaṭṭassa putto hutvā nibbatti, yasojotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto attano sahāyehi kevaṭṭaputtehi saddhiṃ macchagahaṇatthaṃ aciravatiyaṃ nadiyaṃ jālaṃ khipi. Tattheko suvaṇṇavaṇṇo mahāmaccho antojālaṃ pāvisi. Taṃ te rañño pasenadissa dassesuṃ . Rājā ‘‘imassa suvaṇṇavaṇṇassa macchassa vaṇṇakāraṇaṃ bhagavā jānātī’’ti macchaṃ gāhāpetvā bhagavato dassesi. Bhagavā ‘‘ayaṃ kassapassa sammāsambuddhassa sāsane osakkamāne pabbajitvā micchā paṭipajjanto sāsanaṃ osakkāpetvā niraye nibbatto ekaṃ buddhantaraṃ niraye paccitvā tato cuto aciravatiyaṃ maccho hutvā nibbatto’’ti vatvā tassa bhaginīnañca niraye nibbattabhāvaṃ, tassa bhātikattherassa parinibbutabhāvañca teneva kathāpetvā imissā aṭṭhuppattiyā kapilasuttaṃ desesi.
സത്ഥു ദേസനം സുത്വാ യസോജോ സംവേഗജാതോ സദ്ധിം അത്തനോ സഹായേഹി ഭഗവതോ സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ പതിരൂപേ ഠാനേ വസന്തോ ഏകദിവസം സപരിസോ ഭഗവന്തം വന്ദിതും ജേതവനം അഗമാസി. തസ്സ ആഗമനേ സേനാസനപഞ്ഞാപനാദിനാ വിഹാരേ ഉച്ചാസദ്ദമഹാസദ്ദോ അഹോസി. തം സുത്വാ ‘‘ഭഗവാ സപരിസം യസോജം പണാമേസീ’’തി (ഉദാ॰ ൨൩) സബ്ബം ഉദാനേ ആഗതനയേന വേദിതബ്ബം. പണാമിതോ പന ആയസ്മാ യസോജോ കസാഭിഹതോ ഭദ്ദോ അസ്സാജാനീയോ വിയ സംവിഗ്ഗമാനസോ സദ്ധിം പരിസായ വഗ്ഗുമുദായ നദിയാ തീരേ വസന്തോ ഘടേന്തോ വായമന്തോ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അന്തോവസ്സേയേവ ഛളഭിഞ്ഞോ അഹോസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൪൭.൩൨-൩൯) –
Satthu desanaṃ sutvā yasojo saṃvegajāto saddhiṃ attano sahāyehi bhagavato santike pabbajitvā patirūpe ṭhāne vasanto ekadivasaṃ sapariso bhagavantaṃ vandituṃ jetavanaṃ agamāsi. Tassa āgamane senāsanapaññāpanādinā vihāre uccāsaddamahāsaddo ahosi. Taṃ sutvā ‘‘bhagavā saparisaṃ yasojaṃ paṇāmesī’’ti (udā. 23) sabbaṃ udāne āgatanayena veditabbaṃ. Paṇāmito pana āyasmā yasojo kasābhihato bhaddo assājānīyo viya saṃviggamānaso saddhiṃ parisāya vaggumudāya nadiyā tīre vasanto ghaṭento vāyamanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā antovasseyeva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.47.32-39) –
‘‘നഗരേ ബന്ധുമതിയാ, ആരാമികോ അഹം തദാ;
‘‘Nagare bandhumatiyā, ārāmiko ahaṃ tadā;
അദ്ദസം വിരജം ബുദ്ധം, ഗച്ഛന്തം അനിലഞ്ജസേ.
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase.
‘‘ലബുജം ഫലമാദായ, ബുദ്ധസേട്ഠസ്സദാസഹം;
‘‘Labujaṃ phalamādāya, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;
ആകാസേവ ഠിതോ സന്തോ, പടിഗ്ഗണ്ഹി മഹായസോ.
Ākāseva ṭhito santo, paṭiggaṇhi mahāyaso.
‘‘വിത്തിസഞ്ജാനനോ മയ്ഹം, ദിട്ഠധമ്മസുഖാവഹോ;
‘‘Vittisañjānano mayhaṃ, diṭṭhadhammasukhāvaho;
ഫലം ബുദ്ധസ്സ ദത്വാന, വിപ്പസന്നേന ചേതസാ.
Phalaṃ buddhassa datvāna, vippasannena cetasā.
‘‘അധിഗഞ്ഛിം തദാ പീതിം, വിപുലം സുഖമുത്തമം;
‘‘Adhigañchiṃ tadā pītiṃ, vipulaṃ sukhamuttamaṃ;
ഉപ്പജ്ജതേവ രതനം, നിബ്ബത്തസ്സ തഹിം തഹിം.
