| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
અન્તરાયેઅનાપત્તિવસ્સચ્છેદકથાવણ્ણના
Antarāyeanāpattivassacchedakathāvaṇṇanā
૨૦૦. પાળિયં ગણ્હિંસૂતિ ગહેત્વા ખાદિંસુ. પરિપાતિંસૂતિ પલાપેસું, અનુબન્ધિંસૂતિ અત્થો.
200. Pāḷiyaṃ gaṇhiṃsūti gahetvā khādiṃsu. Paripātiṃsūti palāpesuṃ, anubandhiṃsūti attho.
૨૦૧. સત્તાહવારેન અરુણો ઉટ્ઠાપેતબ્બોતિ એત્થ છદિવસાનિ બહિદ્ધા વીતિનામેત્વા સત્તમે દિવસે પુરારુણા એવ અન્તોઉપચારસીમાય પવિસિત્વા અરુણં ઉટ્ઠાપેત્વા પુનદિવસે સત્તાહં અધિટ્ઠાય ગન્તબ્બન્તિ અધિપ્પાયો. કેચિ પન ‘‘સત્તમે દિવસે આગન્ત્વા અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા તદહેવ દિવસભાગેપિ ગન્તું વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ, તં ન ગહેતબ્બં ‘‘અરુણો ઉટ્ઠાપેતબ્બો’’તિ વુત્તત્તા. સત્તમે દિવસે તત્થ અરુણુટ્ઠાપનમેવ હિ સન્ધાય પાળિયમ્પિ ‘‘સત્તાહં સન્નિવત્તો કાતબ્બો’’તિ વુત્તં. અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા ગચ્છન્તો અન્તો અપ્પવિસિત્વા બહિદ્ધાવ સત્તાહં વીતિનામેન્તેન સમુચ્છિન્નવસ્સો એવ ભવિસ્સતિ અરુણસ્સ બહિ એવ ઉટ્ઠાપિતત્તા. ઇતરથા ‘‘અરુણો ઉટ્ઠાપેતબ્બો’’તિ વચનં નિરત્થકં સિયા ‘‘સત્તાહવારેન અન્તોવિહારે પવિસિત્વા અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વાપિ ગન્તબ્બ’’ન્તિ વત્તબ્બતો. અઞ્ઞેસુ ચ ઠાનેસુ અરુણુટ્ઠાપનમેવ વુચ્ચતિ. વક્ખતિ હિ ચીવરક્ખન્ધકે ‘‘એકસ્મિં વિહારે વસન્તો ઇતરસ્મિં સત્તાહવારેન અરુણમેવ ઉટ્ઠાપેતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૬૪).
201.Sattāhavārena aruṇo uṭṭhāpetabboti ettha chadivasāni bahiddhā vītināmetvā sattame divase purāruṇā eva antoupacārasīmāya pavisitvā aruṇaṃ uṭṭhāpetvā punadivase sattāhaṃ adhiṭṭhāya gantabbanti adhippāyo. Keci pana ‘‘sattame divase āgantvā aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā tadaheva divasabhāgepi gantuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ ‘‘aruṇo uṭṭhāpetabbo’’ti vuttattā. Sattame divase tattha aruṇuṭṭhāpanameva hi sandhāya pāḷiyampi ‘‘sattāhaṃ sannivatto kātabbo’’ti vuttaṃ. Aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā gacchanto anto appavisitvā bahiddhāva sattāhaṃ vītināmentena samucchinnavasso eva bhavissati aruṇassa bahi eva uṭṭhāpitattā. Itarathā ‘‘aruṇo uṭṭhāpetabbo’’ti vacanaṃ niratthakaṃ siyā ‘‘sattāhavārena antovihāre pavisitvā aruṇaṃ anuṭṭhāpetvāpi gantabba’’nti vattabbato. Aññesu ca ṭhānesu aruṇuṭṭhāpanameva vuccati. Vakkhati hi cīvarakkhandhake ‘‘ekasmiṃ vihāre vasanto itarasmiṃ sattāhavārena aruṇameva uṭṭhāpetī’’ti (mahāva. aṭṭha. 364).
અથાપિ યં તે વદેય્યું ‘‘સત્તમે દિવસે યદા કદાચિ પવિટ્ઠેન તંદિવસનિસ્સિતો અતીતઅરુણો ઉટ્ઠાપિતો નામ હોતીતિ ઇમમત્થં સન્ધાય અટ્ઠકથાયં વુત્ત’’ન્તિ, તં સદ્દગતિયાપિ ન સમેતિ. ન હિ ઉટ્ઠિતે અરુણે પચ્છા પવિટ્ઠો તસ્સ પયોજકો ઉટ્ઠાપકો ભવિતુમરહતિ. યદિ ભવેય્ય, વસ્સં ઉપગન્ત્વા પનસ્સ અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા તદહેવ સત્તાહકરણીયેન પક્કન્તસ્સાપીતિ એત્થ ‘‘અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા’’તિ વચનં વિરુજ્ઝેય્ય, તેનપિ તંદિવસસન્નિસ્સિતસ્સ અરુણસ્સ ઉટ્ઠાપિતત્તા. આરઞ્ઞકસ્સાપિ હિ ભિક્ખુનો સાયન્હસમયે અઙ્ગયુત્તં અરઞ્ઞટ્ઠાનં ગન્ત્વા તદા એવ નિવત્તન્તસ્સ અરુણો ઉટ્ઠાપિતો ધુતઙ્ગઞ્ચ વિસોધિતં સિયા, ન ચેતં યુત્તં અરુણુગ્ગમનકાલે એવ અરુણુટ્ઠાપનસ્સ વુત્તત્તા. વુત્તઞ્હિ ‘‘કાલસ્સેવ પન નિક્ખમિત્વા અઙ્ગયુત્તે ઠાને અરુણં ઉટ્ઠાપેતબ્બં. સચે અરુણુટ્ઠાનવેલાયં તેસં આબાધો વડ્ઢતિ, તેસં એવ કિચ્ચં કાતબ્બં, ન ધુતઙ્ગવિસુદ્ધિકેન ભવિતબ્બ’’ન્તિ (વિસુદ્ધિ॰ ૧.૩૧). તથા પારિવાસિકાદીનમ્પિ અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા વત્તં નિક્ખિપન્તાનં રત્તિચ્છેદો વુત્તો. ‘‘ઉગ્ગતે અરુણે નિક્ખિપિતબ્બ’’ન્તિ (ચૂળવ॰ ૯૭) હિ વુત્તં. સહસેય્યસિક્ખાપદેપિ અનુપસમ્પન્નેહિ સહ નિવુત્થભાવપરિમોચનત્થં ‘‘પુરારુણા નિક્ખમિત્વા’’તિઆદિ વુત્તં. એવં ચીવરવિપ્પવાસાદીસુ ચ સબ્બત્થ રત્તિપરિયોસાને આગામિઅરુણવસેનેવ અરુણુટ્ઠાપનં દસ્સિતં, ન અતીતારુણવસેન. તસ્મા વુત્તનયેનેવેત્થ અરુણુટ્ઠાપનં વેદિતબ્બં અઞ્ઞથા વસ્સચ્છેદત્તા.
Athāpi yaṃ te vadeyyuṃ ‘‘sattame divase yadā kadāci paviṭṭhena taṃdivasanissito atītaaruṇo uṭṭhāpito nāma hotīti imamatthaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ vutta’’nti, taṃ saddagatiyāpi na sameti. Na hi uṭṭhite aruṇe pacchā paviṭṭho tassa payojako uṭṭhāpako bhavitumarahati. Yadi bhaveyya, vassaṃ upagantvā panassa aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā tadaheva sattāhakaraṇīyena pakkantassāpīti ettha ‘‘aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā’’ti vacanaṃ virujjheyya, tenapi taṃdivasasannissitassa aruṇassa uṭṭhāpitattā. Āraññakassāpi hi bhikkhuno sāyanhasamaye aṅgayuttaṃ araññaṭṭhānaṃ gantvā tadā eva nivattantassa aruṇo uṭṭhāpito dhutaṅgañca visodhitaṃ siyā, na cetaṃ yuttaṃ aruṇuggamanakāle eva aruṇuṭṭhāpanassa vuttattā. Vuttañhi ‘‘kālasseva pana nikkhamitvā aṅgayutte ṭhāne aruṇaṃ uṭṭhāpetabbaṃ. Sace aruṇuṭṭhānavelāyaṃ tesaṃ ābādho vaḍḍhati, tesaṃ eva kiccaṃ kātabbaṃ, na dhutaṅgavisuddhikena bhavitabba’’nti (visuddhi. 1.31). Tathā pārivāsikādīnampi aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā vattaṃ nikkhipantānaṃ ratticchedo vutto. ‘‘Uggate aruṇe nikkhipitabba’’nti (cūḷava. 97) hi vuttaṃ. Sahaseyyasikkhāpadepi anupasampannehi saha nivutthabhāvaparimocanatthaṃ ‘‘purāruṇā nikkhamitvā’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ cīvaravippavāsādīsu ca sabbattha rattipariyosāne āgāmiaruṇavaseneva aruṇuṭṭhāpanaṃ dassitaṃ, na atītāruṇavasena. Tasmā vuttanayenevettha aruṇuṭṭhāpanaṃ veditabbaṃ aññathā vassacchedattā.
યં પન વસ્સં ઉપગતસ્સ તદહેવ અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા સકરણીયસ્સ પક્કમનવચનં, તં વસ્સં ઉપગતકાલતો પટ્ઠાય યદા કદાચિ નિમિત્તે સતિ ગમનસ્સ અનુઞ્ઞાતત્તા યુત્તં, ન પન સત્તાહવારેન ગતસ્સ અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા તદહેવ ગમનં ‘‘અરુણો ઉટ્ઠાપેતબ્બો’’તિ વુત્તત્તા એવ. યથા વા ‘‘સત્તાહં અનાગતાય પવારણાય સકરણીયો પક્કમતિ, આગચ્છેય્ય વા સો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ તં આવાસં, ન વા આગચ્છેય્યા’’તિઆદિના (મહાવ॰ ૨૦૭) પચ્છિમસત્તાહે અનાગમને અનુઞ્ઞાતેપિ અઞ્ઞસત્તાહેસુ ન વટ્ટતિ. એવં પઠમસત્તાહે અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા ગમને અનુઞ્ઞાતેપિ તતો પરેસુ સત્તાહેસુ આગતસ્સ અરુણં અનુટ્ઠાપેત્વા ગમનં ન વટ્ટતીતિ નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં. ઇધ આહટન્તિ વિહારતો બહિ આગતટ્ઠાને આનીતં.
Yaṃ pana vassaṃ upagatassa tadaheva aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā sakaraṇīyassa pakkamanavacanaṃ, taṃ vassaṃ upagatakālato paṭṭhāya yadā kadāci nimitte sati gamanassa anuññātattā yuttaṃ, na pana sattāhavārena gatassa aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā tadaheva gamanaṃ ‘‘aruṇo uṭṭhāpetabbo’’ti vuttattā eva. Yathā vā ‘‘sattāhaṃ anāgatāya pavāraṇāya sakaraṇīyo pakkamati, āgaccheyya vā so, bhikkhave, bhikkhu taṃ āvāsaṃ, na vā āgaccheyyā’’tiādinā (mahāva. 207) pacchimasattāhe anāgamane anuññātepi aññasattāhesu na vaṭṭati. Evaṃ paṭhamasattāhe aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā gamane anuññātepi tato paresu sattāhesu āgatassa aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā gamanaṃ na vaṭṭatīti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Idha āhaṭanti vihārato bahi āgataṭṭhāne ānītaṃ.
અન્તરાયેઅનાપત્તિવસ્સચ્છેદકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Antarāyeanāpattivassacchedakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૧૧૩. અન્તરાયે અનાપત્તિવસ્સચ્છેદવારો • 113. Antarāye anāpattivassacchedavāro
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / અન્તરાયેઅનાપત્તિવસ્સચ્છેદકથા • Antarāyeanāpattivassacchedakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / અન્તરાયે અનાપત્તિવસ્સચ્છેદકથાવણ્ણના • Antarāye anāpattivassacchedakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / અન્તરાયેઅનાપત્તિવસ્સચ્છેદકથાવણ્ણના • Antarāyeanāpattivassacchedakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૧૩. અન્તરાયે અનાપત્તિવસ્સચ્છેદકથા • 113. Antarāye anāpattivassacchedakathā
