Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સમ્મોહવિનોદની-અટ્ઠકથા • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ૨. અભિધમ્મભાજનીયવણ્ણના

    2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    ૭૨૫. તત્થ તિસ્સો પટિસમ્ભિદા લોકિયા. અત્થપટિસમ્ભિદા લોકિયલોકુત્તરમિસ્સકા . સા હિ નિબ્બાનારમ્મણાનં મગ્ગફલઞાણાનં વસેન લોકુત્તરાપિ હોતિ. અભિધમ્મભાજનીયે કુસલાકુસલવિપાકકિરિયાનં વસેન ચતૂહિ વારેહિ વિભત્તં. તત્થ યત્તકાનિ હેટ્ઠા ચિત્તુપ્પાદકણ્ડે (ધ॰ સ॰ ૧ આદયો) કુસલચિત્તાનિ વિભત્તાનિ, તેસં સબ્બેસમ્પિ વસેન એકેકસ્મિં ચિત્તનિદ્દેસે ચતસ્સો ચતસ્સો પટિસમ્ભિદા વિભત્તાતિ વેદિતબ્બા. અકુસલચિત્તેસુપિ એસેવ નયો. વિપાકકિરિયવારેસુ વિપાકકિરિયાનં અત્થેન સઙ્ગહિતત્તા, ધમ્મપટિસમ્ભિદં છડ્ડેત્વા, એકેકસ્મિં વિપાકચિત્તે ચ કિરિયચિત્તે ચ તિસ્સો તિસ્સોવ પટિસમ્ભિદા વિભત્તા. પાળિ પન મુખમત્તમેવ દસ્સેત્વા સંખિત્તા. સા હેટ્ઠા આગતવિત્થારવસેનેવ વેદિતબ્બા.

    725. Tattha tisso paṭisambhidā lokiyā. Atthapaṭisambhidā lokiyalokuttaramissakā . Sā hi nibbānārammaṇānaṃ maggaphalañāṇānaṃ vasena lokuttarāpi hoti. Abhidhammabhājanīye kusalākusalavipākakiriyānaṃ vasena catūhi vārehi vibhattaṃ. Tattha yattakāni heṭṭhā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 1 ādayo) kusalacittāni vibhattāni, tesaṃ sabbesampi vasena ekekasmiṃ cittaniddese catasso catasso paṭisambhidā vibhattāti veditabbā. Akusalacittesupi eseva nayo. Vipākakiriyavāresu vipākakiriyānaṃ atthena saṅgahitattā, dhammapaṭisambhidaṃ chaḍḍetvā, ekekasmiṃ vipākacitte ca kiriyacitte ca tisso tissova paṭisambhidā vibhattā. Pāḷi pana mukhamattameva dassetvā saṃkhittā. Sā heṭṭhā āgatavitthāravaseneva veditabbā.

    કસ્મા પન યથા કુસલાકુસલવારેસુ ‘‘તેસં વિપાકે ઞાણં અત્થપટિસમ્ભિદા’’તિ વુત્તં, એવમિધ ‘‘યેસં ધમ્માનં ઇમે વિપાકા, તેસુ ઞાણં ધમ્મપટિસમ્ભિદા’’તિ એવં ન વુત્તન્તિ? હેટ્ઠા વુત્તત્તા. યદિ એવં, ‘‘તેસં વિપાકે ઞાણં અત્થપટિસમ્ભિદા’’તિ હેટ્ઠા વુત્તત્તા અયં અત્થપટિસમ્ભિદાપિ ઇધ ન વત્તબ્બા સિયાતિ? નો ન વત્તબ્બા. કસ્મા? હેટ્ઠા વિપાકકિરિયચિત્તુપ્પાદવસેન અવુત્તત્તા. કિરિયવારે ચ ‘‘યેસં ધમ્માનં ઇમે કિરિયા’’તિ વચનમેવ ન યુજ્જતીતિ દ્વીસુપિ ઇમેસુ વારેસુ તિસ્સો તિસ્સોવ પટિસમ્ભિદા વિભત્તા.

    Kasmā pana yathā kusalākusalavāresu ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti vuttaṃ, evamidha ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime vipākā, tesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti evaṃ na vuttanti? Heṭṭhā vuttattā. Yadi evaṃ, ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti heṭṭhā vuttattā ayaṃ atthapaṭisambhidāpi idha na vattabbā siyāti? No na vattabbā. Kasmā? Heṭṭhā vipākakiriyacittuppādavasena avuttattā. Kiriyavāre ca ‘‘yesaṃ dhammānaṃ ime kiriyā’’ti vacanameva na yujjatīti dvīsupi imesu vāresu tisso tissova paṭisambhidā vibhattā.

    તત્થ યાય નિરુત્તિયા તેસં ધમ્માનં પઞ્ઞત્તિ હોતીતિ યાય નિરુત્તિયા તેસં ફસ્સો હોતીતિઆદિના નયેન વુત્તાનં ધમ્માનં ‘‘અયં ફસ્સો, અયં વેદના’’તિ એવં પઞ્ઞત્તિ હોતિ. તત્થ ધમ્મનિરુત્તાભિલાપે ઞાણન્તિ તસ્મિં અત્થે ધમ્મે ચ પવત્તમાનાય તસ્સા ધમ્મનિરુત્તિયા સભાવપઞ્ઞત્તિયા અભિલાપે ઞાણં. અભિલાપસદ્દં આરમ્મણં કત્વા ઉપ્પન્નઞાણમેવ ઇધાપિ કથિતં. યેન ઞાણેનાતિ યેન પટિભાનપટિસમ્ભિદાઞાણેન. તાનિ ઞાણાનિ જાનાતીતિ ઇતરાનિ તીણિ પટિસમ્ભિદાઞાણાનિ જાનાતિ.

    Tattha yāya niruttiyā tesaṃ dhammānaṃ paññatti hotīti yāya niruttiyā tesaṃ phasso hotītiādinā nayena vuttānaṃ dhammānaṃ ‘‘ayaṃ phasso, ayaṃ vedanā’’ti evaṃ paññatti hoti. Tattha dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe dhamme ca pavattamānāya tassā dhammaniruttiyā sabhāvapaññattiyā abhilāpe ñāṇaṃ. Abhilāpasaddaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannañāṇameva idhāpi kathitaṃ. Yena ñāṇenāti yena paṭibhānapaṭisambhidāñāṇena. Tāniñāṇāni jānātīti itarāni tīṇi paṭisambhidāñāṇāni jānāti.

    ઇદાનિ યથા યં ઞાણં તાનિ ઞાણાનિ જાનાતિ, તથા તસ્સ તેસુ પવત્તિં દસ્સેતું ઇમાનિ ઞાણાનિ ઇદમત્થજોતકાનીતિ વુત્તં. તત્થ ઇદમત્થજોતકાનીતિ ઇમસ્સ અત્થસ્સ જોતકાનિ પકાસકાનિ; ઇમં નામ અત્થં જોતેન્તિ પકાસેન્તિ પરિચ્છિન્દન્તીતિ અત્થો. ઇતિ ઞાણેસુ ઞાણન્તિ ઇમિના આકારેન પવત્તં તીસુ ઞાણેસુ ઞાણં પટિભાનપટિસમ્ભિદા નામ.

    Idāni yathā yaṃ ñāṇaṃ tāni ñāṇāni jānāti, tathā tassa tesu pavattiṃ dassetuṃ imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti vuttaṃ. Tattha idamatthajotakānīti imassa atthassa jotakāni pakāsakāni; imaṃ nāma atthaṃ jotenti pakāsenti paricchindantīti attho. Iti ñāṇesu ñāṇanti iminā ākārena pavattaṃ tīsu ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.

    તત્થ કિઞ્ચાપિ અયં પટિભાનપટિસમ્ભિદા ‘ઇમિસ્સા ઇદં કિચ્ચં, ઇમિસ્સા ઇદં કિચ્ચ’ન્તિ ઇતરાસં પટિસમ્ભિદાનં કિચ્ચં જાનાતિ, સયં પન તાસં કિચ્ચં કાતું ન સક્કોતિ, બહુસ્સુતધમ્મકથિકો વિય અપ્પસ્સુતધમ્મકથિકસ્સ. દ્વે કિર ભિક્ખૂ. એકો બહુસ્સુતો, એકો અપ્પસ્સુતો. તે એકતોવ એકં ધમ્મકથામગ્ગં ઉગ્ગણ્હિંસુ. તત્થ અપ્પસ્સુતો સરસમ્પન્નો અહોસિ, ઇતરો મન્દસ્સરો. તેસુ અપ્પસ્સુતો ગતગતટ્ઠાને અત્તનો સરસમ્પત્તિયા સકલપરિસં ખોભેત્વા ધમ્મં કથેસિ. ધમ્મં સુણમાના હટ્ઠતુટ્ઠમાનસા હુત્વા – ‘યથા એસ ધમ્મં કથેસિ, એકો તિપિટકધરો મઞ્ઞે ભવિસ્સતી’તિ વદન્તિ. બહુસ્સુતભિક્ખુ પન – ‘ધમ્મસવને જાનિસ્સથ અયં તિપિટકધરો વા નો વા’તિ આહ. સો કિઞ્ચાપિ એવમાહ, યથા પન સકલપરિસં ખોભેત્વા ધમ્મં કથેતું સક્કોતિ, એવમસ્સ કથનસમત્થતા નત્થિ. તત્થ કિઞ્ચાપિ પટિભાનપટિસમ્ભિદા, બહુસ્સુતો વિય અપ્પસ્સુતસ્સ, ઇતરાસં કિચ્ચં જાનાતિ, સયં પન તં કિચ્ચં કાતું ન સક્કોતીતિ વેદિતબ્બં. સેસં ઉત્તાનત્થમેવ.

    Tattha kiñcāpi ayaṃ paṭibhānapaṭisambhidā ‘imissā idaṃ kiccaṃ, imissā idaṃ kicca’nti itarāsaṃ paṭisambhidānaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana tāsaṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkoti, bahussutadhammakathiko viya appassutadhammakathikassa. Dve kira bhikkhū. Eko bahussuto, eko appassuto. Te ekatova ekaṃ dhammakathāmaggaṃ uggaṇhiṃsu. Tattha appassuto sarasampanno ahosi, itaro mandassaro. Tesu appassuto gatagataṭṭhāne attano sarasampattiyā sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathesi. Dhammaṃ suṇamānā haṭṭhatuṭṭhamānasā hutvā – ‘yathā esa dhammaṃ kathesi, eko tipiṭakadharo maññe bhavissatī’ti vadanti. Bahussutabhikkhu pana – ‘dhammasavane jānissatha ayaṃ tipiṭakadharo vā no vā’ti āha. So kiñcāpi evamāha, yathā pana sakalaparisaṃ khobhetvā dhammaṃ kathetuṃ sakkoti, evamassa kathanasamatthatā natthi. Tattha kiñcāpi paṭibhānapaṭisambhidā, bahussuto viya appassutassa, itarāsaṃ kiccaṃ jānāti, sayaṃ pana taṃ kiccaṃ kātuṃ na sakkotīti veditabbaṃ. Sesaṃ uttānatthameva.

    ૭૪૬. એવં કુસલચિત્તુપ્પાદાદિવસેન પટિસમ્ભિદા વિભજિત્વા ઇદાનિ તાસં ઉપ્પત્તિટ્ઠાનભૂતં ખેત્તં દસ્સેતું પુન ચતસ્સો પટિસમ્ભિદાતિઆદિમાહ. તત્થ તિસ્સો પટિસમ્ભિદા કામાવચરકુસલતો ચતૂસુ ઞાણસમ્પયુત્તેસુ ચિત્તુપ્પાદેસૂતિ ઇદં સેક્ખાનં વસેન વુત્તં. તેસઞ્હિપિ ધમ્મપચ્ચવેક્ખણકાલે હેટ્ઠા વુત્તં પઞ્ચપ્પકારં ધમ્મં આરમ્મણં કત્વા ચતૂસુ ઞાણસમ્પયુત્તકુસલચિત્તેસુ ધમ્મપટિસમ્ભિદા ઉપ્પજ્જતિ. તથા નિરુત્તિપચ્ચવેક્ખણકાલે સદ્દં આરમ્મણં કત્વા નિરુત્તિપટિસમ્ભિદા; ઞાણં પચ્ચવેક્ખણકાલે સબ્બત્થકઞાણં આરમ્મણં કત્વા પટિભાનપટિસમ્ભિદાતિ.

