| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૩. અનુલોમપચ્ચનીયવણ્ણના
3. Anulomapaccanīyavaṇṇanā
૪૫-૪૮. ઇદાનિ અનુલોમપચ્ચનીયં હોતિ. તં દસ્સેતું સિયા કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ કુસલો ધમ્મો ઉપ્પજ્જેય્ય હેતુપચ્ચયા નઆરમ્મણપચ્ચયાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ ‘‘હેતુપચ્ચયા નઆરમ્મણપચ્ચયા…પે॰… હેતુપચ્ચયા નઅવિગતપચ્ચયા’’તિ હેતુપદસ્સ સેસેસુ તેવીસતિયા પચ્ચયેસુ એકેકેન સદ્ધિં યોજનાવસેન હેતુપદાદિકે એકમૂલકે તેવીસતિ અનુલોમપચ્ચનીયાનિ. તેસુ એકેકસ્મિં એકૂનપઞ્ઞાસં કત્વા સત્તવીસાધિકાનિ એકાદસ પુચ્છાસતાનિ હોન્તિ. દુમૂલકે પન હેતારમ્મણપદાનં સેસેસુ દ્વાવીસતિયા પચ્ચયેસુ એકેકેન સદ્ધિં યોજનાવસેન દ્વાવીસતિ અનુલોમપચ્ચનીયાનીતિ એવં અનુલોમે વુત્તેસુ સબ્બેસુ એકમૂલકાદીસુ એકેકં પદં પરિહાપેત્વા અવસેસાનં વસેન પુચ્છાગણના વેદિતબ્બા. એકમૂલકાદીસુ ચેત્થ યા પુચ્છા પાળિયં આગતા, યા ચ ન આગતા, તા સબ્બા હેટ્ઠા વુત્તનયાનુસારેનેવ વેદિતબ્બા.
45-48. Idāni anulomapaccanīyaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayā naārammaṇapaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘hetupaccayā naārammaṇapaccayā…pe… hetupaccayā naavigatapaccayā’’ti hetupadassa sesesu tevīsatiyā paccayesu ekekena saddhiṃ yojanāvasena hetupadādike ekamūlake tevīsati anulomapaccanīyāni. Tesu ekekasmiṃ ekūnapaññāsaṃ katvā sattavīsādhikāni ekādasa pucchāsatāni honti. Dumūlake pana hetārammaṇapadānaṃ sesesu dvāvīsatiyā paccayesu ekekena saddhiṃ yojanāvasena dvāvīsati anulomapaccanīyānīti evaṃ anulome vuttesu sabbesu ekamūlakādīsu ekekaṃ padaṃ parihāpetvā avasesānaṃ vasena pucchāgaṇanā veditabbā. Ekamūlakādīsu cettha yā pucchā pāḷiyaṃ āgatā, yā ca na āgatā, tā sabbā heṭṭhā vuttanayānusāreneva veditabbā.
તિકઞ્ચ પટ્ઠાનવરં…પે॰… છ અનુલોમપચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરાતિ એત્થ પન હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ દ્વે અનુલોમપચ્ચનીયાનિ – ધમ્માનુલોમપચ્ચનીયં પચ્ચયાનુલોમપચ્ચનીયઞ્ચ. તત્થ ‘‘કુસલા ધમ્મા’’તિ એવં અભિધમ્મમાતિકાપદેહિ સઙ્ગહિતાનં ધમ્માનં ‘‘કુસલં ધમ્મં પટિચ્ચ ન કુસલો ધમ્મો’’તિ અનુલોમપચ્ચનીયદેસનાવસેન પવત્તં ધમ્માનુલોમપચ્ચનીયં નામ. ‘‘હેતુપચ્ચયા નઆરમ્મણપચ્ચયા’’તિ એવં ચતુવીસતિયા પચ્ચયેસુ લબ્ભમાનપદાનં અનુલોમપચ્ચનીયદેસનાવસેન પવત્તં પચ્ચયાનુલોમપચ્ચનીયં નામ. તત્થ હેટ્ઠા અટ્ઠકથાયં ‘‘તિકઞ્ચ પટ્ઠાનવરં…પે॰… છ અનુલોમપચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરા’’તિ અયં ગાથા ધમ્માનુલોમપચ્ચનીયં સન્ધાય વુત્તા. ઇધ પન અયં ગાથા ધમ્માનુલોમેયેવ પચ્ચયાનુલોમપચ્ચનીયં સન્ધાય વુત્તા. તસ્મા ‘‘છ અનુલોમપચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરા’’તિ અટ્ઠકથાગાથાય ધમ્માનુલોમપચ્ચનીયે તિકપટ્ઠાનાદયો છ નયા સુગમ્ભીરાતિ એવમત્થો વેદિતબ્બો. ઇમસ્મિં પનોકાસે હેતુપચ્ચયા નારમ્મણપચ્ચયાતિ એવં પવત્તે પચ્ચયાનુલોમપચ્ચનીયે એતે ધમ્માનુલોમેયેવ તિકપટ્ઠાનાદયો છ નયા સુગમ્ભીરાતિ એવમત્થો વેદિતબ્બો.
Tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrāti ettha pana heṭṭhā vuttanayeneva dve anulomapaccanīyāni – dhammānulomapaccanīyaṃ paccayānulomapaccanīyañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo’’ti anulomapaccanīyadesanāvasena pavattaṃ dhammānulomapaccanīyaṃ nāma. ‘‘Hetupaccayā naārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayesu labbhamānapadānaṃ anulomapaccanīyadesanāvasena pavattaṃ paccayānulomapaccanīyaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammānulomapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayānulomapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāgāthāya dhammānulomapaccanīye tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse hetupaccayā nārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayānulomapaccanīye ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
તેસુ અનુલોમે તિકપટ્ઠાનેયેવ કુસલત્તિકમત્તસ્સ વસેન અયં ઇમસ્મિં પટિચ્ચવારસ્સ પણ્ણત્તિવારે સઙ્ખિપિત્વા પુચ્છાપભેદો દસ્સિતો. સેસેસુ પન તિકેસુ સેસપટ્ઠાનેસુ ચ એકાપિ પુચ્છા ન દસ્સિતા. તતો પરેસુ પન સહજાતવારાદીસુ કુસલત્તિકસ્સાપિ વસેન પુચ્છં અનુદ્ધરિત્વા લબ્ભમાનકવસેન વિસ્સજ્જનમેવ દસ્સિતં. ‘‘છ અનુલોમપચ્ચનીયમ્હિ નયા સુગમ્ભીરા’’તિ વચનતો પન ઇમસ્મિં પચ્ચયાનુલોમપચ્ચનીયે છપિ એતે પટ્ઠાનનયા પુચ્છાવસેન ઉદ્ધરિત્વા દસ્સેતબ્બા. પટ્ઠાનં વણ્ણયન્તાનઞ્હિ આચરિયાનં ભારો એસોતિ.
Tesu anulome tikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassa vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassāpi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayānulomapaccanīye chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / ૩. પુચ્છાવારો • 3. Pucchāvāro
