Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā

    નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ચૂળવગ્ગવણ્ણના

    Cūḷavaggavaṇṇanā

    ૧. કમ્મક્ખન્ધકવણ્ણના

    1. Kammakkhandhakavaṇṇanā

    અધમ્મકમ્મદ્વાદસકકથાવણ્ણના

    Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā

    . અસમ્મુખા કતં હોતીતિઆદયો તિકા કેવલં દેસનામત્તમેવ. ન હિ તીહિ એવ અઙ્ગેહિ સમોધાનેહિ અધમ્મકમ્મં હોતિ, એકેનપિ હોતિ એવ, અયમત્થો ‘‘તિણ્ણં, ભિક્ખવે’’તિઆદિપાળિયા (ચૂળવ॰ ૬) સાધેતબ્બો. ‘‘અપ્પટિઞ્ઞાય કતં હોતી’’તિ લજ્જિં સન્ધાય વુત્તં. કણ્હપક્ખે ‘‘અદેસનાગામિનિયા આપત્તિયા કતં હોતી’’તિ સુક્કપક્ખે ‘‘દેસનાગામિનિયા આપત્તિયા કતં હોતી’’તિ ઇદં દ્વયં પરતો ‘‘તીહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો તજ્જનીયકમ્મં કરેય્ય. અધિસીલે સીલવિપન્નો હોતી’’તિ ઇમિના વિરુજ્ઝતિ, અદેસનાગામિનિં આપન્નો હિ ‘‘અધિસીલે સીલવિપન્નો’’તિ વુચ્ચતીતિ. યુત્તમેતં, કત્તુ અધિપ્પાયો એત્થ ચિન્તેતબ્બો. એત્થાહ ઉપતિસ્સત્થેરો ‘‘તજ્જનીયકમ્મસ્સ હિ વિસેસેન ભણ્ડનકારકત્તં અઙ્ગ’ન્તિ અટ્ઠકથાયં વુત્તં, તં પાળિયા આગતનિદાનેન યુજ્જતિ, તસ્મા સબ્બત્તિકેસુપિ ભણ્ડનં આરોપેત્વા ભણ્ડનપચ્ચયા આપન્નાપત્તિવસેન ઇદં કમ્મં કાતબ્બં, તસ્મા ‘અધિસીલે સીલવિપન્નો’તિ એત્થાપિ પુબ્બભાગે વા અપરભાગે વા ચોદનાસારણાદિકાલે ભણ્ડનપચ્ચયા આપન્નાપત્તિવસેનેવ કારેતબ્બં, ન કેવલં સઙ્ઘાદિસેસપચ્ચયા કાતબ્બ’’ન્તિ. ‘‘અદેસનાગામિનિયા આપત્તિયાતિ પારાજિકાપત્તિયા’તિ એત્તકમત્તં વત્વા પરતો ‘અધિસીલે પારાજિકસઙ્ઘાદિસેસે અજ્ઝાચારા’તિ પોરાણગણ્ઠિપદે વુત્ત’’ન્તિ લિખિતં. ‘‘અધિસીલે સીલવિપન્નો’તિ સઙ્ઘાદિસેસં સન્ધાયા’’તિ ગણ્ઠિપદે લિખિતં. ઇદં પોરાણગણ્ઠિપદે પુરિમવચનેન સમેતિ, તસ્મા તત્થ પચ્છિમં પારાજિકપદં અત્થુદ્ધારવસેન વુત્તં સિયા , અટ્ઠકથાયઞ્ચ ‘‘અદેસનાગામિનિયાતિ પારાજિકાપત્તિયા વા સઙ્ઘાદિસેસાપત્તિયા વા’’તિ વુત્તં, તત્થ પારાજિકાપત્તિ અત્થુદ્ધારવસેન વુત્તા સિયા. યતો ગણ્ઠિપદે ‘‘અધિસીલે સીલવિપન્નો’તિ સઙ્ઘાદિસેસં સન્ધાયા’’તિ એત્તકમેવ લિખિતં, તસ્મા સબ્બત્થ ગણ્ઠિપદે સકલેન નયેન પારાજિકાપત્તિપચ્ચયા ઉપ્પન્નભણ્ડનહેતુ ન તજ્જનીયકમ્મં કાતબ્બં પયોજનાભાવા, સઙ્ઘાદિસેસપચ્ચયા કાતબ્બન્તિ અયમત્થો સિદ્ધો હોતિ. ન, સુક્કપક્ખે ‘‘દેસનાગામિનિયા આપત્તિયા કતં હોતી’’તિ (ચૂળવ॰ ૫) વચનતોતિ ચે? ન, એકેન પરિયાયેન સઙ્ઘાદિસેસસ્સપિ દેસનાગામિનિવોહારસમ્ભવતો,