    746. Evaṃ kusalacittuppādādivasena paṭisambhidā vibhajitvā idāni tāsaṃ uppattiṭṭhānabhūtaṃ khettaṃ dassetuṃ puna catasso paṭisambhidātiādimāha. Tattha tisso paṭisambhidā kāmāvacarakusalato catūsu ñāṇasampayuttesu cittuppādesūti idaṃ sekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhipi dhammapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati. Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.

    કિરિયતો ચતૂસૂતિ ઇદં પન અસેક્ખાનં વસેન વુત્તં. તેસઞ્હિ ધમ્મં પચ્ચવેક્ખણકાલે હેટ્ઠા વુત્તં પઞ્ચપ્પકારં ધમ્મં આરમ્મણં કત્વા ચતૂસુ ઞાણસમ્પયુત્તકિરિયચિત્તેસુ ધમ્મપટિસમ્ભિદા ઉપ્પજ્જતિ. તથા નિરુત્તિપચ્ચવેક્ખણકાલે સદ્દં આરમ્મણં કત્વા નિરુત્તિપટિસમ્ભિદા; ઞાણં પચ્ચવેક્ખણકાલે સબ્બત્થકઞાણં આરમ્મણં કત્વા પટિભાનપટિસમ્ભિદાતિ.

    Kiriyato catūsūti idaṃ pana asekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tesañhi dhammaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttaṃ pañcappakāraṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu dhammapaṭisambhidā uppajjati. Tathā niruttipaccavekkhaṇakāle saddaṃ ārammaṇaṃ katvā niruttipaṭisambhidā; ñāṇaṃ paccavekkhaṇakāle sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā paṭibhānapaṭisambhidāti.

    અત્થપટિસમ્ભિદા એતેસુ ચેવ ઉપ્પજ્જતીતિ ઇદં પન સેક્ખાસેક્ખાનં વસેન વુત્તં. તથા હિ સેક્ખાનં અત્થપચ્ચવેક્ખણકાલે હેટ્ઠા વુત્તપ્પભેદં અત્થં આરમ્મણં કત્વા ચતૂસુ ઞાણસમ્પયુત્તકુસલચિત્તેસુ અયં ઉપ્પજ્જતિ, મગ્ગફલકાલે ચ મગ્ગફલેસુ. અસેક્ખસ્સ પન અત્થં પચ્ચવેક્ખણકાલે હેટ્ઠા વુત્તપ્પભેદમેવ અત્થં આરમ્મણં કત્વા ચતૂસુ ઞાણસમ્પયુત્તકિરિયચિત્તેસુ ઉપ્પજ્જતિ, ફલકાલે ચ ઉપરિમે સામઞ્ઞફલેતિ. એવમેતા સેક્ખાસેક્ખાનં ઉપ્પજ્જમાના ઇમાસુ ભૂમીસુ ઉપ્પજ્જન્તીતિ ભૂમિદસ્સનત્થં અયં નયો દસ્સિતોતિ.

    Atthapaṭisambhidā etesu ceva uppajjatīti idaṃ pana sekkhāsekkhānaṃ vasena vuttaṃ. Tathā hi sekkhānaṃ atthapaccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedaṃ atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakusalacittesu ayaṃ uppajjati, maggaphalakāle ca maggaphalesu. Asekkhassa pana atthaṃ paccavekkhaṇakāle heṭṭhā vuttappabhedameva atthaṃ ārammaṇaṃ katvā catūsu ñāṇasampayuttakiriyacittesu uppajjati, phalakāle ca uparime sāmaññaphaleti. Evametā sekkhāsekkhānaṃ uppajjamānā imāsu bhūmīsu uppajjantīti bhūmidassanatthaṃ ayaṃ nayo dassitoti.

    અભિધમ્મભાજનીયવણ્ણના.

    Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / વિભઙ્ગપાળિ • Vibhaṅgapāḷi / ૧૫. પટિસમ્ભિદાવિભઙ્ગો • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વિભઙ્ગ-મૂલટીકા • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ૧૫. પટિસમ્ભિદાવિભઙ્ગો • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વિભઙ્ગ-અનુટીકા • Vibhaṅga-anuṭīkā / ૧૫. પટિસમ્ભિદાવિભઙ્ગો • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact