| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
११. यवकलापिसुत्तं
11. Yavakalāpisuttaṃ
२४८. ‘‘सेय्यथापि , भिक्खवे, यवकलापी चातुमहापथे निक्खित्ता अस्स। अथ छ पुरिसा आगच्छेय्युं ब्याभङ्गिहत्था। ते यवकलापिं छहि ब्याभङ्गीहि हनेय्युं। एवञ्हि सा, भिक्खवे, यवकलापी सुहता अस्स छहि ब्याभङ्गीहि हञ्ञमाना। अथ सत्तमो पुरिसो आगच्छेय्य ब्याभङ्गिहत्थो। सो तं यवकलापिं सत्तमाय ब्याभङ्गिया हनेय्य। एवञ्हि सा भिक्खवे, यवकलापी सुहततरा अस्स, सत्तमाय ब्याभङ्गिया हञ्ञमाना। एवमेव खो, भिक्खवे, अस्सुतवा पुथुज्जनो चक्खुस्मिं हञ्ञति मनापामनापेहि रूपेहि…पे॰… जिव्हाय हञ्ञति मनापामनापेहि रसेहि…पे॰… मनस्मिं हञ्ञति मनापामनापेहि धम्मेहि। सचे सो, भिक्खवे, अस्सुतवा पुथुज्जनो आयतिं पुनब्भवाय चेतेति, एवञ्हि सो, भिक्खवे, मोघपुरिसो सुहततरो होति, सेय्यथापि सा यवकलापी सत्तमाय ब्याभङ्गिया हञ्ञमाना।
248. ‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, yavakalāpī cātumahāpathe nikkhittā assa. Atha cha purisā āgaccheyyuṃ byābhaṅgihatthā. Te yavakalāpiṃ chahi byābhaṅgīhi haneyyuṃ. Evañhi sā, bhikkhave, yavakalāpī suhatā assa chahi byābhaṅgīhi haññamānā. Atha sattamo puriso āgaccheyya byābhaṅgihattho. So taṃ yavakalāpiṃ sattamāya byābhaṅgiyā haneyya. Evañhi sā bhikkhave, yavakalāpī suhatatarā assa, sattamāya byābhaṅgiyā haññamānā. Evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano cakkhusmiṃ haññati manāpāmanāpehi rūpehi…pe… jivhāya haññati manāpāmanāpehi rasehi…pe… manasmiṃ haññati manāpāmanāpehi dhammehi. Sace so, bhikkhave, assutavā puthujjano āyatiṃ punabbhavāya ceteti, evañhi so, bhikkhave, moghapuriso suhatataro hoti, seyyathāpi sā yavakalāpī sattamāya byābhaṅgiyā haññamānā.
‘‘भूतपुब्बं, भिक्खवे, देवासुरसङ्गामो समुपब्यूळ्हो 1 अहोसि। अथ खो, भिक्खवे, वेपचित्ति असुरिन्दो असुरे आमन्तेसि – ‘सचे, मारिसा, देवासुरसङ्गामे समुपब्यूळ्हे असुरा जिनेय्युं देवा पराजिनेय्युं, येन नं सक्कं देवानमिन्दं कण्ठपञ्चमेहि बन्धनेहि बन्धित्वा मम सन्तिके आनेय्याथ असुरपुर’न्ति। सक्कोपि खो, भिक्खवे, देवानमिन्दो देवे तावतिंसे आमन्तेसि – ‘सचे, मारिसा, देवासुरसङ्गामे समुपब्यूळ्हे देवा जिनेय्युं असुरा पराजिनेय्युं, येन नं वेपचित्तिं असुरिन्दं कण्ठपञ्चमेहि बन्धनेहि बन्धित्वा मम सन्तिके आनेय्याथ सुधम्मं देवसभ’न्ति। तस्मिं खो पन, भिक्खवे, सङ्गामे देवा जिनिंसु, असुरा पराजिनिंसु । अथ खो, भिक्खवे, देवा तावतिंसा वेपचित्तिं असुरिन्दं कण्ठपञ्चमेहि बन्धनेहि बन्धित्वा सक्कस्स देवानमिन्दस्स सन्तिके आनेसुं सुधम्मं देवसभं। तत्र सुदं, भिक्खवे, वेपचित्ति असुरिन्दो कण्ठपञ्चमेहि बन्धनेहि बद्धो 2 होति। यदा खो, भिक्खवे, वेपचित्तिस्स असुरिन्दस्स एवं होति – ‘धम्मिका खो देवा, अधम्मिका असुरा , इधेव दानाहं देवपुरं गच्छामी’ति। अथ कण्ठपञ्चमेहि बन्धनेहि मुत्तं अत्तानं समनुपस्सति, दिब्बेहि च पञ्चहि कामगुणेहि समप्पितो समङ्गीभूतो परिचारेति। यदा च खो, भिक्खवे, वेपचित्तिस्स असुरिन्दस्स एवं होति – ‘धम्मिका खो असुरा, अधम्मिका देवा, तत्थेव दानाहं असुरपुरं गमिस्सामी’ति, अथ कण्ठपञ्चमेहि बन्धनेहि बद्धं अत्तानं समनुपस्सति। दिब्बेहि च पञ्चहि कामगुणेहि परिहायति। एवं सुखुमं खो, भिक्खवे, वेपचित्तिबन्धनं। ततो सुखुमतरं मारबन्धनं। मञ्ञमानो खो, भिक्खवे, बद्धो मारस्स, अमञ्ञमानो मुत्तो पापिमतो।
‘‘Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, devāsurasaṅgāmo samupabyūḷho 3 ahosi. Atha kho, bhikkhave, vepacitti asurindo asure āmantesi – ‘sace, mārisā, devāsurasaṅgāme samupabyūḷhe asurā jineyyuṃ devā parājineyyuṃ, yena naṃ sakkaṃ devānamindaṃ kaṇṭhapañcamehi bandhanehi bandhitvā mama santike āneyyātha asurapura’nti. Sakkopi kho, bhikkhave, devānamindo deve tāvatiṃse āmantesi – ‘sace, mārisā, devāsurasaṅgāme samupabyūḷhe devā jineyyuṃ asurā parājineyyuṃ, yena naṃ vepacittiṃ asurindaṃ kaṇṭhapañcamehi bandhanehi bandhitvā mama santike āneyyātha sudhammaṃ devasabha’nti. Tasmiṃ kho pana, bhikkhave, saṅgāme devā jiniṃsu, asurā parājiniṃsu . Atha kho, bhikkhave, devā tāvatiṃsā vepacittiṃ asurindaṃ kaṇṭhapañcamehi bandhanehi bandhitvā sakkassa devānamindassa santike ānesuṃ sudhammaṃ devasabhaṃ. Tatra sudaṃ, bhikkhave, vepacitti asurindo kaṇṭhapañcamehi bandhanehi baddho 4 hoti. Yadā kho, bhikkhave, vepacittissa asurindassa evaṃ hoti – ‘dhammikā kho devā, adhammikā asurā , idheva dānāhaṃ devapuraṃ gacchāmī’ti. Atha kaṇṭhapañcamehi bandhanehi muttaṃ attānaṃ samanupassati, dibbehi ca pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti. Yadā ca kho, bhikkhave, vepacittissa asurindassa evaṃ hoti – ‘dhammikā kho asurā, adhammikā devā, tattheva dānāhaṃ asurapuraṃ gamissāmī’ti, atha kaṇṭhapañcamehi bandhanehi baddhaṃ attānaṃ samanupassati. Dibbehi ca pañcahi kāmaguṇehi parihāyati. Evaṃ sukhumaṃ kho, bhikkhave, vepacittibandhanaṃ. Tato sukhumataraṃ mārabandhanaṃ. Maññamāno kho, bhikkhave, baddho mārassa, amaññamāno mutto pāpimato.
‘‘‘अस्मी’ति, भिक्खवे, मञ्ञितमेतं, ‘अयमहमस्मी’ति मञ्ञितमेतं, ‘भविस्स’न्ति मञ्ञितमेतं, ‘न भविस्स’न्ति मञ्ञितमेतं, ‘रूपी भविस्स’न्ति मञ्ञितमेतं, ‘अरूपी भविस्स’न्ति मञ्ञितमेतं, ‘सञ्ञी भविस्स’न्ति मञ्ञितमेतं, ‘असञ्ञी भविस्स’न्ति मञ्ञितमेतं, ‘नेवसञ्ञीनासञ्ञी भविस्स’न्ति मञ्ञितमेतं। मञ्ञितं, भिक्खवे, रोगो, मञ्ञितं गण्डो, मञ्ञितं सल्लं। तस्मातिह, भिक्खवे, ‘अमञ्ञमानेन 5 चेतसा विहरिस्सामा’ति – एवञ्हि वो, भिक्खवे, सिक्खितब्बं।
‘‘‘Asmī’ti, bhikkhave, maññitametaṃ, ‘ayamahamasmī’ti maññitametaṃ, ‘bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘na bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘rūpī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘arūpī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘saññī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘asaññī bhavissa’nti maññitametaṃ, ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’nti maññitametaṃ. Maññitaṃ, bhikkhave, rogo, maññitaṃ gaṇḍo, maññitaṃ sallaṃ. Tasmātiha, bhikkhave, ‘amaññamānena 6 cetasā viharissāmā’ti – evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
‘‘‘अस्मी’ति, भिक्खवे, इञ्जितमेतं, ‘अयमहमस्मी’ति इञ्जितमेतं, ‘भविस्स’न्ति इञ्जितमेतं, ‘न भविस्स’न्ति इञ्जितमेतं, ‘रूपी भविस्स’न्ति इञ्जितमेतं, ‘अरूपी भविस्स’न्ति इञ्जितमेतं, ‘सञ्ञी भविस्स’न्ति इञ्जितमेतं, ‘असञ्ञी भविस्स’न्ति इञ्जितमेतं, ‘नेवसञ्ञीनासञ्ञी भविस्स’न्ति इञ्जितमेतं। इञ्जितं, भिक्खवे , रोगो, इञ्जितं गण्डो, इञ्जितं सल्लं। तस्मातिह, भिक्खवे, ‘अनिञ्जमानेन 7 चेतसा विहरिस्सामा’ति – एवञ्हि वो, भिक्खवे, सिक्खितब्बं।
‘‘‘Asmī’ti, bhikkhave, iñjitametaṃ, ‘ayamahamasmī’ti iñjitametaṃ, ‘bhavissa’nti iñjitametaṃ, ‘na bhavissa’nti iñjitametaṃ, ‘rūpī bhavissa’nti iñjitametaṃ, ‘arūpī bhavissa’nti iñjitametaṃ, ‘saññī bhavissa’nti iñjitametaṃ, ‘asaññī bhavissa’nti iñjitametaṃ, ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’nti iñjitametaṃ. Iñjitaṃ, bhikkhave , rogo, iñjitaṃ gaṇḍo, iñjitaṃ sallaṃ. Tasmātiha, bhikkhave, ‘aniñjamānena 8 cetasā viharissāmā’ti – evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
‘‘‘अस्मी’ति , भिक्खवे, फन्दितमेतं, ‘अयमहमस्मी’ति फन्दितमेतं, ‘भविस्स’न्ति…पे॰… ‘न भविस्स’न्ति… ‘रूपी भविस्स’न्ति… ‘अरूपी भविस्स’न्ति… ‘सञ्ञी भविस्स’न्ति… ‘असञ्ञी भविस्स’न्ति… ‘नेवसञ्ञीनासञ्ञी भविस्स’न्ति फन्दितमेतं। फन्दितं, भिक्खवे, रोगो, फन्दितं गण्डो, फन्दितं सल्लं। तस्मातिह, भिक्खवे, ‘अफन्दमानेन 9 चेतसा विहरिस्सामा’ति – एवञ्हि वो, भिक्खवे, सिक्खितब्बं।
‘‘‘Asmī’ti , bhikkhave, phanditametaṃ, ‘ayamahamasmī’ti phanditametaṃ, ‘bhavissa’nti…pe… ‘na bhavissa’nti… ‘rūpī bhavissa’nti… ‘arūpī bhavissa’nti… ‘saññī bhavissa’nti… ‘asaññī bhavissa’nti… ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’nti phanditametaṃ. Phanditaṃ, bhikkhave, rogo, phanditaṃ gaṇḍo, phanditaṃ sallaṃ. Tasmātiha, bhikkhave, ‘aphandamānena 10 cetasā viharissāmā’ti – evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
‘‘‘अस्मी’ति, भिक्खवे, पपञ्चितमेतं, ‘अयमहमस्मी’ति पपञ्चितमेतं, ‘भविस्स’न्ति…पे॰… ‘न भविस्स’न्ति… ‘रूपी भविस्स’न्ति… ‘अरूपी भविस्स’न्ति… ‘सञ्ञी भविस्स’न्ति… ‘असञ्ञी भविस्स’न्ति… ‘नेवसञ्ञीनासञ्ञी भविस्स’न्ति पपञ्चितमेतं । पपञ्चितं, भिक्खवे, रोगो, पपञ्चितं गण्डो, पपञ्चितं सल्लं। तस्मातिह, भिक्खवे, ‘निप्पपञ्चेन चेतसा विहरिस्सामा’ति – एवञ्हि वो, भिक्खवे, सिक्खितब्बं।
‘‘‘Asmī’ti, bhikkhave, papañcitametaṃ, ‘ayamahamasmī’ti papañcitametaṃ, ‘bhavissa’nti…pe… ‘na bhavissa’nti… ‘rūpī bhavissa’nti… ‘arūpī bhavissa’nti… ‘saññī bhavissa’nti… ‘asaññī bhavissa’nti… ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’nti papañcitametaṃ . Papañcitaṃ, bhikkhave, rogo, papañcitaṃ gaṇḍo, papañcitaṃ sallaṃ. Tasmātiha, bhikkhave, ‘nippapañcena cetasā viharissāmā’ti – evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabbaṃ.
‘‘‘अस्मी’ति, भिक्खवे, मानगतमेतं, ‘अयमहमस्मी’ति मानगतमेतं, ‘भविस्स’न्ति मानगतमेतं, ‘न भविस्स’न्ति मानगतमेतं, ‘रूपी भविस्स’न्ति मानगतमेतं, ‘अरूपी भविस्स’न्ति मानगतमेतं, ‘सञ्ञी भविस्स’न्ति मानगतमेतं, ‘असञ्ञी भविस्स’न्ति मानगतमेतं, ‘नेवसञ्ञीनासञ्ञी भविस्स’न्ति मानगतमेतं। मानगतं, भिक्खवे, रोगो, मानगतं गण्डो, मानगतं सल्लं। तस्मातिह, भिक्खवे, ‘निहतमानेन चेतसा विहरिस्सामा’ति – एवञ्हि वो, भिक्खवे, सिक्खितब्ब’’न्ति। एकादसमं।
‘‘‘Asmī’ti, bhikkhave, mānagatametaṃ, ‘ayamahamasmī’ti mānagatametaṃ, ‘bhavissa’nti mānagatametaṃ, ‘na bhavissa’nti mānagatametaṃ, ‘rūpī bhavissa’nti mānagatametaṃ, ‘arūpī bhavissa’nti mānagatametaṃ, ‘saññī bhavissa’nti mānagatametaṃ, ‘asaññī bhavissa’nti mānagatametaṃ, ‘nevasaññīnāsaññī bhavissa’nti mānagatametaṃ. Mānagataṃ, bhikkhave, rogo, mānagataṃ gaṇḍo, mānagataṃ sallaṃ. Tasmātiha, bhikkhave, ‘nihatamānena cetasā viharissāmā’ti – evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti. Ekādasamaṃ.
आसीविसवग्गो एकूनवीसतिमो।
Āsīvisavaggo ekūnavīsatimo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
आसीविसो रथो कुम्मो, द्वे दारुक्खन्धा अवस्सुतो।
Āsīviso ratho kummo, dve dārukkhandhā avassuto;
दुक्खधम्मा किंसुका वीणा, छप्पाणा यवकलापीति॥
Dukkhadhammā kiṃsukā vīṇā, chappāṇā yavakalāpīti.
सळायतनवग्गे चतुत्थपण्णासको समत्तो।
Saḷāyatanavagge catutthapaṇṇāsako samatto.
तस्स वग्गुद्दानं –
Tassa vagguddānaṃ –
नन्दिक्खयो सट्ठिनयो, समुद्दो उरगेन च।
Nandikkhayo saṭṭhinayo, samuddo uragena ca;
चतुपण्णासका एते, निपातेसु पकासिताति॥
Catupaṇṇāsakā ete, nipātesu pakāsitāti.
सळायतनसंयुत्तं समत्तं।
Saḷāyatanasaṃyuttaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ११. यवकलापिसुत्तवण्णना • 11. Yavakalāpisuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ११. यवकलापिसुत्तवण्णना • 11. Yavakalāpisuttavaṇṇanā
