| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
9. යථාකම්‌මූපගතඤාණකථාවණ්‌ණනා
9. Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā
377. ඉදානි යථාකම්‌මූපගතඤාණකථා නාම හොති. තත්‌ථ යෙසං ‘‘ඉති දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන…පෙ.… යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාතී’’ති (දී. නි. 1.246; පටි. ම. 1.106) සුත්‌තං අයොනිසො ගහෙත්‌වා යථාකම්‌මූපගතඤාණමෙව දිබ්‌බචක්‌ඛුන්‌ති ලද්‌ධි, තෙ සන්‌ධාය පුච්‌ඡා සකවාදිස්‌ස, පටිඤ්‌ඤා ඉතරස්‌ස. පුන යථාකම්‌මූපගතඤ්‌ච මනසි කරොතීති පුට්‌ඨො එකචිත්‌තස්‌ස ආරම්‌මණද්‌වයාභාවා පටික්‌ඛිපති. දුතියං පුට්‌ඨො නානාචිත්‌තවසෙන පටිජානාති. පුන ලෙසොකාසං අදත්‌වා ද්‌වින්‌නං ඵස්‌සානන්‌ති පුට්‌ඨො පටික්‌ඛිපති. ඉති යථා ඉමිනා යථාකම්‌මූපගතපදෙන, එවමෙව ඉමෙ වත භොන්‌තො , සත්‌තාතිආදිපදෙහිපි සද්‌ධිං යොජනාසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
377. Idāni yathākammūpagatañāṇakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘iti dibbena cakkhunā visuddhena…pe… yathākammūpage satte pajānātī’’ti (dī. ni. 1.246; paṭi. ma. 1.106) suttaṃ ayoniso gahetvā yathākammūpagatañāṇameva dibbacakkhunti laddhi, te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Puna yathākammūpagatañca manasi karotīti puṭṭho ekacittassa ārammaṇadvayābhāvā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho nānācittavasena paṭijānāti. Puna lesokāsaṃ adatvā dvinnaṃ phassānanti puṭṭho paṭikkhipati. Iti yathā iminā yathākammūpagatapadena, evameva ime vata bhonto, sattātiādipadehipi saddhiṃ yojanāsu attho veditabbo.
378. ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො යථාකම්‌මූපගතං ඤාණං ජානාතීති ඉදං සකවාදී යස්‌මා ථෙරො අප්‌පිච්‌ඡතාය අභිඤ්‌ඤාඤාණානි න වළඤ්‌ජෙතීති එකච්‌චෙ න ජානන්‌ති, තානි පනස්‌ස නෙව අත්‌ථීති මඤ්‌ඤන්‌ති, තස්‌මා තං ‘‘දිබ්‌බචක්‌ඛුනො අලාභී ථෙරො’’ති මඤ්‌ඤමානං පුච්‌ඡති. තෙනෙව කාරණෙන ‘‘අත්‌ථායස්‌මතො සාරිපුත්‌තස්‌ස දිබ්‌බචක්‌ඛූ’’ති පරතො පුට්‌ඨො පටික්‌ඛිපති. දුතියං පුට්‌ඨො යංකිඤ්‌චි සාවකෙන පත්‌තබ්‌බං, සබ්‌බං තං ථෙරෙන අනුප්‌පත්‌තන්‌ති පටිජානාති. ඉදානිස්‌ස වික්‌ඛෙපං කරොන්‌තො සකවාදී නනු ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තොතිආදිමාහ. ඉමඤ්‌හි ගාථං ථෙරො වළඤ්‌ජනපණිධියා එව අභාවෙන ආහ, න අභිඤ්‌ඤාඤාණස්‌ස අභාවෙන. පරවාදී පන අභාවෙනෙවාති අත්‌ථං සල්‌ලක්‌ඛෙති. තස්‌මා තස්‌ස ලද්‌ධියා ථෙරස්‌ස යථාකම්‌මූපගතඤාණමෙව අත්‌ථි, නො දිබ්‌බචක්‌ඛු. තෙන වුත්‌තං ‘‘තෙන හි න වත්‌තබ්‌බං යථාකම්‌මූපගතඤාණං දිබ්‌බචක්‌ඛූ’’ති.
378. Āyasmāsāriputto yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ jānātīti idaṃ sakavādī yasmā thero appicchatāya abhiññāñāṇāni na vaḷañjetīti ekacce na jānanti, tāni panassa neva atthīti maññanti, tasmā taṃ ‘‘dibbacakkhuno alābhī thero’’ti maññamānaṃ pucchati. Teneva kāraṇena ‘‘atthāyasmato sāriputtassa dibbacakkhū’’ti parato puṭṭho paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho yaṃkiñci sāvakena pattabbaṃ, sabbaṃ taṃ therena anuppattanti paṭijānāti. Idānissa vikkhepaṃ karonto sakavādī nanu āyasmā sāriputtotiādimāha. Imañhi gāthaṃ thero vaḷañjanapaṇidhiyā eva abhāvena āha, na abhiññāñāṇassa abhāvena. Paravādī pana abhāvenevāti atthaṃ sallakkheti. Tasmā tassa laddhiyā therassa yathākammūpagatañāṇameva atthi, no dibbacakkhu. Tena vuttaṃ ‘‘tena hi na vattabbaṃ yathākammūpagatañāṇaṃ dibbacakkhū’’ti.
යථාකම්‌මූපගතඤාණකථාවණ්‌ණනා.
Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්‌ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / (29) 9. යථාකම්‌මූපගතඤාණකථා • (29) 9. Yathākammūpagatañāṇakathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 9. යථාකම්‌මූපගතඤාණකථාවණ්‌ණනා • 9. Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 9. යථාකම්‌මූපගතඤාණකථාවණ්‌ණනා • 9. Yathākammūpagatañāṇakathāvaṇṇanā
