Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā |
અધમ્મિકકતિકાદિકથાવણ્ણના
Adhammikakatikādikathāvaṇṇanā
૨૦૫. મહાવિભઙ્ગે વુત્તન્તિ એત્થ અયં અન્ધકટ્ઠકથાવચનં ઊનપન્નરસવસ્સેન સામણેરેન ઇધ વિહારે ન વત્થબ્બા, ન પંસુકૂલં આહિણ્ડિતબ્બં, ન ચોળભિક્ખા ગહેતબ્બા, ન અઞ્ઞવિહારે ભુઞ્જિતબ્બં, ન અઞ્ઞસ્સ ભિક્ખુસ્સ વા ભિક્ખુનિયા વા સન્તકં ભુઞ્જિતબ્બં, અઞ્ઞમઞ્ઞં નેવ આલપેય્યામ ન સલ્લપેય્યામ, ન સજ્ઝાયિતબ્બં, મત્તિકાપત્તેન વટ્ટતિ, ન અપરિપુણ્ણપરિક્ખારસ્સ વાસોતિ.
205.Mahāvibhaṅge vuttanti ettha ayaṃ andhakaṭṭhakathāvacanaṃ ūnapannarasavassena sāmaṇerena idha vihāre na vatthabbā, na paṃsukūlaṃ āhiṇḍitabbaṃ, na coḷabhikkhā gahetabbā, na aññavihāre bhuñjitabbaṃ, na aññassa bhikkhussa vā bhikkhuniyā vā santakaṃ bhuñjitabbaṃ, aññamaññaṃ neva ālapeyyāma na sallapeyyāma, na sajjhāyitabbaṃ, mattikāpattena vaṭṭati, na aparipuṇṇaparikkhārassa vāsoti.
૨૦૬. મુસાવાદોતિ વિસંવાદો અધિપ્પેતો. કેચિ ‘‘વિસંવાદનવસેન પટિસ્સુણિત્વાતિ વુત્ત’’ન્તિ ચ, ‘‘રઞ્ઞો વુત્તવચનાનુરૂપતો મુસાવાદોતિ ગહટ્ઠા ગણ્હન્તીતિ વુત્ત’’ન્તિ ચ વદન્તિ.
206.Musāvādoti visaṃvādo adhippeto. Keci ‘‘visaṃvādanavasena paṭissuṇitvāti vutta’’nti ca, ‘‘rañño vuttavacanānurūpato musāvādoti gahaṭṭhā gaṇhantīti vutta’’nti ca vadanti.
૨૦૭. ‘‘પુરિમિકા ચ ન પઞ્ઞાયતિ. કસ્મા? ‘દુતિયે વસામી’તિ ચિત્તે ઉપ્પન્ને પઠમસેનાસનગ્ગાહો પટિપ્પસ્સમ્ભતિ. પુન ‘પઠમે એવ વસામી’તિ ચિત્તે ઉપ્પન્ને દુતિયો પટિપ્પસ્સમ્ભતિ. ઉભયાવાસે વિધાનં નત્થી’’તિ લિખિતં. પોરાણગણ્ઠિપદે પન ‘‘પઠમં ગહિતટ્ઠાને અવસિત્વા અઞ્ઞસ્મિં વિહારે સેનાસનં ગહેત્વા દ્વીહતીહં વસતિ, તતો પઠમગ્ગાહો પટિપ્પસ્સમ્ભતીતિ પુરિમિકા ચ ન પઞ્ઞાયતિ. પચ્છિમગ્ગાહો ન પટિપ્પસ્સમ્ભતિ. ઇદઞ્હિ દિવસવસેન પટિપ્પસ્સમ્ભનં નામ હોતિ. અથ પચ્છિમં તેમાસં અઞ્ઞસ્મિં વસતિ, પુરિમિકા ચ ન પઞ્ઞાયતિ, ઇદં સેનાસનગ્ગાહાનં વસેન પટિપ્પસ્સમ્ભનં નામા’’તિ વુત્તં. ઉભોપેતે અત્થવિકપ્પા ઇધ નાધિપ્પેતા. યત્થાયં પટિસ્સુતો, તત્થ પુરિમિકા ચ ન પઞ્ઞાયતિ, પટિસ્સવે ચ આપત્તિ દુક્કટસ્સ. કત્થ પન પુરિમિકા પઞ્ઞાયતીતિ? અન્તરામગ્ગે દ્વીસુ આવાસેસુ યત્થ તદહેવ પચ્છિમગ્ગાહો, તત્થ પઠમં ગહિતટ્ઠાને સત્તાહકરણીયેન ગચ્છતો ન વસ્સચ્છેદો, સો તદહેવ અકરણીયો પક્કમતીતિઆદિમ્હિ ‘‘કરણીયં નામ સત્તાહકરણીય’’ન્તિ લિખિતં.
