| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៤. យស្សំទិសំសុត្តវណ្ណនា
4. Yassaṃdisaṃsuttavaṇṇanā
១៣៤. ចតុត្ថេ ឧភតោតិ ទ្វីហិបិ បក្ខេហិ។ មាតិតោ ច បិតិតោ ចាតិ យស្ស ហិ មាតា ខត្តិយា, មាតុមាតា ខត្តិយា, តស្សាបិ មាតា ខត្តិយា។ បិតា ខត្តិយោ, បិតុបិតា ខត្តិយោ, តស្សបិ បិតា ខត្តិយោ។ សោ ឧភតោ សុជាតោ មាតិតោ ច បិតិតោ ច។ សំសុទ្ធគហណិកោតិ សំសុទ្ធាយ មាតុកុច្ឆិយា សមន្នាគតោ។ ‘‘សមវេបាកិនិយា គហណិយា’’តិ ឯត្ថ បន កម្មជតេជោធាតុ គហណីតិ វុច្ចតិ។ យាវ សត្តមា បិតាមហយុគាតិ ឯត្ថ បិតុបិតា បិតាមហោ, បិតាមហស្ស យុគំ បិតាមហយុគំ។ យុគន្តិ អាយុប្បមាណំ វុច្ចតិ។ អភិលាបមត្តមេវ ចេតំ, អត្ថតោ បន បិតាមហោយេវ បិតាមហយុគំ។ តតោ ឧទ្ធំ សព្ពេបិ បុព្ពបុរិសា បិតាមហគ្គហណេនេវ គហិតា។ ឯវំ យាវ សត្តមោ បុរិសោ, តាវ សំសុទ្ធគហណិកោ, អថ វា អក្ខិត្តោ អនុបក្កុដ្ឋោ ជាតិវាទេនាតិ ទស្សេតិ។ អក្ខិត្តោតិ ‘‘អបនេថ ឯតំ, កិំ ឥមិនា’’តិ ឯវំ អក្ខិត្តោ អនវក្ខិត្តោ។ អនុបក្កុដ្ឋោតិ ន ឧបក្កុដ្ឋោ ន អក្កោសំ វា និន្ទំ វា បត្តបុព្ពោ។ កេន ការណេនាតិ? ជាតិវាទេន, ‘‘ឥតិបិ ហីនជាតិកោ ឯសោ’’តិ ឯវរូបេន វចនេនាតិ អត្ថោ។
134. Catutthe ubhatoti dvīhipi pakkhehi. Mātito ca pitito cāti yassa hi mātā khattiyā, mātumātā khattiyā, tassāpi mātā khattiyā. Pitā khattiyo, pitupitā khattiyo, tassapi pitā khattiyo. So ubhato sujāto mātito ca pitito ca. Saṃsuddhagahaṇikoti saṃsuddhāya mātukucchiyā samannāgato. ‘‘Samavepākiniyā gahaṇiyā’’ti ettha pana kammajatejodhātu gahaṇīti vuccati. Yāva sattamā pitāmahayugāti ettha pitupitā pitāmaho, pitāmahassa yugaṃ pitāmahayugaṃ. Yuganti āyuppamāṇaṃ vuccati. Abhilāpamattameva cetaṃ, atthato pana pitāmahoyeva pitāmahayugaṃ. Tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahaggahaṇeneva gahitā. Evaṃ yāva sattamo puriso, tāva saṃsuddhagahaṇiko, atha vā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādenāti dasseti. Akkhittoti ‘‘apanetha etaṃ, kiṃ iminā’’ti evaṃ akkhitto anavakkhitto. Anupakkuṭṭhoti na upakkuṭṭho na akkosaṃ vā nindaṃ vā pattapubbo. Kena kāraṇenāti? Jātivādena, ‘‘itipi hīnajātiko eso’’ti evarūpena vacanenāti attho.
អឌ្ឍោតិអាទីសុ យោ កោចិ អត្តនោ សន្តកេន វិភវេន អឌ្ឍោ ហោតិ។ ឥធ បន ន កេវលំ អឌ្ឍោយេវ, មហទ្ធនោ មហតា អបរិមាណសង្ខេន ធនេន សមន្នាគតោតិ អត្ថោ។ បញ្ចកាមគុណវសេន មហន្តា ឧឡារា ភោគា អស្សាតិ មហាភោគោ។ បរិបុណ្ណកោសកោដ្ឋាគារោតិ កោសោ វុច្ចតិ ភណ្ឌាគារំ, និទហិត្វា ឋបិតេន ធនេន បរិបុណ្ណកោសោ, ធញ្ញេន ច បរិបុណ្ណកោដ្ឋាគារោតិ អត្ថោ។ អថ វា ចតុព្ពិធោ កោសោ ហត្ថី អស្សា រថា រដ្ឋន្តិ, តិវិធំ កោដ្ឋាគារំ ធនកោដ្ឋាគារំ ធញ្ញកោដ្ឋាគារំ វត្ថកោដ្ឋាគារន្តិ។ តំ សព្ពម្បិ បរិបុណ្ណមស្សាតិ បរិបុណ្ណកោសកោដ្ឋាគារោ។ អស្សវាយាតិ កស្សចិ ពហុម្បិ ធនំ ទេន្តស្ស សេនា ន សុណាតិ, សា អនស្សវា នាម ហោតិ។ កស្សចិ អទេន្តស្សាបិ សុណាតិយេវ, អយំ អស្សវា នាម។ ឱវាទបដិករាយាតិ ‘‘ឥទំ វោ កត្តព្ព, ឥទំ ន កត្តព្ព’’ន្តិ ទិន្នឱវាទករាយ។ បណ្ឌិតោតិ បណ្ឌិច្ចេន សមន្នាគតោ។ ព្យត្តោតិ បញ្ញាវេយ្យត្តិយេន យុត្តោ។ មេធាវីតិ ឋានុប្បត្តិកបញ្ញាយ សមន្នាគតោ។ បដិពលោតិ សមត្ថោ។ អត្ថេ ចិន្តេតុន្តិ វឌ្ឍិអត្ថេ ចិន្តេតុំ។ សោ ហិ បច្ចុប្បន្នអត្ថវសេនេវ ‘‘អតីតេបិ ឯវំ អហេសុំ, អនាគតេបិ ឯវំ ភវិស្សន្តី’’តិ ចិន្តេតិ។ វិជិតាវីនន្តិ វិជិតវិជយានំ, មហន្តេន វា វិជយេន សមន្នាគតានំ។ វិមុត្តចិត្តានន្តិ បញ្ចហិ វិមុត្តីហិ វិមុត្តមានសានំ។
Aḍḍhotiādīsu yo koci attano santakena vibhavena aḍḍho hoti. Idha pana na kevalaṃ aḍḍhoyeva, mahaddhano mahatā aparimāṇasaṅkhena dhanena samannāgatoti attho. Pañcakāmaguṇavasena mahantā uḷārā bhogā assāti mahābhogo. Paripuṇṇakosakoṭṭhāgāroti koso vuccati bhaṇḍāgāraṃ, nidahitvā ṭhapitena dhanena paripuṇṇakoso, dhaññena ca paripuṇṇakoṭṭhāgāroti attho. Atha vā catubbidho koso hatthī assā rathā raṭṭhanti, tividhaṃ koṭṭhāgāraṃ dhanakoṭṭhāgāraṃ dhaññakoṭṭhāgāraṃ vatthakoṭṭhāgāranti. Taṃ sabbampi paripuṇṇamassāti paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Assavāyāti kassaci bahumpi dhanaṃ dentassa senā na suṇāti, sā anassavā nāma hoti. Kassaci adentassāpi suṇātiyeva, ayaṃ assavā nāma. Ovādapaṭikarāyāti ‘‘idaṃ vo kattabba, idaṃ na kattabba’’nti dinnaovādakarāya. Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti paññāveyyattiyena yutto. Medhāvīti ṭhānuppattikapaññāya samannāgato. Paṭibaloti samattho. Atthe cintetunti vaḍḍhiatthe cintetuṃ. So hi paccuppannaatthavaseneva ‘‘atītepi evaṃ ahesuṃ, anāgatepi evaṃ bhavissantī’’ti cinteti. Vijitāvīnanti vijitavijayānaṃ, mahantena vā vijayena samannāgatānaṃ. Vimuttacittānanti pañcahi vimuttīhi vimuttamānasānaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៤. យស្សំទិសំសុត្តំ • 4. Yassaṃdisaṃsuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៤. យស្សំទិសំសុត្តវណ្ណនា • 4. Yassaṃdisaṃsuttavaṇṇanā
