Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-મૂલટીકા • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
૨. અબ્ભન્તરમાતિકાવણ્ણના
2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
૨. ‘‘પઞ્ચક્ખન્ધા’’તિઆદીહિ રૂપક્ખન્ધાદિપદાનિ દસ્સિતાનિ, પટિચ્ચસમુપ્પાદવચનેન ચ યેસુ દ્વાદસસુ અઙ્ગેસુ પચ્ચેકં પટિચ્ચસમુપ્પાદસદ્દો વત્તતિ, તદત્થાનિ દ્વાદસ પદાનિ દસ્સિતાનીતિ તેસં તથાદસ્સિતાનં સરૂપેનેવ દસ્સિતાનં ફસ્સાદીનઞ્ચ પદાનં વસેન આહ ‘‘પઞ્ચવીસાધિકેન પદસતેના’’તિ. તત્થ કમ્મુપપત્તિકામભવાદીનં ઇધ વિભત્તાનં ભાવનભવનભાવેન ભવે વિય સોકાદીનં જરામરણસ્સ વિય અનિટ્ઠત્તા તન્નિદાનદુક્ખભાવેન ચ જરામરણે અન્તોગધતાય પટિચ્ચસમુપ્પાદસ્સ દ્વાદસપદતા દટ્ઠબ્બા. એત્થ ચ પાળિયં ભિન્દિત્વા અવિસ્સજ્જિતાનમ્પિ સતિપટ્ઠાનાદીનં ભિન્દિત્વા ગહણં કરોન્તો તેસં ભિન્દિત્વાપિ વિસ્સજ્જિતબ્બતં દસ્સેતીતિ વેદિતબ્બં.
2. ‘‘Pañcakkhandhā’’tiādīhi rūpakkhandhādipadāni dassitāni, paṭiccasamuppādavacanena ca yesu dvādasasu aṅgesu paccekaṃ paṭiccasamuppādasaddo vattati, tadatthāni dvādasa padāni dassitānīti tesaṃ tathādassitānaṃ sarūpeneva dassitānaṃ phassādīnañca padānaṃ vasena āha ‘‘pañcavīsādhikena padasatenā’’ti. Tattha kammupapattikāmabhavādīnaṃ idha vibhattānaṃ bhāvanabhavanabhāvena bhave viya sokādīnaṃ jarāmaraṇassa viya aniṭṭhattā tannidānadukkhabhāvena ca jarāmaraṇe antogadhatāya paṭiccasamuppādassa dvādasapadatā daṭṭhabbā. Ettha ca pāḷiyaṃ bhinditvā avissajjitānampi satipaṭṭhānādīnaṃ bhinditvā gahaṇaṃ karonto tesaṃ bhinditvāpi vissajjitabbataṃ dassetīti veditabbaṃ.
નયમાતિકાદિકા લક્ખણમાતિકન્તા માતિકા પકરણન્તરાસાધારણતાય ધાતુકથાય માતિકા નામ, તસ્સા અબ્ભન્તરે વુત્તો વિભજિતબ્બાનં ઉદ્દેસો અબ્ભન્તરમાતિકા નામાતિ ઇમમત્થં પકાસેન્તો ‘‘અયઞ્હી’’તિઆદિમાહ. તત્થ એવં અવત્વાતિ યથા ‘‘સબ્બાપિ…પે॰… માતિકા’’તિ અયં ધાતુકથામાતિકતો બહિદ્ધા વુત્તા, એવં અવત્વાતિ અત્થો. ધાતુકથાય અબ્ભન્તરેયેવાતિ ચ ધાતુકથામાતિકાય અબ્ભન્તરેયેવાતિ અત્થો દટ્ઠબ્બો. તદાવેણિકમાતિકાઅબ્ભન્તરે હિ ઠપિતા તસ્સાયેવ અબ્ભન્તરે ઠપિતાતિ વુત્તા . અથ વા એવં અવત્વાતિ યથા ‘‘સબ્બાપિ…પે॰… માતિકા’’તિ એતેન વચનેન ધાતુકથાતો બહિભૂતા કુસલાદિઅરણન્તા માતિકા પકરણન્તરગતા વુત્તા, એવં અવત્વાતિ અત્થો. ધાતુકથાય અબ્ભન્તરેયેવાતિ ચ ઇમસ્સ પકરણસ્સ અબ્ભન્તરે એવ સરૂપતો દસ્સેત્વા ઠપિતત્તાતિ અત્થો. સબ્બસ્સ અભિધમ્મસ્સ માતિકાય અસઙ્ગહિતત્તા વિકિણ્ણભાવેન પકિણ્ણકતા વેદિતબ્બા.
Nayamātikādikā lakkhaṇamātikantā mātikā pakaraṇantarāsādhāraṇatāya dhātukathāya mātikā nāma, tassā abbhantare vutto vibhajitabbānaṃ uddeso abbhantaramātikā nāmāti imamatthaṃ pakāsento ‘‘ayañhī’’tiādimāha. Tattha evaṃ avatvāti yathā ‘‘sabbāpi…pe… mātikā’’ti ayaṃ dhātukathāmātikato bahiddhā vuttā, evaṃ avatvāti attho. Dhātukathāya abbhantareyevāti ca dhātukathāmātikāya abbhantareyevāti attho daṭṭhabbo. Tadāveṇikamātikāabbhantare hi ṭhapitā tassāyeva abbhantare ṭhapitāti vuttā . Atha vā evaṃ avatvāti yathā ‘‘sabbāpi…pe… mātikā’’ti etena vacanena dhātukathāto bahibhūtā kusalādiaraṇantā mātikā pakaraṇantaragatā vuttā, evaṃ avatvāti attho. Dhātukathāya abbhantareyevāti ca imassa pakaraṇassa abbhantare eva sarūpato dassetvā ṭhapitattāti attho. Sabbassa abhidhammassa mātikāya asaṅgahitattā vikiṇṇabhāvena pakiṇṇakatā veditabbā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધાતુકથાપાળિ • Dhātukathāpāḷi / ૨. અબ્ભન્તરમાતિકા • 2. Abbhantaramātikā
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / અભિધમ્મપિટક (અટ્ઠકથા) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ૨. અબ્ભન્તરમાતિકાવણ્ણના • 2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / પઞ્ચપકરણ-અનુટીકા • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ૨. અબ્ભન્તરમાતિકાવણ્ણના • 2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā