| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
เยวาปนกวณฺณนา
Yevāpanakavaṇṇanā
ยถา ตถา วาติ สมฺมา มิจฺฉา วาฯ อนธิมุจฺจโนฺตติ ‘‘อิทํ กริสฺสามิ, เอตํ กริสฺสามี’’ติ เอวํ ปวตฺตปุพฺพภาคสนฺนิฎฺฐานเหตุเกน ปโยคกาลสนฺนิฎฺฐาเนน อนิจฺฉินโนฺตฯ ยตฺถ หิ อนิจฺฉโย, ตตฺถ อปฺปฎิปตฺติ เอวาติฯ สํสปฺปนํ สํสโยฯ โส หิ ‘‘อาสปฺปนา ปริสปฺปนา’’ติ วุโตฺตฯ อสติปิ พฺยาปาเร ตตฺรมชฺฌตฺตตาย สติ ตํสมฺปยุตฺตธมฺมา สกสกกิจฺจวเสน อนูนานธิกตาย อลีนอนุทฺธตตาย จ สํวตฺตนฺตีติ สา เตสํ ตถาปวตฺติยา ปจฺจยภูตา อูนาธิกภาวํ นิวาเรติ วิยาติ อูนาธิกนิวารณรสา วุตฺตาฯ ตถา ปวตฺติปจฺจยตฺตาเยว เตสุ ธเมฺมสุ มชฺฌตฺตตาติ จ วุตฺตาฯ
Yathātathā vāti sammā micchā vā. Anadhimuccantoti ‘‘idaṃ karissāmi, etaṃ karissāmī’’ti evaṃ pavattapubbabhāgasanniṭṭhānahetukena payogakālasanniṭṭhānena anicchinanto. Yattha hi anicchayo, tattha appaṭipatti evāti. Saṃsappanaṃ saṃsayo. So hi ‘‘āsappanā parisappanā’’ti vutto. Asatipi byāpāre tatramajjhattatāya sati taṃsampayuttadhammā sakasakakiccavasena anūnānadhikatāya alīnaanuddhatatāya ca saṃvattantīti sā tesaṃ tathāpavattiyā paccayabhūtā ūnādhikabhāvaṃ nivāreti viyāti ūnādhikanivāraṇarasā vuttā. Tathā pavattipaccayattāyeva tesu dhammesu majjhattatāti ca vuttā.
ฌานปทสฺสาติ ฌานสทฺทสฺสฯ เตสูติ ปญฺจสุฯ ปญฺจ หิ องฺคานิ ฌานปทสฺส อโตฺถติ อิทํ สํวณฺณิยมานตฺตาเยว อิมํ จิตฺตุปฺปาทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ น หิ สพฺพสฺมิํ จิตฺตุปฺปาเท ปเญฺจว ฌานงฺคานิฯ ปทสมูโห วากฺยํ, ปทโกฎฺฐาโส วา ผสฺสปญฺจมกาทิ ธมฺมราสิฯ วุตฺตํ ปูริตนฺติ ฉปณฺณาสาทิตาย ปูรณวเสนฯ ผสฺสปจฺจยา เวทนา ‘‘ผุโฎฺฐ เวเทติ, ผุโฎฺฐ สญฺชานาตี’’ติอาทิวจนโต (สํ. นิ. ๔.๙๓) ผโสฺส เวทนาทีนํ ปจฺจโยฯ ยทิปิ ฉนฺทาทโย ยถาวุตฺตราสิกิจฺจาภาวโต เตสุ น วตฺตพฺพา, วิสุํ ราสิอนฺตรภาเวน ปน สรูปโต วตฺตพฺพาติ โจทนํ มนสิ กตฺวา ‘‘วุตฺตานมฺปี’’ติอาทิมาหฯ
Jhānapadassāti jhānasaddassa. Tesūti pañcasu. Pañca hi aṅgāni jhānapadassa atthoti idaṃ saṃvaṇṇiyamānattāyeva imaṃ cittuppādaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi sabbasmiṃ cittuppāde pañceva jhānaṅgāni. Padasamūho vākyaṃ, padakoṭṭhāso vā phassapañcamakādi dhammarāsi. Vuttaṃ pūritanti chapaṇṇāsāditāya pūraṇavasena. Phassapaccayā vedanā ‘‘phuṭṭho vedeti, phuṭṭho sañjānātī’’tiādivacanato (saṃ. ni. 4.93) phasso vedanādīnaṃ paccayo. Yadipi chandādayo yathāvuttarāsikiccābhāvato tesu na vattabbā, visuṃ rāsiantarabhāvena pana sarūpato vattabbāti codanaṃ manasi katvā ‘‘vuttānampī’’tiādimāha.
ธมฺมุเทฺทสวารกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhammuddesavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / เยวาปนกวณฺณนา • Yevāpanakavaṇṇanā