    4.Asammukhākataṃ hotītiādayo tikā kevalaṃ desanāmattameva. Na hi tīhi eva aṅgehi samodhānehi adhammakammaṃ hoti, ekenapi hoti eva, ayamattho ‘‘tiṇṇaṃ, bhikkhave’’tiādipāḷiyā (cūḷava. 6) sādhetabbo. ‘‘Appaṭiññāya kataṃ hotī’’ti lajjiṃ sandhāya vuttaṃ. Kaṇhapakkhe ‘‘adesanāgāminiyā āpattiyā kataṃ hotī’’ti sukkapakkhe ‘‘desanāgāminiyā āpattiyā kataṃ hotī’’ti idaṃ dvayaṃ parato ‘‘tīhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatassa bhikkhuno ākaṅkhamāno saṅgho tajjanīyakammaṃ kareyya. Adhisīle sīlavipanno hotī’’ti iminā virujjhati, adesanāgāminiṃ āpanno hi ‘‘adhisīle sīlavipanno’’ti vuccatīti. Yuttametaṃ, kattu adhippāyo ettha cintetabbo. Etthāha upatissatthero ‘‘tajjanīyakammassa hi visesena bhaṇḍanakārakattaṃ aṅga’nti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, taṃ pāḷiyā āgatanidānena yujjati, tasmā sabbattikesupi bhaṇḍanaṃ āropetvā bhaṇḍanapaccayā āpannāpattivasena idaṃ kammaṃ kātabbaṃ, tasmā ‘adhisīle sīlavipanno’ti etthāpi pubbabhāge vā aparabhāge vā codanāsāraṇādikāle bhaṇḍanapaccayā āpannāpattivaseneva kāretabbaṃ, na kevalaṃ saṅghādisesapaccayā kātabba’’nti. ‘‘Adesanāgāminiyā āpattiyāti pārājikāpattiyā’ti ettakamattaṃ vatvā parato ‘adhisīle pārājikasaṅghādisese ajjhācārā’ti porāṇagaṇṭhipade vutta’’nti likhitaṃ. ‘‘Adhisīle sīlavipanno’ti saṅghādisesaṃ sandhāyā’’ti gaṇṭhipade likhitaṃ. Idaṃ porāṇagaṇṭhipade purimavacanena sameti, tasmā tattha pacchimaṃ pārājikapadaṃ atthuddhāravasena vuttaṃ siyā , aṭṭhakathāyañca ‘‘adesanāgāminiyāti pārājikāpattiyā vā saṅghādisesāpattiyā vā’’ti vuttaṃ, tattha pārājikāpatti atthuddhāravasena vuttā siyā. Yato gaṇṭhipade ‘‘adhisīle sīlavipanno’ti saṅghādisesaṃ sandhāyā’’ti ettakameva likhitaṃ, tasmā sabbattha gaṇṭhipade sakalena nayena pārājikāpattipaccayā uppannabhaṇḍanahetu na tajjanīyakammaṃ kātabbaṃ payojanābhāvā, saṅghādisesapaccayā kātabbanti ayamattho siddho hoti. Na, sukkapakkhe ‘‘desanāgāminiyā āpattiyā kataṃ hotī’’ti (cūḷava. 5) vacanatoti ce? Na, ekena pariyāyena saṅghādisesassapi desanāgāminivohārasambhavato,

