| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
4. යස්‌සංදිසංසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Yassaṃdisaṃsuttavaṇṇanā
134. චතුත්‌ථෙ ‘‘උභතො සුජාතො’’ති එත්‌තකෙ වුත්‌තෙ යෙහි කෙහිචි ද්‌වීහි භාගෙහි සුජාතතා පඤ්‌ඤාපෙය්‍ය, සුජාත-සද්‌දො ච ‘‘සුජාතො චාරුදස්‌සනො’’තිආදීසු (ම. නි. 2.399; සු. නි. 553; ථෙරගා. 818) ආරොහසම්‌පත්‌තිපරියායොති ජාතිවසෙන සුජාතතං විභාවෙතුං ‘‘මාතිතො ච පිතිතො චා’’ති වුත්‌තං. අනොරසපුත්‌තවසෙනපි ලොකෙ මාතුපිතුසමඤ්‌ඤා දිස්‌සති, ඉධ පන සා ඔරසපුත්‌තවසෙන ඉච්‌ඡිතාති දස්‌සෙතුං ‘‘සංසුද්‌ධග්‌ගහණිකො’’ති වුත්‌තං. ගබ්‌භං ගණ්‌හාති ධාරෙතීති ගහණී, ගබ්‌භාසයසඤ්‌ඤිතො මාතුකුච්‌ඡිප්‌පදෙසො. තෙනාහ ‘‘සංසුද්‌ධාය මාතුකුච්‌ඡියා සමන්‌නාගතො’’ති. යථාභුත්‌තස්‌ස ආහාරස්‌ස විපාචනවසෙන ගණ්‌හනතො අඡඩ්‌ඩනතො ගහණී, තෙජොධාතු. පිතා ච මාතා ච පිතරො. පිතූනං පිතරො පිතාමහා. තෙසං යුගො පිතාමහයුගො, තස්‌මා යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා, පිතාමහද්‌වන්‌දාති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. එවඤ්‌හි පිතාමහග්‌ගහණෙනෙව මාතාමහොපි ගහිතොති සො අට්‌ඨකථායං විසුං න උද්‌ධතො. යුග-සද්‌දො චෙත්‌ථ එකසෙසනයෙන දට්‌ඨබ්‌බො ‘‘යුගො ච යුගො ච යුගො’’ති. එවඤ්‌හි තත්‌ථ තත්‌ථ ද්‌වින්‌නං ගහිතමෙව හොති. තෙනාහ ‘‘තතො උද්‌ධං සබ්‌බෙපි පුබ්‌බපුරිසා පිතාමහග්‌ගහණෙනෙව ගහිතා’’ති. පුරිසග්‌ගහණඤ්‌චෙත්‌ථ උක්‌කට්‌ඨනිද්‌දෙසවසෙන කතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. එවඤ්‌හි ‘‘මාතිතො’’ති පාළිවචනං සමත්‌ථිතං හොති.
134. Catutthe ‘‘ubhato sujāto’’ti ettake vutte yehi kehici dvīhi bhāgehi sujātatā paññāpeyya, sujāta-saddo ca ‘‘sujāto cārudassano’’tiādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 553; theragā. 818) ārohasampattipariyāyoti jātivasena sujātataṃ vibhāvetuṃ ‘‘mātito ca pitito cā’’ti vuttaṃ. Anorasaputtavasenapi loke mātupitusamaññā dissati, idha pana sā orasaputtavasena icchitāti dassetuṃ ‘‘saṃsuddhaggahaṇiko’’ti vuttaṃ. Gabbhaṃ gaṇhāti dhāretīti gahaṇī, gabbhāsayasaññito mātukucchippadeso. Tenāha ‘‘saṃsuddhāya mātukucchiyā samannāgato’’ti. Yathābhuttassa āhārassa vipācanavasena gaṇhanato achaḍḍanato gahaṇī, tejodhātu. Pitā ca mātā ca pitaro. Pitūnaṃ pitaro pitāmahā. Tesaṃ yugo pitāmahayugo, tasmā yāva sattamā pitāmahayugā, pitāmahadvandāti evamettha attho daṭṭhabbo. Evañhi pitāmahaggahaṇeneva mātāmahopi gahitoti so aṭṭhakathāyaṃ visuṃ na uddhato. Yuga-saddo cettha ekasesanayena daṭṭhabbo ‘‘yugo ca yugo ca yugo’’ti. Evañhi tattha tattha dvinnaṃ gahitameva hoti. Tenāha ‘‘tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahaggahaṇeneva gahitā’’ti. Purisaggahaṇañcettha ukkaṭṭhaniddesavasena katanti daṭṭhabbaṃ. Evañhi ‘‘mātito’’ti pāḷivacanaṃ samatthitaṃ hoti.
අක්‌ඛිත්‌තොති අප්‌පත්‌තක්‌ඛෙපො. අනවක්‌ඛිත්‌තොති සම්‌පත්‌තවිවාදාදීසු න අවක්‌ඛිත්‌තො න ඡඩ්‌ඩිතො. ජාතිවාදෙනාති හෙතුම්‌හි කරණවචනන්‌ති දස්‌සෙතුං ‘‘කෙන කාරණෙනා’’තිආදි වුත්‌තං. එත්‌ථ ච ‘‘උභතො…පෙ.… පිතාමහයුගා’’ති එතෙන ඛත්‌තියස්‌ස යොනිදොසාභාවො දස්‌සිතො සංසුද්‌ධග්‌ගහණිකභාවකිත්‌තනතො. ‘‘අක්‌ඛිත්‌තො’’ති ඉමිනා කිරියාපරාධාභාවො. කිරියාපරාධෙන හි සත්‌තා ඛෙපං පාපුණන්‌ති. ‘‘අනුපක්‌කුට්‌ඨො’’ති ඉමිනා අයුත්‌තසංසග්‌ගාභාවො. අයුත්‌තසංසග්‌ගඤ්‌හි පටිච්‌ච සත්‌තා අක්‌කොසං ලභන්‌ති.
Akkhittoti appattakkhepo. Anavakkhittoti sampattavivādādīsu na avakkhitto na chaḍḍito. Jātivādenāti hetumhi karaṇavacananti dassetuṃ ‘‘kena kāraṇenā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca ‘‘ubhato…pe… pitāmahayugā’’ti etena khattiyassa yonidosābhāvo dassito saṃsuddhaggahaṇikabhāvakittanato. ‘‘Akkhitto’’ti iminā kiriyāparādhābhāvo. Kiriyāparādhena hi sattā khepaṃ pāpuṇanti. ‘‘Anupakkuṭṭho’’ti iminā ayuttasaṃsaggābhāvo. Ayuttasaṃsaggañhi paṭicca sattā akkosaṃ labhanti.
අඩ්‌ඪතා නාම විභවසම්‌පන්‌නතා, සා තං තං උපාදායුපාදාය වුච්‌චතීති ආහ ‘‘යො කොචි අත්‌තනො සන්‌තකෙන විභවෙන අඩ්‌ඪො හොතී’’ති. තථා මහද්‌ධනතාපීති තං උක්‌කංසගතං දස්‌සෙතුං ‘‘මහතා අපරිමාණසඞ්‌ඛෙන ධනෙන සමන්‌නාගතො’’ති වුත්‌තං. භුඤ්‌ජිතබ්‌බතො පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බතො විසෙසතො කාමා භොගා නාමාති ආහ ‘‘පඤ්‌චකාමගුණවසෙනා’’ති. කොට්‌ඨං වුච්‌චති ධඤ්‌ඤස්‌ස ආවසනට්‌ඨානං, කොට්‌ඨභූතං අගාරං කොට්‌ඨාගාරං. තෙනාහ ‘‘ධඤ්‌ඤෙන ච පරිපුණ්‌ණකොට්‌ඨාගාරො’’ති. එවං සාරගබ්‌භං කොසො, ධඤ්‌ඤපරිට්‌ඨපනට්‌ඨානඤ්‌ච කොට්‌ඨාගාරන්‌ති දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි තතො අඤ්‌ඤථා තං දස්‌සෙතුං ‘‘අථ වා’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ යථා අසිනො තික්‌ඛභාවපරිහාරකො පටිච්‌ඡදො ‘‘කොසො’’ති වුච්‌චති. එවං රඤ්‌ඤො තික්‌ඛභාවපරිහාරං කත්‌වා චතුරඞ්‌ගිනී සෙනා කොසොති ආහ ‘‘චතුබ්‌බිධො කොසො හත්‌ථී අස්‌සා රථා පත්‌තී’’ති. වත්‌ථකොට්‌ඨාගාරග්‌ගහණෙනෙව සබ්‌බස්‌සපි භණ්‌ඩට්‌ඨපනට්‌ඨානස්‌ස ගහිතත්‌තා ‘‘තිවිධං කොට්‌ඨාගාර’’න්‌ති වුත්‌තං.
Aḍḍhatā nāma vibhavasampannatā, sā taṃ taṃ upādāyupādāya vuccatīti āha ‘‘yo koci attano santakena vibhavena aḍḍho hotī’’ti. Tathā mahaddhanatāpīti taṃ ukkaṃsagataṃ dassetuṃ ‘‘mahatā aparimāṇasaṅkhena dhanena samannāgato’’ti vuttaṃ. Bhuñjitabbato paribhuñjitabbato visesato kāmā bhogā nāmāti āha ‘‘pañcakāmaguṇavasenā’’ti. Koṭṭhaṃ vuccati dhaññassa āvasanaṭṭhānaṃ, koṭṭhabhūtaṃ agāraṃ koṭṭhāgāraṃ. Tenāha ‘‘dhaññena ca paripuṇṇakoṭṭhāgāro’’ti. Evaṃ sāragabbhaṃ koso, dhaññapariṭṭhapanaṭṭhānañca koṭṭhāgāranti dassetvā idāni tato aññathā taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yathā asino tikkhabhāvaparihārako paṭicchado ‘‘koso’’ti vuccati. Evaṃ rañño tikkhabhāvaparihāraṃ katvā caturaṅginī senā kosoti āha ‘‘catubbidho koso hatthī assā rathā pattī’’ti. Vatthakoṭṭhāgāraggahaṇeneva sabbassapi bhaṇḍaṭṭhapanaṭṭhānassa gahitattā ‘‘tividhaṃ koṭṭhāgāra’’nti vuttaṃ.
යස්‌සා පඤ්‌ඤාය වසෙන පුරිසො ‘‘පණ්‌ඩිතො’’ති වුච්‌චති, තං පණ්‌ඩිච්‌චන්‌ති ආහ ‘‘පණ්‌ඩිච්‌චෙන සමන්‌නාගතො’’ති. තංතංඉතිකත්‌තබ්‌බතාසු ඡෙකභාවො බ්‍යත්‌තභාවො වෙය්‍යත්‌තියං. සම්‌මොහං හිංසති විධමතීති මෙධා, සා එතස්‌ස අත්‌ථීති මෙධාවී. ඨානෙ ඨානෙ උප්‌පත්‌ති එතිස්‌සා අත්‌ථීති ඨානුප්‌පත්‌ති, ඨානසො උප්‌පජ්‌ජනපඤ්‌ඤා. වඩ්‌ඪිඅත්‌ථෙති වඩ්‌ඪිසඞ්‌ඛාතෙ අත්‌ථෙ.
Yassā paññāya vasena puriso ‘‘paṇḍito’’ti vuccati, taṃ paṇḍiccanti āha ‘‘paṇḍiccena samannāgato’’ti. Taṃtaṃitikattabbatāsu chekabhāvo byattabhāvo veyyattiyaṃ. Sammohaṃ hiṃsati vidhamatīti medhā, sā etassa atthīti medhāvī. Ṭhāne ṭhāne uppatti etissā atthīti ṭhānuppatti, ṭhānaso uppajjanapaññā. Vaḍḍhiattheti vaḍḍhisaṅkhāte atthe.
යස්‌සංදිසංසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Yassaṃdisaṃsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 4. යස්‌සංදිසංසුත්‌තං • 4. Yassaṃdisaṃsuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 4. යස්‌සංදිසංසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Yassaṃdisaṃsuttavaṇṇanā
