| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
3. Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā
೧೮. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಯುತ್ತಿಹಾರೋತಿಆದಿ ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ। ತತ್ಥ ಕಿಂ ಯೋಜಯತೀತಿ ಯುತ್ತಿಹಾರಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಕೋ ಪನೇತಸ್ಸ ವಿಸಯೋ? ಅತಥಾಕಾರೇನ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಸುತ್ತತ್ಥಾ ವಿಸಯೋ, ತೇ ಹಿ ತೇನ ಸಾತಿಸಯಂ ಯಾಥಾವತೋ ಯುತ್ತಿನಿದ್ಧಾರಣೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಇತರೇಸುಪಿ ಅಯಂ ಹಾರೋ ಇಚ್ಛಿತೋ ಏವ। ತಂ ಪನ ಭೂತಕಥನಮತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಯುತ್ತಿಗವೇಸನಾ ನಾಮ ನ ಮಹಾಪದೇಸೇನ ವಿನಾ, ತಸ್ಮಾ ಯುತ್ತಿಹಾರಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ ತಾವ ಉಪದಿಸಿತುಂ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಪದೇಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
18.Tatthakatamo yuttihārotiādi yuttihāravibhaṅgo. Tattha kiṃ yojayatīti yuttihārassa visayaṃ pucchati. Ko panetassa visayo? Atathākārena gayhamānā suttatthā visayo, te hi tena sātisayaṃ yāthāvato yuttiniddhāraṇena yojetabbā. Itaresupi ayaṃ hāro icchito eva. Taṃ pana bhūtakathanamattaṃ hoti. Yasmā panāyaṃ yuttigavesanā nāma na mahāpadesena vinā, tasmā yuttihāraṃ vibhajanto tassa lakkhaṇaṃ tāva upadisituṃ ‘‘cattāro mahāpadesā’’tiādimāha.
ತತ್ಥ ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಮಹಾಅಪದೇಸಾ, ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಮಹನ್ತೇ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ ಮಹಾಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಮಹಾಓಕಾಸಾ, ಮಹನ್ತಾನಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ – ಅಪದಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಪದೇಸೋ, ಬುದ್ಧೋ ಅಪದೇಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಬುದ್ಧಾಪದೇಸೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ‘‘ಸಮ್ಮುಖಾ ಮೇತಂ ಭಗವತೋ ಸುತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಆಭತಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ ಅಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ ವಿನಿಚ್ಛಯನೇ ಕಾರಣಂ। ಕಿಂ ಪನ ತನ್ತಿ? ತಸ್ಸ ತಥಾ ಆಭತಸ್ಸ ಸುತ್ತೋತರಣಾದಿ ಏವ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಥಂ ಚತ್ತಾರೋತಿ? ಅಪದಿಸಿತಪ್ಪಭೇದತೋ। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಹಿ ದ್ವೇ ಸಮ್ಪದಾಯೋ ಭಗವಾ ಸಾವಕಾ ಚ। ತೇಸು ಸಾವಕಾ ಸಙ್ಘಗಣಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ತಿವಿಧಾ। ‘‘ಏವಮಮುಮ್ಹಾ ಮಯಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ ಅಪದಿಸಿತಬ್ಬಾನಂ ಭೇದೇನ ಚತ್ತಾರೋ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಬುದ್ಧಾಪದೇಸೋ…ಪೇ॰… ಏಕತ್ಥೇರಾಪದೇಸೋ’’ತಿ। ತಾನಿ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾನೀತಿ ಕೇನಚಿ ಆಭತಸುತ್ತಸ್ಸ ಪದಾನಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಚ, ಅತ್ಥಪದಾನಿ ಚೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಾನಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಂವಣ್ಣಕೇನ ವಾ ಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನ ಆಹರಿಯಮಾನಾನಿ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ। ಸುತ್ತೇ ಓತಾರಯಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಸುತ್ತೇ ಅನುಪ್ಪವೇಸಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸನ್ದಸ್ಸಯಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಸಂಸನ್ದೇತಬ್ಬಾನಿ। ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾನಿ।
Tattha mahāpadesāti mahāapadesā, buddhādayo mahante apadisitvā vuttāni mahākāraṇānīti attho. Atha vā mahāpadesāti mahāokāsā, mahantāni dhammassa patiṭṭhānānīti vuttaṃ hoti. Tatrāyaṃ vacanattho – apadissatīti apadeso, buddho apadeso etassāti buddhāpadeso. Esa nayo sesesupi. ‘‘Sammukhā metaṃ bhagavato suta’’ntiādinā kenaci ābhatassa ganthassa dhammoti vā adhammoti vā vinicchayane kāraṇaṃ. Kiṃ pana tanti? Tassa tathā ābhatassa suttotaraṇādi eva. Yadi evaṃ kathaṃ cattāroti? Apadisitappabhedato. Dhammassa hi dve sampadāyo bhagavā sāvakā ca. Tesu sāvakā saṅghagaṇapuggalavasena tividhā. ‘‘Evamamumhā mayāyaṃ dhammo paṭiggahito’’ti apadisitabbānaṃ bhedena cattāro. Tenāha – ‘‘buddhāpadeso…pe… ekattherāpadeso’’ti. Tāni padabyañjanānīti kenaci ābhatasuttassa padāni byañjanāni ca, atthapadāni ceva byañjanapadāni cāti attho. Saṃvaṇṇakena vā saṃvaṇṇanāvasena āhariyamānāni padabyañjanāni. Sutte otārayitabbānīti sutte anuppavesitabbāni. Sandassayitabbānīti saṃsandetabbāni. Upanikkhipitabbānīti pakkhipitabbāni.
ಸುತ್ತಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕತಮಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಏಕಗಾಥಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಚ್ಚವಿನಿಮುತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸುತ್ತೇತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಸುತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಇಮಿನಾ ನೇತ್ತಿವಚನೇನ ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಸಂಸನ್ದತಿ ಚೇವ ಸಮೇತಿ ಚಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಾವದೇವ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾ ಭಗವತೋ ದೇಸನಾ, ಸಾ ಏಕನ್ತೇನ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸವೂಪಸಮಂ ವದತೀತಿ ವಿನಯೇತಿಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ರಾಗವಿನಯೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಿನಯೋತಿ ಹಿ ಕಾರಣಂ ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮನಿಮಿತ್ತಂ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಯಥಾಹ –
Suttādīni dassetuṃ ‘‘katamasmi’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yasmā bhagavato vacanaṃ ekagāthāmattampi saccavinimuttaṃ natthi, tasmā sutteti padassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘catūsu ariyasaccesū’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana tīṇi piṭakāni suttanti vuttaṃ, taṃ iminā nettivacanena aññadatthu saṃsandati ceva sameti cāti daṭṭhabbaṃ. Yāvadeva anupādāparinibbānatthā bhagavato desanā, sā ekantena rāgādikilesavūpasamaṃ vadatīti vinayetipadassa atthaṃ dassento ‘‘rāgavinaye’’tiādimāha. Vinayoti hi kāraṇaṃ rāgādivūpasamanimittaṃ idhādhippetaṃ. Yathāha –
‘‘ಯೇ ಖೋ ತ್ವಂ, ಗೋತಮಿ, ಧಮ್ಮೇ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸರಾಗಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ವಿರಾಗಾಯ, ಸಞ್ಞೋಗಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ವಿಸಞ್ಞೋಗಾಯ, ಆಚಯಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಅಪಚಯಾಯ, ಮಹಿಚ್ಛತಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ, ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ, ಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಪವಿವೇಕಾಯ, ಕೋಸಜ್ಜಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾಯ, ದುಬ್ಭರತಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಸುಭರತಾಯ, ಏಕಂಸೇನ ಗೋತಮಿ ಧಾರೇಯ್ಯಾಸಿ ‘ನೇಸೋ ಧಮ್ಮೋ, ನೇಸೋ ವಿನಯೋ, ನೇತಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನ’ನ್ತಿ। ಯೇ ಚ ಖೋ ತ್ವಂ, ಗೋತಮಿ, ಧಮ್ಮೇ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ವಿರಾಗಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಸರಾಗಾಯ, ವಿಸಞ್ಞೋಗಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಸಞ್ಞೋಗಾಯ, ಅಪಚಯಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಆಚಯಾಯ, ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಮಹಿಚ್ಛತಾಯ, ಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ ಪವಿವೇಕಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ, ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ಕೋಸಜ್ಜಾಯ, ಸುಭರತಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ ನೋ ದುಬ್ಭರತಾಯ, ಏಕಂಸೇನ ಗೋತಮಿ ಧಾರೇಯ್ಯಾಸಿ ‘ಏಸೋ ಧಮ್ಮೋ, ಏಸೋ ವಿನಯೋ, ಏತಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನ’’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೦೬)।
‘‘Ye kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā sarāgāya saṃvattanti no virāgāya, saññogāya saṃvattanti no visaññogāya, ācayāya saṃvattanti no apacayāya, mahicchatāya saṃvattanti no appicchatāya, asantuṭṭhiyā saṃvattanti no santuṭṭhiyā, saṅgaṇikāya saṃvattanti no pavivekāya, kosajjāya saṃvattanti no vīriyārambhāya, dubbharatāya saṃvattanti no subharatāya, ekaṃsena gotami dhāreyyāsi ‘neso dhammo, neso vinayo, netaṃ satthusāsana’nti. Ye ca kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi ime dhammā virāgāya saṃvattanti no sarāgāya, visaññogāya saṃvattanti no saññogāya, apacayāya saṃvattanti no ācayāya, appicchatāya saṃvattanti no mahicchatāya, santuṭṭhiyā saṃvattanti no asantuṭṭhiyā pavivekāya saṃvattanti no saṅgaṇikāya, vīriyārambhāya saṃvattanti no kosajjāya, subharatāya saṃvattanti no dubbharatāya, ekaṃsena gotami dhāreyyāsi ‘eso dhammo, eso vinayo, etaṃ satthusāsana’’’nti (cūḷava. 406).
ಧಮ್ಮತಾಯನ್ತಿಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಹಿ ಠಿತಾವ ಸಾ ಧಾತು ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತತಾ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಾತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೭) ವುತ್ತೋ। ‘‘ಧಮ್ಮತಾಯಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಾಳಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ಥದಸ್ಸನವಸೇನ ಪನ ಇಧ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪವತ್ತಿಂ ನಿವತ್ತಿಂ ತದುಪಾಯಞ್ಚ ಬಾಧಕಾದಿಭಾವೇ ನಿಯತಂ ಪರಿದೀಪೇನ್ತೋ ಸುತ್ತೇ ಓತರತಿ ನಾಮ। ಏಕನ್ತೇನ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸವಿನಯಂ ವದನ್ತೋ ವಿನಯೇ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ ನಾಮ। ತಥಾ ಸಸ್ಸತಂ ಉಚ್ಛೇದಞ್ಚ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಏಕತ್ತನಯಾದಿಪರಿದೀಪನೇನ ಸಭಾವಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮತಂ ನ ವಿಲೋಮೇತಿ ನಾಮ।
Dhammatāyantipadassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘paṭiccasamuppāde’’ti vuttaṃ. Paṭiccasamuppādo hi ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatāti (a. ni. 3.137) vutto. ‘‘Dhammatāyaṃ upanikkhipitabbānī’’ti idaṃ pāḷiyaṃ natthi, atthadassanavasena pana idha vuttanti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca pavattiṃ nivattiṃ tadupāyañca bādhakādibhāve niyataṃ paridīpento sutte otarati nāma. Ekantena rāgādikilesavinayaṃ vadanto vinaye sandissati nāma. Tathā sassataṃ ucchedañca vajjetvā ekattanayādiparidīpanena sabhāvadhammānaṃ paccayapaccayuppannabhāvaṃ vibhāvento dhammataṃ na vilometi nāma.
ಏವಂವಿಧೋ ಚ ಕಾಮಾಸವಾದಿಕಂ ಆಸವಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯದಿ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನನು ಚ ಅನುಲೋಮತೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಪವತ್ತಿ, ಪಟಿಲೋಮತೋ ನಿವತ್ತೀತಿ ಸೋ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಅನುಪವಿಟ್ಠೋ ಕಸ್ಮಾ ಇಧ ವಿಸುಂ ಗಹಿತೋತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ। ಇಧ ಪನ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿದಸ್ಸನೇನ ಅನಿಚ್ಚಪಚ್ಚಯಲಕ್ಖಣಂ ಅಸಮತ್ಥಪಚ್ಚಯಲಕ್ಖಣಂ ನಿರೀಹಪಚ್ಚಯಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಉದಯವನ್ತತಾ ತತೋ ಏವ ವಯವನ್ತತಾ ತದುಭಯೇನ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಉದಯಬ್ಬಯಪಟಿಪೀಳನೇನ ದುಕ್ಖತಾ ಅನತ್ತತಾತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಸಮಾಯೋಗಪರಿದೀಪನೀ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿಗತಕುಮತಿವಿದ್ಧಂಸನೀ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಾ ಸಾಸನಸಮ್ಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ।
Evaṃvidho ca kāmāsavādikaṃ āsavaṃ na uppādetīti imamatthaṃ dassento ‘‘yadi catūsu ariyasaccesū’’tiādimāha. Nanu ca anulomato paṭiccasamuppādo pavatti, paṭilomato nivattīti so cattāri ariyasaccāni anupaviṭṭho kasmā idha visuṃ gahitoti? Saccametaṃ. Idha pana visuṃ gahaṇaṃ dhammānaṃ paccayāyattavuttidassanena aniccapaccayalakkhaṇaṃ asamatthapaccayalakkhaṇaṃ nirīhapaccayalakkhaṇañca vibhāvetvā tesaṃ udayavantatā tato eva vayavantatā tadubhayena aniccatā udayabbayapaṭipīḷanena dukkhatā anattatāti tilakkhaṇasamāyogaparidīpanī sabbadiṭṭhigatakumatividdhaṃsanī anaññasādhāraṇā sāsanasampatti pakāsitā hotīti dassanatthaṃ.
ಏತ್ಥ ಚ ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಆಚರಿಯವಾದೋ ಅತ್ತನೋಮತೀತಿ ಇದಂ ಚತುಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ತತ್ಥ ಸುತ್ತಂ ನಾಮ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹಾನಿ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ। ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ನಾಮ ಮಹಾಪದೇಸಾ, ಯಂ ‘‘ಅನುಲೋಮಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆಚರಿಯವಾದೋ ನಾಮ ಅಟ್ಠಕಥಾ। ಅತ್ತನೋಮತಿ ನಾಮ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಅನುಬುದ್ಧಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಭಾನಂ। ತತ್ಥ ಸುತ್ತಂ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿಯಂ, ತಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತೇನ ಸತ್ಥಾವ ಪಟಿಬಾಹಿತೋ ಹೋತಿ। ಅನುಲೋಮಕಪ್ಪಿಯಂ ಪನ ಸುತ್ತೇನ ಸಮೇನ್ತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನ ಇತರಂ। ಆಚರಿಯವಾದೋಪಿ ಸುತ್ತೇನ ಸಮೇನ್ತೋ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ನ ಇತರೋ। ತಥಾ ಅತ್ತನೋಮತಿ, ಸಾ ಪನ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಾತಿ।
Ettha ca suttaṃ suttānulomaṃ ācariyavādo attanomatīti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ – tattha suttaṃ nāma tisso saṅgītiyo āruḷhāni tīṇi piṭakāni. Suttānulomaṃ nāma mahāpadesā, yaṃ ‘‘anulomakappiya’’nti vuccati. Ācariyavādo nāma aṭṭhakathā. Attanomati nāma nayaggāhena anubuddhiyā attano paṭibhānaṃ. Tattha suttaṃ appaṭibāhiyaṃ, taṃ paṭibāhantena satthāva paṭibāhito hoti. Anulomakappiyaṃ pana suttena samentameva gahetabbaṃ, na itaraṃ. Ācariyavādopi suttena samento eva gahetabbo, na itaro. Tathā attanomati, sā pana sabbadubbalāti.
ಇದಾನಿ ಯದತ್ಥಂ ಇಧ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಪದೇಸಾ ಆಭತಾ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತೂಹಿ ಮಹಾಪದೇಸೇಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯಂ ಯನ್ತಿ ಯಂ ಯಂ ಅತ್ಥಜಾತಞ್ಚ ಧಮ್ಮಜಾತಞ್ಚ। ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಮಹಾಪದೇಸೇಹಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಯೇನ ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ। ಯಥಾ ಯಥಾತಿ ಯೇನ ಯೇನ ಪಕಾರೇನ। ತಂ ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಂವಣ್ಣಿಯಮಾನೇ ಸುತ್ತೇ ಆಭತೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಸಙ್ಗೇನ ಪಕಾರೇನ ಚ ಸುತ್ತತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ಚತುಮಹಾಪದೇಸಾವಿರುದ್ಧಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾ ಸುತ್ತತೋ ಅತ್ಥೇ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಯುತ್ತಿಹಾರಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Idāni yadatthaṃ idha cattāro mahāpadesā ābhatā, taṃ dassetuṃ ‘‘catūhi mahāpadesehī’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ yanti yaṃ yaṃ atthajātañca dhammajātañca. Yujjatīti yathāvuttehi catūhi mahāpadesehi yujjati. Yena yenāti yena yena kāraṇena. Yathā yathāti yena yena pakārena. Taṃ taṃ gahetabbanti saṃvaṇṇiyamāne sutte ābhatena kāraṇena pasaṅgena pakārena ca suttato uddharitvā saṃvaṇṇanāvasena gahetabbanti attho. Tena catumahāpadesāviruddhāya yuttiyā suttato atthe niddhāretvā yuttihārayojanā kātabbāti dasseti.
೧೯. ಇದಾನಿ ತಂ ಯುತ್ತಿನಿದ್ಧಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತೇನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಕತಿ ಪದಾನೀತಿ ಕಿತ್ತಕಾನಿ ಪದಾನಿ। ಪರಿಯೋಗಾಹಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿಚೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯತ್ತಕಾನಿ ಪದಾನಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಂ ಅತ್ಥಂ ಅಭಿವದನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾನಿ ಪದಾನಿ ತದತ್ಥಸ್ಸೇಕಸ್ಸ ಞಾತುಂ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ ‘‘ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾನಿ ಪನ ಏಕಗಾಥಾಯಂ ಯದಿ ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ಪದಾನಿ ಯಾವ ಯದಿ ವಾ ಏಕಂ ಪದಂ ಏಕಂ ಅತ್ಥಂ ಅಭಿವದತಿ, ಏಕೋಯೇವ ಸೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಯದಿ ಸಬ್ಬಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ। ತನ್ತಿ ತಂ ಪಞ್ಹಂ। ಅಞ್ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಕಿಂ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾತಿಆದಿ ಆಜಾನನಾಕಾರದಸ್ಸನಂ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಾತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಾ। ನಾನತ್ಥಾತಿ ನಾನಾ ಅತ್ಥಾ।
19. Idāni taṃ yuttiniddhāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘pañhaṃ pucchitenā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha kati padānīti kittakāni padāni. Pariyogāhitabbanti padassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘vicetabba’’nti vuttaṃ. Yattakāni padāni yathādhippetaṃ atthaṃ abhivadanti, tattakāni padāni tadatthassekassa ñātuṃ icchitattā ‘‘eko pañho’’ti vuccati, tāni pana ekagāthāyaṃ yadi vā sabbāni padāni yāva yadi vā ekaṃ padaṃ ekaṃ atthaṃ abhivadati, ekoyeva so pañhoti imamatthaṃ dasseti ‘‘yadi sabbānī’’tiādinā. Tanti taṃ pañhaṃ. Aññātabbanti ājānitabbaṃ. Kiṃ ime dhammātiādi ājānanākāradassanaṃ. Tattha dhammāti pariyattidhammā. Nānatthāti nānā atthā.
ಪುಚ್ಛಾಗಾಥಾಯಂ ಅಯಂ ಪದತ್ಥೋ – ಕೇನಸ್ಸುಬ್ಭಾಹತೋ ಲೋಕೋತಿ ಅಯಂ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಚೋರೋ ವಿಯ ಚೋರಘಾತಕೇನ ಕೇನ ಅಭಿಹತೋ ವಧೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇನಸ್ಸು ಪರಿವಾರಿತೋತಿ ಮಾಲುವಲತಾಯ ವಿಯ ನಿಸ್ಸಿತರುಕ್ಖೋ ಕೇನ ಲೋಕೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ। ಕೇನ ಸಲ್ಲೇನ ಓತಿಣ್ಣೋತಿ ಕೇನ ವಿಸಪೀತಖುರಪ್ಪೇನ ವಿಯ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರನಿಮುಗ್ಗೇನ ಸಲ್ಲೇನ ಅನುಪವಿಟ್ಠೋ। ಕಿಸ್ಸ ಧೂಪಾಯಿತೋತಿ ಕಿಸ್ಸ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಧೂಪಾಯಿತೋ ಸನ್ತಾಪಿತೋ ಲೋಕೋ। ಸದಾತಿ ಪದಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತೇತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ। ಪಞ್ಹಸದ್ದಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೋ। ‘‘ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀ’’ತಿ ಏತೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನತೋ ತಯೋ ಪಞ್ಹಾತಿ ಞಾಯತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Pucchāgāthāyaṃ ayaṃ padattho – kenassubbhāhato lokoti ayaṃ sattaloko coro viya coraghātakena kena abhihato vadhīyatīti attho. Kenassu parivāritoti māluvalatāya viya nissitarukkho kena loko ajjhotthaṭo. Kena sallena otiṇṇoti kena visapītakhurappena viya sarīrabbhantaranimuggena sallena anupaviṭṭho. Kissa dhūpāyitoti kissa kena kāraṇena dhūpāyito santāpito loko. Sadāti padaṃ sabbattha yojetabbaṃ. Teti cattāri padāni. Pañhasaddāpekkhāya pulliṅganiddeso. ‘‘Vissajjetī’’ti etena vissajjanato tayo pañhāti ñāyatīti dasseti.
೨೦. ತತ್ಥಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯಂ ದುತಿಯಪಾದೇ ವುತ್ತಾ ಜರಾ ಚ ಪಠಮಪಾದೇ ವುತ್ತಂ ಮರಣಞ್ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಸಙ್ಖತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ‘‘ಸಙ್ಖತೋ’’ತಿ ಲಕ್ಖೀಯತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾನಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ತೀಣಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಖತಸ್ಸ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ತೀಣಿ? ಉಪ್ಪಾದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ವಯೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಠಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೪೭; ಕಥಾ॰ ೨೧೪)। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಜರಾಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ, ಮರಣಂ ವಯೋ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಠಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏತೇನ ಖನ್ಧಪ್ಪಬನ್ಧಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿಸೇಸೋ ಇಧ ಜರಾ, ನ ಖಣಟ್ಠಿತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಮರಣಂ ವಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಚ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಮತೋ, ಫುಸ್ಸೋ ಮತೋ’’ತಿ ಏವಂ ಲೋಕೇ ವುತ್ತಂ ಸಮ್ಮುತಿಮರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ಖಣಿಕಮರಣಂ, ಸಮುಚ್ಛೇದಮರಣಂ ವಾ।
20.Tatthāti vissajjanagāthāyaṃ dutiyapāde vuttā jarā ca paṭhamapāde vuttaṃ maraṇañcāti imāni dve saṅkhatassa pañcakkhandhassa ‘‘saṅkhato’’ti lakkhīyati etehīti saṅkhatalakkhaṇāni. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni. Katamāni tīṇi? Uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47; kathā. 214). Tena vuttaṃ – ‘‘jarāyaṃ ṭhitassa aññathattaṃ, maraṇaṃ vayo’’ti. Ettha ca ‘‘ṭhitassa aññathatta’’nti etena khandhappabandhassa pubbāparaviseso idha jarā, na khaṇaṭṭhitīti dasseti. ‘‘Maraṇaṃ vayo’’ti iminā ca ‘‘tisso mato, phusso mato’’ti evaṃ loke vuttaṃ sammutimaraṇaṃ dasseti, na khaṇikamaraṇaṃ, samucchedamaraṇaṃ vā.
ಇದಾನಿ ‘‘ತೇ ತಯೋ ಪಞ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಯುತ್ತಿವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜರಾಯ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಜಿಣ್ಣಸ್ಸ ಮರಣದಸ್ಸನತೋ ಜರಾಮರಣಾನಂ ನಾನತ್ತಂ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಮಾನಂ ಪತಿ ತೇಸಂ ನಾನತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಗಬ್ಭಗತಾಪಿ ಹಿ ಮೀಯನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಜರಾವಿರಹಿತಸ್ಸ ಮರಣಸ್ಸ ದಸ್ಸನತೋ ಅಞ್ಞಾ ಜರಾ ಅಞ್ಞಂ ಮರಣನ್ತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ನ ಚ ತೇ ಜಿಣ್ಣಾ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ। ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ? ಕೇವಲಸ್ಸ ಮರಣಸ್ಸ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಅಞ್ಞಾವ ಜರಾ ಅಞ್ಞಂ ಮರಣಂ, ಯಥಾ ತಂ ದೇವಾನನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಚ ದೇವಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ। ಅನುತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೇನ ಚ ತಿಕಿಚ್ಛನೇನ ಸಕ್ಕಾ ಜರಾಯ ಪಟಿಕಾರಂ ಕಾತುಂ, ನ ತಥಾ ಮರಣಸ್ಸಾತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಜರಾಮರಣಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ನಾನತ್ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಕ್ಕತೇವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಕ್ಕತೇತಿ ಸಕ್ಯತೇ, ಸಕ್ಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಟಿಕರಣಂ। ನನು ಚ ಮರಣಸ್ಸಾಪಿ ಪಟಿಕಾರಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಇದ್ಧಿಪಾದಭಾವನಾಯ ವಸಿಭಾವೇ ಸತೀತಿ ಚೋದನಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರೇವ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಇದ್ಧಿವಿಸಯಾ’’ತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –
Idāni ‘‘te tayo pañhā’’ti vuttamatthaṃ yuttivasena dassetuṃ ‘‘jarāya cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yebhuyyena jiṇṇassa maraṇadassanato jarāmaraṇānaṃ nānattaṃ asampaṭicchamānaṃ pati tesaṃ nānattadassanatthaṃ ‘‘gabbhagatāpi hi mīyantī’’ti vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathādhippetajarāvirahitassa maraṇassa dassanato aññā jarā aññaṃ maraṇanti. Tenevāha – ‘‘na ca te jiṇṇā bhavantī’’ti. Kiñca bhiyyo? Kevalassa maraṇassa diṭṭhattā aññāva jarā aññaṃ maraṇaṃ, yathā taṃ devānanti imamatthaṃ dasseti ‘‘atthi ca devāna’’ntiādinā. Anuttarimanussadhammena ca tikicchanena sakkā jarāya paṭikāraṃ kātuṃ, na tathā maraṇassāti evampi jarāmaraṇānaṃ atthato nānattaṃ sampaṭicchitabbanti dassetuṃ ‘‘sakkatevā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sakkateti sakyate, sakkāti attho. Paṭikammanti paṭikaraṇaṃ. Nanu ca maraṇassāpi paṭikāraṃ kātuṃ sakkā iddhipādabhāvanāya vasibhāve satīti codanaṃ manasi katvā āha – ‘‘aññatreva iddhimantānaṃ iddhivisayā’’ti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ, ಆನನ್ದ, ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಯಾನೀಕತಾ ವತ್ಥುಕತಾ ಅನುಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚಿತಾ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ, ಸೋ ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ ಕಪ್ಪಂ ವಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ ಕಪ್ಪಾವಸೇಸಂ ವಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೬೬, ೧೮೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೮೨೨; ಕಥಾ॰ ೬೨೩; ಉದಾ॰ ೫೧)।
‘‘Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti (dī. ni. 2.166, 182; saṃ. ni. 5.822; kathā. 623; udā. 51).
ಕೋ ಪನೇತ್ಥ ಕಪ್ಪೋ, ಕೋ ವಾ ಕಪ್ಪಾವಸೇಸೋತಿ? ಕಪ್ಪೋತಿ ಆಯುಕಪ್ಪೋ, ಯಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಪ್ಪಂ ತಿಟ್ಠತಿ ನಾಮ। ‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೭; ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೭೪) ವುತ್ತಂ ಪನ ವಸ್ಸಸತಾದಿತೋ ಅತಿರೇಕಂ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಕಪ್ಪಾವಸೇಸಂ ತಿಟ್ಠತಿ ನಾಮ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ಚೇತೋವಸಿಪ್ಪತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಲೋಕಹಿತತ್ಥಂ ತಥಾ ನ ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ? ಖನ್ಧಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಭಾರಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಅನುಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯ ಚ। ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಸಬ್ಬುಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಹಿ ತೇ ಉತ್ತಮಪುರಿಸಾತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ –
Ko panettha kappo, ko vā kappāvasesoti? Kappoti āyukappo, yasmiṃ tasmiñhi kāle yaṃ manussānaṃ āyuppamāṇaṃ, taṃ paripuṇṇaṃ karonto kappaṃ tiṭṭhati nāma. ‘‘Appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; a. ni. 7.74) vuttaṃ pana vassasatādito atirekaṃ tiṭṭhanto kappāvasesaṃ tiṭṭhati nāma. Yadi evaṃ kasmā iddhimanto cetovasippattā khīṇāsavā lokahitatthaṃ tathā na tiṭṭhantīti? Khandhasaṅkhātassa dukkhabhārassa pariññātattā anussukkatāya ca. Paṭippassaddhasabbussukkā hi te uttamapurisāti. Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘ನಾಭಿನನ್ದಾಮಿ ಮರಣಂ, ನಾಭಿಕಙ್ಖಾಮಿ ಜೀವಿತಂ।
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhikaṅkhāmi jīvitaṃ;
ಕಾಲಞ್ಚ ಪಟಿಕಙ್ಖಾಮಿ, ವೇತನಂ ಭತಕೋ ಯಥಾ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೬೫೪; ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೨.೪)।
Kālañca paṭikaṅkhāmi, vetanaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 654; mi. pa. 2.2.4);
ಯಥಾ ಜರಾಮರಣಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅತ್ಥತೋ ನಾನತ್ತಂ, ಏವಂ ತೇಹಿ ತಣ್ಹಾಯ ಚ ನಾನತ್ತೇ ದಸ್ಸಿತೇ ‘‘ತಯೋ ಪಞ್ಹಾ’’ತಿ ಇದಂ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Yathā jarāmaraṇānaṃ aññamaññaṃ atthato nānattaṃ, evaṃ tehi taṇhāya ca nānatte dassite ‘‘tayo pañhā’’ti idaṃ sijjhatīti taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ panā’’tiādimāha.
ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ತಣ್ಹಾಯ ಅಭಾವೇಪಿ ಸತಿ ಜರಾಮರಣಂ ಲಬ್ಭತಿ ಖೀಣಾಸವಸನ್ತಾನೇ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ಜರಾಮರಣಂ ಅಞ್ಞಾ ತಣ್ಹಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಮಾಹ ‘‘ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ವೀತರಾಗಾ ಜೀರನ್ತಾಪಿ ಮೀಯನ್ತಾಪೀ’’ತಿ। ನನು ಚ ತಣ್ಹಾಪಿ ಜೀರಣಭಿಜ್ಜನಸಭಾವಾತಿ? ಸಚ್ಚಂ, ನ ಇದಂ ಜರಾಮರಣಂ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ। ‘‘ಯದಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಜರಾಮರಣತೋ ತಣ್ಹಾಯ ಅನಞ್ಞತ್ತೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯೋಬ್ಬನಟ್ಠಾಪಿ ವಿಗತತಣ್ಹಾ ಸಿಯುಂ, ನ ಇದಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಜರಾಮರಣಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ತಣ್ಹಾಯ ಅನಞ್ಞತ್ತೇ ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ಚ ಸಿಯಾ ತಣ್ಹಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಜರಾಮರಣತೋ ಅನಞ್ಞತ್ತೇ ಸತೀತಿ ಭಾವೋ। ನ ಹಿ ಜರಾಮರಣಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ, ತಣ್ಹಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ, ತಸ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಏತೇಸಮತ್ಥತೋ ನಾನತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಥಾ ಚ ತಣ್ಹಾ ಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ, ಏವಂ ಜರಾಮರಣಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ ಮಗ್ಗವಜ್ಝಂ ತಣ್ಹಾಯ ಅನಞ್ಞತ್ತೇ ಸತಿ। ಯಥಾ ಚ ಜರಾಮರಣಂ ನ ಮಗ್ಗವಜ್ಝಂ, ತಥಾ ತಣ್ಹಾಪಿ ಸಿಯಾತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ನಯೋ ವುತ್ತೋ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಇಮಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ಉಪಪತ್ತಿಯಾ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಹೀತಿ ಅಞ್ಞಾಹಿ ಅಞ್ಞಾಹಿ ಕಾರಣೂಪಪತ್ತೀಹಿ ಅತ್ಥತೋ ಚೇ ಅಞ್ಞತ್ತಂ, ತದಞ್ಞಮ್ಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಗವೇಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha yasmā taṇhāya abhāvepi sati jarāmaraṇaṃ labbhati khīṇāsavasantāne, tasmā aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññā taṇhāti imamatthamāha ‘‘dissanti vītarāgā jīrantāpi mīyantāpī’’ti. Nanu ca taṇhāpi jīraṇabhijjanasabhāvāti? Saccaṃ, na idaṃ jarāmaraṇaṃ idhādhippetanti vuttovāyamattho. ‘‘Yadi cā’’tiādinā jarāmaraṇato taṇhāya anaññatte dosaṃ dasseti. Yobbanaṭṭhāpi vigatataṇhā siyuṃ, na idaṃ yuttanti adhippāyo. Jarāmaraṇampi siyā dukkhassa samudayo taṇhāya anaññatte satīti adhippāyo. Na ca siyā taṇhā dukkhassa samudayo jarāmaraṇato anaññatte satīti bhāvo. Na hi jarāmaraṇaṃ dukkhassa samudayo, taṇhā dukkhassa samudayo, tasmā veditabbaṃ etesamatthato nānattanti adhippāyo. Yathā ca taṇhā maggavajjhā, evaṃ jarāmaraṇampi siyā maggavajjhaṃ taṇhāya anaññatte sati. Yathā ca jarāmaraṇaṃ na maggavajjhaṃ, tathā taṇhāpi siyāti ayampi nayo vutto evāti daṭṭhabbaṃ. Imāya yuttiyāti imāya yathāvuttāya upapattiyā. Aññamaññehīti aññāhi aññāhi kāraṇūpapattīhi atthato ce aññattaṃ, tadaññampi byañjanato gavesitabbanti attho.
ಇಮೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಏಕತ್ತನ್ತಿ ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ‘‘ನ ಹಿ ಯುಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿವರತಿ। ತಣ್ಹಾಯ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇ ಅಪರಿಪೂರಮಾನೇತಿ ಇಚ್ಛಿತಾಲಾಭಮಾಹ। ತೇನ ಇಚ್ಛಾತಣ್ಹಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಏಕತ್ತಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ। ಏತೇನ ನ ಹಿ ಯುಜ್ಜತಿ ಇಚ್ಛಾಯ ಚ ತಣ್ಹಾಯ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞತ್ತನ್ತಿ। ಯಥಾ ಇದಂ ವಚನಂ ಸಮತ್ಥನಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಇಚ್ಛಾವಿಪರಿಯಾಯೇ ಆಘಾತವತ್ಥೂಸು ಕೋಧೋ ಚ ಉಪನಾಹೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥನಂ ಹೋತಿ, ನ ತಥಾ ಜರಾಮರಣವಿಪರಿಯಾಯೇತಿ ಜರಾಮರಣತಣ್ಹಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞತ್ತಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಇಮಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ।
Imesaṃ dhammānaṃ atthato ekattanti imamevatthaṃ ‘‘na hi yujjatī’’tiādinā vivarati. Taṇhāya adhippāye aparipūramāneti icchitālābhamāha. Tena icchātaṇhānaṃ atthato ekattaṃ vuttaṃ hotīti. Etena na hi yujjati icchāya ca taṇhāya ca atthato aññattanti. Yathā idaṃ vacanaṃ samatthanaṃ hoti, evaṃ icchāvipariyāye āghātavatthūsu kodho ca upanāho ca uppajjatīti idampi samatthanaṃ hoti, na tathā jarāmaraṇavipariyāyeti jarāmaraṇataṇhānaṃ atthato aññattampi samatthitaṃ hotīti etamatthaṃ dasseti ‘‘imāya yuttiyā’’tiādinā.
ಯದಿ ಇಚ್ಛಾತಣ್ಹಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಅನಞ್ಞತ್ತಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಾತಿ? ತತ್ಥ ಪರಿಹಾರಮಾಹ ‘‘ಯಂ ಪನಿದ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ। ತತ್ಥ ಯನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾಪರಾಮಸನಂ। ಅಭಿಲಪಿತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಯಂ ಇದಂ ಅಭಿಲಪನಂ , ಇದಂ ಬಾಹಿರಾನಂ ರೂಪಾದೀನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ, ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ದ್ವೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀತಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಕತೀಹಿ। ಕಾ ಪನ ತಾ ಪಕತಿಯೋತಿ? ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ವಿಸಯಸ್ಸ ಏಸನವಸೇನ ಇಚ್ಛಾ, ಪತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪಾತುಕಾಮತಾವಸೇನ ತಣ್ಹಾ, ಅಯಮೇತಾಸಂ ವಿಸೇಸೋ। ಯದಿಪಿ ಏವಂ, ತಥಾಪಿ ಸಬ್ಬಾ ತಣ್ಹಾ ರೂಪಾದಿವಿಸಯಂ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಗಹಣೇನ ಏಕಸಭಾವಾ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬಾ ಹಿ ತಣ್ಹಾ ಅಜ್ಝೋಸಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣಾ’’ತಿ ಆಹ। ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಯ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ಅಗ್ಗೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Yadi icchātaṇhānaṃ atthato anaññattaṃ, atha kasmā bhagavatā imissā gāthāya dvidhā vuttāti? Tattha parihāramāha ‘‘yaṃ panida’’ntiādinā. Tattha yanti kiriyāparāmasanaṃ. Abhilapitanti vuttaṃ yaṃ idaṃ abhilapanaṃ , idaṃ bāhirānaṃ rūpādīnaṃ vatthūnaṃ ārammaṇavasena, ārammaṇakaraṇavasena vā yojetabbaṃ. Dvīhi dhammehīti dvīhi pakatīhi. Kā pana tā pakatiyoti? Appattassa visayassa esanavasena icchā, pattassa appattassa vā pātukāmatāvasena taṇhā, ayametāsaṃ viseso. Yadipi evaṃ, tathāpi sabbā taṇhā rūpādivisayaṃ gilitvā pariniṭṭhapetvā gahaṇena ekasabhāvā evāti dassento ‘‘sabbā hi taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā’’ti āha. Idāni tamatthaṃ upamāya pakāsento ‘‘sabbo aggī’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
ಅಯಂ ಪನ ನ ಕೇವಲಂ ತಣ್ಹಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಿವಿಸೇಸೇನ ದ್ವೀಹಿ ಏವ ನಾಮೇಹಿ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ಪರಿಯಾಯೇಹೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಇಚ್ಛಾಇತಿಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Ayaṃ pana na kevalaṃ taṇhā ārammaṇe pavattivisesena dvīhi eva nāmehi vuttā, atha kho anekehipi pariyāyehīti dassanatthaṃ ‘‘icchāitipī’’tiādi vuttaṃ.
ತತ್ಥ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ತಾಯ ಆರಮ್ಮಣಾನೀತಿ ಇಚ್ಛಾ। ತಣ್ಹಾಯನಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾ। ಪೀಳಾಜನನತೋ ದುರುದ್ಧಾರಣತೋ ಚ ವಿಸಪೀತಂ ಸಲ್ಲಂ ವಿಯಾತಿ ಸಲ್ಲಂ। ಸನ್ತಾಪನಟ್ಠೇನ ಧೂಪಾಯನಾ। ಆಕಡ್ಢನಟ್ಠೇನ ಸೀಘಸೋತಾ ಸರಿತಾ ವಿಯಾತಿ ಸರಿತಾ, ಅಲ್ಲಟ್ಠೇನ ವಾ ಸರಿತಾ, ‘‘ಸರಿತಾನಿ ಸಿನೇಹಿತಾನಿ ಚ, ಸೋಮನಸ್ಸಾನಿ ಭವನ್ತಿ ಜನ್ತುನೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೪೧) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಅಲ್ಲಾನಿ ಚೇವ ಸಿನಿದ್ಧಾನಿ ಚಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸತ್ತಿಕಾತಿ ವಿಸತಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಟಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಮಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಾಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಕ್ಕತೀತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಂವಾದಿಕಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ । ವಿಸಂಹರತೀತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಮೂಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಫಲಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸಪರಿಭೋಗಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ। ವಿಸತಾ ವಾ ಪನ ಸಾ ತಣ್ಹಾ ರೂಪೇ ಸದ್ದೇ ಗನ್ಧೇ ರಸೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಕುಲೇ ಗಣೇ ವಿಸತಾ ವಿತ್ಥತಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ।
Tattha icchanti tāya ārammaṇānīti icchā. Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā. Pīḷājananato duruddhāraṇato ca visapītaṃ sallaṃ viyāti sallaṃ. Santāpanaṭṭhena dhūpāyanā. Ākaḍḍhanaṭṭhena sīghasotā saritā viyāti saritā, allaṭṭhena vā saritā, ‘‘saritāni sinehitāni ca, somanassāni bhavanti jantuno’’ti (dha. pa. 341) hi vuttaṃ. Allāni ceva siniddhāni cāti ayamettha attho. Visattikāti visatāti visattikā. Visaṭāti visattikā. Visamāti visattikā. Visālāti visattikā. Visakkatīti visattikā. Visaṃvādikāti visattikā . Visaṃharatīti visattikā. Visamūlāti visattikā. Visaphalāti visattikā. Visaparibhogāti visattikā. Visatā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe visatā vitthatāti visattikā.
ಸಿನೇಹನವಸೇನ ಸಿನೇಹೋ। ನಾನಾಗತೀಸು ಕಿಲಮಥುಪ್ಪಾದನೇನ ಕಿಲಮಥೋ। ಪಲಿವೇಠನಟ್ಠೇನ ಲತಾ ವಿಯಾತಿ ಲತಾ। ‘‘ಲತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೪೦) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಮಮನ್ತಿ ಮಞ್ಞನವಸೇನ ಮಞ್ಞನಾ। ದೂರಗತಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಬನ್ಧೋ। ಆಸೀಸನಟ್ಠೇನ ಆಸಾ। ಆರಮ್ಮಣರಸಂ ಪಾತುಕಾಮತಾವಸೇನ ಪಿಪಾಸಾ। ಅಭಿನನ್ದನಟ್ಠೇನ ಅಭಿನನ್ದನಾ। ಇತೀತಿ ಏವಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಿವಿಸೇಸೇನ ಅನೇಕೇಹಿ ನಾಮೇಹಿ ಗಯ್ಹಮಾನಾಪಿ ಸಬ್ಬಾ ತಣ್ಹಾ ಅಜ್ಝೋಸಾನಲಕ್ಖಣೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಮತ್ಥಂ ನಿಗಮೇತಿ।
Sinehanavasena sineho. Nānāgatīsu kilamathuppādanena kilamatho. Paliveṭhanaṭṭhena latā viyāti latā. ‘‘Latā uppajja tiṭṭhatī’’ti (dha. pa. 340) hi vuttaṃ. Mamanti maññanavasena maññanā. Dūragatampi ākaḍḍhitvā bandhanaṭṭhena bandho. Āsīsanaṭṭhena āsā. Ārammaṇarasaṃ pātukāmatāvasena pipāsā. Abhinandanaṭṭhena abhinandanā. Itīti evaṃ ārammaṇe pavattivisesena anekehi nāmehi gayhamānāpi sabbā taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇāti yathāvuttamatthaṃ nigameti.
ಪುನ ತಣ್ಹಾಯ ಅನೇಕೇಹಿ ನಾಮೇಹಿ ಗಹಿತಭಾವಮೇವ ‘‘ಯಥಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉಪಚಯೇನ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ವೇವಚನೇತಿ ವೇವಚನಹಾರವಿಭಙ್ಗೇ। ‘‘ಆಸಾ ಚ ಪಿಹಾ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ (ನೇತ್ತಿ॰ ೩೭; ಪೇಟಕೋ॰ ೧೧) ಅತ್ಥಂ ತತ್ಥೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ಅವಿಗತರಾಗಸ್ಸಾತಿಆದೀಸು ರಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ರಾಗೋ, ಛನ್ದನಟ್ಠೇನ ಛನ್ದೋ, ಪಿಯಾಯನಟ್ಠೇನ ಪೇಮಂ, ಪರಿದಹನಟ್ಠೇನ ಪರಿದಾಹೋತಿ ತಣ್ಹಾವ ವುತ್ತಾ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ತಣ್ಹಾಯೇತಂ ವೇವಚನ’’ನ್ತಿ। ಏವಂ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಏವಂ ಇಚ್ಛಾತಣ್ಹಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಅನಞ್ಞತ್ತಾ ‘‘ತಯೋ ಪಞ್ಹಾ’’ತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಯುಜ್ಜತಿ ಯುತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Puna taṇhāya anekehi nāmehi gahitabhāvameva ‘‘yathā cā’’tiādinā upacayena dasseti. Tattha vevacaneti vevacanahāravibhaṅge. ‘‘Āsā ca pihā’’ti gāthāya (netti. 37; peṭako. 11) atthaṃ tattheva vaṇṇayissāma. Avigatarāgassātiādīsu rañjanaṭṭhena rāgo, chandanaṭṭhena chando, piyāyanaṭṭhena pemaṃ, paridahanaṭṭhena paridāhoti taṇhāva vuttā. Tenevāha – ‘‘taṇhāyetaṃ vevacana’’nti. Evaṃ yujjatīti evaṃ icchātaṇhānaṃ atthato anaññattā ‘‘tayo pañhā’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ yujjati yuttiyā saṅgacchatīti attho.
೨೧. ಏವಂ ‘‘ಕೇನಸ್ಸುಬ್ಭಾಹತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೬೬) ಗಾಥಾಯ ‘‘ತಯೋ ಪಞ್ಹಾ’’ತಿ ಪಞ್ಹತ್ತಯಭಾವೇ ಯುತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತಿಗವೇಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ದುಕ್ಖೂಪಚಾರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ದುಕ್ಖೂಪಚಾರೋತಿ ದುಕ್ಖಪ್ಪವತ್ತಿ। ಕಾಮತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾರಮೂಲಕೋತಿ ಕಾಮತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಸಙ್ಖಾರಹೇತುಕೋತಿ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನಿಬ್ಬಿದೂಪಚಾರೋತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾಪವತ್ತಿ ಕಾಮಾನಂ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಅನಭಿರತಿ ಞಾಣನಿಬ್ಬಿದಾ ಚ। ಕಾಮತಣ್ಹಾಪರಿಕ್ಖಾರಮೂಲಕೋತಿ ಕಾಮತಣ್ಹಾಯ ಪರಿಕ್ಖಾರಭೂತವತ್ಥುಕಾಮಹೇತುಕೋ। ತತ್ಥ ಅನಭಿರತಿಸಙ್ಖಾತಾ ನಿಬ್ಬಿದಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾಪರಿಕ್ಖಾರಮೂಲಿಕಾ, ನ ಞಾಣನಿಬ್ಬಿದಾತಿ ಸಬ್ಬೋ ನಿಬ್ಬಿದೂಪಚಾರೋ ಕಾಮತಣ್ಹಾಪರಿಕ್ಖಾರಮೂಲಕೋತಿ ನ ಪನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಮಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾತಿ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಪಞ್ಹತ್ತಯಭಾವೇ ಯುತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಯಥಾ ಚ ದುಕ್ಖೂಪಚಾರನಿಬ್ಬಿದೂಪಚಾರೇಸು, ಏವಂ ಇಮಾಯ ಯುತ್ತಿಯಾ ಇಮಿನಾ ಯೋಗೇನ ನಯೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ತಂತಂಪಾಳಿಪ್ಪದೇಸೇ ಅನುರೂಪೇಹಿ ಅಞ್ಞಥಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಹೇತೂಹಿ ಯುತ್ತಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾತಿ।
21. Evaṃ ‘‘kenassubbhāhato loko’’ti (saṃ. ni. 1.66) gāthāya ‘‘tayo pañhā’’ti pañhattayabhāve yuttiṃ dassetvā idāni aññehi pakārehi yuttigavesanaṃ dassento ‘‘sabbo dukkhūpacāro’’tiādimāha. Tattha dukkhūpacāroti dukkhappavatti. Kāmataṇhāsaṅkhāramūlakoti kāmataṇhāpaccayasaṅkhārahetukoti yujjatīti adhippāyo. Nibbidūpacāroti nibbidāpavatti kāmānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjamānā anabhirati ñāṇanibbidā ca. Kāmataṇhāparikkhāramūlakoti kāmataṇhāya parikkhārabhūtavatthukāmahetuko. Tattha anabhiratisaṅkhātā nibbidā kāmataṇhāparikkhāramūlikā, na ñāṇanibbidāti sabbo nibbidūpacāro kāmataṇhāparikkhāramūlakoti na pana yujjatīti vuttaṃ. Imāya yuttiyāti nayaṃ dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā pañhattayabhāve yutti vuttā, yathā ca dukkhūpacāranibbidūpacāresu, evaṃ imāya yuttiyā iminā yogena nayena aññamaññehi kāraṇehi taṃtaṃpāḷippadese anurūpehi aññathā aññehi hetūhi yutti gavesitabbāti.
ಇದಾನಿ ತಂ ನಯದಸ್ಸನಂ ಸಂಖಿತ್ತನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹಿ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ರಾಗದೋಸಮೋಹಚರಿತಾನಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅಸುಭಮೇತ್ತಾಪಚ್ಚಯಾಕಾರಕಥಾ ರಾಗಾದಿವಿನಯನತೋ ಸಪ್ಪಾಯಾತಿ ಅಯಂ ಸಾಸನಯುತ್ತಿ। ಏವಮವಟ್ಠಿತೇ ಯದಿ ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ದೇಸೇಯ್ಯ, ಸಾ ದೇಸನಾ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ಅಸಪ್ಪಾಯಭಾವತೋ। ತಥಾ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾದಯೋತಿ। ನನು ಚ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾದಯೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ನ ದೇಸನಾಯಾತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಇಧ ಪನ ರಾಗಚರಿತೋತಿ ತಿಬ್ಬಕಿಲೇಸೋ ರಾಗಚರಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಭಾವನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ। ಯಸ್ಸ ಚ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಭಾವನಾ ಸಮಿಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಗರುತರಾ ಅಸುಭದೇಸನಾ ಸಪ್ಪಾಯಾ, ಯಸ್ಸ ಗರುತರಾ ಅಸುಭದೇಸನಾ ಸಪ್ಪಾಯಾ, ನ ತಸ್ಸ ಮನ್ದಕಿಲೇಸಸ್ಸ ವಿಯ ಲಹುಕತರಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸುಖಂ ವಾ ಪಟಿಪದಂ…ಪೇ॰… ದೇಸೇಯ್ಯ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಅತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಯುತ್ತಪರಿಹಾರೇನ ಯುತ್ತಿಸಮಧಿಗಮೋತಿ ಯುತ್ತಿವಿಚಾರಣಾಯ ಅಯುತ್ತಿಪಿ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯದಿ ಹಿ…ಪೇ॰… ನ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾ’’ತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಂ ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿಆದಿ ಯುತ್ತಿಹಾರಯೋಜನಾಯ ನಯದಸ್ಸನಮೇವ।
Idāni taṃ nayadassanaṃ saṃkhittanti vitthārato vibhajitvā dassetuṃ ‘‘yathā hi bhagavā’’tiādi āraddhaṃ. Tatthāyaṃ saṅkhepattho – rāgadosamohacaritānaṃ yathākkamaṃ asubhamettāpaccayākārakathā rāgādivinayanato sappāyāti ayaṃ sāsanayutti. Evamavaṭṭhite yadi rāgacaritassa mettācetovimuttiṃ deseyya, sā desanā na yujjati asappāyabhāvato. Tathā sukhāpaṭipadādayoti. Nanu ca sukhāpaṭipadādayo paṭipattiyā sambhavanti, na desanāyāti? Saccametaṃ, idha pana rāgacaritoti tibbakileso rāgacaritoti adhippeto. Tassa dukkhāya paṭipadāya bhāvanā samijjhati. Yassa ca dukkhāya paṭipadāya bhāvanā samijjhati, tassa garutarā asubhadesanā sappāyā, yassa garutarā asubhadesanā sappāyā, na tassa mandakilesassa viya lahukatarāti imamatthaṃ dassento āha – ‘‘sukhaṃ vā paṭipadaṃ…pe… deseyya na yujjati desanā’’ti. Iminā nayena sesapadesupi yathāsambhavaṃ attho vattabbo. Ettha ca ayuttaparihārena yuttisamadhigamoti yuttivicāraṇāya ayuttipi gavesitabbāti vuttaṃ – ‘‘yadi hi…pe… na yujjati desanā’’ti. Sesesupi eseva nayo. Evaṃ yaṃ kiñcītiādi yuttihārayojanāya nayadassanameva.
ತತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ। ಅನುಲೋಮಪ್ಪಹಾನನ್ತಿ ಪಹಾನಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ, ಪಹಾನಸಮತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುತ್ತೇ ಅನವಸೇಸಾನಂ ಪದತ್ಥಾನಂ ಅನುಪದವಿಚಾರಣಾ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ, ವಿಚಯಹಾರಸಂವಣ್ಣನಾಯ ನಿದ್ಧಾರಿತೇಸು ಅತ್ಥೇಸು ಯುತ್ತಿಗವೇಸನಂ ಸುಕರನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಸಬ್ಬಂ ತಂ ವಿಚಯೇನ ಹಾರೇನ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಯುತ್ತಿಹಾರೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಯಾವತಿಕಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಭೂಮೀತಿ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಯಂ ಞಾಣಂ ಯಂ ಪಟಿಭಾನಂ, ತಸ್ಸ ಯತ್ತಕೋ ವಿಸಯೋ, ತತ್ತಕೋ ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಚಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅನನ್ತನಯೋ ಸಮನ್ತಭದ್ದಕೋ ವಿಮದ್ದಕ್ಖಮೋ ವಿಚಿತ್ತದೇಸನೋ ಚ ಸದ್ಧಮ್ಮೋತಿ।
Tattha evanti iminā nayena. Yaṃ kiñcīti aññampi yaṃ kiñci. Anulomappahānanti pahānassa anurūpaṃ, pahānasamatthanti attho. Sutte anavasesānaṃ padatthānaṃ anupadavicāraṇā vicayo hāro, vicayahārasaṃvaṇṇanāya niddhāritesu atthesu yuttigavesanaṃ sukaranti āha – ‘‘sabbaṃ taṃ vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojetabba’’nti. Yāvatikā ñāṇassa bhūmīti saṃvaṇṇentassa ācariyassa yaṃ ñāṇaṃ yaṃ paṭibhānaṃ, tassa yattako visayo, tattako yuttihāravicāroti attho. Taṃ kissa hetu? Anantanayo samantabhaddako vimaddakkhamo vicittadesano ca saddhammoti.
ಏವಂ ನಯದಸ್ಸನವಸೇನೇವ ಯುತ್ತಿಹಾರಯೋಜನಾ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಫಲಸಮಾಪತ್ತಿನವಾನುಪುಬ್ಬಸಮಾಪತ್ತಿವಸಿಭಾವೇಹಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರಿಸ್ಸ ಸತೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರಿಸ್ಸಾತಿ ಮೇತ್ತಾವಿಹಾರಲಾಭಿನೋ। ಸತೋತಿ ಸಮಾನಸ್ಸ, ತಥಾಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ಯಾಪಾದೋತಿ ಪದೋಸೋ। ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಸ್ಸತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಪವತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಠಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾತಿ ಬ್ಯಾಪಾದಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಮೇತ್ತಾಯ ತಾದಿಸೀ ಕಥಾ ನ ಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಪಹಾನಂ ಅಬ್ಭತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಕಾರಣತೋ ಏವ ಅಯಂ ಕಥಾ ಯುತ್ತಾತಿ। ಸೇಸವಾರೇಸುಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅನುತ್ತಾನಂ ಏವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ।
Evaṃ nayadassanavaseneva yuttihārayojanā dassitāti taṃ brahmavihāraphalasamāpattinavānupubbasamāpattivasibhāvehi vibhajitvā dassetuṃ ‘‘mettāvihārissa sato’’tiādi āraddhaṃ. Tattha mettāvihārissāti mettāvihāralābhino. Satoti samānassa, tathābhūtassāti attho. Byāpādoti padoso. Cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti cittaṃ abhibhavissati. Yasmā pana kusalākusalānaṃ dhammānaṃ apubbaṃ acarimaṃ pavatti nāma natthi, tasmā samāpattito vuṭṭhānassa aparabhāgeti dassanatthaṃ ‘‘ṭhassatī’’ti vuttaṃ. Na yujjati desanāti byāpādapaṭipakkhattā mettāya tādisī kathā na yuttāti attho. Byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanāti yathāvuttakāraṇato eva ayaṃ kathā yuttāti. Sesavāresupi imināva nayena attho veditabbo. Anuttānaṃ eva vaṇṇayissāma.
ಅನಿಮಿತ್ತವಿಹಾರಿಸ್ಸಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಮುಖೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರಸ್ಸ। ನಿಮಿತ್ತಾನುಸಾರೀತಿ ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಾನುಸಾರೀ। ತೇನ ತೇನೇವಾತಿ ನಿಚ್ಚಾದೀಸು ಯಂ ಯಂ ಪಹೀನಂ, ತೇನ ತೇನೇವ ನಿಮಿತ್ತೇನ। ಅಸ್ಮೀತಿ ವಿಗತನ್ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ದಿಟ್ಠಿಮಾನವಸೇನ ಯಂ ಅಸ್ಮೀತಿ ಮಞ್ಞಿತಂ, ತಂ ವಿಗತಂ। ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿವರತಿ ‘‘ಅಯಮಹಮಸ್ಮೀತಿ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲನ್ತಿ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸಾಪಿ ಕಥಂ ಕಥನ್ತಿ ಪವತ್ತಿಸಬ್ಭಾವತೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಪದೇನ ವಿಸೇಸಿತಂ। ನ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಭಾವತೋ ನ ಯುತ್ತಾಯಂ ಕಥಾ।
Animittavihārissāti aniccānupassanāmukhena paṭiladdhaphalasamāpattivihārassa. Nimittānusārīti saṅkhāranimittānusārī. Tena tenevāti niccādīsu yaṃ yaṃ pahīnaṃ, tena teneva nimittena. Asmīti vigatanti pañcasu upādānakkhandhesu diṭṭhimānavasena yaṃ asmīti maññitaṃ, taṃ vigataṃ. Tamevatthaṃ vivarati ‘‘ayamahamasmīti na samanupassāmī’’ti. Vicikicchākathaṃkathāsallanti vinayakukkuccassāpi kathaṃ kathanti pavattisabbhāvato vicikicchāpadena visesitaṃ. Na yujjati desanāti vicikicchāya pahānekaṭṭhabhāvato na yuttāyaṃ kathā.
ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಙ್ಗಿನೋ। ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾ ವಿಸೇಸಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಯಸ್ಮಾ ನೀವರಣೇಸು ಅಪ್ಪಹೀನೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಉಪಚಾರಮ್ಪಿ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಗೇವ ಝಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾ ವಿಸೇಸಾಯ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ನ ಯುತ್ತಾಯಂ ಕಥಾ। ಯಥಾಲದ್ಧಸ್ಸ ಪನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ ದೇಸನಾ ಯುತ್ತಾ ಕಥಾತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅವಿತಕ್ಕಸಹಗತಾ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾ ನಾಮ ಸಹ ಉಪಚಾರೇನ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಧಮ್ಮಾ, ಆರಮ್ಮಣಕರಣತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಸಹಗತ-ಸದ್ದೋ। ಹಾನಾಯಾತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನತೋ ಪರಿಹಾನಾಯ। ವಿಸೇಸಾಯಾತಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾಯ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಹಾನನ್ತಿ, ವಿಸೇಸೋತಿ ಚ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಸಹಗತಾತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಧಮ್ಮಾ, ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಾ ಏವ ವಾ। ಉಪೇಕ್ಖಾಸುಖಸಹಗತಾತಿ ಉಪಚಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಧಮ್ಮಾ, ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾ ಹಿ ಇಧ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಪೀತಿಸುಖಸಹಗತಾತಿ ಸಹ ಉಪಚಾರೇನ ತತಿಯಜ್ಝಾನಧಮ್ಮಾ। ಉಪೇಕ್ಖಾಸತಿಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸಹಗತಾತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಧಮ್ಮಾ।
Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassāti paṭhamajjhānasamaṅgino. Kāmarāgabyāpādā visesāya saṃvattantīti na yujjatīti yasmā nīvaraṇesu appahīnesu paṭhamajjhānassa upacārampi na sampajjati, pageva jhānaṃ, tasmā kāmarāgabyāpādā visesāya dutiyajjhānāya saṃvattantīti na yuttāyaṃ kathā. Yathāladdhassa pana paṭhamajjhānassa kāmarāgabyāpādā pariyuṭṭhānappattā hānāya saṃvattantīti yujjati desanā yuttā kathāti, evaṃ sabbattha yojetabbaṃ. Avitakkasahagatā saññāmanasikārā nāma saha upacārena dutiyajjhānadhammā, ārammaṇakaraṇattho hettha sahagata-saddo. Hānāyāti paṭhamajjhānato parihānāya. Visesāyāti dutiyajjhānāya. Iminā nayena tattha tattha hānanti, visesoti ca vuttadhammā veditabbā. Vitakkavicārasahagatāti paṭhamajjhānadhammā, kāmāvacaradhammā eva vā. Upekkhāsukhasahagatāti upacārena saddhiṃ dutiyajjhānadhammā, tatramajjhattupekkhā hi idha upekkhāti adhippetā. Pītisukhasahagatāti saha upacārena tatiyajjhānadhammā. Upekkhāsatipārisuddhisahagatāti catutthajjhānadhammā.
ಸಞ್ಞೂಪಚಾರಾತಿ ಪಟುಸಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಾ ಏವ ಯೇ ಕೇಚಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ, ‘‘ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಧಮ್ಮಾ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಸಹಗತಾತಿ ‘‘ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮವಸೇನ ಪವತ್ತಧಮ್ಮಾ। ತೇ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿತುಂ, ನ ತತೋ ಪರಿಹೀನೇನ, ತಸ್ಮಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ನ ಯುತ್ತಾ ಕಥಾ। ವಿಸೇಸಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ಪನ ಯುತ್ತಾ ಕಥಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಹಾನಾಯ…ಪೇ॰… ದೇಸನಾ’’ತಿ। ಕಲ್ಲತಾಪರಿಚಿತನ್ತಿ ಸಮತ್ಥಭಾವೇನ ಪರಿಚಿತಂ, ಯಥಾವುತ್ತಸಮಾಪತ್ತೀಸು ವಸಿಭಾವೇನ ಪರಿಚಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಖಮತೀ’’ತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
Saññūpacārāti paṭusaññākiccaṃ karontā eva ye keci cittuppādā, ‘‘ākiñcaññāyatanadhammā’’tipi vadanti. Saññāvedayitanirodhasahagatāti ‘‘saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharissāmī’’ti tassa parikammavasena pavattadhammā. Te pana yasmā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyaṃ ṭhiteneva sakkā saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharituṃ, na tato parihīnena, tasmā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā hānāya saṃvattantīti na yuttā kathā. Visesāya saṃvattantīti pana yuttā kathāti āha – ‘‘hānāya…pe… desanā’’ti. Kallatāparicitanti samatthabhāvena paricitaṃ, yathāvuttasamāpattīsu vasibhāvena paricitanti attho. Tenevāha – ‘‘abhinīhāraṃ khamatī’’ti. Sesaṃ sabbaṃ uttānameva.
ಅಪಿ ಚೇತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೂಲಸಞ್ಞಾಮುಖೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಪಟಿಕ್ಕೂಲಸಞ್ಞಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಮಾಧಿಮುಖೇನ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಮುಖೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮತಾಮುಖೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಉಭಯಪಕ್ಖಸನ್ತೀರಣಮುಖೇನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಸಮುಪೇಕ್ಖನಮುಖೇನ ಸಮ್ಮೋಹೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅತ್ತಞ್ಞುತಾಮುಖೇನ ಅತ್ತನಿ ಅಪರಿಭವನೇ ಮಾನೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ವೀಮಂಸಾಮುಖೇನ ಹೇತುಪತಿರೂಪಕಪರಿಗ್ಗಹೇನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ವಿರತ್ತತಾಪತಿರೂಪಕೇನ ಸತ್ತೇಸು ಅದಯಾಪನ್ನತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅನುಞ್ಞಾತಪಟಿಸೇವನಪತಿರೂಪತಾಯ ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪತಿರೂಪತಾಯ ಅಸಂವಿಭಾಗಸೀಲತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಂವಿಭಾಗಸೀಲತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಮಿಚ್ಛಾಜೀವೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅಸಂಸಗ್ಗವಿಹಾರಿತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಅಸಙ್ಗಹಸೀಲತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಙ್ಗಹಸೀಲತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಅನನುಲೋಮಿಕಸಂಸಗ್ಗೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಪಿಸುಣವಾಚಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅಪಿಸುಣವಾದಿತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಅನತ್ಥಕಾಮತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಪಿಯವಾದಿತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಚಾಟುಕಮ್ಯತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಮಿತಭಾಣಿತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಅಸಮ್ಮೋದನಸೀಲತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಮ್ಮೋದನಸೀಲತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಮಾಯಾ ಸಾಠೇಯ್ಯಞ್ಚ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದಿತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಫರುಸವಾಚತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಪಾಪಗರಹಿತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಪರವಜ್ಜಾನುಪಸ್ಸಿತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಕುಲಾನುದ್ಧಯತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಕುಲಮಚ್ಛರಿಯಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಆವಾಸಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಾಮತಾಮುಖೇನ ಆವಾಸಮಚ್ಛರಿಯಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಧಮ್ಮಪರಿಬನ್ಧಪರಿಹರಣಮುಖೇನ ಧಮ್ಮಮಚ್ಛರಿಯಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಧಮ್ಮದೇಸನಾಭಿರತಿಮುಖೇನ ಭಸ್ಸಾರಾಮತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅಫರುಸವಾಚತಾಗಣಾನುಗ್ಗಹಕರಣಮುಖೇನ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಪುಞ್ಞಕಾಮತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಕಮ್ಮಾರಾಮತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಂವೇಗಪತಿರೂಪೇನ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾಪೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸದ್ಧಾಲುತಾಪತಿರೂಪತಾಯ ಅಪರಿಕ್ಖತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ವೀಮಂಸನಾಪತಿರೂಪೇನ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಪತಿರೂಪೇನ ಗರೂನಂ ಅನುಸಾಸನಿಯಾ ಅಪ್ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹಿತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಧಮ್ಮಾಧಿಪತೇಯ್ಯಪತಿರೂಪೇನ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಅಗಾರವಂ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಲೋಕಾಧಿಪತೇಯ್ಯಪತಿರೂಪೇನ ಅತ್ತನಿ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಪರಿಭವೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಮೇತ್ತಾಯನಾಮುಖೇನ ರಾಗೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಕರುಣಾಯನಾಪತಿರೂಪೇನ ಸೋಕೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಮುದಿತಾವಿಹಾರಪತಿರೂಪೇನ ಪಹಾಸೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಉಪೇಕ್ಖಾವಿಹಾರಪತಿರೂಪೇನ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಕ್ಖಿತ್ತಛನ್ದತಾ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಆಗಮಪತಿರೂಪಕಅಧಿಗಮಪತಿರೂಪಕಾದೀನಮ್ಪಿ ತಥಾ ತಥಾ ವಞ್ಚನಸಭಾವೋ ಯುತ್ತಿತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಆಗಮಾನುಸಾರೇನ ಯುತ್ತಿಗವೇಸನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ।
Api cettha appaṭikkūlasaññāmukhena kāmacchando vañcetīti yujjati. Paṭikkūlasaññāpatirūpatāya byāpādo vañcetīti yujjati. Samādhimukhena thinamiddhaṃ vañcetīti yujjati. Vīriyārambhamukhena uddhaccaṃ vañcetīti yujjati. Sikkhākāmatāmukhena kukkuccaṃ vañcetīti yujjati. Ubhayapakkhasantīraṇamukhena vicikicchā vañcetīti yujjati. Iṭṭhāniṭṭhasamupekkhanamukhena sammoho vañcetīti yujjati. Attaññutāmukhena attani aparibhavane māno vañcetīti yujjati. Vīmaṃsāmukhena hetupatirūpakapariggahena micchādiṭṭhi vañcetīti yujjati. Virattatāpatirūpakena sattesu adayāpannatā vañcetīti yujjati. Anuññātapaṭisevanapatirūpatāya kāmasukhallikānuyogo vañcetīti yujjati. Ājīvapārisuddhipatirūpatāya asaṃvibhāgasīlatā vañcetīti yujjati. Saṃvibhāgasīlatāpatirūpatāya micchājīvo vañcetīti yujjati. Asaṃsaggavihāritāpatirūpatāya asaṅgahasīlatā vañcetīti yujjati. Saṅgahasīlatāpatirūpatāya ananulomikasaṃsaggo vañcetīti yujjati. Saccavāditāpatirūpatāya pisuṇavācā vañcetīti yujjati. Apisuṇavāditāpatirūpatāya anatthakāmatā vañcetīti yujjati. Piyavāditāpatirūpatāya cāṭukamyatā vañcetīti yujjati. Mitabhāṇitāpatirūpatāya asammodanasīlatā vañcetīti yujjati. Sammodanasīlatāpatirūpatāya māyā sāṭheyyañca vañcetīti yujjati. Niggayhavāditāpatirūpatāya pharusavācatā vañcetīti yujjati. Pāpagarahitāpatirūpatāya paravajjānupassitā vañcetīti yujjati. Kulānuddhayatāpatirūpatāya kulamacchariyaṃ vañcetīti yujjati. Āvāsaciraṭṭhitikāmatāmukhena āvāsamacchariyaṃ vañcetīti yujjati. Dhammaparibandhapariharaṇamukhena dhammamacchariyaṃ vañcetīti yujjati. Dhammadesanābhiratimukhena bhassārāmatā vañcetīti yujjati. Apharusavācatāgaṇānuggahakaraṇamukhena saṅgaṇikārāmatā vañcetīti yujjati. Puññakāmatāpatirūpatāya kammārāmatā vañcetīti yujjati. Saṃvegapatirūpena cittasantāpo vañcetīti yujjati. Saddhālutāpatirūpatāya aparikkhatā vañcetīti yujjati. Vīmaṃsanāpatirūpena assaddhiyaṃ vañcetīti yujjati. Attādhipateyyapatirūpena garūnaṃ anusāsaniyā appadakkhiṇaggāhitā vañcetīti yujjati. Dhammādhipateyyapatirūpena sabrahmacārīsu agāravaṃ vañcetīti yujjati. Lokādhipateyyapatirūpena attani dhamme ca paribhavo vañcetīti yujjati. Mettāyanāmukhena rāgo vañcetīti yujjati. Karuṇāyanāpatirūpena soko vañcetīti yujjati. Muditāvihārapatirūpena pahāso vañcetīti yujjati. Upekkhāvihārapatirūpena kusalesu dhammesu nikkhittachandatā vañcetīti yujjati. Evaṃ āgamapatirūpakaadhigamapatirūpakādīnampi tathā tathā vañcanasabhāvo yuttito veditabbo. Evaṃ āgamānusārena yuttigavesanā kātabbāti.
ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 3. Yuttihāravibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 3. Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೩. ಯುತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 3. Yuttihāravibhaṅgavibhāvanā