Uppajjateva ratanaṃ, nibbattassa tahiṃ tahiṃ.
‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം ഫലം അദദിം തദാ;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ഫലദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ഛളഭിഞ്ഞം പന സമാനം സപരിസം ആയസ്മന്തം യസോജം സത്ഥാ പക്കോസിത്വാ ആനേഞ്ജസമാപത്തിനാ പടിസന്ഥാരമകാസി. സോ സബ്ബേപി ധുതങ്ഗധമ്മേ സമാദായ വത്തതി. തേനസ്സ സരീരം കിസം അഹോസി ലൂഖം ദുബ്ബണ്ണം, തം ഭഗവാ പരമപ്പിച്ഛതായ പസംസന്തോ –
Chaḷabhiññaṃ pana samānaṃ saparisaṃ āyasmantaṃ yasojaṃ satthā pakkositvā āneñjasamāpattinā paṭisanthāramakāsi. So sabbepi dhutaṅgadhamme samādāya vattati. Tenassa sarīraṃ kisaṃ ahosi lūkhaṃ dubbaṇṇaṃ, taṃ bhagavā paramappicchatāya pasaṃsanto –
൨൪൩.
243.
‘‘കാലപബ്ബങ്ഗസങ്കാസോ , കിസോ ധമനിസന്ഥതോ;
‘‘Kālapabbaṅgasaṅkāso , kiso dhamanisanthato;
മത്തഞ്ഞൂ അന്നപാനമ്ഹി, അദീനമാനസോ നരോ’’തി. – പഠമം ഗാഥമാഹ;
Mattaññū annapānamhi, adīnamānaso naro’’ti. – paṭhamaṃ gāthamāha;
തത്ഥ കാലപബ്ബങ്ഗസങ്കാസോതി മംസൂപചയവിഗമേന കിസദുസണ്ഠിതസരീരാവയവതായ ദന്തിലതാപബ്ബസദിസങ്ഗോ, തേനാഹ ‘‘കിസോ ധമനിസന്ഥതോ’’തി. കിസോതി മോനേയ്യപടിപദാപൂരണേന കിസസരീരോ. ധമനിസന്ഥതോതി ധമനീഹി സന്ഥതഗത്തോ അപ്പമംസലോഹിതതായ പാകടീഹി കണ്ഡരസിരാഹി വിതതസരീരോ. മത്തഞ്ഞൂതി പരിയേസനപടിഗ്ഗഹണപരിഭോഗവിസ്സജ്ജനേസു പമാണഞ്ഞൂ. അദീനമാനസോതി കോസജ്ജാദീഹി അനഭിഭൂതത്താ അലീനചിത്തോ അകുസീതവുത്തി. നരോതി പുരിസോ, പോരിസസ്സ ധുരസ്സ വഹനതോ പോരിസലക്ഖണസമ്പന്നോ പുരിസധോരയ്ഹോതി അധിപ്പായോ.
Tattha kālapabbaṅgasaṅkāsoti maṃsūpacayavigamena kisadusaṇṭhitasarīrāvayavatāya dantilatāpabbasadisaṅgo, tenāha ‘‘kiso dhamanisanthato’’ti. Kisoti moneyyapaṭipadāpūraṇena kisasarīro. Dhamanisanthatoti dhamanīhi santhatagatto appamaṃsalohitatāya pākaṭīhi kaṇḍarasirāhi vitatasarīro. Mattaññūti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanesu pamāṇaññū. Adīnamānasoti kosajjādīhi anabhibhūtattā alīnacitto akusītavutti. Naroti puriso, porisassa dhurassa vahanato porisalakkhaṇasampanno purisadhorayhoti adhippāyo.
ഏവം ഥേരോ സത്ഥാരാ പസട്ഠോ പസട്ഠഭാവാനുരൂപം അത്തനോ അധിവാസനഖന്തിവീരിയാരമ്ഭവിവേകാഭിരതികിത്തനമുഖേന ഭിക്ഖൂനം ധമ്മം കഥേന്തോ –
Evaṃ thero satthārā pasaṭṭho pasaṭṭhabhāvānurūpaṃ attano adhivāsanakhantivīriyārambhavivekābhiratikittanamukhena bhikkhūnaṃ dhammaṃ kathento –
൨൪൪.
244.
‘‘ഫുട്ഠോ ഡംസേഹി മകസേഹി, അരഞ്ഞസ്മിം ബ്രഹാവനേ;
‘‘Phuṭṭho ḍaṃsehi makasehi, araññasmiṃ brahāvane;
നാഗോ സങ്ഗാമസീസേവ, സതോ തത്രാധിവാസയേ.
Nāgo saṅgāmasīseva, sato tatrādhivāsaye.
