| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
આચરિયપરમ્પરકથાવણ્ણના
Ācariyaparamparakathāvaṇṇanā
કેનાભતન્તિ ઇમં પઞ્હં વિસ્સજ્જેન્તેન જમ્બુદીપે તાવ યાવ તતિયસઙ્ગીતિ, તાવ દસ્સેત્વા ઇદાનિ સીહળદીપે આચરિયપરમ્પરં દસ્સેતું તતિયસઙ્ગહતો પન ઉદ્ધન્તિઆદિ આરદ્ધં. ઇમં દીપન્તિ તમ્બપણ્ણિદીપં. તસ્મિં દીપે નિસીદિત્વા આચરિયેન અટ્ઠકથાય કતત્તા ‘‘ઇમં દીપ’’ન્તિ વુત્તં. કઞ્ચિ કાલન્તિ અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં, કિસ્મિઞ્ચિ કાલેતિ અત્થો. પોરાણાતિ સીહળદીપે સીહળટ્ઠકથાકારકા. ભદ્દનામોતિ ભદ્દસાલત્થેરો. આગું પાપં ન કરોન્તીતિ નાગા. વિનયપિટકં વાચયિંસૂતિ સમ્બન્ધો. તમ્બપણ્ણિયાતિ ભુમ્મવચનં. નિકાયે પઞ્ચાતિ વિનયાભિધમ્માનં વિસું ગહિતત્તા તબ્બિનિમુત્તા પઞ્ચ નિકાયા ગહેતબ્બા. પકરણેતિ અભિધમ્મપકરણે વાચેસુન્તિ યોજના. તીણિ પિટકાનિ સ્વાગતાનિ અસ્સાતિ ‘‘તેપિટકો’’તિ વત્તબ્બે ‘‘તિપેટકો’’તિ છન્દાનુરક્ખણત્થં વુત્તં. તારકરાજાતિ ચન્દિમા. પુપ્ફનામોતિ એત્થ મહાપદુમત્થેરો સુમનત્થેરો ચ ઞાતબ્બોતિ દ્વિક્ખત્તું ‘‘પુપ્ફનામો’’તિ વુત્તં.
Kenābhatanti imaṃ pañhaṃ vissajjentena jambudīpe tāva yāva tatiyasaṅgīti, tāva dassetvā idāni sīhaḷadīpe ācariyaparamparaṃ dassetuṃ tatiyasaṅgahato pana uddhantiādi āraddhaṃ. Imaṃ dīpanti tambapaṇṇidīpaṃ. Tasmiṃ dīpe nisīditvā ācariyena aṭṭhakathāya katattā ‘‘imaṃ dīpa’’nti vuttaṃ. Kañci kālanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, kismiñci kāleti attho. Porāṇāti sīhaḷadīpe sīhaḷaṭṭhakathākārakā. Bhaddanāmoti bhaddasālatthero. Āguṃ pāpaṃ na karontīti nāgā. Vinayapiṭakaṃ vācayiṃsūti sambandho. Tambapaṇṇiyāti bhummavacanaṃ. Nikāye pañcāti vinayābhidhammānaṃ visuṃ gahitattā tabbinimuttā pañca nikāyā gahetabbā. Pakaraṇeti abhidhammapakaraṇe vācesunti yojanā. Tīṇi piṭakāni svāgatāni assāti ‘‘tepiṭako’’ti vattabbe ‘‘tipeṭako’’ti chandānurakkhaṇatthaṃ vuttaṃ. Tārakarājāti candimā. Pupphanāmoti ettha mahāpadumatthero sumanatthero ca ñātabboti dvikkhattuṃ ‘‘pupphanāmo’’ti vuttaṃ.
વનવાસિન્તિ વનવાસીરટ્ઠં. કરકવસ્સન્તિ હિમપાતનકવસ્સં, કરકધારાસદિસં વા વસ્સં. હરાપેત્વાતિ ઉદકોઘેન હરાપેત્વા. છિન્નભિન્નપટધરોતિ સત્થકેન છિન્નં રઙ્ગેન ભિન્નં પટં ધારણકો. ભણ્ડૂતિ મુણ્ડકો. મક્ખં અસહમાનોતિ થેરસ્સ આનુભાવં પટિચ્ચ અત્તનો ઉપ્પન્નં પરેસં ગુણમક્ખનલક્ખણં મક્ખં તથા પવત્તં કોધં અસહમાનો. અસનિયો ફલન્તીતિ ગજ્જન્તા પતન્તિ. મે મમ ભયભેરવં જનેતું પટિબલો ન અસ્સ ન ભવેય્યાતિ યોજના. અઞ્ઞદત્થૂતિ એકંસેન. કસ્મીરગન્ધારાતિ કસ્મીરગન્ધારરટ્ઠવાસિનો. ઇસિવાતપટિવાતાતિ ભિક્ખૂનં ચીવરચલનકાયચલનેહિ સઞ્જનિતવાતેહિ પરિતો સમન્તતો બીજયમાના અહેસું. ધમ્મચક્ખુન્તિ હેટ્ઠામગ્ગત્તયે ઞાણં. અનમતગ્ગિયન્તિ અનમતગ્ગસંયુત્તં (સં॰ નિ॰ ૨.૧૨૪ આદયો). સમધિકાનીતિ સાધિકાનિ. પઞ્ચ રટ્ઠાનીતિ પઞ્ચ ચિનરટ્ઠાનિ. વેગસાતિ વેગેન. સમન્તતો રક્ખં ઠપેસીતિ તેસં અપ્પવેસનત્થાય અધિટ્ઠાનવસેન રક્ખં ઠપેસિ. અડ્ઢુડ્ઢાનિ સહસ્સાનીતિ અડ્ઢેન ચતુત્થાનિ અડ્ઢુડ્ઢાનિ, અતિરેકપઞ્ચસતાનિ તીણિ સહસ્સાનીતિ અત્થો. દિયડ્ઢસહસ્સન્તિ અડ્ઢેન દુતિયં દિયડ્ઢં, અતિરેકપઞ્ચસતિકં સહસ્સન્તિ અત્થો. નિદ્ધમેત્વાનાતિ પલાપેત્વા.
Vanavāsinti vanavāsīraṭṭhaṃ. Karakavassanti himapātanakavassaṃ, karakadhārāsadisaṃ vā vassaṃ. Harāpetvāti udakoghena harāpetvā. Chinnabhinnapaṭadharoti satthakena chinnaṃ raṅgena bhinnaṃ paṭaṃ dhāraṇako. Bhaṇḍūti muṇḍako. Makkhaṃ asahamānoti therassa ānubhāvaṃ paṭicca attano uppannaṃ paresaṃ guṇamakkhanalakkhaṇaṃ makkhaṃ tathā pavattaṃ kodhaṃ asahamāno. Asaniyo phalantīti gajjantā patanti. Me mama bhayabheravaṃ janetuṃ paṭibalo na assa na bhaveyyāti yojanā. Aññadatthūti ekaṃsena. Kasmīragandhārāti kasmīragandhāraraṭṭhavāsino. Isivātapaṭivātāti bhikkhūnaṃ cīvaracalanakāyacalanehi sañjanitavātehi parito samantato bījayamānā ahesuṃ. Dhammacakkhunti heṭṭhāmaggattaye ñāṇaṃ. Anamataggiyanti anamataggasaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 2.124 ādayo). Samadhikānīti sādhikāni. Pañca raṭṭhānīti pañca cinaraṭṭhāni. Vegasāti vegena. Samantato rakkhaṃ ṭhapesīti tesaṃ appavesanatthāya adhiṭṭhānavasena rakkhaṃ ṭhapesi. Aḍḍhuḍḍhāni sahassānīti aḍḍhena catutthāni aḍḍhuḍḍhāni, atirekapañcasatāni tīṇi sahassānīti attho. Diyaḍḍhasahassanti aḍḍhena dutiyaṃ diyaḍḍhaṃ, atirekapañcasatikaṃ sahassanti attho. Niddhametvānāti palāpetvā.
રાજગહનગરપરિવત્તકેનાતિ રાજગહનગરં પરિવત્તેત્વા તતો બહિ તં પદક્ખિણં કત્વા ગતમગ્ગેન, ગમનેન વા. આરોપેસીતિ પટિપાદેસિ. પળિનાતિ આકાસં પક્ખન્દિંસુ. નગુત્તમેતિ ચેતિયગિરિમાહ. પુરતોતિ પાચીનદિસાભાગે. પુરસેટ્ઠસ્સાતિ સેટ્ઠસ્સ અનુરાધપુરસ્સ. સિલકૂટમ્હીતિ એવંનામકે પબ્બતકૂટે. સીહકુમારસ્સ પુત્તોતિ એત્થ ‘‘કલિઙ્ગરાજધીતુ કુચ્છિસ્મિં સીહસ્સ જાતો સીહકુમારો’’તિ વદન્તિ. જેટ્ઠમાસસ્સ પુણ્ણમિયં જેટ્ઠનક્ખત્તં વા મૂલનક્ખત્તં વા હોતીતિ આહ ‘‘જેટ્ઠમૂલનક્ખત્તં નામ હોતી’’તિ. મિગાનં વાનતો હિંસનતો બાધનતો મિગવં, મિગવિજ્ઝનકીળા. રોહિતમિગરૂપન્તિ ગોકણ્ણમિગવેસં. રથયટ્ઠિપ્પમાણાતિ રથપતોદપ્પમાણા. એકા લતાયટ્ઠિ નામાતિ એકા રજતમયા કઞ્ચનલતાય પટિમણ્ડિતત્તા એવં લદ્ધનામા. પુપ્ફયટ્ઠિયં નીલાદીનિ પુપ્ફાનિ, સકુણયટ્ઠિયં નાનપ્પકારા મિગપક્ખિનો વિચિત્તકમ્મકતા વિય ખાયન્તીતિ દટ્ઠબ્બં. રાજકકુધભણ્ડાનીતિ રાજારહઉત્તમભણ્ડાનિ. સઙ્ખન્તિ દક્ખિણાવટ્ટં અભિસેકસઙ્ખં. વડ્ઢમાનન્તિ અલઙ્કારચુણ્ણં, ‘‘નહાનચુણ્ણ’’ન્તિ કેચિ. વટંસકન્તિ કણ્ણપિળન્ધનં વટંસકન્તિ વુત્તં હોતિ. નન્દિયાવટ્ટન્તિ નન્દિયાવટ્ટપુપ્ફાકારેન મઙ્ગલત્થં સુવણ્ણેન કતં. કઞ્ઞન્તિ ખત્તિયકુમારિં. હત્થપુઞ્છનન્તિ પીતવણ્ણં મહગ્ઘહત્થપુઞ્છનવત્થં. અરુણવણ્ણમત્તિકન્તિ નાગભવનસમ્ભવં. વત્થકોટિકન્તિ વત્થયુગમેવ. નાગમાહટન્તિ નાગેહિ આહટં. અમતોસધન્તિ એવંનામિકા ગુળિકજાતિ. અમતસદિસકિચ્ચત્તા એવં વુચ્ચતિ. ભૂમત્થરણસઙ્ખેપેનાતિ ભૂમત્થરણાકારેન. ઉપ્પાતપાઠકાતિ નિમિત્તપાઠકા. અલં ગચ્છામાતિ ‘‘પુરસ્સ અચ્ચાસન્નત્તા સારુપ્પં ન હોતી’’તિ પટિક્ખિપન્તો આહ. અડ્ઢનવમાનં પાણસહસ્સાનન્તિ (અ॰ નિ॰ ૬.૫૩) પઞ્ચસતાધિકાનં અટ્ઠન્નં પાણસહસ્સાનં. અપ્પમાદસુત્તન્તિ અઙ્ગુત્તરનિકાયે મહાઅપ્પમાદસુત્તં, રાજોવાદસુત્તન્તિ વુત્તં હોતિ.
Rājagahanagaraparivattakenāti rājagahanagaraṃ parivattetvā tato bahi taṃ padakkhiṇaṃ katvā gatamaggena, gamanena vā. Āropesīti paṭipādesi. Paḷināti ākāsaṃ pakkhandiṃsu. Naguttameti cetiyagirimāha. Puratoti pācīnadisābhāge. Puraseṭṭhassāti seṭṭhassa anurādhapurassa. Silakūṭamhīti evaṃnāmake pabbatakūṭe. Sīhakumārassa puttoti ettha ‘‘kaliṅgarājadhītu kucchismiṃ sīhassa jāto sīhakumāro’’ti vadanti. Jeṭṭhamāsassa puṇṇamiyaṃ jeṭṭhanakkhattaṃ vā mūlanakkhattaṃ vā hotīti āha ‘‘jeṭṭhamūlanakkhattaṃ nāma hotī’’ti. Migānaṃ vānato hiṃsanato bādhanato migavaṃ, migavijjhanakīḷā. Rohitamigarūpanti gokaṇṇamigavesaṃ. Rathayaṭṭhippamāṇāti rathapatodappamāṇā. Ekā latāyaṭṭhi nāmāti ekā rajatamayā kañcanalatāya paṭimaṇḍitattā evaṃ laddhanāmā. Pupphayaṭṭhiyaṃ nīlādīni pupphāni, sakuṇayaṭṭhiyaṃ nānappakārā migapakkhino vicittakammakatā viya khāyantīti daṭṭhabbaṃ. Rājakakudhabhaṇḍānīti rājārahauttamabhaṇḍāni. Saṅkhanti dakkhiṇāvaṭṭaṃ abhisekasaṅkhaṃ. Vaḍḍhamānanti alaṅkāracuṇṇaṃ, ‘‘nahānacuṇṇa’’nti keci. Vaṭaṃsakanti kaṇṇapiḷandhanaṃ vaṭaṃsakanti vuttaṃ hoti. Nandiyāvaṭṭanti nandiyāvaṭṭapupphākārena maṅgalatthaṃ suvaṇṇena kataṃ. Kaññanti khattiyakumāriṃ. Hatthapuñchananti pītavaṇṇaṃ mahagghahatthapuñchanavatthaṃ. Aruṇavaṇṇamattikanti nāgabhavanasambhavaṃ. Vatthakoṭikanti vatthayugameva. Nāgamāhaṭanti nāgehi āhaṭaṃ. Amatosadhanti evaṃnāmikā guḷikajāti. Amatasadisakiccattā evaṃ vuccati. Bhūmattharaṇasaṅkhepenāti bhūmattharaṇākārena. Uppātapāṭhakāti nimittapāṭhakā. Alaṃ gacchāmāti ‘‘purassa accāsannattā sāruppaṃ na hotī’’ti paṭikkhipanto āha. Aḍḍhanavamānaṃ pāṇasahassānanti (a. ni. 6.53) pañcasatādhikānaṃ aṭṭhannaṃ pāṇasahassānaṃ. Appamādasuttanti aṅguttaranikāye mahāappamādasuttaṃ, rājovādasuttanti vuttaṃ hoti.
મહચ્ચાતિ મહતા. ઉપસઙ્કમન્તોતિ અતિવિય કિલન્તરૂપો હુત્વા ઉપસઙ્કમીતિ અત્થો. તુમ્હે જાનનત્થન્તિ સમ્બન્ધો. પઞ્ચપણ્ણાસાયાતિ એત્થ ‘‘ચતુપઞ્ઞાસાયાતિ વત્તબ્બં. એવઞ્હિ સતિ ઉપરિ વુચ્ચમાનં દ્વાસટ્ઠિ અરહન્તોતિ વચનં સમેતી’’તિ સારત્થદીપનિયં (સારત્થ॰ ટી॰ ૧.આચરિયપરમ્પરકથાવણ્ણના) વુત્તં. દસભાતિકસમાકુલન્તિ મુટસિવસ્સ પુત્તેહિ દેવાનંપિયતિસ્સાદીહિ દસહિ ભાતિકેહિ સમાકિણ્ણં. ચિરદિટ્ઠો સમ્માસમ્બુદ્ધોતિ ધાતુયો સન્ધાયાહ. સબ્બતાળાવચરેતિ સબ્બાનિ તુરિયભણ્ડાનિ, તંસહચરિતે વા વાદકે. ઉપટ્ઠાપેત્વાતિ ઉપહારકારાપનવસેન સન્નિપાતેત્વા. વડ્ઢમાનકચ્છાયાયાતિ પચ્છાભત્તં. પોક્ખરવસ્સન્તિ પોક્ખરપત્તે વિય અતેમિતુકામાનં ઉપરિ અતેમેત્વા પવત્તનકવસ્સં. મહાવીરોતિ સત્થુવોહારેન ધાતુ એવ વુત્તા. પચ્છિમદિસાભિમુખોવ હુત્વા અપસક્કન્તોતિ એત્થ પુરત્થાભિમુખો ઠિતોવ પિટ્ઠિતો અપસક્કનેન પચ્છિમદિસાય ગચ્છન્તો તાદિસોપસઙ્કમનં સન્ધાય ‘‘પચ્છિમદિસાભિમુખો’’તિ વુત્તો. ‘‘મહેજવત્થુ નામ એવંનામકં દેવટ્ઠાન’’ન્તિ વદન્તિ.
Mahaccāti mahatā. Upasaṅkamantoti ativiya kilantarūpo hutvā upasaṅkamīti attho. Tumhe jānanatthanti sambandho. Pañcapaṇṇāsāyāti ettha ‘‘catupaññāsāyāti vattabbaṃ. Evañhi sati upari vuccamānaṃ dvāsaṭṭhi arahantoti vacanaṃ sametī’’ti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 1.ācariyaparamparakathāvaṇṇanā) vuttaṃ. Dasabhātikasamākulanti muṭasivassa puttehi devānaṃpiyatissādīhi dasahi bhātikehi samākiṇṇaṃ. Ciradiṭṭho sammāsambuddhoti dhātuyo sandhāyāha. Sabbatāḷāvacareti sabbāni turiyabhaṇḍāni, taṃsahacarite vā vādake. Upaṭṭhāpetvāti upahārakārāpanavasena sannipātetvā. Vaḍḍhamānakacchāyāyāti pacchābhattaṃ. Pokkharavassanti pokkharapatte viya atemitukāmānaṃ upari atemetvā pavattanakavassaṃ. Mahāvīroti satthuvohārena dhātu eva vuttā. Pacchimadisābhimukhova hutvā apasakkantoti ettha puratthābhimukho ṭhitova piṭṭhito apasakkanena pacchimadisāya gacchanto tādisopasaṅkamanaṃ sandhāya ‘‘pacchimadisābhimukho’’ti vutto. ‘‘Mahejavatthu nāma evaṃnāmakaṃ devaṭṭhāna’’nti vadanti.
પજ્જરકેનાતિ અમનુસ્સસમુટ્ઠાપિતેન પજ્જરકરોગેન. દેવોતિ મેઘો. અનુપ્પવેચ્છીતિ વિમુચ્ચિ. વિવાદો હોતીતિ એત્થ કિરિયાકાલમપેક્ખિત્વા વત્તમાનપ્પયોગો દટ્ઠબ્બો. એવં ઈદિસેસુ સબ્બત્થ. તદેતન્તિ ઠાનં તિટ્ઠતીતિ સમ્બન્ધો. ‘‘છન્નં વણ્ણાનં સમ્બન્ધભૂતાનં રંસિયો ચા’’તિ અજ્ઝાહરિતબ્બં, ‘‘છન્નં વણ્ણાનં ઉદકધારા ચા’’તિ એવમ્પેત્થ સમ્બન્ધં વદન્તિ. પરિનિબ્બુતેપિ ભગવતિ તસ્સાનુભાવેન એવરૂપં પાટિહારિયં અહોસિ એવાતિ દસ્સેતું એવં અચિન્તિયાતિઆદિગાથમાહ. રક્ખં કરોન્તોતિ અત્તના ઉપાયેન પલાપિતાનં યક્ખાનં પુન અપ્પવિસનત્થાય પરિત્તાનં કરોન્તો. આવિજ્જીતિ પરિયાયિ.
Pajjarakenāti amanussasamuṭṭhāpitena pajjarakarogena. Devoti megho. Anuppavecchīti vimucci. Vivādo hotīti ettha kiriyākālamapekkhitvā vattamānappayogo daṭṭhabbo. Evaṃ īdisesu sabbattha. Tadetanti ṭhānaṃ tiṭṭhatīti sambandho. ‘‘Channaṃ vaṇṇānaṃ sambandhabhūtānaṃ raṃsiyo cā’’ti ajjhāharitabbaṃ, ‘‘channaṃ vaṇṇānaṃ udakadhārā cā’’ti evampettha sambandhaṃ vadanti. Parinibbutepi bhagavati tassānubhāvena evarūpaṃ pāṭihāriyaṃ ahosi evāti dassetuṃ evaṃ acintiyātiādigāthamāha. Rakkhaṃ karontoti attanā upāyena palāpitānaṃ yakkhānaṃ puna appavisanatthāya parittānaṃ karonto. Āvijjīti pariyāyi.
રઞ્ઞો ભાતાતિ રઞ્ઞો કનિટ્ઠભાતા. અનુળાદેવી નામ રઞ્ઞો જેટ્ઠભાતુ જાયા. સરસરંસિજાલવિસ્સજ્જનકેનાતિ સિનિદ્ધતાય રસવન્તં ઓજવન્તં રંસિજાલં વિસ્સજ્જેન્તેન. એકદિવસેન અગમાસીતિ સમ્બન્ધો. અપ્પેસીતિ લેખસાસનં પતિટ્ઠાપેસિ. ઉદિક્ખતીતિ અપેક્ખતિ પત્થેતિ. ભારિયન્તિ ગરુકં, અનતિક્કમનીયન્તિ અત્થો. મં પટિમાનેતીતિ મં ઉદિક્ખતિ. કમ્મારવણ્ણન્તિ રઞ્ઞો પકતિસુવણ્ણકારવણ્ણં. તિહત્થવિક્ખમ્ભન્તિ તિહત્થવિત્થારં. સકલજમ્બુદીપરજ્જેનાતિ એત્થ રઞ્ઞો ઇદન્તિ રજ્જં, સકલજમ્બુદીપતો ઉપ્પજ્જનકઆયો ચેવ આણાદયો ચ, તેન પૂજેમીતિ અત્થો, ન સકલપથવીપાસાદાદિવત્થુના તસ્સ સત્તાહં દેમીતિઆદિના કાલપરિચ્છેદં કત્વા દાતું અયુત્તત્તા. એવઞ્હિ દેન્તો તાવકાલિકં દેતિ નામ વત્થુપરિચ્ચાગલક્ખણત્તા દાનસ્સ, પથવાદિવત્થુપરિચ્ચાગેન ચ પુન ગહણસ્સ અયુત્તત્તા. નિયમિતકાલે પન આયાદયો પરિચ્ચત્તા એવાતિ તતો પરં અપરિચ્ચત્તત્તા ગહેતું વટ્ટતિ. તસ્મા વુત્તનયેનેત્થ ઇતો પરમ્પિ આયાદિદાનવસેનેવ રજ્જદાનં વેદિતબ્બં. પુપ્ફુળકા હુત્વાતિ કેતકીપારોહઙ્કુરા વિય ઉદકપુપ્ફુળકાકારા હુત્વા. ગવક્ખજાલસદિસન્તિ ભાવનપુંસકં, વાતપાનેસુ જાલાકારેન ઠપિતદારુપટસદિસન્તિ અત્થો, ગવક્ખેન ચ સુત્તાદિમયજાલેન ચ સદિસન્તિ વા અત્થો.
Raññobhātāti rañño kaniṭṭhabhātā. Anuḷādevī nāma rañño jeṭṭhabhātu jāyā. Sarasaraṃsijālavissajjanakenāti siniddhatāya rasavantaṃ ojavantaṃ raṃsijālaṃ vissajjentena. Ekadivasena agamāsīti sambandho. Appesīti lekhasāsanaṃ patiṭṭhāpesi. Udikkhatīti apekkhati pattheti. Bhāriyanti garukaṃ, anatikkamanīyanti attho. Maṃ paṭimānetīti maṃ udikkhati. Kammāravaṇṇanti rañño pakatisuvaṇṇakāravaṇṇaṃ. Tihatthavikkhambhanti tihatthavitthāraṃ. Sakalajambudīparajjenāti ettha rañño idanti rajjaṃ, sakalajambudīpato uppajjanakaāyo ceva āṇādayo ca, tena pūjemīti attho, na sakalapathavīpāsādādivatthunā tassa sattāhaṃ demītiādinā kālaparicchedaṃ katvā dātuṃ ayuttattā. Evañhi dento tāvakālikaṃ deti nāma vatthupariccāgalakkhaṇattā dānassa, pathavādivatthupariccāgena ca puna gahaṇassa ayuttattā. Niyamitakāle pana āyādayo pariccattā evāti tato paraṃ apariccattattā gahetuṃ vaṭṭati. Tasmā vuttanayenettha ito parampi āyādidānavaseneva rajjadānaṃ veditabbaṃ. Pupphuḷakā hutvāti ketakīpārohaṅkurā viya udakapupphuḷakākārā hutvā. Gavakkhajālasadisanti bhāvanapuṃsakaṃ, vātapānesu jālākārena ṭhapitadārupaṭasadisanti attho, gavakkhena ca suttādimayajālena ca sadisanti vā attho.
