Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཨཊྛཀཐཱ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
༣. ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
3. Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā
༡༨. ཏཏྠ ཀཏམོ ཡུཏྟིཧཱརོཏིཨཱདི ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒོ། ཏཏྠ ཀིཾ ཡོཛཡཏཱིཏི ཡུཏྟིཧཱརསྶ ཝིསཡཾ པུཙྪཏི། ཀོ པནེཏསྶ ཝིསཡོ? ཨཏཐཱཀཱརེན གཡ྄ཧམཱནཱ སུཏྟཏྠཱ ཝིསཡོ, ཏེ ཧི ཏེན སཱཏིསཡཾ ཡཱཐཱཝཏོ ཡུཏྟིནིདྡྷཱརཎེན ཡོཛེཏབྦཱ། ཨིཏརེསུཔི ཨཡཾ ཧཱརོ ཨིཙྪིཏོ ཨེཝ། ཏཾ པན བྷཱུཏཀཐནམཏྟཾ ཧོཏི། ཡསྨཱ པནཱཡཾ ཡུཏྟིགཝེསནཱ ནཱམ ན མཧཱཔདེསེན ཝིནཱ, ཏསྨཱ ཡུཏྟིཧཱརཾ ཝིབྷཛནྟོ ཏསྶ ལཀྑཎཾ ཏཱཝ ཨུཔདིསིཏུཾ ‘‘ཙཏྟཱརོ མཧཱཔདེསཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ།
18.Tatthakatamo yuttihārotiādi yuttihāravibhaṅgo. Tattha kiṃ yojayatīti yuttihārassa visayaṃ pucchati. Ko panetassa visayo? Atathākārena gayhamānā suttatthā visayo, te hi tena sātisayaṃ yāthāvato yuttiniddhāraṇena yojetabbā. Itaresupi ayaṃ hāro icchito eva. Taṃ pana bhūtakathanamattaṃ hoti. Yasmā panāyaṃ yuttigavesanā nāma na mahāpadesena vinā, tasmā yuttihāraṃ vibhajanto tassa lakkhaṇaṃ tāva upadisituṃ ‘‘cattāro mahāpadesā’’tiādimāha.
ཏཏྠ མཧཱཔདེསཱཏི མཧཱཨཔདེསཱ, བུདྡྷཱདཡོ མཧནྟེ ཨཔདིསིཏྭཱ ཝུཏྟཱནི མཧཱཀཱརཎཱནཱིཏི ཨཏྠོ། ཨཐ ཝཱ མཧཱཔདེསཱཏི མཧཱཨོཀཱསཱ, མཧནྟཱནི དྷམྨསྶ པཏིཊྛཱནཱནཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཏཏྲཱཡཾ ཝཙནཏྠོ – ཨཔདིསྶཏཱིཏི ཨཔདེསོ, བུདྡྷོ ཨཔདེསོ ཨེཏསྶཱཏི བུདྡྷཱཔདེསོ། ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི། ‘‘སམྨུཁཱ མེཏཾ བྷགཝཏོ སུཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཀེནཙི ཨཱབྷཏསྶ གནྠསྶ དྷམྨོཏི ཝཱ ཨདྷམྨོཏི ཝཱ ཝིནིཙྪཡནེ ཀཱརཎཾ། ཀིཾ པན ཏནྟི? ཏསྶ ཏཐཱ ཨཱབྷཏསྶ སུཏྟོཏརཎཱདི ཨེཝ། ཡདི ཨེཝཾ ཀཐཾ ཙཏྟཱརོཏི? ཨཔདིསིཏཔྤབྷེདཏོ། དྷམྨསྶ ཧི དྭེ སམྤདཱཡོ བྷགཝཱ སཱཝཀཱ ཙ། ཏེསུ སཱཝཀཱ སངྒྷགཎཔུགྒལཝསེན ཏིཝིདྷཱ། ‘‘ཨེཝམམུམྷཱ མཡཱཡཾ དྷམྨོ པཊིགྒཧིཏོ’’ཏི ཨཔདིསིཏབྦཱནཾ བྷེདེན ཙཏྟཱརོ། ཏེནཱཧ – ‘‘བུདྡྷཱཔདེསོ…པེ॰… ཨེཀཏྠེརཱཔདེསོ’’ཏི། ཏཱནི པདབྱཉྫནཱནཱིཏི ཀེནཙི ཨཱབྷཏསུཏྟསྶ པདཱནི བྱཉྫནཱནི ཙ, ཨཏྠཔདཱནི ཙེཝ བྱཉྫནཔདཱནི ཙཱཏི ཨཏྠོ། སཾཝཎྞཀེན ཝཱ སཾཝཎྞནཱཝསེན ཨཱཧརིཡམཱནཱནི པདབྱཉྫནཱནི། སུཏྟེ ཨོཏཱརཡིཏབྦཱནཱིཏི སུཏྟེ ཨནུཔྤཝེསིཏབྦཱནི། སནྡསྶཡིཏབྦཱནཱིཏི སཾསནྡེཏབྦཱནི། ཨུཔནིཀྑིཔིཏབྦཱནཱིཏི པཀྑིཔིཏབྦཱནི།
Tattha mahāpadesāti mahāapadesā, buddhādayo mahante apadisitvā vuttāni mahākāraṇānīti attho. Atha vā mahāpadesāti mahāokāsā, mahantāni dhammassa patiṭṭhānānīti vuttaṃ hoti. Tatrāyaṃ vacanattho – apadissatīti apadeso, buddho apadeso etassāti buddhāpadeso. Esa nayo sesesupi. ‘‘Sammukhā metaṃ bhagavato suta’’ntiādinā kenaci ābhatassa ganthassa dhammoti vā adhammoti vā vinicchayane kāraṇaṃ. Kiṃ pana tanti? Tassa tathā ābhatassa suttotaraṇādi eva. Yadi evaṃ kathaṃ cattāroti? Apadisitappabhedato. Dhammassa hi dve sampadāyo bhagavā sāvakā ca. Tesu sāvakā saṅghagaṇapuggalavasena tividhā. ‘‘Evamamumhā mayāyaṃ dhammo paṭiggahito’’ti apadisitabbānaṃ bhedena cattāro. Tenāha – ‘‘buddhāpadeso…pe… ekattherāpadeso’’ti. Tāni padabyañjanānīti kenaci ābhatasuttassa padāni byañjanāni ca, atthapadāni ceva byañjanapadāni cāti attho. Saṃvaṇṇakena vā saṃvaṇṇanāvasena āhariyamānāni padabyañjanāni. Sutte otārayitabbānīti sutte anuppavesitabbāni. Sandassayitabbānīti saṃsandetabbāni. Upanikkhipitabbānīti pakkhipitabbāni.
སུཏྟཱདཱིནི དསྶེཏུཾ ‘‘ཀཏམསྨི’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཡསྨཱ བྷགཝཏོ ཝཙནཾ ཨེཀགཱཐཱམཏྟམྤི སཙྩཝིནིམུཏྟཾ ནཏྠི, ཏསྨཱ སུཏྟེཏི པདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏཱུསུ ཨརིཡསཙྩེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན ཏཱིཎི པིཊཀཱནི སུཏྟནྟི ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཨིམིནཱ ནེཏྟིཝཙནེན ཨཉྙདཏྠུ སཾསནྡཏི ཙེཝ སམེཏི ཙཱཏི དཊྛབྦཾ། ཡཱཝདེཝ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནཏྠཱ བྷགཝཏོ དེསནཱ, སཱ ཨེཀནྟེན རཱགཱདིཀིལེསཝཱུཔསམཾ ཝདཏཱིཏི ཝིནཡེཏིཔདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘རཱགཝིནཡེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཝིནཡོཏི ཧི ཀཱརཎཾ རཱགཱདིཝཱུཔསམནིམིཏྟཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏཾ། ཡཐཱཧ –
Suttādīni dassetuṃ ‘‘katamasmi’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yasmā bhagavato vacanaṃ ekagāthāmattampi saccavinimuttaṃ natthi, tasmā sutteti padassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘catūsu ariyasaccesū’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana tīṇi piṭakāni suttanti vuttaṃ, taṃ iminā nettivacanena aññadatthu saṃsandati ceva sameti cāti daṭṭhabbaṃ. Yāvadeva anupādāparinibbānatthā bhagavato desanā, sā ekantena rāgādikilesavūpasamaṃ vadatīti vinayetipadassa atthaṃ dassento ‘‘rāgavinaye’’tiādimāha. Vinayoti hi kāraṇaṃ rāgādivūpasamanimittaṃ idhādhippetaṃ. Yathāha –
‘‘ཡེ ཁོ ཏྭཾ, གོཏམི, དྷམྨེ ཛཱནེཡྻཱསི, ཨིམེ དྷམྨཱ སརཱགཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཝིརཱགཱཡ, སཉྙོགཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཝིསཉྙོགཱཡ, ཨཱཙཡཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཨཔཙཡཱཡ, མཧིཙྪཏཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཨཔྤིཙྪཏཱཡ, ཨསནྟུཊྛིཡཱ སཾཝཏྟནྟི ནོ སནྟུཊྛིཡཱ, སངྒཎིཀཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ པཝིཝེཀཱཡ, ཀོསཛྫཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཝཱིརིཡཱརམྦྷཱཡ, དུབྦྷརཏཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ སུབྷརཏཱཡ, ཨེཀཾསེན གོཏམི དྷཱརེཡྻཱསི ‘ནེསོ དྷམྨོ, ནེསོ ཝིནཡོ, ནེཏཾ སཏྠུསཱསན’ནྟི། ཡེ ཙ ཁོ ཏྭཾ, གོཏམི, དྷམྨེ ཛཱནེཡྻཱསི ཨིམེ དྷམྨཱ ཝིརཱགཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ སརཱགཱཡ, ཝིསཉྙོགཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ སཉྙོགཱཡ, ཨཔཙཡཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཨཱཙཡཱཡ, ཨཔྤིཙྪཏཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ མཧིཙྪཏཱཡ, སནྟུཊྛིཡཱ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཨསནྟུཊྛིཡཱ པཝིཝེཀཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ སངྒཎིཀཱཡ, ཝཱིརིཡཱརམྦྷཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ ཀོསཛྫཱཡ, སུབྷརཏཱཡ སཾཝཏྟནྟི ནོ དུབྦྷརཏཱཡ, ཨེཀཾསེན གོཏམི དྷཱརེཡྻཱསི ‘ཨེསོ དྷམྨོ, ཨེསོ ཝིནཡོ, ཨེཏཾ སཏྠུསཱསན’’’ནྟི (ཙཱུལ༹ཝ॰ ༤༠༦)།
‘‘Ye kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā sarāgāya saṃvattanti no virāgāya, saññogāya saṃvattanti no visaññogāya, ācayāya saṃvattanti no apacayāya, mahicchatāya saṃvattanti no appicchatāya, asantuṭṭhiyā saṃvattanti no santuṭṭhiyā, saṅgaṇikāya saṃvattanti no pavivekāya, kosajjāya saṃvattanti no vīriyārambhāya, dubbharatāya saṃvattanti no subharatāya, ekaṃsena gotami dhāreyyāsi ‘neso dhammo, neso vinayo, netaṃ satthusāsana’nti. Ye ca kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi ime dhammā virāgāya saṃvattanti no sarāgāya, visaññogāya saṃvattanti no saññogāya, apacayāya saṃvattanti no ācayāya, appicchatāya saṃvattanti no mahicchatāya, santuṭṭhiyā saṃvattanti no asantuṭṭhiyā pavivekāya saṃvattanti no saṅgaṇikāya, vīriyārambhāya saṃvattanti no kosajjāya, subharatāya saṃvattanti no dubbharatāya, ekaṃsena gotami dhāreyyāsi ‘eso dhammo, eso vinayo, etaṃ satthusāsana’’’nti (cūḷava. 406).
དྷམྨཏཱཡནྟིཔདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པཊིཙྩསམུཔྤཱདེ’’ཏི ཝུཏྟཾ། པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ ཧི ཋིཏཱཝ སཱ དྷཱཏུ དྷམྨཊྛིཏཏཱ དྷམྨནིཡཱམཏཱཏི (ཨ॰ ནི॰ ༣.༡༣༧) ཝུཏྟོ། ‘‘དྷམྨཏཱཡཾ ཨུཔནིཀྑིཔིཏབྦཱནཱི’’ཏི ཨིདཾ པཱལི༹ཡཾ ནཏྠི, ཨཏྠདསྶནཝསེན པན ཨིདྷ ཝུཏྟནྟི དཊྛབྦཾ། ཨེཏྠ ཙ པཝཏྟིཾ ནིཝཏྟིཾ ཏདུཔཱཡཉྩ བཱདྷཀཱདིབྷཱཝེ ནིཡཏཾ པརིདཱིཔེནྟོ སུཏྟེ ཨོཏརཏི ནཱམ། ཨེཀནྟེན རཱགཱདིཀིལེསཝིནཡཾ ཝདནྟོ ཝིནཡེ སནྡིསྶཏི ནཱམ། ཏཐཱ སསྶཏཾ ཨུཙྪེདཉྩ ཝཛྫེཏྭཱ ཨེཀཏྟནཡཱདིཔརིདཱིཔནེན སབྷཱཝདྷམྨཱནཾ པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣབྷཱཝཾ ཝིབྷཱཝེནྟོ དྷམྨཏཾ ན ཝིལོམེཏི ནཱམ།
Dhammatāyantipadassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘paṭiccasamuppāde’’ti vuttaṃ. Paṭiccasamuppādo hi ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatāti (a. ni. 3.137) vutto. ‘‘Dhammatāyaṃ upanikkhipitabbānī’’ti idaṃ pāḷiyaṃ natthi, atthadassanavasena pana idha vuttanti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca pavattiṃ nivattiṃ tadupāyañca bādhakādibhāve niyataṃ paridīpento sutte otarati nāma. Ekantena rāgādikilesavinayaṃ vadanto vinaye sandissati nāma. Tathā sassataṃ ucchedañca vajjetvā ekattanayādiparidīpanena sabhāvadhammānaṃ paccayapaccayuppannabhāvaṃ vibhāvento dhammataṃ na vilometi nāma.
ཨེཝཾཝིདྷོ ཙ ཀཱམཱསཝཱདིཀཾ ཨཱསཝཾ ན ཨུཔྤཱདེཏཱིཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཡདི ཙཏཱུསུ ཨརིཡསཙྩེསཱུ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ནནུ ཙ ཨནུལོམཏོ པཊིཙྩསམུཔྤཱདོ པཝཏྟི, པཊིལོམཏོ ནིཝཏྟཱིཏི སོ ཙཏྟཱརི ཨརིཡསཙྩཱནི ཨནུཔཝིཊྛོ ཀསྨཱ ཨིདྷ ཝིསུཾ གཧིཏོཏི? སཙྩམེཏཾ། ཨིདྷ པན ཝིསུཾ གཧཎཾ དྷམྨཱནཾ པཙྩཡཱཡཏྟཝུཏྟིདསྶནེན ཨནིཙྩཔཙྩཡལཀྑཎཾ ཨསམཏྠཔཙྩཡལཀྑཎཾ ནིརཱིཧཔཙྩཡལཀྑཎཉྩ ཝིབྷཱཝེཏྭཱ ཏེསཾ ཨུདཡཝནྟཏཱ ཏཏོ ཨེཝ ཝཡཝནྟཏཱ ཏདུབྷཡེན ཨནིཙྩཏཱ ཨུདཡབྦཡཔཊིཔཱིལ༹ནེན དུཀྑཏཱ ཨནཏྟཏཱཏི ཏིལཀྑཎསམཱཡོགཔརིདཱིཔནཱི སབྦདིཊྛིགཏཀུམཏིཝིདྡྷཾསནཱི ཨནཉྙསཱདྷཱརཎཱ སཱསནསམྤཏྟི པཀཱསིཏཱ ཧོཏཱིཏི དསྶནཏྠཾ།
Evaṃvidho ca kāmāsavādikaṃ āsavaṃ na uppādetīti imamatthaṃ dassento ‘‘yadi catūsu ariyasaccesū’’tiādimāha. Nanu ca anulomato paṭiccasamuppādo pavatti, paṭilomato nivattīti so cattāri ariyasaccāni anupaviṭṭho kasmā idha visuṃ gahitoti? Saccametaṃ. Idha pana visuṃ gahaṇaṃ dhammānaṃ paccayāyattavuttidassanena aniccapaccayalakkhaṇaṃ asamatthapaccayalakkhaṇaṃ nirīhapaccayalakkhaṇañca vibhāvetvā tesaṃ udayavantatā tato eva vayavantatā tadubhayena aniccatā udayabbayapaṭipīḷanena dukkhatā anattatāti tilakkhaṇasamāyogaparidīpanī sabbadiṭṭhigatakumatividdhaṃsanī anaññasādhāraṇā sāsanasampatti pakāsitā hotīti dassanatthaṃ.
ཨེཏྠ ཙ སུཏྟཾ སུཏྟཱནུལོམཾ ཨཱཙརིཡཝཱདོ ཨཏྟནོམཏཱིཏི ཨིདཾ ཙཏུཀྐཾ ཝེདིཏབྦཾ – ཏཏྠ སུཏྟཾ ནཱམ ཏིསྶོ སངྒཱིཏིཡོ ཨཱརུལ༹ྷཱནི ཏཱིཎི པིཊཀཱནི། སུཏྟཱནུལོམཾ ནཱམ མཧཱཔདེསཱ, ཡཾ ‘‘ཨནུལོམཀཔྤིཡ’’ནྟི ཝུཙྩཏི། ཨཱཙརིཡཝཱདོ ནཱམ ཨཊྛཀཐཱ། ཨཏྟནོམཏི ནཱམ ནཡགྒཱཧེན ཨནུབུདྡྷིཡཱ ཨཏྟནོ པཊིབྷཱནཾ། ཏཏྠ སུཏྟཾ ཨཔྤཊིབཱཧིཡཾ, ཏཾ པཊིབཱཧནྟེན སཏྠཱཝ པཊིབཱཧིཏོ ཧོཏི། ཨནུལོམཀཔྤིཡཾ པན སུཏྟེན སམེནྟམེཝ གཧེཏབྦཾ, ན ཨིཏརཾ། ཨཱཙརིཡཝཱདོཔི སུཏྟེན སམེནྟོ ཨེཝ གཧེཏབྦོ, ན ཨིཏརོ། ཏཐཱ ཨཏྟནོམཏི, སཱ པན སབྦདུབྦལཱཏི།
Ettha ca suttaṃ suttānulomaṃ ācariyavādo attanomatīti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ – tattha suttaṃ nāma tisso saṅgītiyo āruḷhāni tīṇi piṭakāni. Suttānulomaṃ nāma mahāpadesā, yaṃ ‘‘anulomakappiya’’nti vuccati. Ācariyavādo nāma aṭṭhakathā. Attanomati nāma nayaggāhena anubuddhiyā attano paṭibhānaṃ. Tattha suttaṃ appaṭibāhiyaṃ, taṃ paṭibāhantena satthāva paṭibāhito hoti. Anulomakappiyaṃ pana suttena samentameva gahetabbaṃ, na itaraṃ. Ācariyavādopi suttena samento eva gahetabbo, na itaro. Tathā attanomati, sā pana sabbadubbalāti.
ཨིདཱནི ཡདཏྠཾ ཨིདྷ ཙཏྟཱརོ མཧཱཔདེསཱ ཨཱབྷཏཱ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཙཏཱུཧི མཧཱཔདེསེཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཡཾ ཡནྟི ཡཾ ཡཾ ཨཏྠཛཱཏཉྩ དྷམྨཛཱཏཉྩ། ཡུཛྫཏཱིཏི ཡཐཱཝུཏྟེཧི ཙཏཱུཧི མཧཱཔདེསེཧི ཡུཛྫཏི། ཡེན ཡེནཱཏི ཡེན ཡེན ཀཱརཎེན། ཡཐཱ ཡཐཱཏི ཡེན ཡེན པཀཱརེན། ཏཾ ཏཾ གཧེཏབྦནྟི སཾཝཎྞིཡམཱནེ སུཏྟེ ཨཱབྷཏེན ཀཱརཎེན པསངྒེན པཀཱརེན ཙ སུཏྟཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ སཾཝཎྞནཱཝསེན གཧེཏབྦནྟི ཨཏྠོ། ཏེན ཙཏུམཧཱཔདེསཱཝིརུདྡྷཱཡ ཡུཏྟིཡཱ སུཏྟཏོ ཨཏྠེ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཡུཏྟིཧཱརཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱཏི དསྶེཏི།
Idāni yadatthaṃ idha cattāro mahāpadesā ābhatā, taṃ dassetuṃ ‘‘catūhi mahāpadesehī’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ yanti yaṃ yaṃ atthajātañca dhammajātañca. Yujjatīti yathāvuttehi catūhi mahāpadesehi yujjati. Yena yenāti yena yena kāraṇena. Yathā yathāti yena yena pakārena. Taṃ taṃ gahetabbanti saṃvaṇṇiyamāne sutte ābhatena kāraṇena pasaṅgena pakārena ca suttato uddharitvā saṃvaṇṇanāvasena gahetabbanti attho. Tena catumahāpadesāviruddhāya yuttiyā suttato atthe niddhāretvā yuttihārayojanā kātabbāti dasseti.