൨൪൫.
245.
‘‘യഥാ ബ്രഹ്മാ തഥാ ഏകോ, യഥാ ദേവോ തഥാ ദുവേ;
‘‘Yathā brahmā tathā eko, yathā devo tathā duve;
യഥാ ഗാമോ തഥാ തയോ, കോലാഹലം തതുത്തരി’’ന്തി. –
Yathā gāmo tathā tayo, kolāhalaṃ tatuttari’’nti. –
ഇമാ ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി.
Imā dve gāthā abhāsi.
തത്ഥ നാഗോ സങ്ഗാമസീസേവാതി യഥാ നാമ ആജാനേയ്യോ ഹത്ഥിനാഗോ യുദ്ധമണ്ഡലേ അസിസത്തിതോമരാദിപ്പഹാരേ അധിവാസേത്വാ പരസേനം വിദ്ധംസേതി, ഏവം ഭിക്ഖു അരഞ്ഞസ്മിം ബ്രഹാവനേ അരഞ്ഞാനിയം ഡംസാദിപരിസ്സയേ സതോ സമ്പജാനോ അധിവാസേയ്യ, അധിവാസേത്വാ ച ഭാവനാബലേന മാരബലം വിധമേയ്യ.
Tattha nāgo saṅgāmasīsevāti yathā nāma ājāneyyo hatthināgo yuddhamaṇḍale asisattitomarādippahāre adhivāsetvā parasenaṃ viddhaṃseti, evaṃ bhikkhu araññasmiṃ brahāvane araññāniyaṃ ḍaṃsādiparissaye sato sampajāno adhivāseyya, adhivāsetvā ca bhāvanābalena mārabalaṃ vidhameyya.
യഥാ ബ്രഹ്മാതി യഥാ ബ്രഹ്മാ ഏകകോ ചിത്തപ്പകോപരഹിതോ ഝാനസുഖേന നിച്ചമേവ സുഖിതോ വിഹരതി തഥാ ഏകോതി ഭിക്ഖുപി ഏകോ അദുതിയോ വിവേകസുഖമനുബ്രൂഹേന്തോ സുഖം വിഹരതി. ഏകസ്സ സാമഞ്ഞസുഖം പണീതന്തി ഹി വുത്തം. ഏതേന ഏകവിഹാരീ ഭിക്ഖു ‘‘ബ്രഹ്മസമോ’’തി ഓവാദം ദേതി. യഥാ ദേവോ തഥാ ദുവേതി യഥാ ദേവാനം അന്തരന്തരാ ചിത്തപ്പകോപോപി സിയാ, തഥാ ദ്വിന്നം ഭിക്ഖൂനം സഹവാസേ ഘട്ടനാപി ഭവേയ്യാതി സദുതിയവാസേന ഭിക്ഖു ‘‘ദേവസമോ’’തി വുത്തോ. യഥാ ഗാമോ തഥാ തയോതി അസ്മിമേവ പാഠേ തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം സഹവാസോ ഗാമവാസസദിസോ വിവേകവാസോ ന ഹോതീതി അധിപ്പായോ . കോലാഹലം തതുത്തരിന്തി തതോ തയതോ ഉപരി ച ബഹൂനം സംവാസോ കോലാഹലം ഉച്ചാസദ്ദമഹാസദ്ദമഹാജനസന്നിപാതസദിസോ, തസ്മാ ഏകവിഹാരിനാ ഭവിതബ്ബന്തി അധിപ്പായോതി.
Yathā brahmāti yathā brahmā ekako cittappakoparahito jhānasukhena niccameva sukhito viharati tathā ekoti bhikkhupi eko adutiyo vivekasukhamanubrūhento sukhaṃ viharati. Ekassa sāmaññasukhaṃ paṇītanti hi vuttaṃ. Etena ekavihārī bhikkhu ‘‘brahmasamo’’ti ovādaṃ deti. Yathā devo tathā duveti yathā devānaṃ antarantarā cittappakopopi siyā, tathā dvinnaṃ bhikkhūnaṃ sahavāse ghaṭṭanāpi bhaveyyāti sadutiyavāsena bhikkhu ‘‘devasamo’’ti vutto. Yathā gāmo tathā tayoti asmimeva pāṭhe tiṇṇaṃ bhikkhūnaṃ sahavāso gāmavāsasadiso vivekavāso na hotīti adhippāyo . Kolāhalaṃ tatuttarinti tato tayato upari ca bahūnaṃ saṃvāso kolāhalaṃ uccāsaddamahāsaddamahājanasannipātasadiso, tasmā ekavihārinā bhavitabbanti adhippāyoti.
യസോജത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Yasojattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൯. യസോജത്ഥേരഗാഥാ • 9. Yasojattheragāthā