| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
येवापनकवण्णना
Yevāpanakavaṇṇanā
यथा तथा वाति सम्मा मिच्छा वा। अनधिमुच्चन्तोति ‘‘इदं करिस्सामि, एतं करिस्सामी’’ति एवं पवत्तपुब्बभागसन्निट्ठानहेतुकेन पयोगकालसन्निट्ठानेन अनिच्छिनन्तो। यत्थ हि अनिच्छयो, तत्थ अप्पटिपत्ति एवाति। संसप्पनं संसयो। सो हि ‘‘आसप्पना परिसप्पना’’ति वुत्तो। असतिपि ब्यापारे तत्रमज्झत्तताय सति तंसम्पयुत्तधम्मा सकसककिच्चवसेन अनूनानधिकताय अलीनअनुद्धतताय च संवत्तन्तीति सा तेसं तथापवत्तिया पच्चयभूता ऊनाधिकभावं निवारेति वियाति ऊनाधिकनिवारणरसा वुत्ता। तथा पवत्तिपच्चयत्तायेव तेसु धम्मेसु मज्झत्तताति च वुत्ता।
Yathātathā vāti sammā micchā vā. Anadhimuccantoti ‘‘idaṃ karissāmi, etaṃ karissāmī’’ti evaṃ pavattapubbabhāgasanniṭṭhānahetukena payogakālasanniṭṭhānena anicchinanto. Yattha hi anicchayo, tattha appaṭipatti evāti. Saṃsappanaṃ saṃsayo. So hi ‘‘āsappanā parisappanā’’ti vutto. Asatipi byāpāre tatramajjhattatāya sati taṃsampayuttadhammā sakasakakiccavasena anūnānadhikatāya alīnaanuddhatatāya ca saṃvattantīti sā tesaṃ tathāpavattiyā paccayabhūtā ūnādhikabhāvaṃ nivāreti viyāti ūnādhikanivāraṇarasā vuttā. Tathā pavattipaccayattāyeva tesu dhammesu majjhattatāti ca vuttā.
झानपदस्साति झानसद्दस्स। तेसूति पञ्चसु। पञ्च हि अङ्गानि झानपदस्स अत्थोति इदं संवण्णियमानत्तायेव इमं चित्तुप्पादं सन्धाय वुत्तं। न हि सब्बस्मिं चित्तुप्पादे पञ्चेव झानङ्गानि। पदसमूहो वाक्यं, पदकोट्ठासो वा फस्सपञ्चमकादि धम्मरासि। वुत्तं पूरितन्ति छपण्णासादिताय पूरणवसेन। फस्सपच्चया वेदना ‘‘फुट्ठो वेदेति, फुट्ठो सञ्जानाती’’तिआदिवचनतो (सं॰ नि॰ ४.९३) फस्सो वेदनादीनं पच्चयो। यदिपि छन्दादयो यथावुत्तरासिकिच्चाभावतो तेसु न वत्तब्बा, विसुं रासिअन्तरभावेन पन सरूपतो वत्तब्बाति चोदनं मनसि कत्वा ‘‘वुत्तानम्पी’’तिआदिमाह।
Jhānapadassāti jhānasaddassa. Tesūti pañcasu. Pañca hi aṅgāni jhānapadassa atthoti idaṃ saṃvaṇṇiyamānattāyeva imaṃ cittuppādaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi sabbasmiṃ cittuppāde pañceva jhānaṅgāni. Padasamūho vākyaṃ, padakoṭṭhāso vā phassapañcamakādi dhammarāsi. Vuttaṃ pūritanti chapaṇṇāsāditāya pūraṇavasena. Phassapaccayā vedanā ‘‘phuṭṭho vedeti, phuṭṭho sañjānātī’’tiādivacanato (saṃ. ni. 4.93) phasso vedanādīnaṃ paccayo. Yadipi chandādayo yathāvuttarāsikiccābhāvato tesu na vattabbā, visuṃ rāsiantarabhāvena pana sarūpato vattabbāti codanaṃ manasi katvā ‘‘vuttānampī’’tiādimāha.
धम्मुद्देसवारकथावण्णना निट्ठिता।
Dhammuddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / येवापनकवण्णना • Yevāpanakavaṇṇanā
