| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๙. ยถากมฺมูปคตญาณกถาวณฺณนา
9. Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā
๓๗๗. อิทานิ ยถากมฺมูปคตญาณกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ ‘‘อิติ ทิเพฺพน จกฺขุนา วิสุเทฺธน…เป.… ยถากมฺมูปเค สเตฺต ปชานาตี’’ติ (ที. นิ. ๑.๒๔๖; ปฎิ. ม. ๑.๑๐๖) สุตฺตํ อโยนิโส คเหตฺวา ยถากมฺมูปคตญาณเมว ทิพฺพจกฺขุนฺติ ลทฺธิ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ ปุน ยถากมฺมูปคตญฺจ มนสิ กโรตีติ ปุโฎฺฐ เอกจิตฺตสฺส อารมฺมณทฺวยาภาวา ปฎิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุโฎฺฐ นานาจิตฺตวเสน ปฎิชานาติฯ ปุน เลโสกาสํ อทตฺวา ทฺวินฺนํ ผสฺสานนฺติ ปุโฎฺฐ ปฎิกฺขิปติฯ อิติ ยถา อิมินา ยถากมฺมูปคตปเทน, เอวเมว อิเม วต โภโนฺต , สตฺตาติอาทิปเทหิปิ สทฺธิํ โยชนาสุ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
377. Idāni yathākammūpagatañāṇakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘iti dibbena cakkhunā visuddhena…pe… yathākammūpage satte pajānātī’’ti (dī. ni. 1.246; paṭi. ma. 1.106) suttaṃ ayoniso gahetvā yathākammūpagatañāṇameva dibbacakkhunti laddhi, te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Puna yathākammūpagatañca manasi karotīti puṭṭho ekacittassa ārammaṇadvayābhāvā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho nānācittavasena paṭijānāti. Puna lesokāsaṃ adatvā dvinnaṃ phassānanti puṭṭho paṭikkhipati. Iti yathā iminā yathākammūpagatapadena, evameva ime vata bhonto, sattātiādipadehipi saddhiṃ yojanāsu attho veditabbo.
๓๗๘. อายสฺมา สาริปุโตฺต ยถากมฺมูปคตํ ญาณํ ชานาตีติ อิทํ สกวาที ยสฺมา เถโร อปฺปิจฺฉตาย อภิญฺญาญาณานิ น วฬเญฺชตีติ เอกเจฺจ น ชานนฺติ, ตานิ ปนสฺส เนว อตฺถีติ มญฺญนฺติ, ตสฺมา ตํ ‘‘ทิพฺพจกฺขุโน อลาภี เถโร’’ติ มญฺญมานํ ปุจฺฉติฯ เตเนว การเณน ‘‘อตฺถายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ทิพฺพจกฺขู’’ติ ปรโต ปุโฎฺฐ ปฎิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุโฎฺฐ ยํกิญฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ, สพฺพํ ตํ เถเรน อนุปฺปตฺตนฺติ ปฎิชานาติฯ อิทานิสฺส วิเกฺขปํ กโรโนฺต สกวาที นนุ อายสฺมา สาริปุโตฺตติอาทิมาหฯ อิมญฺหิ คาถํ เถโร วฬญฺชนปณิธิยา เอว อภาเวน อาห, น อภิญฺญาญาณสฺส อภาเวนฯ ปรวาที ปน อภาเวเนวาติ อตฺถํ สลฺลเกฺขติฯ ตสฺมา ตสฺส ลทฺธิยา เถรสฺส ยถากมฺมูปคตญาณเมว อตฺถิ, โน ทิพฺพจกฺขุฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เตน หิ น วตฺตพฺพํ ยถากมฺมูปคตญาณํ ทิพฺพจกฺขู’’ติฯ
378. Āyasmāsāriputto yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ jānātīti idaṃ sakavādī yasmā thero appicchatāya abhiññāñāṇāni na vaḷañjetīti ekacce na jānanti, tāni panassa neva atthīti maññanti, tasmā taṃ ‘‘dibbacakkhuno alābhī thero’’ti maññamānaṃ pucchati. Teneva kāraṇena ‘‘atthāyasmato sāriputtassa dibbacakkhū’’ti parato puṭṭho paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho yaṃkiñci sāvakena pattabbaṃ, sabbaṃ taṃ therena anuppattanti paṭijānāti. Idānissa vikkhepaṃ karonto sakavādī nanu āyasmā sāriputtotiādimāha. Imañhi gāthaṃ thero vaḷañjanapaṇidhiyā eva abhāvena āha, na abhiññāñāṇassa abhāvena. Paravādī pana abhāvenevāti atthaṃ sallakkheti. Tasmā tassa laddhiyā therassa yathākammūpagatañāṇameva atthi, no dibbacakkhu. Tena vuttaṃ ‘‘tena hi na vattabbaṃ yathākammūpagatañāṇaṃ dibbacakkhū’’ti.
ยถากมฺมูปคตญาณกถาวณฺณนาฯ
Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๒๙) ๙. ยถากมฺมูปคตญาณกถา • (29) 9. Yathākammūpagatañāṇakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๙. ยถากมฺมูปคตญาณกถาวณฺณนา • 9. Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๙. ยถากมฺมูปคตญาณกถาวณฺณนา • 9. Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā
