| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
સમથભેદં
Samathabhedaṃ
અધિકરણપરિયાયવારવણ્ણના
Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
૨૯૩. છટ્ઠે પરિયાયવારે અલોભો પુબ્બઙ્ગમોતિઆદિ સાસનટ્ઠિતિયા અવિપરીતતો ધમ્મવાદિસ્સ વિવાદં સન્ધાય વુત્તં. અટ્ઠારસ ભેદકરવત્થૂનિ ઠાનાનીતિ ધમ્માદીસુ અધમ્મોતિઆદિના ગહેત્વા દીપનાનિ ઇધેવ ભેદકરવત્થૂનિ, તાનિ એવ કાયકલહાદિવિવાદસ્સ કારણત્તા ઠાનાનિ, ઓકાસત્તા વત્થૂનિ, આધારત્તા ભૂમિયોતિ ચ વુત્તાનિ. અબ્યાકતહેતૂતિ અસેક્ખાનં વિવાદં સન્ધાય વુત્તં. દ્વાદસ મૂલાનીતિ કોધો ઉપનાહો, મક્ખો પલાસો, ઇસ્સા મચ્છરિયં, માયા સાઠેય્યં, પાપિચ્છતા મહિચ્છતા, સન્દિટ્ઠિપરામાસિતા આધાનગ્ગાહીદુપ્પટિનિસ્સજ્જિતાનીતિ ઇમેસં છન્નં યુગળાનં વસેન છ ધમ્મા ચેવ લોભાદયો છ હેતૂ ચાતિ દ્વાદસ ધમ્મા વિવાદાધિકરણસ્સ મૂલાનિ.
293. Chaṭṭhe pariyāyavāre alobho pubbaṅgamotiādi sāsanaṭṭhitiyā aviparītato dhammavādissa vivādaṃ sandhāya vuttaṃ. Aṭṭhārasa bhedakaravatthūni ṭhānānīti dhammādīsu adhammotiādinā gahetvā dīpanāni idheva bhedakaravatthūni, tāni eva kāyakalahādivivādassa kāraṇattā ṭhānāni, okāsattā vatthūni, ādhārattā bhūmiyoti ca vuttāni. Abyākatahetūti asekkhānaṃ vivādaṃ sandhāya vuttaṃ. Dvādasa mūlānīti kodho upanāho, makkho palāso, issā macchariyaṃ, māyā sāṭheyyaṃ, pāpicchatā mahicchatā, sandiṭṭhiparāmāsitā ādhānaggāhīduppaṭinissajjitānīti imesaṃ channaṃ yugaḷānaṃ vasena cha dhammā ceva lobhādayo cha hetū cāti dvādasa dhammā vivādādhikaraṇassa mūlāni.
૨૯૪. ચુદ્દસ મૂલાનીતિ તાનેવ દ્વાદસ કાયવાચાહિ સદ્ધિં ચુદ્દસ અનુવાદાધિકરણસ્સ મૂલાનિ.
294.Cuddasa mūlānīti tāneva dvādasa kāyavācāhi saddhiṃ cuddasa anuvādādhikaraṇassa mūlāni.
૨૯૫. પથવીખણનાદીસુ પણ્ણત્તિવજ્જેસુ કુસલાબ્યાકતચિત્તમૂલિકા આપત્તિ હોતીતિ દસ્સેતું ‘‘અલોભો પુબ્બઙ્ગમો’’તિઆદિ વુત્તં. સત્ત આપત્તિક્ખન્ધા ઠાનાનીતિઆદિ સત્તન્નં આપત્તિક્ખન્ધાનં પટિચ્છાદનપચ્ચયા આપત્તિસમ્ભવતો વુત્તં. ‘‘આપત્તાધિકરણપચ્ચયા ચતસ્સો આપત્તિયો આપજ્જતી’’તિ (પરિ॰ ૨૯૦) હિ વુત્તં. ‘‘છ હેતૂ’’તિ ઇદં કુસલાનં આપત્તિહેતુવોહારસ્સ અયુત્તતાય વુત્તં, ન પન કુસલહેતૂનં અભાવતો. ‘‘અલોભો પુબ્બઙ્ગમો’’તિ હિ આદિ વુત્તં. આપત્તિહેતવો એવ હિ પુબ્બઙ્ગમનામેન વુત્તા.
295. Pathavīkhaṇanādīsu paṇṇattivajjesu kusalābyākatacittamūlikā āpatti hotīti dassetuṃ ‘‘alobho pubbaṅgamo’’tiādi vuttaṃ. Satta āpattikkhandhā ṭhānānītiādi sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ paṭicchādanapaccayā āpattisambhavato vuttaṃ. ‘‘Āpattādhikaraṇapaccayā catasso āpattiyo āpajjatī’’ti (pari. 290) hi vuttaṃ. ‘‘Cha hetū’’ti idaṃ kusalānaṃ āpattihetuvohārassa ayuttatāya vuttaṃ, na pana kusalahetūnaṃ abhāvato. ‘‘Alobho pubbaṅgamo’’ti hi ādi vuttaṃ. Āpattihetavo eva hi pubbaṅgamanāmena vuttā.
૨૯૬. ચત્તારિ કમ્માનિ ઠાનાનીતિઆદીસુ અપલોકનવાચા, ઞત્તિઆદિવાચાયો ચ કમ્માનીતિ વુત્તં. તા એવ હિ એકસીમાયં સામગ્ગિમુપગતાનં કમ્મપ્પત્તાનં અનુમતિયા સાવનકિરિયાનિપ્ફત્તિસઙ્ખાતસ્સ સઙ્ઘગણકિચ્ચસભાવસ્સ કિચ્ચાધિકરણસ્સ અધિટ્ઠાનાભાવેન ‘‘ઠાનવત્થુભૂમિયો’’તિ વુચ્ચન્તિ. એકં મૂલં સઙ્ઘોતિ યેભુય્યવસેન વુત્તં. ગણઞત્તિઅપલોકનાનઞ્હિ ગણોપિ મૂલન્તિ. ઞત્તિતો વાતિ ઞત્તિઞત્તિદુતિયઞત્તિચતુત્થકમ્મવાચાનં ઞત્તિરૂપત્તા, ઞત્તિપુબ્બકત્તા ચ વુત્તં. કમ્મઞત્તિકમ્મવાચાઞત્તિવસેન હિ દુવિધાસુ ઞત્તીસુ અનુસ્સાવનાપિ કમ્મમૂલકન્ત્વેવ સઙ્ગય્હન્તિ. ઞત્તિવિભાગો ચાયં ઉપરિ આવિ ભવિસ્સતિ.
296.Cattāri kammāni ṭhānānītiādīsu apalokanavācā, ñattiādivācāyo ca kammānīti vuttaṃ. Tā eva hi ekasīmāyaṃ sāmaggimupagatānaṃ kammappattānaṃ anumatiyā sāvanakiriyānipphattisaṅkhātassa saṅghagaṇakiccasabhāvassa kiccādhikaraṇassa adhiṭṭhānābhāvena ‘‘ṭhānavatthubhūmiyo’’ti vuccanti. Ekaṃ mūlaṃ saṅghoti yebhuyyavasena vuttaṃ. Gaṇañattiapalokanānañhi gaṇopi mūlanti. Ñattito vāti ñattiñattidutiyañatticatutthakammavācānaṃ ñattirūpattā, ñattipubbakattā ca vuttaṃ. Kammañattikammavācāñattivasena hi duvidhāsu ñattīsu anussāvanāpi kammamūlakantveva saṅgayhanti. Ñattivibhāgo cāyaṃ upari āvi bhavissati.
‘‘ઇમે સત્ત સમથા…પે॰… પરિયાયેના’’તિ ઇદં પુચ્છાવચનં. ‘‘સિયા’’તિ ઇદં વિસજ્જનં. ‘‘કથઞ્ચ સિયા’’તિ ઇદં પુન પુચ્છા. વિવાદાધિકરણસ્સ દ્વે સમથાતિઆદિ પુન વિસજ્જનં. તત્થ ‘‘વત્થુવસેના’’તિ ઇદં ‘‘સત્ત સમથા દસ સમથા હોન્તી’’તિ ઇમસ્સ કારણવચનં. ‘‘પરિયાયેના’’તિ ઇદં ‘‘દસ સમથા સત્ત સમથા હોન્તી’’તિ ઇમસ્સ કારણવચનં. ચતુબ્બિધાધિકરણસઙ્ખાતવત્થુવસેન ચ દેસનાક્કમસઙ્ખાતપરિયાયવસેન ચાતિ અત્થો.
‘‘Ime satta samathā…pe… pariyāyenā’’ti idaṃ pucchāvacanaṃ. ‘‘Siyā’’ti idaṃ visajjanaṃ. ‘‘Kathañca siyā’’ti idaṃ puna pucchā. Vivādādhikaraṇassa dve samathātiādi puna visajjanaṃ. Tattha ‘‘vatthuvasenā’’ti idaṃ ‘‘satta samathā dasa samathā hontī’’ti imassa kāraṇavacanaṃ. ‘‘Pariyāyenā’’ti idaṃ ‘‘dasa samathā satta samathā hontī’’ti imassa kāraṇavacanaṃ. Catubbidhādhikaraṇasaṅkhātavatthuvasena ca desanākkamasaṅkhātapariyāyavasena cāti attho.
અધિકરણપરિયાયવારવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / પરિવારપાળિ • Parivārapāḷi / ૬. અધિકરણપરિયાયવારો • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / અધિકરણપરિયાયવારકથાવણ્ણના • Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / અધિકરણપરિયાયવારાદિવણ્ણના • Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