દેવદુન્દુભિયોતિ એત્થ દેવોતિ મેઘો, તસ્સ અચ્છસુક્ખતાય આકાસમિવ ખાયમાનસ્સ અનિમિત્તગજ્જિતં દેવદુન્દુભિ નામ, યં ‘‘આકાસદુન્દુભી’’તિપિ વદન્તિ. ફલિંસૂતિ થનિંસુ. પબ્બતાનં નચ્ચેહીતિ પથવીકમ્પેન ઇતો ચિતો ચ ભમન્તાનં પબ્બતાનં નચ્ચેહિ. વિમ્હયજાતા યક્ખા ‘‘હિ’’ન્તિસદ્દં નિચ્છારેન્તીતિ આહ ‘‘યક્ખાનં હિઙ્કારેહી’’તિ. સકસકપટિભાનેહીતિ અત્તનો અત્તનો સિપ્પકોસલ્લેહિ. અભિસેકં દત્વાતિ અનોતત્તદહોદકેન અભિસેકં દત્વા.
Devadundubhiyoti ettha devoti megho, tassa acchasukkhatāya ākāsamiva khāyamānassa animittagajjitaṃ devadundubhi nāma, yaṃ ‘‘ākāsadundubhī’’tipi vadanti. Phaliṃsūti thaniṃsu. Pabbatānaṃnaccehīti pathavīkampena ito cito ca bhamantānaṃ pabbatānaṃ naccehi. Vimhayajātā yakkhā ‘‘hi’’ntisaddaṃ nicchārentīti āha ‘‘yakkhānaṃ hiṅkārehī’’ti. Sakasakapaṭibhānehīti attano attano sippakosallehi. Abhisekaṃ datvāti anotattadahodakena abhisekaṃ datvā.
દેવતાકુલાનીતિ મહાબોધિં પરિવારેત્વા ઠિતનાગયક્ખાદિદેવતાકુલાનિ દત્વાતિ સમ્બન્ધો. ગોપકરાજકમ્મિનો તથા ‘‘તરચ્છા’’તિ વદન્તિ. ઇમિના પરિવારેનાતિ સહત્થે કરણવચનં, ઇમિના પરિવારેન સહાતિ અત્થો. તામલિત્તિન્તિ એવંનામકં સમુદ્દતીરે પટ્ટનં. ઇદમસ્સ તતિયન્તિ સુવણ્ણકટાહે પતિટ્ઠિતસાખાબોધિયા રજ્જસમ્પદાનં સન્ધાય વુત્તં. તતો પન પુબ્બે એકવારં રજ્જસમ્પદાનં અચ્છિન્નાય સાખાય મહાબોધિયા એવ કતં, તેન સદ્ધિં ચતુક્ખત્તું રાજા રજ્જેન પૂજેસિ. રજ્જેન પૂજિતદિવસેસુ કિર સકલદીપતો ઉપ્પન્નં આયં ગહેત્વા મહાબોધિમેવ પૂજેસિ.
Devatākulānīti mahābodhiṃ parivāretvā ṭhitanāgayakkhādidevatākulāni datvāti sambandho. Gopakarājakammino tathā ‘‘taracchā’’ti vadanti. Iminā parivārenāti sahatthe karaṇavacanaṃ, iminā parivārena sahāti attho. Tāmalittinti evaṃnāmakaṃ samuddatīre paṭṭanaṃ. Idamassa tatiyanti suvaṇṇakaṭāhe patiṭṭhitasākhābodhiyā rajjasampadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Tato pana pubbe ekavāraṃ rajjasampadānaṃ acchinnāya sākhāya mahābodhiyā eva kataṃ, tena saddhiṃ catukkhattuṃ rājā rajjena pūjesi. Rajjena pūjitadivasesu kira sakaladīpato uppannaṃ āyaṃ gahetvā mahābodhimeva pūjesi.
પઠમપાટિપદદિવસેતિ સુક્કપક્ખપાટિપદદિવસે. તઞ્હિ કણ્હપક્ખપાટિપદદિવસં અપેક્ખિત્વા ‘‘પઠમપાટિપદદિવસ’’ન્તિ વુત્તં, ઇદઞ્ચ તસ્મિં તમ્બપણ્ણિદીપે વોહારં ગહેત્વા વુત્તં, ઇધ પન પુણ્ણમિતો પટ્ઠાય યાવ અપરા પુણ્ણમી, તાવ એકો માસોતિ વોહારો. તસ્મા ઇમિના વોહારેન ‘‘દુતિયપાટિપદદિવસે’’તિ વત્તબ્બં સિયા કણ્હપક્ખપાટિપદસ્સ ઇધ પઠમપાટિપદત્તા. ગચ્છતિ વતરેતિ એત્થ અરેતિ ખેદે. સમન્તાયોજનન્તિ અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં, યોજનપ્પમાણે પદેસે સબ્બત્થાતિ અત્થો. સુપણ્ણરૂપેનાતિ મહાબોધિં બલક્કારેન ગહેત્વા નાગભવનં નેતુકામાનિ નાગરાજકુલાનિ ઇદ્ધિયા ગહિતેન ગરુળરૂપેન સન્તાસેતિ. તં વિભૂતિં પસ્સિત્વાતિ દેવતાદીહિ કરીયમાનં પૂજામહત્તં, મહાબોધિયા ચ આનુભાવમહત્તં દિસ્વા સયમ્પિ તથા પૂજેતુકામા થેરિં યાચિત્વાતિ યોજના. સમુદ્દસાલવત્થુસ્મિન્તિ યસ્મિં પદેસે ઠત્વા રાજા સમુદ્દે આગચ્છન્તં બોધિં થેરાનુભાવેન અદ્દસ, યત્થ ચ પચ્છા સમુદ્દસ્સ દિટ્ઠટ્ઠાનન્તિ પકાસેતું સમુદ્દસાલં નામ સાલં અકંસુ, તસ્મિં સમુદ્દસાલાય વત્થુભૂતે પદેસે. થેરસ્સાતિ મહામહિન્દત્થેરસ્સ. પુપ્ફઅગ્ઘિયાનીતિ કૂટાગારસદિસાનિ પુપ્ફચેતિયાનિ. આગતો વતરેતિ એત્થ અરેતિ પમોદે. અટ્ઠહિ અમચ્ચકુલેહિ અટ્ઠહિ બ્રાહ્મણકુલેહિ ચાતિ સોળસહિ જાતિસમ્પન્નકુલેહિ. રજ્જં વિચારેસીતિ રજ્જં વિચારેતું વિસ્સજ્જેસિ. રાજવત્થુદ્વારકોટ્ઠકટ્ઠાનેતિ રાજુય્યાનસ્સ દ્વારકોટ્ઠકટ્ઠાને. અનુપુબ્બવિપસ્સનન્તિ ઉદયબ્બયાદિઅનુપુબ્બવિપસ્સનં. ‘‘સહ બોધિપતિટ્ઠાનેના’’તિ કરણવચનેન વત્તબ્બે વિભત્તિપરિણામેન ‘‘સહ બોધિપતિટ્ઠાના’’તિ નિસ્સક્કવચનં કતં. સતિ હિ સહસદ્દપ્પયોગે કરણવચનેનેવ ભવિતબ્બં. દસ્સિંસૂતિ પઞ્ઞાયિંસુ. મહાઆસનટ્ઠાનેતિ પુબ્બપસ્સે મહાસિલાસનેન પતિટ્ઠિતટ્ઠાને. પૂજેત્વા વન્દીતિ આગામિનં મહાચેતિયં વન્દિ. પુરિમે પન મહાવિહારટ્ઠાને પૂજામત્તસ્સેવ કતત્તા અનાગતે સઙ્ઘસ્સપિ નવકતા અવન્દિતબ્બતા ચ પકાસિતાતિ વેદિતબ્બા. અનાગતે પન મેત્તેય્યાદિબુદ્ધા પચ્ચેકબુદ્ધા ચ બુદ્ધભાવક્ખણં ઉદ્દિસ્સ વન્દિતબ્બાવ સભાવેન વિસિટ્ઠપુગ્ગલત્તાતિ ગહેતબ્બં.