༡༩. ཨིདཱནི ཏཾ ཡུཏྟིནིདྡྷཱརཎཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པཉྷཾ པུཙྪིཏེནཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། ཏཏྠ ཀཏི པདཱནཱིཏི ཀིཏྟཀཱནི པདཱནི། པརིཡོགཱཧིཏབྦནྟི པདསྶ ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིཙེཏབྦ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཡཏྟཀཱནི པདཱནི ཡཐཱདྷིཔྤེཏཾ ཨཏྠཾ ཨབྷིཝདནྟི, ཏཏྟཀཱནི པདཱནི ཏདཏྠསྶེཀསྶ ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏཏྟཱ ‘‘ཨེཀོ པཉྷོ’’ཏི ཝུཙྩཏི, ཏཱནི པན ཨེཀགཱཐཱཡཾ ཡདི ཝཱ སབྦཱནི པདཱནི ཡཱཝ ཡདི ཝཱ ཨེཀཾ པདཾ ཨེཀཾ ཨཏྠཾ ཨབྷིཝདཏི, ཨེཀོཡེཝ སོ པཉྷོཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཡདི སབྦཱནཱི’’ཏིཨཱདིནཱ། ཏནྟི ཏཾ པཉྷཾ། ཨཉྙཱཏབྦནྟི ཨཱཛཱནིཏབྦཾ། ཀིཾ ཨིམེ དྷམྨཱཏིཨཱདི ཨཱཛཱནནཱཀཱརདསྶནཾ། ཏཏྠ དྷམྨཱཏི པརིཡཏྟིདྷམྨཱ། ནཱནཏྠཱཏི ནཱནཱ ཨཏྠཱ།
19. Idāni taṃ yuttiniddhāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘pañhaṃ pucchitenā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha kati padānīti kittakāni padāni. Pariyogāhitabbanti padassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘vicetabba’’nti vuttaṃ. Yattakāni padāni yathādhippetaṃ atthaṃ abhivadanti, tattakāni padāni tadatthassekassa ñātuṃ icchitattā ‘‘eko pañho’’ti vuccati, tāni pana ekagāthāyaṃ yadi vā sabbāni padāni yāva yadi vā ekaṃ padaṃ ekaṃ atthaṃ abhivadati, ekoyeva so pañhoti imamatthaṃ dasseti ‘‘yadi sabbānī’’tiādinā. Tanti taṃ pañhaṃ. Aññātabbanti ājānitabbaṃ. Kiṃ ime dhammātiādi ājānanākāradassanaṃ. Tattha dhammāti pariyattidhammā. Nānatthāti nānā atthā.
པུཙྪཱགཱཐཱཡཾ ཨཡཾ པདཏྠོ – ཀེནསྶུབྦྷཱཧཏོ ལོཀོཏི ཨཡཾ སཏྟལོཀོ ཙོརོ ཝིཡ ཙོརགྷཱཏཀེན ཀེན ཨབྷིཧཏོ ཝདྷཱིཡཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཀེནསྶུ པརིཝཱརིཏོཏི མཱལུཝལཏཱཡ ཝིཡ ནིསྶིཏརུཀྑོ ཀེན ལོཀོ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊོ། ཀེན སལླེན ཨོཏིཎྞོཏི ཀེན ཝིསཔཱིཏཁུརཔྤེན ཝིཡ སརཱིརབྦྷནྟརནིམུགྒེན སལླེན ཨནུཔཝིཊྛོ། ཀིསྶ དྷཱུཔཱཡིཏོཏི ཀིསྶ ཀེན ཀཱརཎེན དྷཱུཔཱཡིཏོ སནྟཱཔིཏོ ལོཀོ། སདཱཏི པདཾ སབྦཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ། ཏེཏི ཙཏྟཱརི པདཱནི། པཉྷསདྡཱཔེཀྑཱཡ པུལླིངྒནིདྡེསོ། ‘‘ཝིསྶཛྫེཏཱི’’ཏི ཨེཏེན ཝིསྶཛྫནཏོ ཏཡོ པཉྷཱཏི ཉཱཡཏཱིཏི དསྶེཏི།
Pucchāgāthāyaṃ ayaṃ padattho – kenassubbhāhato lokoti ayaṃ sattaloko coro viya coraghātakena kena abhihato vadhīyatīti attho. Kenassu parivāritoti māluvalatāya viya nissitarukkho kena loko ajjhotthaṭo. Kena sallena otiṇṇoti kena visapītakhurappena viya sarīrabbhantaranimuggena sallena anupaviṭṭho. Kissa dhūpāyitoti kissa kena kāraṇena dhūpāyito santāpito loko. Sadāti padaṃ sabbattha yojetabbaṃ. Teti cattāri padāni. Pañhasaddāpekkhāya pulliṅganiddeso. ‘‘Vissajjetī’’ti etena vissajjanato tayo pañhāti ñāyatīti dasseti.
༢༠. ཏཏྠཱཏི ཝིསྶཛྫནགཱཐཱཡཾ དུཏིཡཔཱདེ ཝུཏྟཱ ཛརཱ ཙ པཋམཔཱདེ ཝུཏྟཾ མརཎཉྩཱཏི ཨིམཱནི དྭེ སངྑཏསྶ པཉྩཀྑནྡྷསྶ ‘‘སངྑཏོ’’ཏི ལཀྑཱིཡཏི ཨེཏེཧཱིཏི སངྑཏལཀྑཎཱནི། ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ – ‘‘ཏཱིཎིམཱནི, བྷིཀྑཝེ, སངྑཏསྶ སངྑཏལཀྑཎཱནི། ཀཏམཱནི ཏཱིཎི? ཨུཔྤཱདོ པཉྙཱཡཏི, ཝཡོ པཉྙཱཡཏི, ཋིཏསྶ ཨཉྙཐཏྟཾ པཉྙཱཡཏཱི’’ཏི (ཨ॰ ནི॰ ༣.༤༧; ཀཐཱ॰ ༢༡༤)། ཏེན ཝུཏྟཾ – ‘‘ཛརཱཡཾ ཋིཏསྶ ཨཉྙཐཏྟཾ, མརཎཾ ཝཡོ’’ཏི། ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཋིཏསྶ ཨཉྙཐཏྟ’’ནྟི ཨེཏེན ཁནྡྷཔྤབནྡྷསྶ པུབྦཱཔརཝིསེསོ ཨིདྷ ཛརཱ, ན ཁཎཊྛིཏཱིཏི དསྶེཏི། ‘‘མརཎཾ ཝཡོ’’ཏི ཨིམིནཱ ཙ ‘‘ཏིསྶོ མཏོ, ཕུསྶོ མཏོ’’ཏི ཨེཝཾ ལོཀེ ཝུཏྟཾ སམྨུཏིམརཎཾ དསྶེཏི, ན ཁཎིཀམརཎཾ, སམུཙྪེདམརཎཾ ཝཱ།
20.Tatthāti vissajjanagāthāyaṃ dutiyapāde vuttā jarā ca paṭhamapāde vuttaṃ maraṇañcāti imāni dve saṅkhatassa pañcakkhandhassa ‘‘saṅkhato’’ti lakkhīyati etehīti saṅkhatalakkhaṇāni. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni. Katamāni tīṇi? Uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47; kathā. 214). Tena vuttaṃ – ‘‘jarāyaṃ ṭhitassa aññathattaṃ, maraṇaṃ vayo’’ti. Ettha ca ‘‘ṭhitassa aññathatta’’nti etena khandhappabandhassa pubbāparaviseso idha jarā, na khaṇaṭṭhitīti dasseti. ‘‘Maraṇaṃ vayo’’ti iminā ca ‘‘tisso mato, phusso mato’’ti evaṃ loke vuttaṃ sammutimaraṇaṃ dasseti, na khaṇikamaraṇaṃ, samucchedamaraṇaṃ vā.
ཨིདཱནི ‘‘ཏེ ཏཡོ པཉྷཱ’’ཏི ཝུཏྟམཏྠཾ ཡུཏྟིཝསེན དསྶེཏུཾ ‘‘ཛརཱཡ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཡེབྷུཡྻེན ཛིཎྞསྶ མརཎདསྶནཏོ ཛརཱམརཎཱནཾ ནཱནཏྟཾ ཨསམྤཊིཙྪམཱནཾ པཏི ཏེསཾ ནཱནཏྟདསྶནཏྠཾ ‘‘གབྦྷགཏཱཔི ཧི མཱིཡནྟཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱདྷིཔྤེཏཛརཱཝིརཧིཏསྶ མརཎསྶ དསྶནཏོ ཨཉྙཱ ཛརཱ ཨཉྙཾ མརཎནྟི། ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ན ཙ ཏེ ཛིཎྞཱ བྷཝནྟཱི’’ཏི། ཀིཉྩ བྷིཡྻོ? ཀེཝལསྶ མརཎསྶ དིཊྛཏྟཱ ཨཉྙཱཝ ཛརཱ ཨཉྙཾ མརཎཾ, ཡཐཱ ཏཾ དེཝཱནནྟི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཨཏྠི ཙ དེཝཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ། ཨནུཏྟརིམནུསྶདྷམྨེན ཙ ཏིཀིཙྪནེན སཀྐཱ ཛརཱཡ པཊིཀཱརཾ ཀཱཏུཾ, ན ཏཐཱ མརཎསྶཱཏི ཨེཝམྤི ཛརཱམརཎཱནཾ ཨཏྠཏོ ནཱནཏྟཾ སམྤཊིཙྪིཏབྦནྟི དསྶེཏུཾ ‘‘སཀྐཏེཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ སཀྐཏེཏི སཀྱཏེ, སཀྐཱཏི ཨཏྠོ། པཊིཀམྨནྟི པཊིཀརཎཾ། ནནུ ཙ མརཎསྶཱཔི པཊིཀཱརཾ ཀཱཏུཾ སཀྐཱ ཨིདྡྷིཔཱདབྷཱཝནཱཡ ཝསིབྷཱཝེ སཏཱིཏི ཙོདནཾ མནསི ཀཏྭཱ ཨཱཧ – ‘‘ཨཉྙཏྲེཝ ཨིདྡྷིམནྟཱནཾ ཨིདྡྷིཝིསཡཱ’’ཏི། ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ –
Idāni ‘‘te tayo pañhā’’ti vuttamatthaṃ yuttivasena dassetuṃ ‘‘jarāya cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yebhuyyena jiṇṇassa maraṇadassanato jarāmaraṇānaṃ nānattaṃ asampaṭicchamānaṃ pati tesaṃ nānattadassanatthaṃ ‘‘gabbhagatāpi hi mīyantī’’ti vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathādhippetajarāvirahitassa maraṇassa dassanato aññā jarā aññaṃ maraṇanti. Tenevāha – ‘‘na ca te jiṇṇā bhavantī’’ti. Kiñca bhiyyo? Kevalassa maraṇassa diṭṭhattā aññāva jarā aññaṃ maraṇaṃ, yathā taṃ devānanti imamatthaṃ dasseti ‘‘atthi ca devāna’’ntiādinā. Anuttarimanussadhammena ca tikicchanena sakkā jarāya paṭikāraṃ kātuṃ, na tathā maraṇassāti evampi jarāmaraṇānaṃ atthato nānattaṃ sampaṭicchitabbanti dassetuṃ ‘‘sakkatevā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sakkateti sakyate, sakkāti attho. Paṭikammanti paṭikaraṇaṃ. Nanu ca maraṇassāpi paṭikāraṃ kātuṃ sakkā iddhipādabhāvanāya vasibhāve satīti codanaṃ manasi katvā āha – ‘‘aññatreva iddhimantānaṃ iddhivisayā’’ti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ཡསྶ ཀསྶཙི, ཨཱནནྡ, ཙཏྟཱརོ ཨིདྡྷིཔཱདཱ བྷཱཝིཏཱ བཧུལཱིཀཏཱ ཡཱནཱིཀཏཱ ཝཏྠུཀཏཱ ཨནུཊྛིཏཱ པརིཙིཏཱ སུསམཱརདྡྷཱ, སོ ཨཱཀངྑམཱནོ ཀཔྤཾ ཝཱ ཏིཊྛེཡྻ ཀཔྤཱཝསེསཾ ཝཱ’’ཏི (དཱི॰ ནི॰ ༢.༡༦༦, ༡༨༢; སཾ॰ ནི॰ ༥.༨༢༢; ཀཐཱ॰ ༦༢༣; ཨུདཱ॰ ༥༡)།
‘‘Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti (dī. ni. 2.166, 182; saṃ. ni. 5.822; kathā. 623; udā. 51).
ཀོ པནེཏྠ ཀཔྤོ, ཀོ ཝཱ ཀཔྤཱཝསེསོཏི? ཀཔྤོཏི ཨཱཡུཀཔྤོ, ཡསྨིཾ ཏསྨིཉྷི ཀཱལེ ཡཾ མནུསྶཱནཾ ཨཱཡུཔྤམཱཎཾ, ཏཾ པརིཔུཎྞཾ ཀརོནྟོ ཀཔྤཾ ཏིཊྛཏི ནཱམ། ‘‘ཨཔྤཾ ཝཱ བྷིཡྻོ’’ཏི (དཱི॰ ནི॰ ༢.༧; ཨ॰ ནི॰ ༧.༧༤) ཝུཏྟཾ པན ཝསྶསཏཱདིཏོ ཨཏིརེཀཾ ཏིཊྛནྟོ ཀཔྤཱཝསེསཾ ཏིཊྛཏི ནཱམ། ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཨིདྡྷིམནྟོ ཙེཏོཝསིཔྤཏྟཱ ཁཱིཎཱསཝཱ ལོཀཧིཏཏྠཾ ཏཐཱ ན ཏིཊྛནྟཱིཏི? ཁནྡྷསངྑཱཏསྶ དུཀྑབྷཱརསྶ པརིཉྙཱཏཏྟཱ ཨནུསྶུཀྐཏཱཡ ཙ། པཊིཔྤསྶདྡྷསབྦུསྶུཀྐཱ ཧི ཏེ ཨུཏྟམཔུརིསཱཏི། ཝུཏྟཉྷེཏཾ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ –
Ko panettha kappo, ko vā kappāvasesoti? Kappoti āyukappo, yasmiṃ tasmiñhi kāle yaṃ manussānaṃ āyuppamāṇaṃ, taṃ paripuṇṇaṃ karonto kappaṃ tiṭṭhati nāma. ‘‘Appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; a. ni. 7.74) vuttaṃ pana vassasatādito atirekaṃ tiṭṭhanto kappāvasesaṃ tiṭṭhati nāma. Yadi evaṃ kasmā iddhimanto cetovasippattā khīṇāsavā lokahitatthaṃ tathā na tiṭṭhantīti? Khandhasaṅkhātassa dukkhabhārassa pariññātattā anussukkatāya ca. Paṭippassaddhasabbussukkā hi te uttamapurisāti. Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘ནཱབྷིནནྡཱམི མརཎཾ, ནཱབྷིཀངྑཱམི ཛཱིཝིཏཾ།
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhikaṅkhāmi jīvitaṃ;
ཀཱལཉྩ པཊིཀངྑཱམི, ཝེཏནཾ བྷཏཀོ ཡཐཱ’’ཏི༎ (ཐེརགཱ॰ ༦༥༤; མི॰ པ॰ ༢.༢.༤)།
Kālañca paṭikaṅkhāmi, vetanaṃ bhatako yathā’’ti. (theragā. 654; mi. pa. 2.2.4);
ཡཐཱ ཛརཱམརཎཱནཾ ཨཉྙམཉྙཾ ཨཏྠཏོ ནཱནཏྟཾ, ཨེཝཾ ཏེཧི ཏཎྷཱཡ ཙ ནཱནཏྟེ དསྶིཏེ ‘‘ཏཡོ པཉྷཱ’’ཏི ཨིདཾ སིཛ྄ཛྷཏཱིཏི ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཾ པནཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ།
Yathā jarāmaraṇānaṃ aññamaññaṃ atthato nānattaṃ, evaṃ tehi taṇhāya ca nānatte dassite ‘‘tayo pañhā’’ti idaṃ sijjhatīti taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ panā’’tiādimāha.
ཏཏྠ ཡསྨཱ ཏཎྷཱཡ ཨབྷཱཝེཔི སཏི ཛརཱམརཎཾ ལབྦྷཏི ཁཱིཎཱསཝསནྟཱནེ, ཏསྨཱ ཨཉྙཾ ཛརཱམརཎཾ ཨཉྙཱ ཏཎྷཱཏི ཨིམམཏྠམཱཧ ‘‘དིསྶནྟི ཝཱིཏརཱགཱ ཛཱིརནྟཱཔི མཱིཡནྟཱཔཱི’’ཏི། ནནུ ཙ ཏཎྷཱཔི ཛཱིརཎབྷིཛྫནསབྷཱཝཱཏི? སཙྩཾ, ན ཨིདཾ ཛརཱམརཎཾ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏནྟི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ། ‘‘ཡདི ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཛརཱམརཎཏོ ཏཎྷཱཡ ཨནཉྙཏྟེ དོསཾ དསྶེཏི། ཡོབྦནཊྛཱཔི ཝིགཏཏཎྷཱ སིཡུཾ, ན ཨིདཾ ཡུཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཛརཱམརཎམྤི སིཡཱ དུཀྑསྶ སམུདཡོ ཏཎྷཱཡ ཨནཉྙཏྟེ སཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ན ཙ སིཡཱ ཏཎྷཱ དུཀྑསྶ སམུདཡོ ཛརཱམརཎཏོ ཨནཉྙཏྟེ སཏཱིཏི བྷཱཝོ། ན ཧི ཛརཱམརཎཾ དུཀྑསྶ སམུདཡོ, ཏཎྷཱ དུཀྑསྶ སམུདཡོ, ཏསྨཱ ཝེདིཏབྦཾ ཨེཏེསམཏྠཏོ ནཱནཏྟནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཡཐཱ ཙ ཏཎྷཱ མགྒཝཛ྄ཛྷཱ, ཨེཝཾ ཛརཱམརཎམྤི སིཡཱ མགྒཝཛ྄ཛྷཾ ཏཎྷཱཡ ཨནཉྙཏྟེ སཏི། ཡཐཱ ཙ ཛརཱམརཎཾ ན མགྒཝཛ྄ཛྷཾ, ཏཐཱ ཏཎྷཱཔི སིཡཱཏི ཨཡམྤི ནཡོ ཝུཏྟོ ཨེཝཱཏི དཊྛབྦཾ། ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱཏི ཨིམཱཡ ཡཐཱཝུཏྟཱཡ ཨུཔཔཏྟིཡཱ། ཨཉྙམཉྙེཧཱིཏི ཨཉྙཱཧི ཨཉྙཱཧི ཀཱརཎཱུཔཔཏྟཱིཧི ཨཏྠཏོ ཙེ ཨཉྙཏྟཾ, ཏདཉྙམྤི བྱཉྫནཏོ གཝེསིཏབྦནྟི ཨཏྠོ།
Tattha yasmā taṇhāya abhāvepi sati jarāmaraṇaṃ labbhati khīṇāsavasantāne, tasmā aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññā taṇhāti imamatthamāha ‘‘dissanti vītarāgā jīrantāpi mīyantāpī’’ti. Nanu ca taṇhāpi jīraṇabhijjanasabhāvāti? Saccaṃ, na idaṃ jarāmaraṇaṃ idhādhippetanti vuttovāyamattho. ‘‘Yadi cā’’tiādinā jarāmaraṇato taṇhāya anaññatte dosaṃ dasseti. Yobbanaṭṭhāpi vigatataṇhā siyuṃ, na idaṃ yuttanti adhippāyo. Jarāmaraṇampi siyā dukkhassa samudayo taṇhāya anaññatte satīti adhippāyo. Na ca siyā taṇhā dukkhassa samudayo jarāmaraṇato anaññatte satīti bhāvo. Na hi jarāmaraṇaṃ dukkhassa samudayo, taṇhā dukkhassa samudayo, tasmā veditabbaṃ etesamatthato nānattanti adhippāyo. Yathā ca taṇhā maggavajjhā, evaṃ jarāmaraṇampi siyā maggavajjhaṃ taṇhāya anaññatte sati. Yathā ca jarāmaraṇaṃ na maggavajjhaṃ, tathā taṇhāpi siyāti ayampi nayo vutto evāti daṭṭhabbaṃ. Imāya yuttiyāti imāya yathāvuttāya upapattiyā. Aññamaññehīti aññāhi aññāhi kāraṇūpapattīhi atthato ce aññattaṃ, tadaññampi byañjanato gavesitabbanti attho.
ཨིམེསཾ དྷམྨཱནཾ ཨཏྠཏོ ཨེཀཏྟནྟི ཨིམམེཝཏྠཾ ‘‘ན ཧི ཡུཛྫཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝརཏི། ཏཎྷཱཡ ཨདྷིཔྤཱཡེ ཨཔརིཔཱུརམཱནེཏི ཨིཙྪིཏཱལཱབྷམཱཧ། ཏེན ཨིཙྪཱཏཎྷཱནཾ ཨཏྠཏོ ཨེཀཏྟཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏཱིཏི། ཨེཏེན ན ཧི ཡུཛྫཏི ཨིཙྪཱཡ ཙ ཏཎྷཱཡ ཙ ཨཏྠཏོ ཨཉྙཏྟནྟི། ཡཐཱ ཨིདཾ ཝཙནཾ སམཏྠནཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཨིཙྪཱཝིཔརིཡཱཡེ ཨཱགྷཱཏཝཏྠཱུསུ ཀོདྷོ ཙ ཨུཔནཱཧོ ཙ ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨིདམྤི སམཏྠནཾ ཧོཏི, ན ཏཐཱ ཛརཱམརཎཝིཔརིཡཱཡེཏི ཛརཱམརཎཏཎྷཱནཾ ཨཏྠཏོ ཨཉྙཏྟམྤི སམཏྠིཏཾ ཧོཏཱིཏི ཨེཏམཏྠཾ དསྶེཏི ‘‘ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ།
Imesaṃ dhammānaṃ atthato ekattanti imamevatthaṃ ‘‘na hi yujjatī’’tiādinā vivarati. Taṇhāya adhippāye aparipūramāneti icchitālābhamāha. Tena icchātaṇhānaṃ atthato ekattaṃ vuttaṃ hotīti. Etena na hi yujjati icchāya ca taṇhāya ca atthato aññattanti. Yathā idaṃ vacanaṃ samatthanaṃ hoti, evaṃ icchāvipariyāye āghātavatthūsu kodho ca upanāho ca uppajjatīti idampi samatthanaṃ hoti, na tathā jarāmaraṇavipariyāyeti jarāmaraṇataṇhānaṃ atthato aññattampi samatthitaṃ hotīti etamatthaṃ dasseti ‘‘imāya yuttiyā’’tiādinā.
ཡདི ཨིཙྪཱཏཎྷཱནཾ ཨཏྠཏོ ཨནཉྙཏྟཾ, ཨཐ ཀསྨཱ བྷགཝཏཱ ཨིམིསྶཱ གཱཐཱཡ དྭིདྷཱ ཝུཏྟཱཏི? ཏཏྠ པརིཧཱརམཱཧ ‘‘ཡཾ པནིད’’ནྟིཨཱདིནཱ། ཏཏྠ ཡནྟི ཀིརིཡཱཔརཱམསནཾ། ཨབྷིལཔིཏནྟི ཝུཏྟཾ ཡཾ ཨིདཾ ཨབྷིལཔནཾ , ཨིདཾ བཱཧིརཱནཾ རཱུཔཱདཱིནཾ ཝཏྠཱུནཾ ཨཱརམྨཎཝསེན, ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན ཝཱ ཡོཛེཏབྦཾ། དྭཱིཧི དྷམྨེཧཱིཏི དྭཱིཧི པཀཏཱིཧི། ཀཱ པན ཏཱ པཀཏིཡོཏི? ཨཔྤཏྟསྶ ཝིསཡསྶ ཨེསནཝསེན ཨིཙྪཱ, པཏྟསྶ ཨཔྤཏྟསྶ ཝཱ པཱཏུཀཱམཏཱཝསེན ཏཎྷཱ, ཨཡམེཏཱསཾ ཝིསེསོ། ཡདིཔི ཨེཝཾ, ཏཐཱཔི སབྦཱ ཏཎྷཱ རཱུཔཱདིཝིསཡཾ གིལིཏྭཱ པརིནིཊྛཔེཏྭཱ གཧཎེན ཨེཀསབྷཱཝཱ ཨེཝཱཏི དསྶེནྟོ ‘‘སབྦཱ ཧི ཏཎྷཱ ཨཛ྄ཛྷོསཱནལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཨུཔམཱཡ པཀཱསེནྟོ ‘‘སབྦོ ཨགྒཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ, ཏཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ།
Yadi icchātaṇhānaṃ atthato anaññattaṃ, atha kasmā bhagavatā imissā gāthāya dvidhā vuttāti? Tattha parihāramāha ‘‘yaṃ panida’’ntiādinā. Tattha yanti kiriyāparāmasanaṃ. Abhilapitanti vuttaṃ yaṃ idaṃ abhilapanaṃ , idaṃ bāhirānaṃ rūpādīnaṃ vatthūnaṃ ārammaṇavasena, ārammaṇakaraṇavasena vā yojetabbaṃ. Dvīhi dhammehīti dvīhi pakatīhi. Kā pana tā pakatiyoti? Appattassa visayassa esanavasena icchā, pattassa appattassa vā pātukāmatāvasena taṇhā, ayametāsaṃ viseso. Yadipi evaṃ, tathāpi sabbā taṇhā rūpādivisayaṃ gilitvā pariniṭṭhapetvā gahaṇena ekasabhāvā evāti dassento ‘‘sabbā hi taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā’’ti āha. Idāni tamatthaṃ upamāya pakāsento ‘‘sabbo aggī’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
ཨཡཾ པན ན ཀེཝལཾ ཏཎྷཱ ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཝིསེསེན དྭཱིཧི ཨེཝ ནཱམེཧི ཝུཏྟཱ, ཨཐ ཁོ ཨནེཀེཧིཔི པརིཡཱཡེཧཱིཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཨིཙྪཱཨིཏིཔཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ།
Ayaṃ pana na kevalaṃ taṇhā ārammaṇe pavattivisesena dvīhi eva nāmehi vuttā, atha kho anekehipi pariyāyehīti dassanatthaṃ ‘‘icchāitipī’’tiādi vuttaṃ.
ཏཏྠ ཨིཙྪནྟི ཏཱཡ ཨཱརམྨཎཱནཱིཏི ཨིཙྪཱ། ཏཎྷཱཡནཊྛེན ཏཎྷཱ། པཱིལཱ༹ཛནནཏོ དུརུདྡྷཱརཎཏོ ཙ ཝིསཔཱིཏཾ སལླཾ ཝིཡཱཏི སལླཾ། སནྟཱཔནཊྛེན དྷཱུཔཱཡནཱ། ཨཱཀཌྜྷནཊྛེན སཱིགྷསོཏཱ སརིཏཱ ཝིཡཱཏི སརིཏཱ, ཨལླཊྛེན ཝཱ སརིཏཱ, ‘‘སརིཏཱནི སིནེཧིཏཱནི ཙ, སོམནསྶཱནི བྷཝནྟི ཛནྟུནོ’’ཏི (དྷ॰ པ॰ ༣༤༡) ཧི ཝུཏྟཾ། ཨལླཱནི ཙེཝ སིནིདྡྷཱནི ཙཱཏི ཨཡམེཏྠ ཨཏྠོ། ཝིསཏྟིཀཱཏི ཝིསཏཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསཊཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསམཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསཱལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསཀྐཏཱིཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསཾཝཱདིཀཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ ། ཝིསཾཧརཏཱིཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསམཱུལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསཕལཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསཔརིབྷོགཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ། ཝིསཏཱ ཝཱ པན སཱ ཏཎྷཱ རཱུཔེ སདྡེ གནྡྷེ རསེ ཕོཊྛབྦེ དྷམྨེ ཀུལེ གཎེ ཝིསཏཱ ཝིཏྠཏཱཏི ཝིསཏྟིཀཱ།
Tattha icchanti tāya ārammaṇānīti icchā. Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā. Pīḷājananato duruddhāraṇato ca visapītaṃ sallaṃ viyāti sallaṃ. Santāpanaṭṭhena dhūpāyanā. Ākaḍḍhanaṭṭhena sīghasotā saritā viyāti saritā, allaṭṭhena vā saritā, ‘‘saritāni sinehitāni ca, somanassāni bhavanti jantuno’’ti (dha. pa. 341) hi vuttaṃ. Allāni ceva siniddhāni cāti ayamettha attho. Visattikāti visatāti visattikā. Visaṭāti visattikā. Visamāti visattikā. Visālāti visattikā. Visakkatīti visattikā. Visaṃvādikāti visattikā . Visaṃharatīti visattikā. Visamūlāti visattikā. Visaphalāti visattikā. Visaparibhogāti visattikā. Visatā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe visatā vitthatāti visattikā.
སིནེཧནཝསེན སིནེཧོ། ནཱནཱགཏཱིསུ ཀིལམཐུཔྤཱདནེན ཀིལམཐོ། པལིཝེཋནཊྛེན ལཏཱ ཝིཡཱཏི ལཏཱ། ‘‘ལཏཱ ཨུཔྤཛྫ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི (དྷ॰ པ॰ ༣༤༠) ཧི ཝུཏྟཾ། མམནྟི མཉྙནཝསེན མཉྙནཱ། དཱུརགཏམྤི ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ བནྡྷནཊྛེན བནྡྷོ། ཨཱསཱིསནཊྛེན ཨཱསཱ། ཨཱརམྨཎརསཾ པཱཏུཀཱམཏཱཝསེན པིཔཱསཱ། ཨབྷིནནྡནཊྛེན ཨབྷིནནྡནཱ། ཨིཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨཱརམྨཎེ པཝཏྟིཝིསེསེན ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི གཡ྄ཧམཱནཱཔི སབྦཱ ཏཎྷཱ ཨཛ྄ཛྷོསཱནལཀྑཎེན ཨེཀལཀྑཎཱཏི ཡཐཱཝུཏྟམཏྠཾ ནིགམེཏི།
Sinehanavasena sineho. Nānāgatīsu kilamathuppādanena kilamatho. Paliveṭhanaṭṭhena latā viyāti latā. ‘‘Latā uppajja tiṭṭhatī’’ti (dha. pa. 340) hi vuttaṃ. Mamanti maññanavasena maññanā. Dūragatampi ākaḍḍhitvā bandhanaṭṭhena bandho. Āsīsanaṭṭhena āsā. Ārammaṇarasaṃ pātukāmatāvasena pipāsā. Abhinandanaṭṭhena abhinandanā. Itīti evaṃ ārammaṇe pavattivisesena anekehi nāmehi gayhamānāpi sabbā taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇāti yathāvuttamatthaṃ nigameti.
པུན ཏཎྷཱཡ ཨནེཀེཧི ནཱམེཧི གཧིཏབྷཱཝམེཝ ‘‘ཡཐཱ ཙཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨུཔཙཡེན དསྶེཏི། ཏཏྠ ཝེཝཙནེཏི ཝེཝཙནཧཱརཝིབྷངྒེ། ‘‘ཨཱསཱ ཙ པིཧཱ’’ཏི གཱཐཱཡ (ནེཏྟི॰ ༣༧; པེཊཀོ॰ ༡༡) ཨཏྠཾ ཏཏྠེཝ ཝཎྞཡིསྶཱམ། ཨཝིགཏརཱགསྶཱཏིཨཱདཱིསུ རཉྫནཊྛེན རཱགོ, ཚནྡནཊྛེན ཚནྡོ, པིཡཱཡནཊྛེན པེམཾ, པརིདཧནཊྛེན པརིདཱཧོཏི ཏཎྷཱཝ ཝུཏྟཱ། ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཏཎྷཱཡེཏཾ ཝེཝཙན’’ནྟི། ཨེཝཾ ཡུཛྫཏཱིཏི ཨེཝཾ ཨིཙྪཱཏཎྷཱནཾ ཨཏྠཏོ ཨནཉྙཏྟཱ ‘‘ཏཡོ པཉྷཱ’’ཏི ཡཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཡུཛྫཏི ཡུཏྟིཡཱ སངྒཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ།
Puna taṇhāya anekehi nāmehi gahitabhāvameva ‘‘yathā cā’’tiādinā upacayena dasseti. Tattha vevacaneti vevacanahāravibhaṅge. ‘‘Āsā ca pihā’’ti gāthāya (netti. 37; peṭako. 11) atthaṃ tattheva vaṇṇayissāma. Avigatarāgassātiādīsu rañjanaṭṭhena rāgo, chandanaṭṭhena chando, piyāyanaṭṭhena pemaṃ, paridahanaṭṭhena paridāhoti taṇhāva vuttā. Tenevāha – ‘‘taṇhāyetaṃ vevacana’’nti. Evaṃ yujjatīti evaṃ icchātaṇhānaṃ atthato anaññattā ‘‘tayo pañhā’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ yujjati yuttiyā saṅgacchatīti attho.
༢༡. ཨེཝཾ ‘‘ཀེནསྶུབྦྷཱཧཏོ ལོཀོ’’ཏི (སཾ॰ ནི॰ ༡.༦༦) གཱཐཱཡ ‘‘ཏཡོ པཉྷཱ’’ཏི པཉྷཏྟཡབྷཱཝེ ཡུཏྟིཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཨཉྙེཧི པཀཱརེཧི ཡུཏྟིགཝེསནཾ དསྶེནྟོ ‘‘སབྦོ དུཀྑཱུཔཙཱརོ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ དུཀྑཱུཔཙཱརོཏི དུཀྑཔྤཝཏྟི། ཀཱམཏཎྷཱསངྑཱརམཱུལཀོཏི ཀཱམཏཎྷཱཔཙྩཡསངྑཱརཧེཏུཀོཏི ཡུཛྫཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ནིབྦིདཱུཔཙཱརོཏི ནིབྦིདཱཔཝཏྟི ཀཱམཱནཾ ཝིཔརིཎཱམཉྙཐཱབྷཱཝཱ ཨུཔྤཛྫམཱནཱ ཨནབྷིརཏི ཉཱཎནིབྦིདཱ ཙ། ཀཱམཏཎྷཱཔརིཀྑཱརམཱུལཀོཏི ཀཱམཏཎྷཱཡ པརིཀྑཱརབྷཱུཏཝཏྠུཀཱམཧེཏུཀོ། ཏཏྠ ཨནབྷིརཏིསངྑཱཏཱ ནིབྦིདཱ ཀཱམཏཎྷཱཔརིཀྑཱརམཱུལིཀཱ, ན ཉཱཎནིབྦིདཱཏི སབྦོ ནིབྦིདཱུཔཙཱརོ ཀཱམཏཎྷཱཔརིཀྑཱརམཱུལཀོཏི ན པན ཡུཛྫཏཱིཏི ཝུཏྟཾ། ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱཏི ནཡཾ དསྶེཏི། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡཐཱ པཉྷཏྟཡབྷཱཝེ ཡུཏྟི ཝུཏྟཱ, ཡཐཱ ཙ དུཀྑཱུཔཙཱརནིབྦིདཱུཔཙཱརེསུ, ཨེཝཾ ཨིམཱཡ ཡུཏྟིཡཱ ཨིམིནཱ ཡོགེན ནཡེན ཨཉྙམཉྙེཧི ཀཱརཎེཧི ཏཾཏཾཔཱལི༹པྤདེསེ ཨནུརཱུཔེཧི ཨཉྙཐཱ ཨཉྙེཧི ཧེཏཱུཧི ཡུཏྟི གཝེསིཏབྦཱཏི།
21. Evaṃ ‘‘kenassubbhāhato loko’’ti (saṃ. ni. 1.66) gāthāya ‘‘tayo pañhā’’ti pañhattayabhāve yuttiṃ dassetvā idāni aññehi pakārehi yuttigavesanaṃ dassento ‘‘sabbo dukkhūpacāro’’tiādimāha. Tattha dukkhūpacāroti dukkhappavatti. Kāmataṇhāsaṅkhāramūlakoti kāmataṇhāpaccayasaṅkhārahetukoti yujjatīti adhippāyo. Nibbidūpacāroti nibbidāpavatti kāmānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjamānā anabhirati ñāṇanibbidā ca. Kāmataṇhāparikkhāramūlakoti kāmataṇhāya parikkhārabhūtavatthukāmahetuko. Tattha anabhiratisaṅkhātā nibbidā kāmataṇhāparikkhāramūlikā, na ñāṇanibbidāti sabbo nibbidūpacāro kāmataṇhāparikkhāramūlakoti na pana yujjatīti vuttaṃ. Imāya yuttiyāti nayaṃ dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā pañhattayabhāve yutti vuttā, yathā ca dukkhūpacāranibbidūpacāresu, evaṃ imāya yuttiyā iminā yogena nayena aññamaññehi kāraṇehi taṃtaṃpāḷippadese anurūpehi aññathā aññehi hetūhi yutti gavesitabbāti.
ཨིདཱནི ཏཾ ནཡདསྶནཾ སཾཁིཏྟནྟི ཝིཏྠཱརཏོ ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཧི བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། ཏཏྠཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – རཱགདོསམོཧཙརིཏཱནཾ ཡཐཱཀྐམཾ ཨསུབྷམེཏྟཱཔཙྩཡཱཀཱརཀཐཱ རཱགཱདིཝིནཡནཏོ སཔྤཱཡཱཏི ཨཡཾ སཱསནཡུཏྟི། ཨེཝམཝཊྛིཏེ ཡདི རཱགཙརིཏསྶ མེཏྟཱཙེཏོཝིམུཏྟིཾ དེསེཡྻ, སཱ དེསནཱ ན ཡུཛྫཏི ཨསཔྤཱཡབྷཱཝཏོ། ཏཐཱ སུཁཱཔཊིཔདཱདཡོཏི། ནནུ ཙ སུཁཱཔཊིཔདཱདཡོ པཊིཔཏྟིཡཱ སམྦྷཝནྟི, ན དེསནཱཡཱཏི? སཙྩམེཏཾ, ཨིདྷ པན རཱགཙརིཏོཏི ཏིབྦཀིལེསོ རཱགཙརིཏོཏི ཨདྷིཔྤེཏོ། ཏསྶ དུཀྑཱཡ པཊིཔདཱཡ བྷཱཝནཱ སམིཛ྄ཛྷཏི། ཡསྶ ཙ དུཀྑཱཡ པཊིཔདཱཡ བྷཱཝནཱ སམིཛ྄ཛྷཏི, ཏསྶ གརུཏརཱ ཨསུབྷདེསནཱ སཔྤཱཡཱ, ཡསྶ གརུཏརཱ ཨསུབྷདེསནཱ སཔྤཱཡཱ, ན ཏསྶ མནྡཀིལེསསྶ ཝིཡ ལཧུཀཏརཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘སུཁཾ ཝཱ པཊིཔདཾ…པེ॰… དེསེཡྻ ན ཡུཛྫཏི དེསནཱ’’ཏི། ཨིམིནཱ ནཡེན སེསཔདེསུཔི ཡཐཱསམྦྷཝཾ ཨཏྠོ ཝཏྟབྦོ། ཨེཏྠ ཙ ཨཡུཏྟཔརིཧཱརེན ཡུཏྟིསམདྷིགམོཏི ཡུཏྟིཝིཙཱརཎཱཡ ཨཡུཏྟིཔི གཝེསིཏབྦཱཏི ཝུཏྟཾ – ‘‘ཡདི ཧི…པེ॰… ན ཡུཛྫཏི དེསནཱ’’ཏི། སེསེསུཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཨེཝཾ ཡཾ ཀིཉྩཱིཏིཨཱདི ཡུཏྟིཧཱརཡོཛནཱཡ ནཡདསྶནམེཝ།
Idāni taṃ nayadassanaṃ saṃkhittanti vitthārato vibhajitvā dassetuṃ ‘‘yathā hi bhagavā’’tiādi āraddhaṃ. Tatthāyaṃ saṅkhepattho – rāgadosamohacaritānaṃ yathākkamaṃ asubhamettāpaccayākārakathā rāgādivinayanato sappāyāti ayaṃ sāsanayutti. Evamavaṭṭhite yadi rāgacaritassa mettācetovimuttiṃ deseyya, sā desanā na yujjati asappāyabhāvato. Tathā sukhāpaṭipadādayoti. Nanu ca sukhāpaṭipadādayo paṭipattiyā sambhavanti, na desanāyāti? Saccametaṃ, idha pana rāgacaritoti tibbakileso rāgacaritoti adhippeto. Tassa dukkhāya paṭipadāya bhāvanā samijjhati. Yassa ca dukkhāya paṭipadāya bhāvanā samijjhati, tassa garutarā asubhadesanā sappāyā, yassa garutarā asubhadesanā sappāyā, na tassa mandakilesassa viya lahukatarāti imamatthaṃ dassento āha – ‘‘sukhaṃ vā paṭipadaṃ…pe… deseyya na yujjati desanā’’ti. Iminā nayena sesapadesupi yathāsambhavaṃ attho vattabbo. Ettha ca ayuttaparihārena yuttisamadhigamoti yuttivicāraṇāya ayuttipi gavesitabbāti vuttaṃ – ‘‘yadi hi…pe… na yujjati desanā’’ti. Sesesupi eseva nayo. Evaṃ yaṃ kiñcītiādi yuttihārayojanāya nayadassanameva.
ཏཏྠ ཨེཝནྟི ཨིམིནཱ ནཡེན། ཡཾ ཀིཉྩཱིཏི ཨཉྙམྤི ཡཾ ཀིཉྩི། ཨནུལོམཔྤཧཱནནྟི པཧཱནསྶ ཨནུརཱུཔཾ, པཧཱནསམཏྠནྟི ཨཏྠོ། སུཏྟེ ཨནཝསེསཱནཾ པདཏྠཱནཾ ཨནུཔདཝིཙཱརཎཱ ཝིཙཡོ ཧཱརོ, ཝིཙཡཧཱརསཾཝཎྞནཱཡ ནིདྡྷཱརིཏེསུ ཨཏྠེསུ ཡུཏྟིགཝེསནཾ སུཀརནྟི ཨཱཧ – ‘‘སབྦཾ ཏཾ ཝིཙཡེན ཧཱརེན ཝིཙིནིཏྭཱ ཡུཏྟིཧཱརེན ཡོཛེཏབྦ’’ནྟི། ཡཱཝཏིཀཱ ཉཱཎསྶ བྷཱུམཱིཏི སཾཝཎྞེནྟསྶ ཨཱཙརིཡསྶ ཡཾ ཉཱཎཾ ཡཾ པཊིབྷཱནཾ, ཏསྶ ཡཏྟཀོ ཝིསཡོ, ཏཏྟཀོ ཡུཏྟིཧཱརཝིཙཱརོཏི ཨཏྠོ། ཏཾ ཀིསྶ ཧེཏུ? ཨནནྟནཡོ སམནྟབྷདྡཀོ ཝིམདྡཀྑམོ ཝིཙིཏྟདེསནོ ཙ སདྡྷམྨོཏི།
Tattha evanti iminā nayena. Yaṃ kiñcīti aññampi yaṃ kiñci. Anulomappahānanti pahānassa anurūpaṃ, pahānasamatthanti attho. Sutte anavasesānaṃ padatthānaṃ anupadavicāraṇā vicayo hāro, vicayahārasaṃvaṇṇanāya niddhāritesu atthesu yuttigavesanaṃ sukaranti āha – ‘‘sabbaṃ taṃ vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojetabba’’nti. Yāvatikā ñāṇassa bhūmīti saṃvaṇṇentassa ācariyassa yaṃ ñāṇaṃ yaṃ paṭibhānaṃ, tassa yattako visayo, tattako yuttihāravicāroti attho. Taṃ kissa hetu? Anantanayo samantabhaddako vimaddakkhamo vicittadesano ca saddhammoti.
ཨེཝཾ ནཡདསྶནཝསེནེཝ ཡུཏྟིཧཱརཡོཛནཱ དསྶིཏཱཏི ཏཾ བྲཧྨཝིཧཱརཕལསམཱཔཏྟིནཝཱནུཔུབྦསམཱཔཏྟིཝསིབྷཱཝེཧི ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘མེཏྟཱཝིཧཱརིསྶ སཏོ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། ཏཏྠ མེཏྟཱཝིཧཱརིསྶཱཏི མེཏྟཱཝིཧཱརལཱབྷིནོ། སཏོཏི སམཱནསྶ, ཏཐཱབྷཱུཏསྶཱཏི ཨཏྠོ། བྱཱཔཱདོཏི པདོསོ། ཙིཏྟཾ པརིཡཱདཱཡ ཋསྶཏཱིཏི ཙིཏྟཾ ཨབྷིབྷཝིསྶཏི། ཡསྨཱ པན ཀུསལཱཀུསལཱནཾ དྷམྨཱནཾ ཨཔུབྦཾ ཨཙརིམཾ པཝཏྟི ནཱམ ནཏྠི, ཏསྨཱ སམཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛཱནསྶ ཨཔརབྷཱགེཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཋསྶཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ན ཡུཛྫཏི དེསནཱཏི བྱཱཔཱདཔཊིཔཀྑཏྟཱ མེཏྟཱཡ ཏཱདིསཱི ཀཐཱ ན ཡུཏྟཱཏི ཨཏྠོ། བྱཱཔཱདོ པཧཱནཾ ཨབྦྷཏྠཾ གཙྪཏཱིཏི ཡུཛྫཏི དེསནཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཀཱརཎཏོ ཨེཝ ཨཡཾ ཀཐཱ ཡུཏྟཱཏི། སེསཝཱརེསུཔི ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ། ཨནུཏྟཱནཾ ཨེཝ ཝཎྞཡིསྶཱམ།
Evaṃ nayadassanavaseneva yuttihārayojanā dassitāti taṃ brahmavihāraphalasamāpattinavānupubbasamāpattivasibhāvehi vibhajitvā dassetuṃ ‘‘mettāvihārissa sato’’tiādi āraddhaṃ. Tattha mettāvihārissāti mettāvihāralābhino. Satoti samānassa, tathābhūtassāti attho. Byāpādoti padoso. Cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti cittaṃ abhibhavissati. Yasmā pana kusalākusalānaṃ dhammānaṃ apubbaṃ acarimaṃ pavatti nāma natthi, tasmā samāpattito vuṭṭhānassa aparabhāgeti dassanatthaṃ ‘‘ṭhassatī’’ti vuttaṃ. Na yujjati desanāti byāpādapaṭipakkhattā mettāya tādisī kathā na yuttāti attho. Byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanāti yathāvuttakāraṇato eva ayaṃ kathā yuttāti. Sesavāresupi imināva nayena attho veditabbo. Anuttānaṃ eva vaṇṇayissāma.
ཨནིམིཏྟཝིཧཱརིསྶཱཏི ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱམུཁེན པཊིལདྡྷཕལསམཱཔཏྟིཝིཧཱརསྶ། ནིམིཏྟཱནུསཱརཱིཏི སངྑཱརནིམིཏྟཱནུསཱརཱི། ཏེན ཏེནེཝཱཏི ནིཙྩཱདཱིསུ ཡཾ ཡཾ པཧཱིནཾ, ཏེན ཏེནེཝ ནིམིཏྟེན། ཨསྨཱིཏི ཝིགཏནྟི པཉྩསུ ཨུཔཱདཱནཀྑནྡྷེསུ དིཊྛིམཱནཝསེན ཡཾ ཨསྨཱིཏི མཉྙིཏཾ, ཏཾ ཝིགཏཾ། ཏམེཝཏྠཾ ཝིཝརཏི ‘‘ཨཡམཧམསྨཱིཏི ན སམནུཔསྶཱམཱི’’ཏི། ཝིཙིཀིཙྪཱཀཐཾཀཐཱསལླནྟི ཝིནཡཀུཀྐུཙྩསྶཱཔི ཀཐཾ ཀཐནྟི པཝཏྟིསབྦྷཱཝཏོ ཝིཙིཀིཙྪཱཔདེན ཝིསེསིཏཾ། ན ཡུཛྫཏི དེསནཱཏི ཝིཙིཀིཙྪཱཡ པཧཱནེཀཊྛབྷཱཝཏོ ན ཡུཏྟཱཡཾ ཀཐཱ།
Animittavihārissāti aniccānupassanāmukhena paṭiladdhaphalasamāpattivihārassa. Nimittānusārīti saṅkhāranimittānusārī. Tena tenevāti niccādīsu yaṃ yaṃ pahīnaṃ, tena teneva nimittena. Asmīti vigatanti pañcasu upādānakkhandhesu diṭṭhimānavasena yaṃ asmīti maññitaṃ, taṃ vigataṃ. Tamevatthaṃ vivarati ‘‘ayamahamasmīti na samanupassāmī’’ti. Vicikicchākathaṃkathāsallanti vinayakukkuccassāpi kathaṃ kathanti pavattisabbhāvato vicikicchāpadena visesitaṃ. Na yujjati desanāti vicikicchāya pahānekaṭṭhabhāvato na yuttāyaṃ kathā.
པཋམཾ ཛྷཱནཾ སམཱཔནྣསྶཱཏི པཋམཛ྄ཛྷཱནསམངྒིནོ། ཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཱ ཝིསེསཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ན ཡུཛྫཏཱིཏི ཡསྨཱ ནཱིཝརཎེསུ ཨཔྤཧཱིནེསུ པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ ཨུཔཙཱརམྤི ན སམྤཛྫཏི, པགེཝ ཛྷཱནཾ, ཏསྨཱ ཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཱ ཝིསེསཱཡ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ན ཡུཏྟཱཡཾ ཀཐཱ། ཡཐཱལདྡྷསྶ པན པཋམཛ྄ཛྷཱནསྶ ཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཱ པརིཡུཊྛཱནཔྤཏྟཱ ཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ཡུཛྫཏི དེསནཱ ཡུཏྟཱ ཀཐཱཏི, ཨེཝཾ སབྦཏྠ ཡོཛེཏབྦཾ། ཨཝིཏཀྐསཧགཏཱ སཉྙཱམནསིཀཱརཱ ནཱམ སཧ ཨུཔཙཱརེན དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནདྷམྨཱ, ཨཱརམྨཎཀརཎཏྠོ ཧེཏྠ སཧགཏ-སདྡོ། ཧཱནཱཡཱཏི པཋམཛ྄ཛྷཱནཏོ པརིཧཱནཱཡ། ཝིསེསཱཡཱཏི དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནཱཡ། ཨིམིནཱ ནཡེན ཏཏྠ ཏཏྠ ཧཱནནྟི, ཝིསེསོཏི ཙ ཝུཏྟདྷམྨཱ ཝེདིཏབྦཱ། ཝིཏཀྐཝིཙཱརསཧགཏཱཏི པཋམཛ྄ཛྷཱནདྷམྨཱ, ཀཱམཱཝཙརདྷམྨཱ ཨེཝ ཝཱ། ཨུཔེཀྑཱསུཁསཧགཏཱཏི ཨུཔཙཱརེན སདྡྷིཾ དུཏིཡཛ྄ཛྷཱནདྷམྨཱ, ཏཏྲམཛ྄ཛྷཏྟུཔེཀྑཱ ཧི ཨིདྷ ཨུཔེཀྑཱཏི ཨདྷིཔྤེཏཱ། པཱིཏིསུཁསཧགཏཱཏི སཧ ཨུཔཙཱརེན ཏཏིཡཛ྄ཛྷཱནདྷམྨཱ། ཨུཔེཀྑཱསཏིཔཱརིསུདྡྷིསཧགཏཱཏི ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནདྷམྨཱ།
Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassāti paṭhamajjhānasamaṅgino. Kāmarāgabyāpādā visesāya saṃvattantīti na yujjatīti yasmā nīvaraṇesu appahīnesu paṭhamajjhānassa upacārampi na sampajjati, pageva jhānaṃ, tasmā kāmarāgabyāpādā visesāya dutiyajjhānāya saṃvattantīti na yuttāyaṃ kathā. Yathāladdhassa pana paṭhamajjhānassa kāmarāgabyāpādā pariyuṭṭhānappattā hānāya saṃvattantīti yujjati desanā yuttā kathāti, evaṃ sabbattha yojetabbaṃ. Avitakkasahagatā saññāmanasikārā nāma saha upacārena dutiyajjhānadhammā, ārammaṇakaraṇattho hettha sahagata-saddo. Hānāyāti paṭhamajjhānato parihānāya. Visesāyāti dutiyajjhānāya. Iminā nayena tattha tattha hānanti, visesoti ca vuttadhammā veditabbā. Vitakkavicārasahagatāti paṭhamajjhānadhammā, kāmāvacaradhammā eva vā. Upekkhāsukhasahagatāti upacārena saddhiṃ dutiyajjhānadhammā, tatramajjhattupekkhā hi idha upekkhāti adhippetā. Pītisukhasahagatāti saha upacārena tatiyajjhānadhammā. Upekkhāsatipārisuddhisahagatāti catutthajjhānadhammā.