207.‘‘Purimikāca na paññāyati. Kasmā? ‘Dutiye vasāmī’ti citte uppanne paṭhamasenāsanaggāho paṭippassambhati. Puna ‘paṭhame eva vasāmī’ti citte uppanne dutiyo paṭippassambhati. Ubhayāvāse vidhānaṃ natthī’’ti likhitaṃ. Porāṇagaṇṭhipade pana ‘‘paṭhamaṃ gahitaṭṭhāne avasitvā aññasmiṃ vihāre senāsanaṃ gahetvā dvīhatīhaṃ vasati, tato paṭhamaggāho paṭippassambhatīti purimikā ca na paññāyati. Pacchimaggāho na paṭippassambhati. Idañhi divasavasena paṭippassambhanaṃ nāma hoti. Atha pacchimaṃ temāsaṃ aññasmiṃ vasati, purimikā ca na paññāyati, idaṃ senāsanaggāhānaṃ vasena paṭippassambhanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Ubhopete atthavikappā idha nādhippetā. Yatthāyaṃ paṭissuto, tattha purimikā ca na paññāyati, paṭissave ca āpatti dukkaṭassa. Kattha pana purimikā paññāyatīti? Antarāmagge dvīsu āvāsesu yattha tadaheva pacchimaggāho, tattha paṭhamaṃ gahitaṭṭhāne sattāhakaraṇīyena gacchato na vassacchedo, so tadaheva akaraṇīyo pakkamatītiādimhi ‘‘karaṇīyaṃ nāma sattāhakaraṇīya’’nti likhitaṃ.
પાળિમુત્તકરત્તિચ્છેદવિનિચ્છયે ‘‘ધમ્મસ્સવનાદી’’તિ વુત્તં. આદિમ્હિ ચતૂસુ વારેસુ નિરપેક્ખપક્કમનસ્સાધિપ્પેતત્તા ‘‘સત્તાહકરણીયેના’’તિ ન વુત્તં તસ્મિં સતિ નિરપેક્ખગમનાભાવતો. તત્થ પુરિમા દ્વે વારા વસ્સં અનુપગતસ્સ વસેન વુત્તા, તસ્મા ઉપગતસ્સ તદહેવ સત્તાહકરણીયેન ગન્ત્વા અન્તોસત્તાહં આગચ્છતો ન વસ્સચ્છેદોતિ સિદ્ધં. પચ્છિમા દ્વે વારા ઉપગતસ્સ નિરપેક્ખગમનવસેન વુત્તા, ‘‘સત્તાહં અનાગતાય પવારણાય સકરણીયો પક્કમતી’’તિ તતો બહિદ્ધા સત્તાહં વીતિનામેન્તસ્સ વસ્સચ્છેદોતિ દસ્સનત્થં વુત્તં. તત્થ ‘‘અકરણીયો પક્કમતી’’તિ વચનાભાવા વિના રત્તિચ્છેદકારણેન ગન્તું ન વટ્ટતીતિ સિદ્ધં. પવારેત્વા પન ગન્તું વટ્ટતિ પવારણાય તંદિવસસન્નિસ્સિતત્તા. તત્થ ન વા આગચ્છેય્યાતિ અન્તરાયેન. આચરિયો પન ‘‘ન પુન ઇધાગચ્છામી’તિ નિરપેક્ખોપિ સકરણીયોવ ગન્તું લભતીતિ દસ્સનત્થં અકરણીયો’તિ ન વુત્ત’’ન્તિ વદતિ. ‘‘સીહળદીપે કિર ચૂળપવારણા નામ અત્થિ, તં પવારણં કત્વા યથાસુખં સકરણીયા ગચ્છન્તિ, પયોગઞ્ચ દસ્સેન્તી’’તિ વુત્તં. ‘‘તત્થ છ અરુણા અન્તોવસ્સે હોન્તિ , એકો બહિ, તસ્મા સો તેમાસં વુત્થો હોતીતિ અપરે’’તિ ચ, ‘‘આચરિયો એવં ન વદતી’’તિ ચ વુત્તં. સબ્બત્થ વિહારં ઉપેતીતિ અત્તનો વસ્સગ્ગેન પત્તગબ્ભં ઉપેતીતિ પોરાણા. અસતિયા પન વસ્સં ન ઉપેતીતિ એત્થ ‘‘ઇમસ્મિં વિહારે ઇમં તેમાસ’’ન્તિ અવચનેન. ‘‘અટ્ઠકથાયં વુત્તરત્તિચ્છેદકારણં વિના તિરોવિહારે વસિત્વા આગચ્છિસ્સામીતિ ગચ્છતોપિ વસ્સચ્છેદ’’ન્તિ લિખિતં.
