| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
આદાયસત્તકકથાવણ્ણના
Ādāyasattakakathāvaṇṇanā
૩૧૧. સન્નિટ્ઠાનન્તિકે દ્વેપિ પલિબોધા એકતો છિજ્જન્તીતિ ઇધ, પરિવારટ્ઠકથાયઞ્ચ વુત્તં ઇમિસ્સા ખન્ધકપાળિયા સમેતિ એકતો ઉભિન્નમ્પિ ધુરનિક્ખેપસ્સ કતત્તા. ‘‘ઇદં બહિસીમાયમેવ વુત્તં સન્નિટ્ઠાનન્તિકં સન્ધાય વુત્તં. યં પન વુત્તં પરિવારે ‘ચત્તારો કથિનુદ્ધારા સિયા અન્તોસીમાય ઉદ્ધરિય્યન્તિ, સિયા બહિસીમાય ઉદ્ધરિય્યન્તિ, નિટ્ઠાનન્તિકો સન્નિટ્ઠાનન્તિકો નાસનન્તિકો આસાવચ્છેદિકો’તિ (પરિ॰ ૪૧૬). તત્થ બહિસીમાય સન્નિટ્ઠાનન્તિકો ઉદ્ધરિય્યતીતિ ઇધ દસ્સિતનયોવ. કથં અન્તોસીમાય સન્નિટ્ઠાનન્તિકો? અકતચીવરમાદાય ‘ન પચ્ચેસ્સ’ન્તિ ગતો, ગતગતટ્ઠાને ફાસુવિહારં અલભન્તો તમેવ વિહારં આગચ્છતિ, તસ્સ ચીવરપલિબોધો ઠિતો. સો ચ ‘નેવિમં ચીવરં કારેસ્સ’ન્તિ ચિત્તે ઉપ્પન્નમત્તે છિજ્જતિ, તસ્મા અન્તોસીમાય ઉદ્ધરિય્યતિ, તસ્મા દુવિધો સન્નિટ્ઠાનન્તિકો’’તિ પોરાણગણ્ઠિપદે લિખિતં, તં યુત્તં, અઞ્ઞથા અન્તોસીમાય ‘‘નેવિમં ચીવરં કારેસ્સ’’ન્તિ પવત્તઉબ્ભારો ઇતરેસુ સમોધાનં ન ગચ્છતીતિ અતિરિત્તો સિયા. સીમાતિક્કન્તિકોતિ ચીવરકાલસીમાતિક્કન્તિકો. સઉબ્ભારે ચીવરપલિબોધો પઠમં છિજ્જન્તો વિય ખાયતિ, અથ ખો સાપેક્ખતાય ચીવરકરણે સઉસ્સાહોવ હોતીતિ લેસં સન્ધાય પરિવારવસેન ‘‘દ્વે પલિબોધા અપુબ્બં અચરિમં છિજ્જન્તી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૧૧) વુત્તં. ‘‘કતચીવરો’’તિ વુત્તત્તા ઇધ ન સમ્ભવતિ.
311.Sanniṭṭhānantike dvepi palibodhā ekato chijjantīti idha, parivāraṭṭhakathāyañca vuttaṃ imissā khandhakapāḷiyā sameti ekato ubhinnampi dhuranikkhepassa katattā. ‘‘Idaṃ bahisīmāyameva vuttaṃ sanniṭṭhānantikaṃ sandhāya vuttaṃ. Yaṃ pana vuttaṃ parivāre ‘cattāro kathinuddhārā siyā antosīmāya uddhariyyanti, siyā bahisīmāya uddhariyyanti, niṭṭhānantiko sanniṭṭhānantiko nāsanantiko āsāvacchediko’ti (pari. 416). Tattha bahisīmāya sanniṭṭhānantiko uddhariyyatīti idha dassitanayova. Kathaṃ antosīmāya sanniṭṭhānantiko? Akatacīvaramādāya ‘na paccessa’nti gato, gatagataṭṭhāne phāsuvihāraṃ alabhanto tameva vihāraṃ āgacchati, tassa cīvarapalibodho ṭhito. So ca ‘nevimaṃ cīvaraṃ kāressa’nti citte uppannamatte chijjati, tasmā antosīmāya uddhariyyati, tasmā duvidho sanniṭṭhānantiko’’ti porāṇagaṇṭhipade likhitaṃ, taṃ yuttaṃ, aññathā antosīmāya ‘‘nevimaṃ cīvaraṃ kāressa’’nti pavattaubbhāro itaresu samodhānaṃ na gacchatīti atiritto siyā. Sīmātikkantikoti cīvarakālasīmātikkantiko. Saubbhāre cīvarapalibodho paṭhamaṃ chijjanto viya khāyati, atha kho sāpekkhatāya cīvarakaraṇe saussāhova hotīti lesaṃ sandhāya parivāravasena ‘‘dve palibodhā apubbaṃ acarimaṃ chijjantī’’ti (mahāva. aṭṭha. 311) vuttaṃ. ‘‘Katacīvaro’’ti vuttattā idha na sambhavati.
૩૧૬. સબ્બં અત્તનો પરિક્ખારં અનવસેસેત્વા પક્કમન્તો ‘‘સમાદાય પક્કમતી’’તિ વુચ્ચતિ. ‘‘કથિનુદ્ધારે વિસેસો નત્થિ. પુગ્ગલાધિપ્પાયવિસેસેન કેવલં વારદસ્સનત્થં સમાદાયવારા વુત્તા’’તિ સબ્બેસુ ગણ્ઠિપદેસુ લિખિતં. ઇધ પન પુગ્ગલાધિપ્પાયેન પયોજનં વીમંસિતબ્બં. પક્કમનન્તિકસ્સ અભાવા ‘‘યથાસમ્ભવ’’ન્તિ વુત્તં. વિપ્પકતેપિ ધુરનિક્ખેપવસેન પક્કમનન્તિકતા સમ્ભવતિ, તસ્મા પક્કમનન્તિકવારોપિ વત્તબ્બોતિ ચે? ન, સન્નિટ્ઠાનન્તિકલક્ખણપ્પસઙ્ગતો. અકતચીવરસ્સ ન સવનન્તિકતા ચ.
316. Sabbaṃ attano parikkhāraṃ anavasesetvā pakkamanto ‘‘samādāya pakkamatī’’ti vuccati. ‘‘Kathinuddhāre viseso natthi. Puggalādhippāyavisesena kevalaṃ vāradassanatthaṃ samādāyavārā vuttā’’ti sabbesu gaṇṭhipadesu likhitaṃ. Idha pana puggalādhippāyena payojanaṃ vīmaṃsitabbaṃ. Pakkamanantikassa abhāvā ‘‘yathāsambhava’’nti vuttaṃ. Vippakatepi dhuranikkhepavasena pakkamanantikatā sambhavati, tasmā pakkamanantikavāropi vattabboti ce? Na, sanniṭṭhānantikalakkhaṇappasaṅgato. Akatacīvarassa na savanantikatā ca.
તત્રાયં આદિતો પટ્ઠાય વારવિભાવના – આદાયવારા સત્ત, તથા સમાદાયવારાતિ દ્વે સત્તકવારા. તતો પક્કમનન્તિકં વજ્જેત્વા વિપ્પકતચીવરસ્સ આદાયવારા, સમાદાયવારા ચાતિ દ્વે છક્કવારા. તતો પરં નિટ્ઠાનસન્નિટ્ઠાનનાસનન્તિકાનં વસેન તીણિ તિકાનિ દસ્સિતાનિ, તત્થ પઠમત્તિકં અન્તોસીમાય ‘‘ન પચ્ચેસ્સ’’ન્તિ ઇમં વિધિં અનામસિત્વા બહિસીમાયં એવ ‘‘ન પચ્ચેસ્સ’’ન્તિ પવત્તં, તસ્મા પક્કમનન્તિકસીમાતિક્કન્તિકસઉબ્ભારા તત્થ ન યુજ્જન્તિ. ‘‘આસાવચ્છેદિકો સમ્ભવન્તોપિ યથાવુત્તકારણેન ન વુત્તો. દુતિયત્તિકં અન્તોસીમાય ‘ન પચ્ચેસ્સ’ન્તિ પવત્તં, એત્થ કિઞ્ચાપિ પક્કમનન્તિકો સમ્ભવતિ, તથાપિ યેહિ ચીવરપલિબોધો છિજ્જતિ, તેસંયેવાધિપ્પેતત્તા ન વુત્તો’’તિ પોરાણગણ્ઠિપદે વુત્તં. સબ્બસ્મિમ્પિ પન્નરસકે વિપ્પકતચીવરસ્સેવાધિપ્પેતત્તાતિ તક્કો. અધિટ્ઠાનુપગે ચ વિપ્પકતે સતિ ન નિટ્ઠાનન્તિકો. નિટ્ઠાનાવસેસે સતિ ન નાસનન્તિકોતિ પોરાણા. તતિયત્તિકં અનધિટ્ઠિત-પદેન વિસેસેત્વા પવત્તં, અત્થતો પઠમત્તિકેન સમેતિ. તસ્સ અત્થદસ્સનપયોજનં કિર તં. યસ્મા ઇમે તયો અત્થવિકપ્પા ઇમેહિ એવ તીહિ કથિનુદ્ધારેહિ સક્કા દસ્સેતું, તસ્મા ઇમેવ યોજિતા એકસમ્બન્ધવસેન, અઞ્ઞથા પઠમત્તિકં છક્કં ભવેય્ય ઇમસ્સ પન્નરસકસ્સ અન્તે છક્કં વિય. તતિયત્તિકાનન્તરં ચતુત્થત્તિકં સમ્ભવન્તં ‘‘અન્તોસીમાયં ‘પચ્ચેસ્સ’’ન્તિ વચનવિસેસેન સમ્ભવતિ. તથા ચ યોજિયમાનં ઇતરેહિ સવનન્તિકાદીહિ અવિરુદ્ધક્કમં હોતિ, તસ્મા ચતુત્થત્તિકં અહુત્વા છક્કં જાતન્તિ વેદિતબ્બં. એવં તીણિ તિકાનિ એકં છક્કઞ્ચાતિ પઠમં પન્નરસકં વેદિતબ્બં. ઇદાનિ ઇદમેવ પન્નરસકં ઉપસગ્ગવિસેસેન દુતિયં સમાદાયપન્નરસકં નામ કતં. પુન વિપ્પકતચીવરં આદાયાતિ તતિયં પન્નરસકં, સમાદાયાતિ ચતુત્થં પન્નરસકં દસ્સિતં. એવં ચત્તારિ પન્નરસકાનિ વેદિતબ્બાનિ . તત્થ પઠમદુતિયેસુ પન્નરસકેસુ સબ્બેન સબ્બં અકતચીવરં અધિપ્પેતં, ઇતરેસુ દ્વીસુ વિપ્પકતન્તિ યોજેતબ્બં. ‘‘પુબ્બે નિબદ્ધટ્ઠાને ચીવરાસાય ગહેતબ્બં, અઞ્ઞત્થ ન વટ્ટતિ. ઉપચ્છિન્નાય ચે ચીવરાસાય ચીવરં ઉપ્પન્નં, ન તં ચીવરપલિબોધં કરોતી’’તિ પોરાણગણ્ઠિપદે વુત્તં. નિસ્સગ્ગિયેસુ તતિયકથિને આગતચીવરપચ્ચાસા ઇધ ચીવરાસાતિ તક્કો. યત્થ ચીવરાસા, તં ઠાનં અધિકરણૂપચારેન ‘‘ચીવરાસા’’ત્વેવ વુચ્ચતીતિ કત્વા ‘‘તં ચીવરાસં પયિરુપાસતી’’તિઆદિ વુત્તં, તસ્મા અનાસાય લભતીતિ અનાસાયિતટ્ઠાને લભતીતિઆદિના અત્થો ગહેતબ્બો. એત્થ નિટ્ઠાનસન્નિટ્ઠાનનાસનઆસાવચ્છેદિકવસેન એકો વારોતિ ઇદમેકં ચતુક્કં જાતં, તસ્મા પુબ્બે વુત્તાનિ તીણિ તિકાનિ આસાવચ્છેદિકાધિકાનિ તીણિ ચતુક્કાનીતિ એકં અનાસાયદ્વાદસકન્તિ વેદિતબ્બં. તદનન્તરે આસાયદ્વાદસકે કિઞ્ચાપિ પઠમદ્વાદસક્કમો લબ્ભતિ, તથાપિ તં નિબ્બિસેસન્તિ તમેકં દ્વાદસકં અવુત્તસિદ્ધં કત્વા વિસેસતો દસ્સેતું આદિતો પટ્ઠાય ‘‘અન્તોસીમાય પચ્ચેસ્સ’’ન્તિ વુત્તં, તં દુતિયચતુક્કે ‘‘સો બહિસીમગતો સુણાતી’’તિઆદિવચનસ્સ તતિયચતુક્કે સવનન્તિકાદીનઞ્ચ ઓકાસકરણત્થન્તિ વેદિતબ્બં. ઇદં પન દ્વાદસકં અનાસાય વસેન લબ્ભમાનમ્પિ ઇમિના અવુત્તસિદ્ધં કત્વા ન દસ્સિતન્તિ વેદિતબ્બં. એવમેત્થ દ્વે દ્વાદસકાનિ ઉદ્ધરિતાનિ. કરણીયદ્વાદસકેપિ યથાદસ્સિતઅનાસાયદ્વાદસકં, અવુત્તસિદ્ધં આસાયદ્વાદસકઞ્ચાતિ દ્વે દ્વાદસકાનિ ઉદ્ધરિતબ્બાનિ. ઇદાનિ દિસંગમિકનવકં હોતિ. તત્થ યસ્મા ‘‘દિસંગમિકો પક્કમતી’’તિ વચનેનેવ ‘‘ન પચ્ચેસ્સ’’ન્તિ ઇદં અવુત્તસિદ્ધમેવ, તસ્મા તં ન વુત્તં. એત્તાવતા આવાસપલિબોધાભાવો દસ્સિતો.
Tatrāyaṃ ādito paṭṭhāya vāravibhāvanā – ādāyavārā satta, tathā samādāyavārāti dve sattakavārā. Tato pakkamanantikaṃ vajjetvā vippakatacīvarassa ādāyavārā, samādāyavārā cāti dve chakkavārā. Tato paraṃ niṭṭhānasanniṭṭhānanāsanantikānaṃ vasena tīṇi tikāni dassitāni, tattha paṭhamattikaṃ antosīmāya ‘‘na paccessa’’nti imaṃ vidhiṃ anāmasitvā bahisīmāyaṃ eva ‘‘na paccessa’’nti pavattaṃ, tasmā pakkamanantikasīmātikkantikasaubbhārā tattha na yujjanti. ‘‘Āsāvacchediko sambhavantopi yathāvuttakāraṇena na vutto. Dutiyattikaṃ antosīmāya ‘na paccessa’nti pavattaṃ, ettha kiñcāpi pakkamanantiko sambhavati, tathāpi yehi cīvarapalibodho chijjati, tesaṃyevādhippetattā na vutto’’ti porāṇagaṇṭhipade vuttaṃ. Sabbasmimpi pannarasake vippakatacīvarassevādhippetattāti takko. Adhiṭṭhānupage ca vippakate sati na niṭṭhānantiko. Niṭṭhānāvasese sati na nāsanantikoti porāṇā. Tatiyattikaṃ anadhiṭṭhita-padena visesetvā pavattaṃ, atthato paṭhamattikena sameti. Tassa atthadassanapayojanaṃ kira taṃ. Yasmā ime tayo atthavikappā imehi eva tīhi kathinuddhārehi sakkā dassetuṃ, tasmā imeva yojitā ekasambandhavasena, aññathā paṭhamattikaṃ chakkaṃ bhaveyya imassa pannarasakassa ante chakkaṃ viya. Tatiyattikānantaraṃ catutthattikaṃ sambhavantaṃ ‘‘antosīmāyaṃ ‘paccessa’’nti vacanavisesena sambhavati. Tathā ca yojiyamānaṃ itarehi savanantikādīhi aviruddhakkamaṃ hoti, tasmā catutthattikaṃ ahutvā chakkaṃ jātanti veditabbaṃ. Evaṃ tīṇi tikāni ekaṃ chakkañcāti paṭhamaṃ pannarasakaṃ veditabbaṃ. Idāni idameva pannarasakaṃ upasaggavisesena dutiyaṃ samādāyapannarasakaṃ nāma kataṃ. Puna vippakatacīvaraṃ ādāyāti tatiyaṃ pannarasakaṃ, samādāyāti catutthaṃ pannarasakaṃ dassitaṃ. Evaṃ cattāri pannarasakāni veditabbāni . Tattha paṭhamadutiyesu pannarasakesu sabbena sabbaṃ akatacīvaraṃ adhippetaṃ, itaresu dvīsu vippakatanti yojetabbaṃ. ‘‘Pubbe nibaddhaṭṭhāne cīvarāsāya gahetabbaṃ, aññattha na vaṭṭati. Upacchinnāya ce cīvarāsāya cīvaraṃ uppannaṃ, na taṃ cīvarapalibodhaṃ karotī’’ti porāṇagaṇṭhipade vuttaṃ. Nissaggiyesu tatiyakathine āgatacīvarapaccāsā idha cīvarāsāti takko. Yattha cīvarāsā, taṃ ṭhānaṃ adhikaraṇūpacārena ‘‘cīvarāsā’’tveva vuccatīti katvā ‘‘taṃ cīvarāsaṃ payirupāsatī’’tiādi vuttaṃ, tasmā anāsāya labhatīti anāsāyitaṭṭhāne labhatītiādinā attho gahetabbo. Ettha niṭṭhānasanniṭṭhānanāsanaāsāvacchedikavasena eko vāroti idamekaṃ catukkaṃ jātaṃ, tasmā pubbe vuttāni tīṇi tikāni āsāvacchedikādhikāni tīṇi catukkānīti ekaṃ anāsāyadvādasakanti veditabbaṃ. Tadanantare āsāyadvādasake kiñcāpi paṭhamadvādasakkamo labbhati, tathāpi taṃ nibbisesanti tamekaṃ dvādasakaṃ avuttasiddhaṃ katvā visesato dassetuṃ ādito paṭṭhāya ‘‘antosīmāya paccessa’’nti vuttaṃ, taṃ dutiyacatukke ‘‘so bahisīmagato suṇātī’’tiādivacanassa tatiyacatukke savanantikādīnañca okāsakaraṇatthanti veditabbaṃ. Idaṃ pana dvādasakaṃ anāsāya vasena labbhamānampi iminā avuttasiddhaṃ katvā na dassitanti veditabbaṃ. Evamettha dve dvādasakāni uddharitāni. Karaṇīyadvādasakepi yathādassitaanāsāyadvādasakaṃ, avuttasiddhaṃ āsāyadvādasakañcāti dve dvādasakāni uddharitabbāni. Idāni disaṃgamikanavakaṃ hoti. Tattha yasmā ‘‘disaṃgamiko pakkamatī’’ti vacaneneva ‘‘na paccessa’’nti idaṃ avuttasiddhameva, tasmā taṃ na vuttaṃ. Ettāvatā āvāsapalibodhābhāvo dassito.
૩૨૧. ‘‘ચીવરપટિવીસં અપવિલાયમાનો’’તિ ઇમિના ચીવરપલિબોધસમઙ્ગિતમસ્સ દસ્સેતિ. પટિવીસોતિ અત્તનો પત્તબ્બો ચીવરભાગો. અપવિલાયમાનોતિ આકઙ્ખમાનો. તસ્સ ચીવરલાભે સતિ વસ્સંવુત્થાવાસે નિટ્ઠાનસન્નિટ્ઠાનનાસનન્તિકાનં વસેન એકં તિકં, તેસંયેવ વસેન અન્તરામગ્ગે એકં, ગતટ્ઠાને એકન્તિ તિણ્ણં તિકાનં વસેન એકં નવકં વેદિતબ્બં. તતો પરં નિટ્ઠાનસન્નિટ્ઠાનનાસનન્તિ કસીમાતિક્કન્તિકસઉબ્ભારાનં વસેન ફાસુવિહારપઞ્ચકં વુત્તં. ઉભયત્થ સેસકથિનુદ્ધારાસમ્ભવો પાકટોવ. અયં પનેત્થ પઞ્ચકે વિસેસો – સમાદાયવારો ન સમ્ભવતિ ‘‘પચ્ચેસ્સ’’ન્તિ પચ્ચાગમનાધિપ્પાયતો.
321. ‘‘Cīvarapaṭivīsaṃ apavilāyamāno’’ti iminā cīvarapalibodhasamaṅgitamassa dasseti. Paṭivīsoti attano pattabbo cīvarabhāgo. Apavilāyamānoti ākaṅkhamāno. Tassa cīvaralābhe sati vassaṃvutthāvāse niṭṭhānasanniṭṭhānanāsanantikānaṃ vasena ekaṃ tikaṃ, tesaṃyeva vasena antarāmagge ekaṃ, gataṭṭhāne ekanti tiṇṇaṃ tikānaṃ vasena ekaṃ navakaṃ veditabbaṃ. Tato paraṃ niṭṭhānasanniṭṭhānanāsananti kasīmātikkantikasaubbhārānaṃ vasena phāsuvihārapañcakaṃ vuttaṃ. Ubhayattha sesakathinuddhārāsambhavo pākaṭova. Ayaṃ panettha pañcake viseso – samādāyavāro na sambhavati ‘‘paccessa’’nti paccāgamanādhippāyato.
૩૨૫. દ્વેમે ભિક્ખવે કથિનસ્સ પલિબોધાતિ કથિનત્થારસ્સ અનુપબન્ધનપચ્ચયાતિ.
325.Dveme bhikkhave kathinassa palibodhāti kathinatthārassa anupabandhanapaccayāti.
કથિનક્ખન્ધકવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Kathinakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi
૧૮૮. આદાયસત્તકં • 188. Ādāyasattakaṃ
૧૯૩. સમાદાયપન્નરસકાદિ • 193. Samādāyapannarasakādi
૧૯૮. અપવિલાયનનવકં • 198. Apavilāyananavakaṃ
૨૦૦. પલિબોધાપલિબોધકથા • 200. Palibodhāpalibodhakathā
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / આદાયસત્તકકથા • Ādāyasattakakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / આદાયસત્તકાદિકથાવણ્ણના • Ādāyasattakādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / આદાયસત્તકકથાવણ્ણના • Ādāyasattakakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૮૮. આદાયસત્તકકથા • 188. Ādāyasattakakathā