སཉྙཱུཔཙཱརཱཏི པཊུསཉྙཱཀིཙྩཾ ཀརོནྟཱ ཨེཝ ཡེ ཀེཙི ཙིཏྟུཔྤཱདཱ, ‘‘ཨཱཀིཉྩཉྙཱཡཏནདྷམྨཱ’’ཏིཔི ཝདནྟི། སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷསཧགཏཱཏི ‘‘སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརིསྶཱམཱི’’ཏི ཏསྶ པརིཀམྨཝསེན པཝཏྟདྷམྨཱ། ཏེ པན ཡསྨཱ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནསམཱཔཏྟིཡཾ ཋིཏེནེཝ སཀྐཱ སཉྙཱཝེདཡིཏནིརོདྷཾ ཨུཔསམྤཛྫ ཝིཧརིཏུཾ, ན ཏཏོ པརིཧཱིནེན, ཏསྨཱ ནེཝསཉྙཱནཱསཉྙཱཡཏནསམཱཔཏྟིཡཱ ཧཱནཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི ན ཡུཏྟཱ ཀཐཱ། ཝིསེསཱཡ སཾཝཏྟནྟཱིཏི པན ཡུཏྟཱ ཀཐཱཏི ཨཱཧ – ‘‘ཧཱནཱཡ…པེ॰… དེསནཱ’’ཏི། ཀལླཏཱཔརིཙིཏནྟི སམཏྠབྷཱཝེན པརིཙིཏཾ, ཡཐཱཝུཏྟསམཱཔཏྟཱིསུ ཝསིབྷཱཝེན པརིཙིཏནྟི ཨཏྠོ། ཏེནེཝཱཧ – ‘‘ཨབྷིནཱིཧཱརཾ ཁམཏཱི’’ཏི། སེསཾ སབྦཾ ཨུཏྟཱནམེཝ།
Saññūpacārāti paṭusaññākiccaṃ karontā eva ye keci cittuppādā, ‘‘ākiñcaññāyatanadhammā’’tipi vadanti. Saññāvedayitanirodhasahagatāti ‘‘saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharissāmī’’ti tassa parikammavasena pavattadhammā. Te pana yasmā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyaṃ ṭhiteneva sakkā saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharituṃ, na tato parihīnena, tasmā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā hānāya saṃvattantīti na yuttā kathā. Visesāya saṃvattantīti pana yuttā kathāti āha – ‘‘hānāya…pe… desanā’’ti. Kallatāparicitanti samatthabhāvena paricitaṃ, yathāvuttasamāpattīsu vasibhāvena paricitanti attho. Tenevāha – ‘‘abhinīhāraṃ khamatī’’ti. Sesaṃ sabbaṃ uttānameva.
ཨཔི ཙེཏྠ ཨཔྤཊིཀྐཱུལསཉྙཱམུཁེན ཀཱམཙྪནྡོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། པཊིཀྐཱུལསཉྙཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ བྱཱཔཱདོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སམཱདྷིམུཁེན ཐིནམིདྡྷཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཝཱིརིཡཱརམྦྷམུཁེན ཨུདྡྷཙྩཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སིཀྑཱཀཱམཏཱམུཁེན ཀུཀྐུཙྩཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨུབྷཡཔཀྑསནྟཱིརཎམུཁེན ཝིཙིཀིཙྪཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨིཊྛཱནིཊྛསམུཔེཀྑནམུཁེན སམྨོཧོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨཏྟཉྙུཏཱམུཁེན ཨཏྟནི ཨཔརིབྷཝནེ མཱནོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཝཱིམཾསཱམུཁེན ཧེཏུཔཏིརཱུཔཀཔརིགྒཧེན མིཙྪཱདིཊྛི ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཝིརཏྟཏཱཔཏིརཱུཔཀེན སཏྟེསུ ཨདཡཱཔནྣཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨནུཉྙཱཏཔཊིསེཝནཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཀཱམསུཁལླིཀཱནུཡོགོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨཱཛཱིཝཔཱརིསུདྡྷིཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཨསཾཝིབྷཱགསཱིལཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སཾཝིབྷཱགསཱིལཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ མིཙྪཱཛཱིཝོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨསཾསགྒཝིཧཱརིཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཨསངྒཧསཱིལཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སངྒཧསཱིལཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཨནནུལོམིཀསཾསགྒོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སཙྩཝཱདིཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ པིསུཎཝཱཙཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨཔིསུཎཝཱདིཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཨནཏྠཀཱམཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། པིཡཝཱདིཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཙཱཊུཀམྱཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། མིཏབྷཱཎིཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཨསམྨོདནསཱིལཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སམྨོདནསཱིལཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ མཱཡཱ སཱཋེཡྻཉྩ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ནིགྒཡ྄ཧཝཱདིཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཕརུསཝཱཙཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། པཱཔགརཧིཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ པརཝཛྫཱནུཔསྶིཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཀུལཱནུདྡྷཡཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཀུལམཙྪརིཡཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨཱཝཱསཙིརཊྛིཏིཀཱམཏཱམུཁེན ཨཱཝཱསམཙྪརིཡཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། དྷམྨཔརིབནྡྷཔརིཧརཎམུཁེན དྷམྨམཙྪརིཡཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། དྷམྨདེསནཱབྷིརཏིམུཁེན བྷསྶཱརཱམཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨཕརུསཝཱཙཏཱགཎཱནུགྒཧཀརཎམུཁེན སངྒཎིཀཱརཱམཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། པུཉྙཀཱམཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཀམྨཱརཱམཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སཾཝེགཔཏིརཱུཔེན ཙིཏྟསནྟཱཔོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། སདྡྷཱལུཏཱཔཏིརཱུཔཏཱཡ ཨཔརིཀྑཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཝཱིམཾསནཱཔཏིརཱུཔེན ཨསྶདྡྷིཡཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨཏྟཱདྷིཔཏེཡྻཔཏིརཱུཔེན གརཱུནཾ ཨནུསཱསནིཡཱ ཨཔྤདཀྑིཎགྒཱཧིཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། དྷམྨཱདྷིཔཏེཡྻཔཏིརཱུཔེན སབྲཧྨཙཱརཱིསུ ཨགཱརཝཾ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ལོཀཱདྷིཔཏེཡྻཔཏིརཱུཔེན ཨཏྟནི དྷམྨེ ཙ པརིབྷཝོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། མེཏྟཱཡནཱམུཁེན རཱགོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཀརུཎཱཡནཱཔཏིརཱུཔེན སོཀོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། མུདིཏཱཝིཧཱརཔཏིརཱུཔེན པཧཱསོ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨུཔེཀྑཱཝིཧཱརཔཏིརཱུཔེན ཀུསལེསུ དྷམྨེསུ ནིཀྑིཏྟཚནྡཏཱ ཝཉྩེཏཱིཏི ཡུཛྫཏི། ཨེཝཾ ཨཱགམཔཏིརཱུཔཀཨདྷིགམཔཏིརཱུཔཀཱདཱིནམྤི ཏཐཱ ཏཐཱ ཝཉྩནསབྷཱཝོ ཡུཏྟིཏོ ཝེདིཏབྦོ། ཨེཝཾ ཨཱགམཱནུསཱརེན ཡུཏྟིགཝེསནཱ ཀཱཏབྦཱཏི།
Api cettha appaṭikkūlasaññāmukhena kāmacchando vañcetīti yujjati. Paṭikkūlasaññāpatirūpatāya byāpādo vañcetīti yujjati. Samādhimukhena thinamiddhaṃ vañcetīti yujjati. Vīriyārambhamukhena uddhaccaṃ vañcetīti yujjati. Sikkhākāmatāmukhena kukkuccaṃ vañcetīti yujjati. Ubhayapakkhasantīraṇamukhena vicikicchā vañcetīti yujjati. Iṭṭhāniṭṭhasamupekkhanamukhena sammoho vañcetīti yujjati. Attaññutāmukhena attani aparibhavane māno vañcetīti yujjati. Vīmaṃsāmukhena hetupatirūpakapariggahena micchādiṭṭhi vañcetīti yujjati. Virattatāpatirūpakena sattesu adayāpannatā vañcetīti yujjati. Anuññātapaṭisevanapatirūpatāya kāmasukhallikānuyogo vañcetīti yujjati. Ājīvapārisuddhipatirūpatāya asaṃvibhāgasīlatā vañcetīti yujjati. Saṃvibhāgasīlatāpatirūpatāya micchājīvo vañcetīti yujjati. Asaṃsaggavihāritāpatirūpatāya asaṅgahasīlatā vañcetīti yujjati. Saṅgahasīlatāpatirūpatāya ananulomikasaṃsaggo vañcetīti yujjati. Saccavāditāpatirūpatāya pisuṇavācā vañcetīti yujjati. Apisuṇavāditāpatirūpatāya anatthakāmatā vañcetīti yujjati. Piyavāditāpatirūpatāya cāṭukamyatā vañcetīti yujjati. Mitabhāṇitāpatirūpatāya asammodanasīlatā vañcetīti yujjati. Sammodanasīlatāpatirūpatāya māyā sāṭheyyañca vañcetīti yujjati. Niggayhavāditāpatirūpatāya pharusavācatā vañcetīti yujjati. Pāpagarahitāpatirūpatāya paravajjānupassitā vañcetīti yujjati. Kulānuddhayatāpatirūpatāya kulamacchariyaṃ vañcetīti yujjati. Āvāsaciraṭṭhitikāmatāmukhena āvāsamacchariyaṃ vañcetīti yujjati. Dhammaparibandhapariharaṇamukhena dhammamacchariyaṃ vañcetīti yujjati. Dhammadesanābhiratimukhena bhassārāmatā vañcetīti yujjati. Apharusavācatāgaṇānuggahakaraṇamukhena saṅgaṇikārāmatā vañcetīti yujjati. Puññakāmatāpatirūpatāya kammārāmatā vañcetīti yujjati. Saṃvegapatirūpena cittasantāpo vañcetīti yujjati. Saddhālutāpatirūpatāya aparikkhatā vañcetīti yujjati. Vīmaṃsanāpatirūpena assaddhiyaṃ vañcetīti yujjati. Attādhipateyyapatirūpena garūnaṃ anusāsaniyā appadakkhiṇaggāhitā vañcetīti yujjati. Dhammādhipateyyapatirūpena sabrahmacārīsu agāravaṃ vañcetīti yujjati. Lokādhipateyyapatirūpena attani dhamme ca paribhavo vañcetīti yujjati. Mettāyanāmukhena rāgo vañcetīti yujjati. Karuṇāyanāpatirūpena soko vañcetīti yujjati. Muditāvihārapatirūpena pahāso vañcetīti yujjati. Upekkhāvihārapatirūpena kusalesu dhammesu nikkhittachandatā vañcetīti yujjati. Evaṃ āgamapatirūpakaadhigamapatirūpakādīnampi tathā tathā vañcanasabhāvo yuttito veditabbo. Evaṃ āgamānusārena yuttigavesanā kātabbāti.
ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ནེཏྟིཔྤཀརཎཔཱལི༹ • Nettippakaraṇapāḷi / ༣. ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒོ • 3. Yuttihāravibhaṅgo
ཊཱིཀཱ • Tīkā / སུཏྟཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ཁུདྡཀནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཊཱིཀཱ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ༣. ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ • 3. Yuttihāravibhaṅgavaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / སུཏྟཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ཁུདྡཀནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ནེཏྟིཝིབྷཱཝིནཱི • Nettivibhāvinī / ༣. ཡུཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝིབྷཱཝནཱ • 3. Yuttihāravibhaṅgavibhāvanā