Paṭhamapāṭipadadivaseti sukkapakkhapāṭipadadivase. Tañhi kaṇhapakkhapāṭipadadivasaṃ apekkhitvā ‘‘paṭhamapāṭipadadivasa’’nti vuttaṃ, idañca tasmiṃ tambapaṇṇidīpe vohāraṃ gahetvā vuttaṃ, idha pana puṇṇamito paṭṭhāya yāva aparā puṇṇamī, tāva eko māsoti vohāro. Tasmā iminā vohārena ‘‘dutiyapāṭipadadivase’’ti vattabbaṃ siyā kaṇhapakkhapāṭipadassa idha paṭhamapāṭipadattā. Gacchati vatareti ettha areti khede. Samantāyojananti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ, yojanappamāṇe padese sabbatthāti attho. Supaṇṇarūpenāti mahābodhiṃ balakkārena gahetvā nāgabhavanaṃ netukāmāni nāgarājakulāni iddhiyā gahitena garuḷarūpena santāseti. Taṃ vibhūtiṃ passitvāti devatādīhi karīyamānaṃ pūjāmahattaṃ, mahābodhiyā ca ānubhāvamahattaṃ disvā sayampi tathā pūjetukāmā theriṃ yācitvāti yojanā. Samuddasālavatthusminti yasmiṃ padese ṭhatvā rājā samudde āgacchantaṃ bodhiṃ therānubhāvena addasa, yattha ca pacchā samuddassa diṭṭhaṭṭhānanti pakāsetuṃ samuddasālaṃ nāma sālaṃ akaṃsu, tasmiṃ samuddasālāya vatthubhūte padese. Therassāti mahāmahindattherassa. Pupphaagghiyānīti kūṭāgārasadisāni pupphacetiyāni. Āgato vatareti ettha areti pamode. Aṭṭhahi amaccakulehi aṭṭhahi brāhmaṇakulehi cāti soḷasahi jātisampannakulehi. Rajjaṃ vicāresīti rajjaṃ vicāretuṃ vissajjesi. Rājavatthudvārakoṭṭhakaṭṭhāneti rājuyyānassa dvārakoṭṭhakaṭṭhāne. Anupubbavipassananti udayabbayādianupubbavipassanaṃ. ‘‘Saha bodhipatiṭṭhānenā’’ti karaṇavacanena vattabbe vibhattipariṇāmena ‘‘saha bodhipatiṭṭhānā’’ti nissakkavacanaṃ kataṃ. Sati hi sahasaddappayoge karaṇavacaneneva bhavitabbaṃ. Dassiṃsūti paññāyiṃsu. Mahāāsanaṭṭhāneti pubbapasse mahāsilāsanena patiṭṭhitaṭṭhāne. Pūjetvā vandīti āgāminaṃ mahācetiyaṃ vandi. Purime pana mahāvihāraṭṭhāne pūjāmattasseva katattā anāgate saṅghassapi navakatā avanditabbatā ca pakāsitāti veditabbā. Anāgate pana metteyyādibuddhā paccekabuddhā ca buddhabhāvakkhaṇaṃ uddissa vanditabbāva sabhāvena visiṭṭhapuggalattāti gahetabbaṃ.
મહાઅરિટ્ઠોતિ પઞ્ચપઞ્ઞાસાય ભાતુકેહિ સદ્ધિં ચેતિયગિરિમ્હિ પબ્બજિતં સન્ધાય વુત્તં. મેઘવણ્ણાભયઅમચ્ચસ્સ પરિવેણટ્ઠાનેતિ મેઘવણ્ણઅભયસ્સ રઞ્ઞો અમચ્ચેન કત્તબ્બસ્સ પરિવેણસ્સ વત્થુભૂતે ઠાને. મઙ્ગલનિમિત્તભાવેન આકાસે સમુપ્પન્નો મનોહરસદ્દો આકાસસ્સ રવો વિય હોતીતિ વુત્તં ‘‘આકાસં મહાવિરવં રવી’’તિ. ન હિ આકાસો નામ કોચિ ધમ્મો અત્થિ, યો સદ્દં સમુટ્ઠાપેય્ય, આકાસગતઉતુવિસેસસમુટ્ઠિતોવ સો સદ્દોતિ ગહેતબ્બો. પઠમકત્તિકપવારણદિવસે…પે॰… વિનયપિટકં પકાસેસીતિ ઇદં વિનયં વાચેતું આરદ્ધદિવસં સન્ધાય વુત્તં. અનુસિટ્ઠિકરાનન્તિ અનુસાસનીકરાનં. રાજિનોતિ ઉપયોગત્થે સામિવચનં, દેવાનંપિયતિસ્સરાજાનન્તિ અત્થો. અઞ્ઞેપીતિ મહિન્દાદીહિ અટ્ઠસટ્ઠિમહાથેરેહિ અઞ્ઞેપિ, તેસં સરૂપં દસ્સેન્તો આહ તેસં થેરાનન્તિઆદિ. તત્થ તેસં થેરાનં અન્તેવાસિકાતિ મહિન્દત્થેરાદીનં અટ્ઠસટ્ઠિમહાથેરાનં અરિટ્ઠાદયો અન્તેવાસિકા ચ મહાઅરિટ્ઠત્થેરસ્સ અન્તેવાસિકા તિસ્સદત્તકાળસુમનાદયો ચાતિ યોજેતબ્બં. અન્તેવાસિકાનં અન્તેવાસિકાતિ ઉભયત્થ વુત્તઅન્તેવાસિકાનં અન્તેવાસિકપરમ્પરા ચાતિ અત્થો. પુબ્બે વુત્તપ્પકારાતિ મહિન્દો ઇટ્ટિયો ઉત્તિયોતિઆદિગાથાહિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.તતિયસઙ્ગીતિકથા) પકાસિતા આચરિયપરમ્પરા.
Mahāariṭṭhoti pañcapaññāsāya bhātukehi saddhiṃ cetiyagirimhi pabbajitaṃ sandhāya vuttaṃ. Meghavaṇṇābhayaamaccassa pariveṇaṭṭhāneti meghavaṇṇaabhayassa rañño amaccena kattabbassa pariveṇassa vatthubhūte ṭhāne. Maṅgalanimittabhāvena ākāse samuppanno manoharasaddo ākāsassa ravo viya hotīti vuttaṃ ‘‘ākāsaṃ mahāviravaṃ ravī’’ti. Na hi ākāso nāma koci dhammo atthi, yo saddaṃ samuṭṭhāpeyya, ākāsagatautuvisesasamuṭṭhitova so saddoti gahetabbo. Paṭhamakattikapavāraṇadivase…pe… vinayapiṭakaṃ pakāsesīti idaṃ vinayaṃ vācetuṃ āraddhadivasaṃ sandhāya vuttaṃ. Anusiṭṭhikarānanti anusāsanīkarānaṃ. Rājinoti upayogatthe sāmivacanaṃ, devānaṃpiyatissarājānanti attho. Aññepīti mahindādīhi aṭṭhasaṭṭhimahātherehi aññepi, tesaṃ sarūpaṃ dassento āha tesaṃ therānantiādi. Tattha tesaṃ therānaṃ antevāsikāti mahindattherādīnaṃ aṭṭhasaṭṭhimahātherānaṃ ariṭṭhādayo antevāsikā ca mahāariṭṭhattherassa antevāsikā tissadattakāḷasumanādayo cāti yojetabbaṃ. Antevāsikānaṃ antevāsikāti ubhayattha vuttaantevāsikānaṃ antevāsikaparamparā cāti attho. Pubbe vuttappakārāti mahindo iṭṭiyo uttiyotiādigāthāhi (pārā. aṭṭha. 1.tatiyasaṅgītikathā) pakāsitā ācariyaparamparā.
ન પગ્ઘરતીતિ ન ગળતિ, ન પમુસ્સતીતિ અત્થો. સતિગતિધિતિમન્તેસૂતિ એત્થ સતીતિ ઉગ્ગહધારણે સતિ. ગતીતિ સદ્દત્થવિભાગગ્ગહણે ઞાણં. ધિતીતિ ઉગ્ગહપરિહરણાદીસુ વીરિયં. કુક્કુચ્ચકેસૂતિ ‘‘કપ્પતિ ન કપ્પતી’’તિ વીમંસકુક્કુચ્ચકારીસુ. માતાપિતુટ્ઠાનિયોતિ વત્વા તમેવત્થં સમત્થેતું આહ તદાયત્તાહીતિઆદિ. વિનયપરિયત્તિં નિસ્સાયાતિ વિનયપિટકપરિયાપુણનં નિસ્સાય. અત્તનો સીલક્ખન્ધો સુગુત્તોતિ લજ્જિનો વિનયધારણસ્સ અલજ્જિઅઞ્ઞાણતાદીહિ છહિ આકારેહિ આપત્તિયા અનાપજ્જનતો અત્તનો સીલક્ખન્ધો ખણ્ડાદિદોસવિરહિતો સુગુત્તો સુરક્ખિતો હોતિ. કુક્કુચ્ચપકતાનન્તિ કપ્પિયાકપ્પિયં નિસ્સાય ઉપ્પન્નેન કુક્કુચ્ચેન પકતાનં ઉપદ્દુતાનં અભિભૂતાનં યથાવિનયં કુક્કુચ્ચં વિનોદેત્વા સુદ્ધન્તે પતિટ્ઠાપનેન પટિસરણં હોતિ. વિગતો સારદો ભયમેતસ્સાતિ વિસારદો. ‘‘એવં કથેન્તસ્સ દોસો એવં ન દોસો’’તિ ઞત્વાવ કથનતો નિબ્ભયોવ સઙ્ઘમજ્ઝે વોહરતિ . પચ્ચત્થિકેતિ અત્તપચ્ચત્થિકે ચેવ વજ્જિપુત્તકાદિસાસનપચ્ચત્થિકે ચ. સહધમ્મેનાતિ સકારણેન વચનેન સિક્ખાપદં દસ્સેત્વા યથા તે અસદ્ધમ્મં પતિટ્ઠાપેતું ન સક્કોન્તિ, એવં સુનિગ્ગહિતં કત્વા નિગ્ગણ્હાતિ. સદ્ધમ્મટ્ઠિતિયાતિ પરિયત્તિપટિપત્તિપટિવેધસઙ્ખાતસ્સ તિવિધસ્સાપિ સદ્ધમ્મસ્સ ઠિતિયા, પવત્તિયાતિ અત્થો.
Na paggharatīti na gaḷati, na pamussatīti attho. Satigatidhitimantesūti ettha satīti uggahadhāraṇe sati. Gatīti saddatthavibhāgaggahaṇe ñāṇaṃ. Dhitīti uggahapariharaṇādīsu vīriyaṃ. Kukkuccakesūti ‘‘kappati na kappatī’’ti vīmaṃsakukkuccakārīsu. Mātāpituṭṭhāniyoti vatvā tamevatthaṃ samatthetuṃ āha tadāyattāhītiādi. Vinayapariyattiṃ nissāyāti vinayapiṭakapariyāpuṇanaṃ nissāya. Attano sīlakkhandho suguttoti lajjino vinayadhāraṇassa alajjiaññāṇatādīhi chahi ākārehi āpattiyā anāpajjanato attano sīlakkhandho khaṇḍādidosavirahito sugutto surakkhito hoti. Kukkuccapakatānanti kappiyākappiyaṃ nissāya uppannena kukkuccena pakatānaṃ upaddutānaṃ abhibhūtānaṃ yathāvinayaṃ kukkuccaṃ vinodetvā suddhante patiṭṭhāpanena paṭisaraṇaṃ hoti. Vigato sārado bhayametassāti visārado. ‘‘Evaṃ kathentassa doso evaṃ na doso’’ti ñatvāva kathanato nibbhayova saṅghamajjhe voharati. Paccatthiketi attapaccatthike ceva vajjiputtakādisāsanapaccatthike ca. Sahadhammenāti sakāraṇena vacanena sikkhāpadaṃ dassetvā yathā te asaddhammaṃ patiṭṭhāpetuṃ na sakkonti, evaṃ suniggahitaṃ katvā niggaṇhāti. Saddhammaṭṭhitiyāti pariyattipaṭipattipaṭivedhasaṅkhātassa tividhassāpi saddhammassa ṭhitiyā, pavattiyāti attho.