Pāḷimuttakaratticchedavinicchaye ‘‘dhammassavanādī’’ti vuttaṃ. Ādimhi catūsu vāresu nirapekkhapakkamanassādhippetattā ‘‘sattāhakaraṇīyenā’’ti na vuttaṃ tasmiṃ sati nirapekkhagamanābhāvato. Tattha purimā dve vārā vassaṃ anupagatassa vasena vuttā, tasmā upagatassa tadaheva sattāhakaraṇīyena gantvā antosattāhaṃ āgacchato na vassacchedoti siddhaṃ. Pacchimā dve vārā upagatassa nirapekkhagamanavasena vuttā, ‘‘sattāhaṃ anāgatāya pavāraṇāya sakaraṇīyo pakkamatī’’ti tato bahiddhā sattāhaṃ vītināmentassa vassacchedoti dassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha ‘‘akaraṇīyo pakkamatī’’ti vacanābhāvā vinā ratticchedakāraṇena gantuṃ na vaṭṭatīti siddhaṃ. Pavāretvā pana gantuṃ vaṭṭati pavāraṇāya taṃdivasasannissitattā. Tattha na vā āgaccheyyāti antarāyena. Ācariyo pana ‘‘na puna idhāgacchāmī’ti nirapekkhopi sakaraṇīyova gantuṃ labhatīti dassanatthaṃ akaraṇīyo’ti na vutta’’nti vadati. ‘‘Sīhaḷadīpe kira cūḷapavāraṇā nāma atthi, taṃ pavāraṇaṃ katvā yathāsukhaṃ sakaraṇīyā gacchanti, payogañca dassentī’’ti vuttaṃ. ‘‘Tattha cha aruṇā antovasse honti , eko bahi, tasmā so temāsaṃ vuttho hotīti apare’’ti ca, ‘‘ācariyo evaṃ na vadatī’’ti ca vuttaṃ. Sabbattha vihāraṃ upetīti attano vassaggena pattagabbhaṃ upetīti porāṇā. Asatiyā pana vassaṃ na upetīti ettha ‘‘imasmiṃ vihāre imaṃ temāsa’’nti avacanena. ‘‘Aṭṭhakathāyaṃ vuttaratticchedakāraṇaṃ vinā tirovihāre vasitvā āgacchissāmīti gacchatopi vassaccheda’’nti likhitaṃ.
૨૦૮. પટિસ્સુતો હોતિ પચ્છિમિકાયાતિ અન્તરા પબ્બજિતભિક્ખુના, છિન્નવસ્સેન વા પટિસ્સુતો, અઞ્ઞેન પન પુરિમં અનુપગન્ત્વા પચ્છિમિકાયં પટિસ્સવો ન કાતબ્બો. રત્તિચ્છેદે સબ્બત્થ વસ્સચ્છેદોતિ સન્નિટ્ઠાનં કત્વા વદન્તિ. કેચિ પન ન ઇચ્છન્તિ. તં સાધેતું અનેકધા પપઞ્ચેન્તિ. કિં તેન.
208.Paṭissuto hoti pacchimikāyāti antarā pabbajitabhikkhunā, chinnavassena vā paṭissuto, aññena pana purimaṃ anupagantvā pacchimikāyaṃ paṭissavo na kātabbo. Ratticchede sabbattha vassacchedoti sanniṭṭhānaṃ katvā vadanti. Keci pana na icchanti. Taṃ sādhetuṃ anekadhā papañcenti. Kiṃ tena.
વસ્સૂપનાયિકક્ખન્ધકવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Vassūpanāyikakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi
૧૧૭. અધમ્મિકકતિકા • 117. Adhammikakatikā
૧૧૮. પટિસ્સવદુક્કટાપત્તિ • 118. Paṭissavadukkaṭāpatti
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / અધમ્મિકકતિકાદિકથા • Adhammikakatikādikathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā
અધમ્મિકકતિકકથાવણ્ણના • Adhammikakatikakathāvaṇṇanā
પટિસ્સવદુક્કટાપત્તિકથાવણ્ણના • Paṭissavadukkaṭāpattikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / અધમ્મિકકતિકાદિકથાવણ્ણના • Adhammikakatikādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi
૧૧૭. અધમ્મિકકતિકાકથા • 117. Adhammikakatikākathā
૧૧૮. પટિસ્સવદુક્કટાપત્તિકથા • 118. Paṭissavadukkaṭāpattikathā