| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૫-૬. આનન્દસુત્તાદિવણ્ણના
5-6. Ānandasuttādivaṇṇanā
૩૭-૩૮. ઠિતિયા ઠિતિક્ખણેન સહિતં ઠિતં. ઠિતસ્સ અઞ્ઞથત્તન્તિ ઉપ્પાદક્ખણતો અઞ્ઞથાભાવો. પઞ્ઞાયતીતિ ઉપલબ્ભતિ. પચ્ચયવસેન ધરમાનત્તા એવ જીવમાનસ્સ જીવિતિન્દ્રિયવસેન જરા પઞ્ઞાયતિ ઉપ્પાદક્ખણતો અઞ્ઞથત્તપ્પત્તિયા. વુત્તમેવ અત્થં પાકટતરં કાતું ‘‘ઠિતી’’તિઆદિ વુત્તં. જીવિ…પે॰… નામં. તથા હિ અભિધમ્મે (ધ॰ સ॰ ૧૯) ‘‘આયુ ઠિતી’’તિ નિદ્દિટ્ઠં. અઞ્ઞથત્તન્તિ જરાય નામન્તિ સમ્બન્ધો.
37-38. Ṭhitiyā ṭhitikkhaṇena sahitaṃ ṭhitaṃ. Ṭhitassa aññathattanti uppādakkhaṇato aññathābhāvo. Paññāyatīti upalabbhati. Paccayavasena dharamānattā eva jīvamānassa jīvitindriyavasena jarā paññāyati uppādakkhaṇato aññathattappattiyā. Vuttameva atthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘ṭhitī’’tiādi vuttaṃ. Jīvi…pe… nāmaṃ. Tathā hi abhidhamme (dha. sa. 19) ‘‘āyu ṭhitī’’ti niddiṭṭhaṃ. Aññathattanti jarāya nāmanti sambandho.
તીણિ લક્ખણાનિ હોન્તિ સઙ્ખતસભાવલક્ખણતો. યો કોચિ રૂપધમ્મો વા અરૂપધમ્મો વા લોકિયો વા લોકુત્તરો વા સઙ્ખારો. સઙ્ખારો, ન લક્ખણં ઉપ્પાદાદિસભાવત્તા. લક્ખણં, ન સઙ્ખારો ઉપ્પાદાદિરહિતત્તા. ન ચ…પે॰… સક્કા સઙ્ખારધમ્મત્તા લક્ખણસ્સ. નાપિ લક્ખણં વિના સઙ્ખારો પઞ્ઞાપેતું સક્કા સઙ્ખારભાવેન. તેનાહ ‘‘લક્ખણેના’’તિઆદિ. ઇદાનિ યથાવુત્તમત્થં ઉપમાય વિભાવેતું ‘‘યથા’’તિઆદિમાહ. તત્થ લક્ખણન્તિ કાળરત્તસબલાદિભાવલક્ખણં પાકટં હોતિ ‘‘અયં અસુકસ્સ ગાવી’’તિ.
Tīṇi lakkhaṇāni honti saṅkhatasabhāvalakkhaṇato. Yo koci rūpadhammo vā arūpadhammo vā lokiyo vā lokuttaro vā saṅkhāro. Saṅkhāro, na lakkhaṇaṃ uppādādisabhāvattā. Lakkhaṇaṃ, na saṅkhāro uppādādirahitattā. Na ca…pe… sakkā saṅkhāradhammattā lakkhaṇassa. Nāpi lakkhaṇaṃ vinā saṅkhāro paññāpetuṃ sakkā saṅkhārabhāvena. Tenāha ‘‘lakkhaṇenā’’tiādi. Idāni yathāvuttamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā’’tiādimāha. Tattha lakkhaṇanti kāḷarattasabalādibhāvalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hoti ‘‘ayaṃ asukassa gāvī’’ti.
એવં સઙ્ખારોપિ પઞ્ઞાયતિ સભાવતો ઉપધારેન્તસ્સ ઉપ્પાદલક્ખણમ્પિ ઉપ્પાદાવત્થાતિ કત્વા. કાલસઙ્ખાતોતિ ઉપ્પજ્જમાનકાલસઙ્ખાતો. તસ્સ સઙ્ખારસ્સ. ખણોપીતિ ઉપ્પાદક્ખણોપિ પઞ્ઞાયતિ. ઉપ્પાદોપીતિ ઉપ્પાદલક્ખણોપિ. જરાલક્ખણન્તિ ઉપ્પન્નજીરણલક્ખણં, તં ‘‘ઠિતસ્સ અઞ્ઞથત્ત’’ન્તિ વુત્તં. ‘‘ભઙ્ગક્ખણે સઙ્ખારોપિ તંલક્ખણમ્પિ કાલસઙ્ખાતો તસ્સ ખણોપિ પઞ્ઞાયતી’’તિ પાઠો. કેચિ પન ‘‘જરાપી’’તિ પદમ્પેત્થ પક્ખિપન્તિ. એવઞ્ચ વદન્તિ ‘‘ન હિ તસ્મિં ખણે તરુણો હુત્વા સઙ્ખારો ભિજ્જતિ, અથ ખો જિય્યમાનો મહલ્લકો વિય જિણ્ણો એવ હુત્વા ભિજ્જતી’’તિ, ભઙ્ગેનેવ પન જરા અભિભુય્યતિ ખણસ્સ અતિઇત્તરભાવતો ન સક્કા પઞ્ઞાપેતું ઠિતિયાતિ તેસં અધિપ્પાયો. તાનીતિ અરૂપધમ્માનં તીણિ લક્ખણાનિ. અત્થિક્ખણન્તિ અરૂપધમ્મવિજ્જમાનક્ખણં, ઉપ્પાદક્ખણન્તિ અધિપ્પાયો. સબ્બધમ્માનન્તિ સબ્બેસં રૂપારૂપધમ્માનં ઠિતિયા ન ભવિતબ્બં. તસ્સેવાતિ તસ્સા એવ ઠિતિયા. તમત્થન્તિ જરાલક્ખણસ્સ પઞ્ઞાપેતું અસક્કુણેય્યભાવં. અઞ્ઞે પન ‘‘સન્તતિવસેન ઠાનં ઠિતી’’તિ વદન્તિ, તયિદં અકારણં અટ્ઠાનં. યસ્મા સુત્તે ‘‘ઠિતસ્સ અઞ્ઞથત્તં પઞ્ઞાયતી’’તિ ઉપ્પાદવયેહિ નિબ્બિસેસેન ઠિતિયા જોતિતત્તા. યં પનેત્થ વત્તબ્બં, તં હેટ્ઠા વુત્તમેવ. અપિચ યથા ધમ્મસ્સ ઉપ્પાદાવત્થાય ભિન્ના ભઙ્ગાવત્થા ઇચ્છિતા, અઞ્ઞથા ઉપ્પજ્જમાનમેવ ભિજ્જતીતિ આપજ્જતિ, એવં ભઙ્ગાવત્થાયપિ ભિન્ના ભઙ્ગાભિમુખાવત્થા ઇચ્છિતબ્બા. ન હિ અભઙ્ગાભિમુખો ભિજ્જતિ. ન ચેત્થ સક્કા ઉપ્પાદાભિમુખાવત્થં પરિકપ્પેતું તદા તસ્સ અલદ્ધત્તલાભત્તા. અયં વિસેસોતિ ઠિતિક્ખણો નામ રૂપધમ્માનંયેવ, ન અરૂપધમ્માનન્તિ અયં ઈદિસો વિસેસો. આચરિયમતિ નામ તસ્સેવ આચરિયસ્સ મતિ, સા સબ્બદુબ્બલાતિ આહ ‘‘તસ્મા’’તિઆદિ.
Evaṃ saṅkhāropi paññāyati sabhāvato upadhārentassa uppādalakkhaṇampi uppādāvatthāti katvā. Kālasaṅkhātoti uppajjamānakālasaṅkhāto. Tassa saṅkhārassa. Khaṇopīti uppādakkhaṇopi paññāyati. Uppādopīti uppādalakkhaṇopi. Jarālakkhaṇanti uppannajīraṇalakkhaṇaṃ, taṃ ‘‘ṭhitassa aññathatta’’nti vuttaṃ. ‘‘Bhaṅgakkhaṇe saṅkhāropi taṃlakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyatī’’ti pāṭho. Keci pana ‘‘jarāpī’’ti padampettha pakkhipanti. Evañca vadanti ‘‘na hi tasmiṃ khaṇe taruṇo hutvā saṅkhāro bhijjati, atha kho jiyyamāno mahallako viya jiṇṇo eva hutvā bhijjatī’’ti, bhaṅgeneva pana jarā abhibhuyyati khaṇassa atiittarabhāvato na sakkā paññāpetuṃ ṭhitiyāti tesaṃ adhippāyo. Tānīti arūpadhammānaṃ tīṇi lakkhaṇāni. Atthikkhaṇanti arūpadhammavijjamānakkhaṇaṃ, uppādakkhaṇanti adhippāyo. Sabbadhammānanti sabbesaṃ rūpārūpadhammānaṃ ṭhitiyā na bhavitabbaṃ. Tassevāti tassā eva ṭhitiyā. Tamatthanti jarālakkhaṇassa paññāpetuṃ asakkuṇeyyabhāvaṃ. Aññe pana ‘‘santativasena ṭhānaṃ ṭhitī’’ti vadanti, tayidaṃ akāraṇaṃ aṭṭhānaṃ. Yasmā sutte ‘‘ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti uppādavayehi nibbisesena ṭhitiyā jotitattā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Apica yathā dhammassa uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgāvatthā icchitā, aññathā uppajjamānameva bhijjatīti āpajjati, evaṃ bhaṅgāvatthāyapi bhinnā bhaṅgābhimukhāvatthā icchitabbā. Na hi abhaṅgābhimukho bhijjati. Na cettha sakkā uppādābhimukhāvatthaṃ parikappetuṃ tadā tassa aladdhattalābhattā. Ayaṃ visesoti ṭhitikkhaṇo nāma rūpadhammānaṃyeva, na arūpadhammānanti ayaṃ īdiso viseso. Ācariyamati nāma tasseva ācariyassa mati, sā sabbadubbalāti āha ‘‘tasmā’’tiādi.
આનન્દસુત્તાદિવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ānandasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya
૫. આનન્દસુત્તં • 5. Ānandasuttaṃ
૬. દુતિયઆનન્દસુત્તં • 6. Dutiyaānandasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૫-૬. આનન્દસુત્તાદિવણ્ણના • 5-6. Ānandasuttādivaṇṇanā
