| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมานวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
๗. ยวปาลกวิมานวณฺณนา
7. Yavapālakavimānavaṇṇanā
อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานนฺติ ยวปาลกวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเนฯ เตน สมเยน ราชคเห อญฺญตโร ทุคฺคตทารโก ยวเขตฺตํ รกฺขติฯ โส เอกทิวสํ ปาตราสตฺถาย กุมฺมาสํ ลภิตฺวา ‘‘เขตฺตํ คนฺตฺวา ภุญฺชิสฺสามี’’ติ ตํ กุมฺมาสํ คเหตฺวา ยวเขตฺตํ คนฺตฺวา รุกฺขมูเล นิสีทิฯ ตสฺมิํ ขเณ อญฺญตโร ขีณาสวเตฺถโร มคฺคปฺปฎิปโนฺน อุปกเฎฺฐ กาเล ตํ ฐานํ ปตฺวา ยวปาลเกน นิสินฺนํ รุกฺขมูลํ อุปสงฺกมิฯ ยวปาลโก เวลํ โอโลเกตฺวา ‘‘กจฺจิ, ภเนฺต, อาหาโร ลโทฺธ’’ติ อาหฯ เถโร ตุณฺหี อโหสิฯ โส อลทฺธภาวํ ญตฺวา ‘‘ภเนฺต, อุปกฎฺฐา เวลา, ปิณฺฑาย จริตฺวา ภุญฺชิตุํ น สกฺกา, มยฺหํ อนุกมฺปาย อิมํ กุมฺมาสํ ปริภุญฺชถา’’ติ วตฺวา เถรสฺส ตํ กุมฺมาสํ อทาสิฯ เถโร ตํ อนุกมฺปโนฺต ตสฺส ปสฺสนฺตเสฺสว ตํ ปริภุญฺชิตฺวา อนุโมทนํ วตฺวา ปกฺกามิฯ โสปิ ทารโก ‘‘สุทินฺนํ วต มยา อีทิสสฺส กุมฺมาสทานํ ททเนฺตนา’’ติ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน วุตฺตนเยเนว วิมาเน นิพฺพตฺติฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลานเตฺถโร อิมาหิ คาถาหิ ปฎิปุจฺฉิ –
Uccamidaṃmaṇithūṇaṃ vimānanti yavapālakavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane. Tena samayena rājagahe aññataro duggatadārako yavakhettaṃ rakkhati. So ekadivasaṃ pātarāsatthāya kummāsaṃ labhitvā ‘‘khettaṃ gantvā bhuñjissāmī’’ti taṃ kummāsaṃ gahetvā yavakhettaṃ gantvā rukkhamūle nisīdi. Tasmiṃ khaṇe aññataro khīṇāsavatthero maggappaṭipanno upakaṭṭhe kāle taṃ ṭhānaṃ patvā yavapālakena nisinnaṃ rukkhamūlaṃ upasaṅkami. Yavapālako velaṃ oloketvā ‘‘kacci, bhante, āhāro laddho’’ti āha. Thero tuṇhī ahosi. So aladdhabhāvaṃ ñatvā ‘‘bhante, upakaṭṭhā velā, piṇḍāya caritvā bhuñjituṃ na sakkā, mayhaṃ anukampāya imaṃ kummāsaṃ paribhuñjathā’’ti vatvā therassa taṃ kummāsaṃ adāsi. Thero taṃ anukampanto tassa passantasseva taṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ vatvā pakkāmi. Sopi dārako ‘‘sudinnaṃ vata mayā īdisassa kummāsadānaṃ dadantenā’’ti cittaṃ pasādetvā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane vuttanayeneva vimāne nibbatti. Taṃ āyasmā mahāmoggallānatthero imāhi gāthāhi paṭipucchi –
๑๐๘๗.
1087.
‘‘อุจฺจมิทํ มณิถูณํ วิมานํ…เป.…
‘‘Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ vimānaṃ…pe…
วโณฺณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
โสปิ ตสฺส อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ –
Sopi tassa imāhi gāthāhi byākāsi –
๑๐๘๙. ‘‘โส เทวปุโตฺต อตฺตมโน…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ
1089. ‘‘So devaputto attamano…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
๑๐๙๐.
1090.
‘‘อหํ มนุเสฺสสุ มนุสฺสภูโต, อโหสิํ ยวปาลโก;
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūto, ahosiṃ yavapālako;
อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํฯ
Addasaṃ virajaṃ bhikkhuṃ, vippasannamanāvilaṃ.
๑๐๙๑.
1091.
‘‘ตสฺส อทาสหํ ภาคํ, ปสโนฺน เสหิ ปาณิภิ;
‘‘Tassa adāsahaṃ bhāgaṃ, pasanno sehi pāṇibhi;
กุมฺมาสปิณฺฑํ ทตฺวาน, โมทามิ นนฺทเน วเนฯ
Kummāsapiṇḍaṃ datvāna, modāmi nandane vane.
๑๐๙๒.
1092.
‘‘เตน เมตาทิโส วโณฺณ…เป.…
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…
วโณฺณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.
ตตฺถ คาถาสุปิ อปุพฺพํ นตฺถิฯ
Tattha gāthāsupi apubbaṃ natthi.
ยวปาลกวิมานวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Yavapālakavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / วิมานวตฺถุปาฬิ • Vimānavatthupāḷi / ๗. ยวปาลกวิมานวตฺถุ • 7. Yavapālakavimānavatthu
