| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๑๐. ยุคนทฺธสุตฺตวณฺณนา
10. Yuganaddhasuttavaṇṇanā
๑๗๐. ทสเม สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวตีติ อิทํ สมถยานิกสฺส วเสน วุตฺตํฯ โส หิ ปฐมํ อุปจารสมาธิํ วา อปฺปนาสมาธิํ วา อุปฺปาเทติ, อยํ สมโถฯ โส ตญฺจ ตํสมฺปยุเตฺต จ ธเมฺม อนิจฺจาทีหิ วิปสฺสติ, อยํ วิปสฺสนา, อิติ ปฐมํ สมโถ, ปจฺฉา วิปสฺสนาฯ เตน วุจฺจติ ‘‘สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวตี’’ติฯ วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวตีติ อิทํ ปน วิปสฺสนายานิกสฺส วเสน วุตฺตํฯ โส ตํ วุตฺตปฺปการํ สมถํ อสมฺปาเทตฺวา ปญฺจุปาทานกฺขเนฺธ อนิจฺจาทีหิ วิปสฺสติฯ ปฐโม โลกุตฺตรมโคฺค นิพฺพตฺตตีติ โสตาปตฺติมคฺคํ สนฺธาย วทติ, โลกิยมคฺควเสเนว วา อิมิสฺสา ปาฬิยา อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ กถํ? มโคฺค สญฺชายติ, ปุพฺพภาคิโย โลกิยมโคฺค อุปฺปชฺชติฯ อาเสวติ นิพฺพิทานุปสฺสนาวเสนฯ ภาเวติ มุจฺจิตุกมฺยตาวเสนฯ พหุลีกโรติ ปฎิสงฺขานุปสฺสนาวเสนฯ อาเสวติ วา ภยตุปฎฺฐานาทิญาณวเสนฯ ภาเวติ มุจฺจิตุกมฺยตาทิญาณวเสนฯ พหุลีกโรติ วุฎฺฐานคามินิวิปสฺสนาวเสนฯ สํโยชนานิ ปหียนฺติฯ อนุสยา พฺยนฺตี โหนฺตีติ มคฺคปฺปฎิปาฎิยา ปหียนฺติ พฺยนฺตี โหนฺติฯ
170. Dasame samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetīti idaṃ samathayānikassa vasena vuttaṃ. So hi paṭhamaṃ upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā uppādeti, ayaṃ samatho. So tañca taṃsampayutte ca dhamme aniccādīhi vipassati, ayaṃ vipassanā, iti paṭhamaṃ samatho, pacchā vipassanā. Tena vuccati ‘‘samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetī’’ti. Vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvetīti idaṃ pana vipassanāyānikassa vasena vuttaṃ. So taṃ vuttappakāraṃ samathaṃ asampādetvā pañcupādānakkhandhe aniccādīhi vipassati. Paṭhamo lokuttaramaggo nibbattatīti sotāpattimaggaṃ sandhāya vadati, lokiyamaggavaseneva vā imissā pāḷiyā attho veditabbo. Kathaṃ? Maggo sañjāyati, pubbabhāgiyo lokiyamaggo uppajjati. Āsevati nibbidānupassanāvasena. Bhāveti muccitukamyatāvasena. Bahulīkaroti paṭisaṅkhānupassanāvasena. Āsevati vā bhayatupaṭṭhānādiñāṇavasena. Bhāveti muccitukamyatādiñāṇavasena. Bahulīkaroti vuṭṭhānagāminivipassanāvasena. Saṃyojanāni pahīyanti. Anusayā byantī hontīti maggappaṭipāṭiyā pahīyanti byantī honti.
ธมฺมุทฺธจฺจวิคฺคหิตมานสนฺติ โอภาสาทีสุ อริยธโมฺมติ ปวตฺตํ อุทฺธจฺจํ วิเกฺขโป ธมฺมุทฺธจฺจํ , เตน ธมฺมุทฺธเจฺจน วิปสฺสนาวีถิโต อุคฺคมเนน วิรูปํ คหิตํ ปวตฺติยมานํ ธมฺมุทฺธจฺจวิคฺคหิตมานสํฯ วุตฺตเญฺหตํ –
Dhammuddhaccaviggahitamānasanti obhāsādīsu ariyadhammoti pavattaṃ uddhaccaṃ vikkhepo dhammuddhaccaṃ , tena dhammuddhaccena vipassanāvīthito uggamanena virūpaṃ gahitaṃ pavattiyamānaṃ dhammuddhaccaviggahitamānasaṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘ธมฺมุทฺธจฺจวิคฺคหิตมานสํ โหติ, อนิจฺจโต มนสิ กโรติ, โอภาโส อุปฺปชฺชติ, โอภาโส ธโมฺมติ โอภาสํ อาวชฺชติ, ตโต วิเกฺขโป อุทฺธจฺจํ, เตน อุทฺธเจฺจน วิคฺคหิตมานโส อนิจฺจโต อุปฎฺฐานํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ ทุกฺขโต…เป.… อนตฺตโต อุปฎฺฐานํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ ตถา อนิจฺจโต มนสิกโรโต ญาณํ อุปฺปชฺชติ…เป.… ปีติ ปสฺสทฺธิ สุขํ อธิโมโกฺข ปคฺคโห อุปฎฺฐานํ อุเปกฺขา นิกนฺติ อุปฺปชฺชติ, นิกนฺติ ธโมฺมติ นิกนฺติํ อาวชฺชติ, ตโต วิเกฺขโป อุทฺธจฺจํ, เตน อุทฺธเจฺจน วิคฺคหิตมานโส อนิจฺจโต อุปฎฺฐานํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ ทุกฺขโต…เป.… อนตฺตโต อุปฎฺฐานํ ยถาภูตํ นปฺปชานาตี’’ติ (ปฎิ. ม. ๒.๖)ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ
‘‘Dhammuddhaccaviggahitamānasaṃ hoti, aniccato manasi karoti, obhāso uppajjati, obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Dukkhato…pe… anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tathā aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati…pe… pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upaṭṭhānaṃ upekkhā nikanti uppajjati, nikanti dhammoti nikantiṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ, tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Dukkhato…pe… anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānātī’’ti (paṭi. ma. 2.6). Sesamettha uttānameva.
ยุคนทฺธสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Yuganaddhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ปฎิปทาวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭipadāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑๐. ยุคนทฺธสุตฺตํ • 10. Yuganaddhasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. ยุคนทฺธสุตฺตวณฺณนา • 10. Yuganaddhasuttavaṇṇanā
