| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
१०. युगनद्धसुत्तवण्णना
10. Yuganaddhasuttavaṇṇanā
१७०. दसमे समथपुब्बङ्गमं विपस्सनं भावेतीति इदं समथयानिकस्स वसेन वुत्तं। सो हि पठमं उपचारसमाधिं वा अप्पनासमाधिं वा उप्पादेति, अयं समथो। सो तञ्च तंसम्पयुत्ते च धम्मे अनिच्चादीहि विपस्सति, अयं विपस्सना, इति पठमं समथो, पच्छा विपस्सना। तेन वुच्चति ‘‘समथपुब्बङ्गमं विपस्सनं भावेती’’ति। विपस्सनापुब्बङ्गमं समथं भावेतीति इदं पन विपस्सनायानिकस्स वसेन वुत्तं। सो तं वुत्तप्पकारं समथं असम्पादेत्वा पञ्चुपादानक्खन्धे अनिच्चादीहि विपस्सति। पठमो लोकुत्तरमग्गो निब्बत्ततीति सोतापत्तिमग्गं सन्धाय वदति, लोकियमग्गवसेनेव वा इमिस्सा पाळिया अत्थो वेदितब्बो। कथं? मग्गो सञ्जायति, पुब्बभागियो लोकियमग्गो उप्पज्जति। आसेवति निब्बिदानुपस्सनावसेन। भावेति मुच्चितुकम्यतावसेन। बहुलीकरोति पटिसङ्खानुपस्सनावसेन। आसेवति वा भयतुपट्ठानादिञाणवसेन। भावेति मुच्चितुकम्यतादिञाणवसेन। बहुलीकरोति वुट्ठानगामिनिविपस्सनावसेन। संयोजनानि पहीयन्ति। अनुसया ब्यन्ती होन्तीति मग्गप्पटिपाटिया पहीयन्ति ब्यन्ती होन्ति।
170. Dasame samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetīti idaṃ samathayānikassa vasena vuttaṃ. So hi paṭhamaṃ upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā uppādeti, ayaṃ samatho. So tañca taṃsampayutte ca dhamme aniccādīhi vipassati, ayaṃ vipassanā, iti paṭhamaṃ samatho, pacchā vipassanā. Tena vuccati ‘‘samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetī’’ti. Vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvetīti idaṃ pana vipassanāyānikassa vasena vuttaṃ. So taṃ vuttappakāraṃ samathaṃ asampādetvā pañcupādānakkhandhe aniccādīhi vipassati. Paṭhamo lokuttaramaggo nibbattatīti sotāpattimaggaṃ sandhāya vadati, lokiyamaggavaseneva vā imissā pāḷiyā attho veditabbo. Kathaṃ? Maggo sañjāyati, pubbabhāgiyo lokiyamaggo uppajjati. Āsevati nibbidānupassanāvasena. Bhāveti muccitukamyatāvasena. Bahulīkaroti paṭisaṅkhānupassanāvasena. Āsevati vā bhayatupaṭṭhānādiñāṇavasena. Bhāveti muccitukamyatādiñāṇavasena. Bahulīkaroti vuṭṭhānagāminivipassanāvasena. Saṃyojanāni pahīyanti. Anusayā byantī hontīti maggappaṭipāṭiyā pahīyanti byantī honti.
धम्मुद्धच्चविग्गहितमानसन्ति ओभासादीसु अरियधम्मोति पवत्तं उद्धच्चं विक्खेपो धम्मुद्धच्चं , तेन धम्मुद्धच्चेन विपस्सनावीथितो उग्गमनेन विरूपं गहितं पवत्तियमानं धम्मुद्धच्चविग्गहितमानसं। वुत्तञ्हेतं –
Dhammuddhaccaviggahitamānasanti obhāsādīsu ariyadhammoti pavattaṃ uddhaccaṃ vikkhepo dhammuddhaccaṃ , tena dhammuddhaccena vipassanāvīthito uggamanena virūpaṃ gahitaṃ pavattiyamānaṃ dhammuddhaccaviggahitamānasaṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘धम्मुद्धच्चविग्गहितमानसं होति, अनिच्चतो मनसि करोति, ओभासो उप्पज्जति, ओभासो धम्मोति ओभासं आवज्जति, ततो विक्खेपो उद्धच्चं, तेन उद्धच्चेन विग्गहितमानसो अनिच्चतो उपट्ठानं यथाभूतं नप्पजानाति। दुक्खतो…पे॰… अनत्ततो उपट्ठानं यथाभूतं नप्पजानाति। तथा अनिच्चतो मनसिकरोतो ञाणं उप्पज्जति…पे॰… पीति पस्सद्धि सुखं अधिमोक्खो पग्गहो उपट्ठानं उपेक्खा निकन्ति उप्पज्जति, निकन्ति धम्मोति निकन्तिं आवज्जति, ततो विक्खेपो उद्धच्चं, तेन उद्धच्चेन विग्गहितमानसो अनिच्चतो उपट्ठानं यथाभूतं नप्पजानाति। दुक्खतो…पे॰… अनत्ततो उपट्ठानं यथाभूतं नप्पजानाती’’ति (पटि॰ म॰ २.६)। सेसमेत्थ उत्तानमेव।
‘‘Dhammuddhaccaviggahitamānasaṃ hoti, aniccato manasi karoti, obhāso uppajjati, obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Dukkhato…pe… anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tathā aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati…pe… pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upaṭṭhānaṃ upekkhā nikanti uppajjati, nikanti dhammoti nikantiṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Dukkhato…pe… anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānātī’’ti (paṭi. ma. 2.6). Sesamettha uttānameva.
युगनद्धसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Yuganaddhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
पटिपदावग्गवण्णना निट्ठिता।
Paṭipadāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. युगनद्धसुत्तं • 10. Yuganaddhasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १०. युगनद्धसुत्तवण्णना • 10. Yuganaddhasuttavaṇṇanā
