Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
સંયુત્તનિકાયે
Saṃyuttanikāye
સળાયતનવગ્ગ-અટ્ઠકથા
Saḷāyatanavagga-aṭṭhakathā
૧. સળાયતનસંયુત્તં
1. Saḷāyatanasaṃyuttaṃ
૧. અનિચ્ચવગ્ગો
1. Aniccavaggo
૧. અજ્ઝત્તાનિચ્ચસુત્તવણ્ણના
1. Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā
૧. સળાયતનવગ્ગસ્સ પઠમે ચક્ખુન્તિ દ્વે ચક્ખૂનિ – ઞાણચક્ખુ ચેવ મંસચક્ખુ ચ. તત્થ ઞાણચક્ખુ પઞ્ચવિધં – બુદ્ધચક્ખુ, ધમ્મચક્ખુ, સમન્તચક્ખુ, દિબ્બચક્ખુ, પઞ્ઞાચક્ખૂતિ. તેસુ બુદ્ધચક્ખુ નામ આસયાનુસયઞાણઞ્ચેવ ઇન્દ્રિયપરોપરિયત્તઞાણઞ્ચ, યં – ‘‘બુદ્ધચક્ખુના લોકં વોલોકેન્તો’’તિ (મહાવ॰ ૯; મ॰ નિ॰ ૧.૨૮૩; ૨.૩૩૮) આગતં . ધમ્મચક્ખુ નામ હેટ્ઠિમા તયો મગ્ગા તીણિ ચ ફલાનિ, યં – ‘‘વિરજં વીતમલં ધમ્મચક્ખું ઉદપાદી’’તિ (મહાવ॰ ૧૬; મ॰ નિ॰ ૨.૩૯૫) આગતં. સમન્તચક્ખુ નામ સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણં, યં – ‘‘પાસાદમારુય્હ સમન્તચક્ખૂ’’તિ (મહાવ॰ ૮; મ॰ નિ॰ ૧.૨૮૨; ૨.૩૩૮) આગતં. દિબ્બચક્ખુ નામ આલોકફરણેન ઉપ્પન્નં ઞાણં, યં – ‘‘દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેના’’તિ (પારા॰ ૧૩; મ॰ નિ॰ ૨.૩૪૧) આગતં. પઞ્ઞાચક્ખુ નામ ચતુસચ્ચપરિચ્છેદકઞાણં, યં – ‘‘ચક્ખું ઉદપાદી’’તિ (સ॰ નિ॰ ૫.૧૦૮૧; મહાવ॰ ૧૫) આગતં.
1. Saḷāyatanavaggassa paṭhame cakkhunti dve cakkhūni – ñāṇacakkhu ceva maṃsacakkhu ca. Tattha ñāṇacakkhu pañcavidhaṃ – buddhacakkhu, dhammacakkhu, samantacakkhu, dibbacakkhu, paññācakkhūti. Tesu buddhacakkhu nāma āsayānusayañāṇañceva indriyaparopariyattañāṇañca, yaṃ – ‘‘buddhacakkhunā lokaṃ volokento’’ti (mahāva. 9; ma. ni. 1.283; 2.338) āgataṃ . Dhammacakkhu nāma heṭṭhimā tayo maggā tīṇi ca phalāni, yaṃ – ‘‘virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādī’’ti (mahāva. 16; ma. ni. 2.395) āgataṃ. Samantacakkhu nāma sabbaññutaññāṇaṃ, yaṃ – ‘‘pāsādamāruyha samantacakkhū’’ti (mahāva. 8; ma. ni. 1.282; 2.338) āgataṃ. Dibbacakkhu nāma ālokapharaṇena uppannaṃ ñāṇaṃ, yaṃ – ‘‘dibbena cakkhunā visuddhenā’’ti (pārā. 13; ma. ni. 2.341) āgataṃ. Paññācakkhu nāma catusaccaparicchedakañāṇaṃ, yaṃ – ‘‘cakkhuṃ udapādī’’ti (sa. ni. 5.1081; mahāva. 15) āgataṃ.
મંસચક્ખુપિ દુવિધં – સસમ્ભારચક્ખુ, પસાદચક્ખૂતિ. તેસુ ય્વાયં અક્ખિકૂપકે અક્ખિપટલેહિ પરિવારિતો મંસપિણ્ડો, યત્થ ચતસ્સો ધાતુયો વણ્ણગન્ધરસોજા સમ્ભવો જીવિતં ભાવો ચક્ખુપસાદો કાયપસાદોતિ સઙ્ખેપતો તેરસ સમ્ભારા હોન્તિ. વિત્થારતો પન ચતસ્સો ધાતુયો વણ્ણગન્ધરસોજા સમ્ભવોતિ ઇમે નવ ચતુસમુટ્ઠાનવસેન છત્તિંસ, જીવિતં ભાવો ચક્ખુપસાદો કાયપસાદોતિ ઇમે કમ્મસમુટ્ઠાના તાવ ચત્તારોતિ ચત્તારીસ સમ્ભારા હોન્તિ. ઇદં સસમ્ભારચક્ખુ નામ. યં પનેત્થ સેતમણ્ડલપરિચ્છિન્નેન કણ્હમણ્ડલેન પરિવારિતે દિટ્ઠિમણ્ડલે સન્નિવિટ્ઠં રૂપદસ્સનસમત્થં પસાદમત્તં, ઇદં પસાદચક્ખુ નામ. તસ્સ તતો પરેસઞ્ચ સોતાદીનં વિત્થારકથા વિસુદ્ધિમગ્ગે વુત્તાવ.
Maṃsacakkhupi duvidhaṃ – sasambhāracakkhu, pasādacakkhūti. Tesu yvāyaṃ akkhikūpake akkhipaṭalehi parivārito maṃsapiṇḍo, yattha catasso dhātuyo vaṇṇagandharasojā sambhavo jīvitaṃ bhāvo cakkhupasādo kāyapasādoti saṅkhepato terasa sambhārā honti. Vitthārato pana catasso dhātuyo vaṇṇagandharasojā sambhavoti ime nava catusamuṭṭhānavasena chattiṃsa, jīvitaṃ bhāvo cakkhupasādo kāyapasādoti ime kammasamuṭṭhānā tāva cattāroti cattārīsa sambhārā honti. Idaṃ sasambhāracakkhu nāma. Yaṃ panettha setamaṇḍalaparicchinnena kaṇhamaṇḍalena parivārite diṭṭhimaṇḍale sanniviṭṭhaṃ rūpadassanasamatthaṃ pasādamattaṃ, idaṃ pasādacakkhu nāma. Tassa tato paresañca sotādīnaṃ vitthārakathā visuddhimagge vuttāva.
તત્થ યદિદં પસાદચક્ખુ, તં ગહેત્વા ભગવા – ચક્ખું, ભિક્ખવે, અનિચ્ચન્તિઆદિમાહ. તત્થ – ‘‘ચતૂહિ કારણેહિ અનિચ્ચં ઉદયબ્બયવન્તતાયા’’તિઆદિના નયેન વિત્થારકથા હેટ્ઠા પકાસિતાયેવ. સોતમ્પિ પસાદસોતમેવ અધિપ્પેતં, તથા ઘાનજિવ્હાકાયા. મનોતિ તેભૂમકસમ્મસનચારચિત્તં. ઇતિ ઇદં સુત્તં છસુ અજ્ઝત્તિકાયતનેસુ તીણિ લક્ખણાનિ દસ્સેત્વા કથિતે બુજ્ઝનકાનં અજ્ઝાસયેન વુત્તં.
Tattha yadidaṃ pasādacakkhu, taṃ gahetvā bhagavā – cakkhuṃ, bhikkhave, aniccantiādimāha. Tattha – ‘‘catūhi kāraṇehi aniccaṃ udayabbayavantatāyā’’tiādinā nayena vitthārakathā heṭṭhā pakāsitāyeva. Sotampi pasādasotameva adhippetaṃ, tathā ghānajivhākāyā. Manoti tebhūmakasammasanacāracittaṃ. Iti idaṃ suttaṃ chasu ajjhattikāyatanesu tīṇi lakkhaṇāni dassetvā kathite bujjhanakānaṃ ajjhāsayena vuttaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૧. અજ્ઝત્તાનિચ્ચસુત્તં • 1. Ajjhattāniccasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૧. અજ્ઝત્તાનિચ્ચસુત્તવણ્ણના • 1. Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā