| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī |
३. युत्तिहारसम्पातविभावना
3. Yuttihārasampātavibhāvanā
६५. येन येन विचयहारसम्पातेन सुत्तप्पदेसत्था आचरियेन विचयितब्बा, अम्हेहि च ञाता, सो विचयहारसम्पातो परिपुण्णो, ‘‘कतमो युत्तिहारसम्पातो’’ति पुच्छितब्बत्ता ‘‘तत्थ कतमो युत्तिहारसम्पातो’’तिआदि वुत्तं। अट्ठकथायं पन – ‘‘एवं नानानयेहि विचयहारसम्पातं वित्थारेत्वा इदानि युत्तिहारसम्पातादीनि दस्सेतुं ‘तत्थ कतमो युत्तिहारसम्पातो’तिआदि आरद्ध’’न्ति (नेत्ति॰ अट्ठ॰ ६५) वुत्तं। तत्थाति तेसु देसनाहारसम्पातादीसु सोळससु हारसम्पातेसु कतमो संवण्णनाविसेसो युत्तिहारसम्पातो नामाति पुच्छति, पुच्छित्वा यस्मिं सुत्तप्पदेसे वुत्तानं अत्थानं युत्तिभावो विचारेतब्बो, तं सुत्तप्पदेसं नीहरितुं –
65. Yena yena vicayahārasampātena suttappadesatthā ācariyena vicayitabbā, amhehi ca ñātā, so vicayahārasampāto paripuṇṇo, ‘‘katamo yuttihārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo yuttihārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ nānānayehi vicayahārasampātaṃ vitthāretvā idāni yuttihārasampātādīni dassetuṃ ‘tattha katamo yuttihārasampāto’tiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 65) vuttaṃ. Tatthāti tesu desanāhārasampātādīsu soḷasasu hārasampātesu katamo saṃvaṇṇanāviseso yuttihārasampāto nāmāti pucchati, pucchitvā yasmiṃ suttappadese vuttānaṃ atthānaṃ yuttibhāvo vicāretabbo, taṃ suttappadesaṃ nīharituṃ –
‘‘तस्मा रक्खितचित्तस्स, सम्मासङ्कप्पगोचरो।
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro;
सम्मादिट्ठिपुरेक्खारो, ञत्वान उदयब्बयं।
Sammādiṭṭhipurekkhāro, ñatvāna udayabbayaṃ;
थिनमिद्धाभिभू भिक्खु, सब्बा दुग्गतियो जहे’’ति॥ (उदा॰ ३२; नेत्ति॰ ३१, ७८) –
Thinamiddhābhibhū bhikkhu, sabbā duggatiyo jahe’’ti. (udā. 32; netti. 31, 78) –
वुत्तं। तस्सं गाथायं तस्मा अरक्खितचित्तस्स मारवसानुगतत्ता सतिसंवरइन्द्रियसंवरादिवसेन भिक्खु रक्खितचित्तो अस्स भवेय्य, तस्मा कामवितक्कादिमिच्छासङ्कप्पगोचरस्स मारवसानुगतत्ता नेक्खम्मसङ्कप्पादिवसेन भिक्खु सम्मासङ्कप्पगोचरो अस्स भवेय्य, तस्मा मिच्छादिट्ठिहतचित्तस्स मारवसानुगतत्ता योनिसोमनसिकारेन भिक्खु उदयब्बयं ञत्वान सम्मादिट्ठिपुरेक्खारो अस्स भवेय्य, तस्मा थिनमिद्धेन हतचित्तस्स मारवसानुगतत्ता वीरियवसेन भिक्खु थिनमिद्धाभिभू अस्स भवेय्य, तादिसो भिक्खु सब्बा दुग्गतियो जहे जहिस्सतीति अत्थो वेदितब्बो।
Vuttaṃ. Tassaṃ gāthāyaṃ tasmā arakkhitacittassa māravasānugatattā satisaṃvaraindriyasaṃvarādivasena bhikkhu rakkhitacitto assa bhaveyya, tasmā kāmavitakkādimicchāsaṅkappagocarassa māravasānugatattā nekkhammasaṅkappādivasena bhikkhu sammāsaṅkappagocaro assa bhaveyya, tasmā micchādiṭṭhihatacittassa māravasānugatattā yonisomanasikārena bhikkhu udayabbayaṃ ñatvāna sammādiṭṭhipurekkhāro assa bhaveyya, tasmā thinamiddhena hatacittassa māravasānugatattā vīriyavasena bhikkhu thinamiddhābhibhū assa bhaveyya, tādiso bhikkhu sabbā duggatiyo jahe jahissatīti attho veditabbo.
‘‘तस्सं गाथायं कथं युत्तिभावो विचारेतब्बो’’ति वत्तब्बत्ता ‘‘तस्मा रक्खितचित्तस्सा’’तिआदि वुत्तं। रक्खितचित्तस्स सम्मासङ्कप्पगोचरो भविस्सतीति अत्थो युज्जति एव, नो न युज्जति। मिच्छासङ्कप्पानम्पि जहितत्ता सम्मादिट्ठिपुरेक्खारो हुत्वा विहरन्तो उदयब्बयं पटिविज्झिस्सतीति अत्थो युज्जति सम्मादिट्ठिपुरेक्खारस्स उदयब्बयानुपस्सनासम्भवतो। उदयब्बयं पटिविज्झन्तो सब्बा दुग्गतियो जहिस्सतीति अत्थो युज्जति उदयब्बयानुपस्सनानुक्कमेन अरियमग्गसम्भवतो। सब्बा दुग्गतियो जहन्तो सब्बानि दुग्गतिविनिपातभयानि समतिक्कमिस्सतीति अत्थो युज्जति सब्बेसं दुग्गतिविनिपातभयानं अनुप्पज्जनतो।
‘‘Tassaṃ gāthāyaṃ kathaṃ yuttibhāvo vicāretabbo’’ti vattabbattā ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’tiādi vuttaṃ. Rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaro bhavissatīti attho yujjati eva, no na yujjati. Micchāsaṅkappānampi jahitattā sammādiṭṭhipurekkhāro hutvā viharanto udayabbayaṃ paṭivijjhissatīti attho yujjati sammādiṭṭhipurekkhārassa udayabbayānupassanāsambhavato. Udayabbayaṃ paṭivijjhanto sabbā duggatiyo jahissatīti attho yujjati udayabbayānupassanānukkamena ariyamaggasambhavato. Sabbā duggatiyo jahanto sabbāni duggativinipātabhayāni samatikkamissatīti attho yujjati sabbesaṃ duggativinipātabhayānaṃ anuppajjanato.
‘‘एत्तकोव युत्तिहारसम्पातो परिपुण्णो’’ति वत्तब्बत्ता ‘‘नियुत्तो युत्तिहारसम्पातो’’ति वुत्तं। येन येन संवण्णनाविसेसभूतेन युत्तिहारसम्पातेन सुत्तप्पदेसत्थानं युत्तिभावो विचारेतब्बो , सो सो संवण्णनाविसेसभूतो युत्तिहारसम्पातो नियुत्तो यथारहं निद्धारेत्वा युज्जितब्बोति अत्थो गहेतब्बोति।
‘‘Ettakova yuttihārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto yuttihārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena yuttihārasampātena suttappadesatthānaṃ yuttibhāvo vicāretabbo , so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto yuttihārasampāto niyutto yathārahaṃ niddhāretvā yujjitabboti attho gahetabboti.
इति युत्तिहारसम्पाते सत्तिबलानुरूपा रचिता
Iti yuttihārasampāte sattibalānurūpā racitā
विभावना निट्ठिता।
Vibhāvanā niṭṭhitā.
पण्डितेहि पन…पे॰… गहेतब्बोति।
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / ३. युत्तिहारसम्पातो • 3. Yuttihārasampāto
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ३. युत्तिहारसम्पातवण्णना • 3. Yuttihārasampātavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ३. युत्तिहारसम्पातवण्णना • 3. Yuttihārasampātavaṇṇanā