    યેન કમ્મેન સન્તજ્જનં કરીયતિ, તં તજ્જનીયકમ્મં નામ. યેન કમ્મેન નિસ્સાય તે વત્થબ્બન્તિ નિસ્સિયતિ ભજાપિયતિ નિયસ્સો, તં નિયસકમ્મં નામ. યેન તતો આવાસતો, ગામતો ચ પબ્બાજેન્તિ કુલદૂસકં, તં પબ્બાજનીયકમ્મં નામ. યેન કમ્મેન અક્કુટ્ઠગહટ્ઠસમઈપમેવ પટિસારિયતિ સો અક્કોસકો પચ્છા પેસિયતિ, તં પટિસારણીયકમ્મં નામ. યેન સમાનસંવાસકભૂમિતો ઉક્ખિપિયતિ. છડ્ડીયતિ સાતિસારો ભિક્ખુસઙ્ઘેન, તં કમ્મં ઉક્ખેપનીયકમ્મં નામાતિ વેદિતબ્બં.

    Yena kammena santajjanaṃ karīyati, taṃ tajjanīyakammaṃ nāma. Yena kammena nissāya te vatthabbanti nissiyati bhajāpiyati niyasso, taṃ niyasakammaṃ nāma. Yena tato āvāsato, gāmato ca pabbājenti kuladūsakaṃ, taṃ pabbājanīyakammaṃ nāma. Yena kammena akkuṭṭhagahaṭṭhasamaīpameva paṭisāriyati so akkosako pacchā pesiyati, taṃ paṭisāraṇīyakammaṃ nāma. Yena samānasaṃvāsakabhūmito ukkhipiyati. Chaḍḍīyati sātisāro bhikkhusaṅghena, taṃ kammaṃ ukkhepanīyakammaṃ nāmāti veditabbaṃ.

    ૧૧. ‘‘નિસ્સાય તે વત્થબ્બ’’ન્તિ ગરુનિસ્સયં સન્ધાય વુત્તં, ન ઇતરન્તિ.

    11.‘‘Nissāya te vatthabba’’nti garunissayaṃ sandhāya vuttaṃ, na itaranti.

    ૨૧. અસ્સજિપુનબ્બસુકવત્થુસ્મિં ‘‘તેસુ વિબ્ભન્તેસુપિ કમ્મં પટિપ્પસ્સમ્ભેતું અનુઞ્ઞાતમ્પિ સમ્માવત્તન્તાનંયેવા’’તિ લિખિતં. સમ્મુખા વુત્તમેવ ગિહિપટિસંયુત્તં નામ. પરમ્મુખા વુત્તં દેસનં ગચ્છતિ.

    21.Assajipunabbasukavatthusmiṃ ‘‘tesu vibbhantesupi kammaṃ paṭippassambhetuṃ anuññātampi sammāvattantānaṃyevā’’ti likhitaṃ. Sammukhā vuttameva gihipaṭisaṃyuttaṃ nāma. Parammukhā vuttaṃ desanaṃ gacchati.

    ૪૧. ખમાપેન્તેન ‘‘ખમાહી’’તિ વત્તબ્બમત્તમેવ, ન ઉક્કુટિકાદિસામીચિના પયોજનન્તિ. અનુદૂતન્તિ સહાયન્તિ અત્થો.

    41. Khamāpentena ‘‘khamāhī’’ti vattabbamattameva, na ukkuṭikādisāmīcinā payojananti. Anudūtanti sahāyanti attho.

    ૫૦. અદસ્સનેયેવ ઉક્ખેપનીયં કાતબ્બં, ન અઞ્ઞથા. ‘‘તજ્જનીયાદિકરણકાલે આપત્તિં રોપેત્વા તસ્સા અદસ્સને, અપ્પટિકમ્મે વા ભણ્ડનકારકાદિઅઙ્ગેહિ કાતબ્બ’’ન્તિ લિખિતં.

    50.Adassaneyeva ukkhepanīyaṃ kātabbaṃ, na aññathā. ‘‘Tajjanīyādikaraṇakāle āpattiṃ ropetvā tassā adassane, appaṭikamme vā bhaṇḍanakārakādiaṅgehi kātabba’’nti likhitaṃ.

    તજ્જનીયકમ્માદીસુ અયં પકિણ્ણકવિનિચ્છયોતિ વેદિતબ્બો. કિં તજ્જનીયકમ્મં, તજ્જનીયકમ્મસ્સ કિં મૂલં, કિં વત્થુ, કિં પરિયોસાનં, કસ્મા ‘‘તજ્જનીયકમ્મ’’ન્તિ વુચ્ચતીતિ? કિં તજ્જનીયકમ્મન્તિ વત્થુસ્મિં સતિ કરણસમ્પત્તિ. તજ્જનીયકમ્મસ્સ કિં મૂલન્તિ સઙ્ઘો મૂલં. તજ્જનીયકમ્મસ્સ કિં વત્થૂતિ કલહજાતાપત્તિવત્થુ. કિં પરિયોસાનન્તિ ભાવનાપરિયોસાનં. કસ્મા તજ્જનીયકમ્મન્તિ વુચ્ચતીતિ સઙ્ઘો કલહકારકપુગ્ગલં કલહે ચ ભેદે ચ ભયં દસ્સેત્વા ખન્તિયા જનેતિ, ઉપસમે જનેતિ, તસ્મા ‘‘તજ્જનીયકમ્મ’’ન્તિ વુચ્ચતિ. કથં તજ્જનીયકમ્મં કતં હોતિ, કથં અકતં. કિન્તિ ચ તજ્જનીયકમ્મં કતં હોતિ, કિન્તિ ચ અકતં. કેન ચ તજ્જનીયકમ્મં કતં હોતિ, કેન ચ અકતં. કત્થ ચ તજ્જનીયકમ્મં કતં હોતિ, કત્થ ચ અકતં. કાય વેલાય તજ્જનીયકમ્મં કતં હોતિ, કાય વેલાય અકતં હોતિ? કથં તજ્જનીયકમ્મં કતં હોતીતિ સમગ્ગેન સઙ્ઘેન ઞત્તિચતુત્થેન કમ્મેન. કથં અકતં હોતીતિ વગ્ગેન સઙ્ઘેન ઞત્તિચતુત્થેન કમ્મેન. કિન્તિ ચ કતં હોતીતિ કરણસમ્પત્તિયા. કિન્તિ ચ અકતં હોતીતિ કરણવિપત્તિયા. કેન ચ કતં હોતીતિ સઙ્ઘેન. કેન ચ અકતં હોતીતિ ગણેન પુગ્ગલેન. કત્થ ચ કતં હોતીતિ યસ્સ પુગ્ગલસ્સ સઙ્ઘો તજ્જનીયકમ્મં કરોતિ, તસ્સ પુગ્ગલસ્સ સમ્મુખીભૂતે. કત્થ ચ અકતં હોતીતિ યસ્સ પુગ્ગલસ્સ સઙ્ઘો તજ્જનીયકમ્મં કરોતિ, તસ્સ પુગ્ગલસ્સ અસમ્મુખીભૂતે. કાય વેલાય કતં હોતીતિ યદા કલહજાતાપત્તિ સંવિજ્જતિ. કાય વેલાય અકતં હોતીતિ યદા કલહજાતાપત્તિ ન સંવિજ્જતિ. કતિહાકારેહિ તજ્જનીયકમ્મસ્સ પત્તકલ્લં હોતિ, કતિહાકારેહિ અપત્તકલ્લં? સત્તહાકારેહિ તજ્જનીયકમ્મસ્સ પત્તકલ્લં હોતિ, સત્તહાકારેહિ અપત્તકલ્લં. કતમેહિ સત્તહાકારેહિ પત્તકલ્લં, કતમેહિ સત્તહાકારેહિ અપત્તકલ્લં હોતિ? કલહજાતાપત્તિ ન સંવિજ્જતિ, સો વા પુગ્ગલો અસમ્મુખીભૂતો હોતિ, સઙ્ઘો વા વગ્ગો હોતિ, અસંવાસિકો વા પુગ્ગલો તસ્સં પરિસાયં સંવિજ્જતિ, અચોદિતો વા હોતિ અસારિતો વા, આપત્તિં વા અનારોપિતો. ઇમેહિ સત્તહાકારેહિ તજ્જનીયકમ્મસ્સ અપત્તકલ્લં હોતિ, ઇતરેહિ સત્તહાકારેહિ પત્તકલ્લં હોતિ. એવં સેસકમ્મેસૂતિ.