વિનયો સંવરત્થાયાતિઆદીસુ વિનયપરિયાપુણનં વિનયો, વિનયપઞ્ઞત્તિ વા કાયવચીદ્વારસંવરત્થાય. અવિપ્પટિસારોતિ કતાકતં નિસ્સાય વિપ્પટિસારાભાવો સન્તાપાભાવો. પામોજ્જં તરુણપીતિ. પીતિ નામ બલવપીતિ. પસ્સદ્ધીતિ કાયચિત્તપસ્સદ્ધિ. યથાભૂતઞાણદસ્સનન્તિ સપ્પચ્ચયનામરૂપપરિગ્ગહો. નિબ્બિદાતિ વિપસ્સના. વિરાગોતિ અરિયમગ્ગો. વિમુત્તીતિ અગ્ગફલં. વિમુત્તિઞાણદસ્સનન્તિ પચ્ચવેક્ખણઞાણં. અનુપાદાતિ કઞ્ચિ ધમ્મં અનુપાદિયિત્વા પરિચ્ચજિત્વા. પરિનિબ્બાનત્થાયાતિ પચ્ચવેક્ખણઞાણે અનુપ્પન્ને અન્તરા પરિનિબ્બાનાભાવેન તંપરિનિબ્બાનત્થાયાતિ પચ્ચયત્તેન વુત્તં અનન્તરાદિપચ્ચયત્તા. એતદત્થા કથાતિ અયં વિનયકથા નામ એતસ્સ અનુપાદાપરિનિબ્બાનસ્સ અત્થાયાતિ અત્થો. મન્તનાતિ વિનયમન્તનાયેવ, ભિક્ખૂનં ‘‘એવં કરિસ્સામ, એવં ન કરિસ્સામા’’તિ વિનયપટિબદ્ધમન્તના. ઉપનિસાતિ ઉપનિસીદતિ એત્થ ફલન્તિ ઉપનિસા, કારણં. વિનયો સંવરત્થાયાતિઆદિકારણપરમ્પરાપિ એતદત્થાતિ અત્થો. સોતાવધાનન્તિ ઇમિસ્સા પરમ્પરપચ્ચયકથાય અત્તાનં સમનત્થાય સોતાવધાનં, તમ્પિ એતમત્થં. યદિદન્તિ નિપાતો. યો અયં ચતૂહિ ઉપાદાનેહિ અનુપાદિયિત્વા ચિત્તસ્સ અરહત્તમગ્ગસઙ્ખાતો, તપ્ફલસઙ્ખાતો વા વિમોક્ખો, સોપિ એતદત્થાય અનુપાદાપરિનિબ્બાનત્થાય. અથ વા યો અયં કઞ્ચિ ધમ્મં અનુપાદાચિત્તસ્સ વિમોક્ખો વિમુચ્ચનં વિગમો પરિનિબ્બાનં એતદત્થા કથાતિ એવં ઉપસંહરણવસેન યોજેતુમ્પિ વટ્ટતિ મગ્ગફલવિમોક્ખસ્સ પુબ્બે વુત્તત્તા. આયોગોતિ ઉગ્ગહણાદિવસેન પુનપ્પુનં અભિયોગો.
Vinayo saṃvaratthāyātiādīsu vinayapariyāpuṇanaṃ vinayo, vinayapaññatti vā kāyavacīdvārasaṃvaratthāya. Avippaṭisāroti katākataṃ nissāya vippaṭisārābhāvo santāpābhāvo. Pāmojjaṃ taruṇapīti. Pīti nāma balavapīti. Passaddhīti kāyacittapassaddhi. Yathābhūtañāṇadassananti sappaccayanāmarūpapariggaho. Nibbidāti vipassanā. Virāgoti ariyamaggo. Vimuttīti aggaphalaṃ. Vimuttiñāṇadassananti paccavekkhaṇañāṇaṃ. Anupādāti kañci dhammaṃ anupādiyitvā pariccajitvā. Parinibbānatthāyāti paccavekkhaṇañāṇe anuppanne antarā parinibbānābhāvena taṃparinibbānatthāyāti paccayattena vuttaṃ anantarādipaccayattā. Etadatthā kathāti ayaṃ vinayakathā nāma etassa anupādāparinibbānassa atthāyāti attho. Mantanāti vinayamantanāyeva, bhikkhūnaṃ ‘‘evaṃ karissāma, evaṃ na karissāmā’’ti vinayapaṭibaddhamantanā. Upanisāti upanisīdati ettha phalanti upanisā, kāraṇaṃ. Vinayo saṃvaratthāyātiādikāraṇaparamparāpi etadatthāti attho. Sotāvadhānanti imissā paramparapaccayakathāya attānaṃ samanatthāya sotāvadhānaṃ, tampi etamatthaṃ. Yadidanti nipāto. Yo ayaṃ catūhi upādānehi anupādiyitvā cittassa arahattamaggasaṅkhāto, tapphalasaṅkhāto vā vimokkho, sopi etadatthāya anupādāparinibbānatthāya. Atha vā yo ayaṃ kañci dhammaṃ anupādācittassa vimokkho vimuccanaṃ vigamo parinibbānaṃ etadatthā kathāti evaṃ upasaṃharaṇavasena yojetumpi vaṭṭati maggaphalavimokkhassa pubbe vuttattā. Āyogoti uggahaṇādivasena punappunaṃ abhiyogo.
આચરિયપરમ્પરકથાવણ્ણનાનયો નિટ્ઠિતો.
Ācariyaparamparakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
ઇતિ સમન્તપાસાદિકાય વિનયટ્ઠકથાય વિમતિવિનોદનિયં
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
બાહિરનિદાનકથાવણ્ણનાનયો નિટ્ઠિતો.
Bāhiranidānakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
