| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
१०. योगसुत्तवण्णना
10. Yogasuttavaṇṇanā
१०. दसमे वट्टस्मिं योजेन्तीति योगा। कामयोगोतिआदीसु पञ्चकामगुणिको रागो कामयोगो। रूपारूपभवेसु छन्दरागो भवयोगो, तथा झाननिकन्ति। सस्सतदिट्ठिसहगतो च रागो द्वासट्ठि दिट्ठियो च दिट्ठियोगो। चतूसु सच्चेसु अञ्ञाणं अविज्जायोगो। कामेसु वा योजेतीति कामयोगो। भवेसु योजेतीति भवयोगो। दिट्ठीसु योजेतीति दिट्ठियोगो। अविज्जाय योजेतीति अविज्जायोगोति हेट्ठा वुत्तधम्मानंयेवेतं अधिवचनं।
10. Dasame vaṭṭasmiṃ yojentīti yogā. Kāmayogotiādīsu pañcakāmaguṇiko rāgo kāmayogo. Rūpārūpabhavesu chandarāgo bhavayogo, tathā jhānanikanti. Sassatadiṭṭhisahagato ca rāgo dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo ca diṭṭhiyogo. Catūsu saccesu aññāṇaṃ avijjāyogo. Kāmesu vā yojetīti kāmayogo. Bhavesu yojetīti bhavayogo. Diṭṭhīsu yojetīti diṭṭhiyogo. Avijjāya yojetīti avijjāyogoti heṭṭhā vuttadhammānaṃyevetaṃ adhivacanaṃ.
इदानि ते वित्थारेत्वा दस्सेन्तो कतमो च, भिक्खवेतिआदिमाह। तत्थ समुदयन्ति उप्पत्तिं। अत्थङ्गमन्ति भेदं। अस्सादन्ति मधुरभावं। आदीनवन्ति अमधुरभावं दोसं। निस्सरणन्ति निस्सटभावं। कामेसूति वत्थुकामेसु। कामरागोति कामे आरब्भ उप्पन्नरागो। सेसपदेसुपि एसेव नयो। अनुसेतीति निब्बत्तति। अयं वुच्चति, भिक्खवे, कामयोगोति, भिक्खवे, इदं कामेसु योजनकारणं बन्धनकारणं वुच्चतीति एवं सब्बत्थ अत्थो वेदितब्बो।
Idāni te vitthāretvā dassento katamo ca, bhikkhavetiādimāha. Tattha samudayanti uppattiṃ. Atthaṅgamanti bhedaṃ. Assādanti madhurabhāvaṃ. Ādīnavanti amadhurabhāvaṃ dosaṃ. Nissaraṇanti nissaṭabhāvaṃ. Kāmesūti vatthukāmesu. Kāmarāgoti kāme ārabbha uppannarāgo. Sesapadesupi eseva nayo. Anusetīti nibbattati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmayogoti, bhikkhave, idaṃ kāmesu yojanakāraṇaṃ bandhanakāraṇaṃ vuccatīti evaṃ sabbattha attho veditabbo.
फस्सायतनानन्ति चक्खादीनं चक्खुसम्फस्सादिकारणानं। अविज्जा अञ्ञाणन्ति ञाणपटिपक्खभावेन अञ्ञाणसङ्खाता अविज्जा। इति कामयोगोति एत्थ इति सद्दो चतूहिपि योगेहि सद्धिं योजेतब्बो ‘‘एवं कामयोगो, एवं भवयोगो’’ति। संयुत्तोति परिवारितो। पापकेहीति लामकेहि। अकुसलेहीति अकोसल्लसम्भूतेहि। संकिलेसिकेहीति संकिलेसनकेहि, पसन्नस्स चित्तस्स पसन्नभावदूसकेहीति अत्थो। पोनोब्भविकेहीति पुनब्भवनिब्बत्तकेहि। सदरेहीति सदरथेहि। दुक्खविपाकेहीति विपाककाले दुक्खुप्पादकेहि। आयतिं जातिजरामरणिकेहीति अनागते पुनप्पुनं जातिजरामरणनिब्बत्तकेहि। तस्मा अयोगक्खेमीति वुच्चतीति यस्मा अप्पहीनयोगो पुग्गलो एतेहि धम्मेहि सम्पयुत्तो होति, तस्मा चतूहि योगेहि खेमं निब्बानं अनधिगतत्ता न योगक्खेमीति वुच्चति।
Phassāyatanānanti cakkhādīnaṃ cakkhusamphassādikāraṇānaṃ. Avijjā aññāṇanti ñāṇapaṭipakkhabhāvena aññāṇasaṅkhātā avijjā. Iti kāmayogoti ettha iti saddo catūhipi yogehi saddhiṃ yojetabbo ‘‘evaṃ kāmayogo, evaṃ bhavayogo’’ti. Saṃyuttoti parivārito. Pāpakehīti lāmakehi. Akusalehīti akosallasambhūtehi. Saṃkilesikehīti saṃkilesanakehi, pasannassa cittassa pasannabhāvadūsakehīti attho. Ponobbhavikehīti punabbhavanibbattakehi. Sadarehīti sadarathehi. Dukkhavipākehīti vipākakāle dukkhuppādakehi. Āyatiṃ jātijarāmaraṇikehīti anāgate punappunaṃ jātijarāmaraṇanibbattakehi. Tasmāayogakkhemīti vuccatīti yasmā appahīnayogo puggalo etehi dhammehi sampayutto hoti, tasmā catūhi yogehi khemaṃ nibbānaṃ anadhigatattā na yogakkhemīti vuccati.
विसंयोगोति विसंयोजनकारणानि। कामयोगविसंयोगोति कामयोगतो विसंयोजनकारणं। सेसपदेसुपि एसेव नयो। तत्थ असुभज्झानं कामयोगविसंयोगो, तं पादकं कत्वा अधिगतो अनागामिमग्गो एकन्तेनेव कामयोगविसंयोगो नाम। अरहत्तमग्गो भवयोगविसंयोगो नाम, सोतापत्तिमग्गो दिट्ठियोगविसंयोगो नाम, अरहत्तमग्गो अविज्जायोगविसंयोगो नाम। इदानि ते वित्थारवसेन दस्सेन्तो कतमो च, भिक्खवेतिआदिमाह। तस्सत्थो वुत्तनयेनेव वेदितब्बो।
Visaṃyogoti visaṃyojanakāraṇāni. Kāmayogavisaṃyogoti kāmayogato visaṃyojanakāraṇaṃ. Sesapadesupi eseva nayo. Tattha asubhajjhānaṃ kāmayogavisaṃyogo, taṃ pādakaṃ katvā adhigato anāgāmimaggo ekanteneva kāmayogavisaṃyogo nāma. Arahattamaggo bhavayogavisaṃyogo nāma, sotāpattimaggo diṭṭhiyogavisaṃyogo nāma, arahattamaggo avijjāyogavisaṃyogo nāma. Idāni te vitthāravasena dassento katamo ca, bhikkhavetiādimāha. Tassattho vuttanayeneva veditabbo.
भवयोगेन चूभयन्ति भवयोगेन च संयुत्ता, किञ्चि भिय्यो उभयेनापि सम्पयुत्ता, येन केनचि योगेन समन्नागताति अत्थो। पुरक्खताति पुरतो कता, परिवारिता वा। कामे परिञ्ञायाति दुविधेपि कामे परिजानित्वा। भवयोगञ्च सब्बसोति भवयोगञ्च सब्बमेव परिजानित्वा। समूहच्चाति समूहनित्वा। विराजयन्ति विराजेन्तो, विराजेत्वा वा। ‘‘विराजेन्तो’’ति हि वुत्ते मग्गो कथितो होति, ‘‘विराजेत्वा’’ति वुत्ते फलं। मुनीति खीणासवमुनि। इति इमस्मिं सुत्तेपि गाथासुपि वट्टविवट्टमेव कथितन्ति।
Bhavayogena cūbhayanti bhavayogena ca saṃyuttā, kiñci bhiyyo ubhayenāpi sampayuttā, yena kenaci yogena samannāgatāti attho. Purakkhatāti purato katā, parivāritā vā. Kāme pariññāyāti duvidhepi kāme parijānitvā. Bhavayogañca sabbasoti bhavayogañca sabbameva parijānitvā. Samūhaccāti samūhanitvā. Virājayanti virājento, virājetvā vā. ‘‘Virājento’’ti hi vutte maggo kathito hoti, ‘‘virājetvā’’ti vutte phalaṃ. Munīti khīṇāsavamuni. Iti imasmiṃ suttepi gāthāsupi vaṭṭavivaṭṭameva kathitanti.
भण्डगामवग्गो पठमो।
Bhaṇḍagāmavaggo paṭhamo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. योगसुत्तं • 10. Yogasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १०. योगसुत्तवण्णना • 10. Yogasuttavaṇṇanā