    Tajjanīyakammādīsu ayaṃ pakiṇṇakavinicchayoti veditabbo. Kiṃ tajjanīyakammaṃ, tajjanīyakammassa kiṃ mūlaṃ, kiṃ vatthu, kiṃ pariyosānaṃ, kasmā ‘‘tajjanīyakamma’’nti vuccatīti? Kiṃ tajjanīyakammanti vatthusmiṃ sati karaṇasampatti. Tajjanīyakammassa kiṃ mūlanti saṅgho mūlaṃ. Tajjanīyakammassa kiṃ vatthūti kalahajātāpattivatthu. Kiṃ pariyosānanti bhāvanāpariyosānaṃ. Kasmā tajjanīyakammanti vuccatīti saṅgho kalahakārakapuggalaṃ kalahe ca bhede ca bhayaṃ dassetvā khantiyā janeti, upasame janeti, tasmā ‘‘tajjanīyakamma’’nti vuccati. Kathaṃ tajjanīyakammaṃ kataṃ hoti, kathaṃ akataṃ. Kinti ca tajjanīyakammaṃ kataṃ hoti, kinti ca akataṃ. Kena ca tajjanīyakammaṃ kataṃ hoti, kena ca akataṃ. Kattha ca tajjanīyakammaṃ kataṃ hoti, kattha ca akataṃ. Kāya velāya tajjanīyakammaṃ kataṃ hoti, kāya velāya akataṃ hoti? Kathaṃ tajjanīyakammaṃ kataṃ hotīti samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena. Kathaṃ akataṃ hotīti vaggena saṅghena ñatticatutthena kammena. Kinti ca kataṃ hotīti karaṇasampattiyā. Kinti ca akataṃ hotīti karaṇavipattiyā. Kena ca kataṃ hotīti saṅghena. Kena ca akataṃ hotīti gaṇena puggalena. Kattha ca kataṃ hotīti yassa puggalassa saṅgho tajjanīyakammaṃ karoti, tassa puggalassa sammukhībhūte. Kattha ca akataṃ hotīti yassa puggalassa saṅgho tajjanīyakammaṃ karoti, tassa puggalassa asammukhībhūte. Kāya velāya kataṃ hotīti yadā kalahajātāpatti saṃvijjati. Kāya velāya akataṃ hotīti yadā kalahajātāpatti na saṃvijjati. Katihākārehi tajjanīyakammassa pattakallaṃ hoti, katihākārehi apattakallaṃ? Sattahākārehi tajjanīyakammassa pattakallaṃ hoti, sattahākārehi apattakallaṃ. Katamehi sattahākārehi pattakallaṃ, katamehi sattahākārehi apattakallaṃ hoti? Kalahajātāpatti na saṃvijjati, so vā puggalo asammukhībhūto hoti, saṅgho vā vaggo hoti, asaṃvāsiko vā puggalo tassaṃ parisāyaṃ saṃvijjati, acodito vā hoti asārito vā, āpattiṃ vā anāropito. Imehi sattahākārehi tajjanīyakammassa apattakallaṃ hoti, itarehi sattahākārehi pattakallaṃ hoti. Evaṃ sesakammesūti.

    કમ્મક્ખન્ધકવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Kammakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā
    અધમ્મકમ્મદ્વાદસકકથાદિવણ્ણના • Adhammakammadvādasakakathādivaṇṇanā
    નિયસ્સકમ્મકથાદિવણ્ણના • Niyassakammakathādivaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact