Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā |
૭. (અપર)-ગોતમત્થેરગાથાવણ્ણના
7. (Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā
વિજાનેય્ય સકં અત્થન્તિઆદિકા આયસ્મતો અપરસ્સ ગોતમત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો તત્થ તત્થ ભવે વિવટ્ટૂપનિસ્સયં કુસલં ઉપચિનિત્વા અમ્હાકં ભગવતો ઉપ્પત્તિતો પુરેતરમેવ સાવત્થિયં ઉદિચ્ચબ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો તિણ્ણં વેદાનં પારગૂ હુત્વા, વાદમગ્ગં ઉગ્ગહેત્વા અત્તનો વાદસ્સ ઉપરિ ઉત્તરિં વદન્તં અલભન્તો તેહિ તેહિ વિગ્ગાહિકકથં અનુયુત્તો વિચરતિ. અથ અમ્હાકં ભગવા લોકે ઉપ્પજ્જિત્વા પવત્તિતવરધમ્મચક્કો અનુપુબ્બેન યસાદિકે વેનેય્યે વિનેત્વા અનાથપિણ્ડિકસ્સ અભિયાચનાય સાવત્થિં ઉપગચ્છિ. તદા સત્થુ જેતવનપટિગ્ગહે પટિલદ્ધસદ્ધો સત્થારં ઉપસઙ્કમિત્વા ધમ્મં સુત્વા પબ્બજ્જં યાચિ. સત્થા અઞ્ઞતરં પિણ્ડચારિકં ભિક્ખું આણાપેસિ – ‘‘ભિક્ખુ, ઇમં પબ્બાજેહી’’તિ. સો તેન પબ્બાજિયમાનો ખુરગ્ગેયેવ અરહત્તં પાપુણિત્વા કોસલજનપદં ગન્ત્વા તત્થ ચિરં વસિત્વા પુન સાવત્થિં પચ્ચાગમિ. તં બહૂ ઞાતકા બ્રાહ્મણમહાસાલા ઉપસઙ્કમિત્વા પયિરુપાસિત્વા નિસિન્ના ‘‘ઇમસ્મિં લોકે બહૂ સમણબ્રાહ્મણા સંસારે સુદ્ધિવાદા, તેસુ કતમેસં નુ ખો વાદો નિય્યાનિકો, કથં પટિપજ્જન્તો સંસારતો સુજ્ઝતી’’તિ પુચ્છિંસુ. થેરો તેસં તમત્થં પકાસેન્તો –
Vijāneyya sakaṃ atthantiādikā āyasmato aparassa gotamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva sāvatthiyaṃ udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā, vādamaggaṃ uggahetvā attano vādassa upari uttariṃ vadantaṃ alabhanto tehi tehi viggāhikakathaṃ anuyutto vicarati. Atha amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena yasādike veneyye vinetvā anāthapiṇḍikassa abhiyācanāya sāvatthiṃ upagacchi. Tadā satthu jetavanapaṭiggahe paṭiladdhasaddho satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pabbajjaṃ yāci. Satthā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ āṇāpesi – ‘‘bhikkhu, imaṃ pabbājehī’’ti. So tena pabbājiyamāno khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇitvā kosalajanapadaṃ gantvā tattha ciraṃ vasitvā puna sāvatthiṃ paccāgami. Taṃ bahū ñātakā brāhmaṇamahāsālā upasaṅkamitvā payirupāsitvā nisinnā ‘‘imasmiṃ loke bahū samaṇabrāhmaṇā saṃsāre suddhivādā, tesu katamesaṃ nu kho vādo niyyāniko, kathaṃ paṭipajjanto saṃsārato sujjhatī’’ti pucchiṃsu. Thero tesaṃ tamatthaṃ pakāsento –
૫૮૭.
587.
‘‘વિજાનેય્ય સકં અત્થં, અવલોકેય્યાથ પાવચનં;
‘‘Vijāneyya sakaṃ atthaṃ, avalokeyyātha pāvacanaṃ;
યઞ્ચેત્થ અસ્સ પતિરૂપં, સામઞ્ઞં અજ્ઝૂપગતસ્સ.
Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassa.
૫૮૮.
588.
‘‘મિત્તં ઇધ ચ કલ્યાણં, સિક્ખા વિપુલં સમાદાનં;
‘‘Mittaṃ idha ca kalyāṇaṃ, sikkhā vipulaṃ samādānaṃ;
સુસ્સૂસા ચ ગરૂનં, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Sussūsā ca garūnaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૮૯.
589.
‘‘બુદ્ધેસુ સગારવતા, ધમ્મે અપચિતિ યથાભૂતં;
‘‘Buddhesu sagāravatā, dhamme apaciti yathābhūtaṃ;
સઙ્ઘે ચ ચિત્તીકારો, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Saṅghe ca cittīkāro, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૯૦.
590.
‘‘આચારગોચરે યુત્તો, આજીવો સોધિતો અગારય્હો;
‘‘Ācāragocare yutto, ājīvo sodhito agārayho;
ચિત્તસ્સ ચ સણ્ઠપનં, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Cittassa ca saṇṭhapanaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૯૧.
591.
‘‘ચારિત્તં અથ વારિત્તં, ઇરિયાપથિયં પસાદનિયં;
‘‘Cārittaṃ atha vārittaṃ, iriyāpathiyaṃ pasādaniyaṃ;
અધિચિત્તે ચ આયોગો, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Adhicitte ca āyogo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૯૨.
592.
‘‘આરઞ્ઞકાનિ સેનાસનાનિ, પન્તાનિ અપ્પસદ્દાનિ;
‘‘Āraññakāni senāsanāni, pantāni appasaddāni;
ભજિતબ્બાનિ મુનિના, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Bhajitabbāni muninā, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૯૩.
593.
‘‘સીલઞ્ચ બાહુસચ્ચઞ્ચ, ધમ્માનં પવિચયો યથાભૂતં;
‘‘Sīlañca bāhusaccañca, dhammānaṃ pavicayo yathābhūtaṃ;
સચ્ચાનં અભિસમયો, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Saccānaṃ abhisamayo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૯૪.
594.
‘‘ભાવેય્ય ચ અનિચ્ચન્તિ, અનત્તસઞ્ઞં અસુભસઞ્ઞઞ્ચ;
‘‘Bhāveyya ca aniccanti, anattasaññaṃ asubhasaññañca;
લોકમ્હિ ચ અનભિરતિં, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Lokamhi ca anabhiratiṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૯૫.
595.
‘‘ભાવેય્ય ચ બોજ્ઝઙ્ગે, ઇદ્ધિપાદાનિ ઇન્દ્રિયાનિ બલાનિ;
‘‘Bhāveyya ca bojjhaṅge, iddhipādāni indriyāni balāni;
અટ્ઠઙ્ગમગ્ગમરિયં, એતં સમણસ્સ પતિરૂપં.
Aṭṭhaṅgamaggamariyaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
૫૯૬.
596.
‘‘તણ્હં પજહેય્ય મુનિ, સમૂલકે આસવે પદાલેય્ય;
‘‘Taṇhaṃ pajaheyya muni, samūlake āsave padāleyya;
વિહરેય્ય વિપ્પમુત્તો, એતં સમણસ્સ પતિરૂપ’’ન્તિ. –
Vihareyya vippamutto, etaṃ samaṇassa patirūpa’’nti. –
ઇમા ગાથા અભાસિ.
Imā gāthā abhāsi.
તત્થ વિજાનેય્ય સકં અત્થન્તિ, વિઞ્ઞૂજાતિકો પુરિસો અત્તનો અત્થં યાથાવતો વિચારેત્વા જાનેય્ય. વિચારેન્તો ચ અવલોકેય્યાથ પાવચનં ઇધ લોકે પુથુસમણબ્રાહ્મણેહિ સમ્માસમ્બુદ્ધેન ચ પવુત્તં પાવચનં, સમયો. તત્થ યં નિય્યાનિકં, તં ઓલોકેય્ય પઞ્ઞાચક્ખુના પસ્સેય્ય. ઇમે હિ નાનાતિત્થિયા સમણબ્રાહ્મણા અનિચ્ચે ‘‘નિચ્ચ’’ન્તિ, અનત્તનિ ‘‘અત્તા’’તિ, અસુદ્ધિમગ્ગઞ્ચ ‘‘સુદ્ધિમગ્ગો’’તિ મિચ્છાભિનિવેસિનો અઞ્ઞમઞ્ઞઞ્ચ વિરુદ્ધવાદા, તસ્મા નેસં વાદો અનિય્યાનિકો. સમ્માસમ્બુદ્ધો પન ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા, સબ્બે ધમ્મા અનત્તા, સન્તં નિબ્બાન’’ન્તિ સયમ્ભૂઞાણેન યથાભૂતં અબ્ભઞ્ઞાય પવેદેતિ, તસ્મા ‘‘તસ્સ વાદો નિય્યાનિકો’’તિ સત્થુ સાસનમહન્તતં ઓલોકેય્યાતિ અત્થો. યઞ્ચેત્થ અસ્સ પતિરૂપં, સામઞ્ઞં અજ્ઝૂપગતસ્સાતિ, સામઞ્ઞં સમણભાવં પબ્બજ્જં ઉપગતસ્સ કુલપુત્તસ્સ યં એત્થ સાસને પબ્બજિતભાવે વા પતિરૂપં યુત્તરૂપં સારુપ્પં અસ્સ સિયા, તમ્પિ અપલોકેય્ય.
Tattha vijāneyya sakaṃ atthanti, viññūjātiko puriso attano atthaṃ yāthāvato vicāretvā jāneyya. Vicārento ca avalokeyyātha pāvacanaṃ idha loke puthusamaṇabrāhmaṇehi sammāsambuddhena ca pavuttaṃ pāvacanaṃ, samayo. Tattha yaṃ niyyānikaṃ, taṃ olokeyya paññācakkhunā passeyya. Ime hi nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā anicce ‘‘nicca’’nti, anattani ‘‘attā’’ti, asuddhimaggañca ‘‘suddhimaggo’’ti micchābhinivesino aññamaññañca viruddhavādā, tasmā nesaṃ vādo aniyyāniko. Sammāsambuddho pana ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā, santaṃ nibbāna’’nti sayambhūñāṇena yathābhūtaṃ abbhaññāya pavedeti, tasmā ‘‘tassa vādo niyyāniko’’ti satthu sāsanamahantataṃ olokeyyāti attho. Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassāti, sāmaññaṃ samaṇabhāvaṃ pabbajjaṃ upagatassa kulaputtassa yaṃ ettha sāsane pabbajitabhāve vā patirūpaṃ yuttarūpaṃ sāruppaṃ assa siyā, tampi apalokeyya.
કિં પન તન્તિ આહ ‘‘મિત્તં ઇધ ચ કલ્યાણ’’ન્તિઆદિ. ઇમસ્મિં સાસને કલ્યાણમિત્તં સેવિયમાનં સમણસ્સ પતિરૂપન્તિ યોજના. એસ નયો ઇતરેસુપિ. કલ્યાણમિત્તઞ્હિ નિસ્સાય અકુસલં પજહતિ, કુસલં ભાવેતિ, સુદ્ધમત્તાનં પરિહરતિ. સિક્ખા વિપુલં સમાદાનન્તિ વિપુલં સિક્ખાસમાદાનં, મહતિયા નિબ્બાનાવહાય અધિસીલાદિસિક્ખાય અનુટ્ઠાનન્તિ અત્થો. સુસ્સૂસા ચ ગરૂનન્તિ ગરૂનં આચરિયુપજ્ઝાયાદીનં કલ્યાણમિત્તાનં ઓવાદસ્સ સોતુકમ્યતા પારિચરિયા ચ. એતન્તિ કલ્યાણમિત્તસેવનાદિ.
Kiṃ pana tanti āha ‘‘mittaṃ idha ca kalyāṇa’’ntiādi. Imasmiṃ sāsane kalyāṇamittaṃ seviyamānaṃ samaṇassa patirūpanti yojanā. Esa nayo itaresupi. Kalyāṇamittañhi nissāya akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharati. Sikkhā vipulaṃ samādānanti vipulaṃ sikkhāsamādānaṃ, mahatiyā nibbānāvahāya adhisīlādisikkhāya anuṭṭhānanti attho. Sussūsā ca garūnanti garūnaṃ ācariyupajjhāyādīnaṃ kalyāṇamittānaṃ ovādassa sotukamyatā pāricariyā ca. Etanti kalyāṇamittasevanādi.
બુદ્ધેસુ સગારવતાતિ સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધેસુ ‘‘સમ્માસમ્બુદ્ધો ભગવા’’તિ ગારવયોગો ગરુચિત્તીકારો. ધમ્મે અપચિતિ યથાભૂતન્તિ અરિયધમ્મે યાથાવતો અપચાયનં આદરેન અભિપૂજનં. સઙ્ઘેતિ અરિયસઙ્ઘે. ચિત્તીકારોતિ સક્કારો સમ્માનનં. એતન્તિ રતનત્તયગરુકરણં.
Buddhesu sagāravatāti sabbaññubuddhesu ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti gāravayogo garucittīkāro. Dhamme apaciti yathābhūtanti ariyadhamme yāthāvato apacāyanaṃ ādarena abhipūjanaṃ. Saṅgheti ariyasaṅghe. Cittīkāroti sakkāro sammānanaṃ. Etanti ratanattayagarukaraṇaṃ.
આચારગોચરે યુત્તોતિ કાયિકવાચસિકવીતિક્કમનસઙ્ખાતં અનાચારં, પિણ્ડપાતાદીનં અત્થાય ઉપસઙ્કમિતું અયુત્તટ્ઠાનભૂતં વેસિયાદિઅગોચરઞ્ચ પહાય કાયિકવાચસિકઅવીતિક્કમનસઙ્ખાતેન આચારેન પિણ્ડપાતાદીનં અત્થાય ઉપસઙ્કમિતું યુત્તટ્ઠાનભૂતેન ગોચરેન ચ યુત્તો સમ્પન્નો, સમ્પન્નઆચારગોચરોતિ અત્થો. આજીવો સોધિતોતિ વેળુદાનાદિં બુદ્ધપટિકુટ્ઠં અનેસનં પહાય અનવજ્જુપ્પાદે પચ્ચયે સેવન્તસ્સ આજીવો સોધિતો હોતિ સુવિસુદ્ધો, સોધિતત્તા એવ અગારય્હો વિઞ્ઞૂહિ. ચિત્તસ્સ ચ સણ્ઠપનન્તિ યથા ચક્ખાદિદ્વારેહિ રૂપાદિઆરમ્મણેસુ અભિજ્ઝાદયો નપ્પવત્તન્તિ, એવં દિટ્ઠે દિટ્ઠમત્તાદિવસેન ચિત્તસ્સ સમ્મા ઠપનં. એતન્તિ આચારગોચરસમ્પત્તિ આજીવપારિસુદ્ધિ ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારતાતિ એતં તયં.
Ācāragocare yuttoti kāyikavācasikavītikkamanasaṅkhātaṃ anācāraṃ, piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ ayuttaṭṭhānabhūtaṃ vesiyādiagocarañca pahāya kāyikavācasikaavītikkamanasaṅkhātena ācārena piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānabhūtena gocarena ca yutto sampanno, sampannaācāragocaroti attho. Ājīvo sodhitoti veḷudānādiṃ buddhapaṭikuṭṭhaṃ anesanaṃ pahāya anavajjuppāde paccaye sevantassa ājīvo sodhito hoti suvisuddho, sodhitattā eva agārayho viññūhi. Cittassa ca saṇṭhapananti yathā cakkhādidvārehi rūpādiārammaṇesu abhijjhādayo nappavattanti, evaṃ diṭṭhe diṭṭhamattādivasena cittassa sammā ṭhapanaṃ. Etanti ācāragocarasampatti ājīvapārisuddhi indriyesu guttadvāratāti etaṃ tayaṃ.
ચારિત્તન્તિ ચરિત્વા પરિપૂરેતબ્બસીલં. વારિત્તન્તિ વિરતિયા અકરણેન પરિપૂરેતબ્બસીલં. ઇરિયાપથિયં પસાદનિયન્તિ પરેસં પસાદાવહં આકપ્પસમ્પત્તિનિમિત્તં ઇરિયાપથનિસ્સિતં સમ્પજઞ્ઞં. અધિચિત્તે ચ આયોગોતિ સમથવિપસ્સનાસુ અનુયોગો ભાવના.
Cārittanti caritvā paripūretabbasīlaṃ. Vārittanti viratiyā akaraṇena paripūretabbasīlaṃ. Iriyāpathiyaṃ pasādaniyanti paresaṃ pasādāvahaṃ ākappasampattinimittaṃ iriyāpathanissitaṃ sampajaññaṃ. Adhicitte ca āyogoti samathavipassanāsu anuyogo bhāvanā.
આરઞ્ઞકાનીતિ અરઞ્ઞે પરિયાપન્નાનિ. પન્તાનીતિ વિવિત્તાનિ.
Āraññakānīti araññe pariyāpannāni. Pantānīti vivittāni.
સીલન્તિ ચતુપારિસુદ્ધિસીલં. હેટ્ઠા હિ ભિન્દિત્વા વુત્તં, ઇધ અભિન્દિત્વા વદતિ. બાહુસચ્ચન્તિ બહુસ્સુતભાવો. સો હિ ભાવનાનુયોગસ્સ બહુકારો, બોજ્ઝઙ્ગકોસલ્લઅનુત્તરસીતિભાવઅધિચિત્તયુત્તતાદીસુ સમ્મા પવિચયબહુલસ્સ સમથવિપસ્સનાનુયોગો સમ્પજ્જતિ. ધમ્માનં પવિચયો યથાભૂતન્તિ રૂપારૂપધમ્માનં અવિપરીતસલક્ખણતો સામઞ્ઞલક્ખણતો ચ પરિવીમંસા. ઇમિના અધિપઞ્ઞાધમ્મવિપસ્સનમાહ. સચ્ચાનં અભિસમયોતિ દુક્ખાદીનં અરિયસચ્ચાનં પરિઞ્ઞાભિસમયાદિવસેન પટિવેધો.
Sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Heṭṭhā hi bhinditvā vuttaṃ, idha abhinditvā vadati. Bāhusaccanti bahussutabhāvo. So hi bhāvanānuyogassa bahukāro, bojjhaṅgakosallaanuttarasītibhāvaadhicittayuttatādīsu sammā pavicayabahulassa samathavipassanānuyogo sampajjati. Dhammānaṃ pavicayo yathābhūtanti rūpārūpadhammānaṃ aviparītasalakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca parivīmaṃsā. Iminā adhipaññādhammavipassanamāha. Saccānaṃ abhisamayoti dukkhādīnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena paṭivedho.
સ્વાયં સચ્ચાભિસમયો યથા હોતિ, તં દસ્સેતું ‘‘ભાવેય્યા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ ભાવેય્ય ચ અનિચ્ચન્તિ ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા’’તિઆદિના (ધ॰ પ॰ ૨૭૭) અવિભાગતો ‘‘યં કિઞ્ચિ રૂપં અતીતાનાગતપચ્ચુપ્પન્ન’’ન્તિઆદિના (વિભ॰ ૨; સં॰ નિ॰ ૩.૪૯) વિભાગતો વા સબ્બસઙ્ખારેસુ અનિચ્ચસઞ્ઞં ભાવેય્ય ઉપ્પાદેય્ય ચેવ વડ્ઢેય્ય ચાતિ અત્થો. અનત્તસઞ્ઞન્તિ, ‘‘સબ્બે ધમ્મા અનત્તા’’તિ પવત્તં અનત્તસઞ્ઞઞ્ચ ભાવેય્યાતિ યોજના. એવં સેસેસુપિ. અસુભસઞ્ઞન્તિ, કરજકાયે સબ્બસ્મિમ્પિ વા તેભૂમકસઙ્ખારે કિલેસાસુચિપગ્ઘરણતો ‘‘અસુભા’’તિ પવત્તસઞ્ઞં. દુક્ખસઞ્ઞાપરિવારા હિ અયં, એતેનેવ ચેત્થ દુક્ખસઞ્ઞાપિ ગહિતાતિ વેદિતબ્બં. લોકમ્હિ ચ અનભિરતિન્તિ સબ્બલોકે તેભૂમકેસુ સઙ્ખારેસુ અનાભિરતિસઞ્ઞં. એતેન આદીનવાનુપસ્સનં નિબ્બિદાનુપસ્સનઞ્ચ વદતિ.
Svāyaṃ saccābhisamayo yathā hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘bhāveyyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhāveyya ca aniccanti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277) avibhāgato ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinā (vibha. 2; saṃ. ni. 3.49) vibhāgato vā sabbasaṅkhāresu aniccasaññaṃ bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya cāti attho. Anattasaññanti, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti pavattaṃ anattasaññañca bhāveyyāti yojanā. Evaṃ sesesupi. Asubhasaññanti, karajakāye sabbasmimpi vā tebhūmakasaṅkhāre kilesāsucipaggharaṇato ‘‘asubhā’’ti pavattasaññaṃ. Dukkhasaññāparivārā hi ayaṃ, eteneva cettha dukkhasaññāpi gahitāti veditabbaṃ. Lokamhi ca anabhiratinti sabbaloke tebhūmakesu saṅkhāresu anābhiratisaññaṃ. Etena ādīnavānupassanaṃ nibbidānupassanañca vadati.
એવં પન વિપસ્સનાભાવનં અનુયુત્તો તં ઉસ્સુક્કાપેન્તો ઇમે ધમ્મે વડ્ઢેય્યાતિ દસ્સેન્તો ‘‘ભાવેય્ય ચ બોજ્ઝઙ્ગે’’તિ ગાથમાહ. તસ્સત્થો – બોધિયા સતિઆદિસત્તવિધધમ્મસામગ્ગિયા, બોધિસ્સ વા તંસમઙ્ગિનો પુગ્ગલસ્સ અઙ્ગાતિ બોજ્ઝઙ્ગા, સતિઆદયો ધમ્મા. તે સતિઆદિકે સત્તબોજ્ઝઙ્ગે, છન્દઆદીનિ ચત્તારિ ઇદ્ધિપાદાનિ, સદ્ધાદીનિ પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ, સદ્ધાદીનિયેવ પઞ્ચ બલાનિ, સમ્માદિટ્ઠિઆદીનં વસેન અટ્ઠઙ્ગઅરિયમગ્ગઞ્ચ. ચ-સદ્દેન સતિપટ્ઠાનાનિ સમ્મપ્પધાનાનિ ચ ગહિતાનીતિ સબ્બેપિ સત્તતિંસપ્પભેદે બોધિપક્ખિયધમ્મે ભાવેય્ય ઉપ્પાદેય્ય ચેવ વડ્ઢેય્ય ચ. તત્થ યદેતેસં પઠમમગ્ગક્ખણે ઉપ્પાદનં, ઉપરિમગ્ગક્ખણે ચ વડ્ઢનં, એતં સમણસ્સ ભિક્ખુનો સારુપ્પન્તિ.
Evaṃ pana vipassanābhāvanaṃ anuyutto taṃ ussukkāpento ime dhamme vaḍḍheyyāti dassento ‘‘bhāveyya ca bojjhaṅge’’ti gāthamāha. Tassattho – bodhiyā satiādisattavidhadhammasāmaggiyā, bodhissa vā taṃsamaṅgino puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā, satiādayo dhammā. Te satiādike sattabojjhaṅge, chandaādīni cattāri iddhipādāni, saddhādīni pañcindriyāni, saddhādīniyeva pañca balāni, sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena aṭṭhaṅgaariyamaggañca. Ca-saddena satipaṭṭhānāni sammappadhānāni ca gahitānīti sabbepi sattatiṃsappabhede bodhipakkhiyadhamme bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya ca. Tattha yadetesaṃ paṭhamamaggakkhaṇe uppādanaṃ, uparimaggakkhaṇe ca vaḍḍhanaṃ, etaṃ samaṇassa bhikkhuno sāruppanti.
એવં બોધિપક્ખિયસત્તતિંસધમ્મે ભાવેન્તો યથા મગ્ગસચ્ચં ભાવનાભિસમયવસેન અભિસમેતિ, એવં સમુદયસચ્ચં પહાનાભિસમયવસેન, નિરોધસચ્ચં સચ્છિકિરિયાભિસમયવસેન અભિસમેતીતિ દસ્સેન્તો ‘‘તણ્હં પજહેય્યા’’તિ ઓસાનગાથમાહ. તત્થ તણ્હં પજહેય્યાતિ, કામતણ્હાદિપભેદં સબ્બં તણ્હં અરિયમગ્ગેન અનવસેસતો સમુચ્છિન્દેય્ય, મોનં વુચ્ચતિ ઞાણં, તેન સમન્નાગતત્તા મુનિ. સમૂલકે આસવે પદાલેય્યાતિ કામરાગાનુસયાદિસમૂલકે કામાસવાદિકે સબ્બેપિ આસવે ભિન્દેય્ય સમુચ્છિન્દેય્ય. વિહરેય્ય વિપ્પમુત્તોતિ એવં સબ્બસો કિલેસાનં પહીનત્તા સબ્બધિ વિમુત્તો સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગં નિરોધં નિબ્બાનં સચ્છિકત્વા વિહરેય્ય. એતન્તિ યદેતં વિહરણં, એતં સમણસ્સ સમિતપાપસ્સ ભિક્ખુનો પતિરૂપં સારુપ્પન્તિ અત્થો.
Evaṃ bodhipakkhiyasattatiṃsadhamme bhāvento yathā maggasaccaṃ bhāvanābhisamayavasena abhisameti, evaṃ samudayasaccaṃ pahānābhisamayavasena, nirodhasaccaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisametīti dassento ‘‘taṇhaṃ pajaheyyā’’ti osānagāthamāha. Tattha taṇhaṃ pajaheyyāti, kāmataṇhādipabhedaṃ sabbaṃ taṇhaṃ ariyamaggena anavasesato samucchindeyya, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena samannāgatattā muni. Samūlake āsave padāleyyāti kāmarāgānusayādisamūlake kāmāsavādike sabbepi āsave bhindeyya samucchindeyya. Vihareyya vippamuttoti evaṃ sabbaso kilesānaṃ pahīnattā sabbadhi vimutto sabbūpadhipaṭinissaggaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikatvā vihareyya. Etanti yadetaṃ viharaṇaṃ, etaṃ samaṇassa samitapāpassa bhikkhuno patirūpaṃ sāruppanti attho.
એવં થેરો સમણસારુપ્પપટિપત્તિકિત્તનમુખેન સાસનસ્સ નિય્યાનિકભાવં તબ્બિલોમતો બાહિરકસમયસ્સ અનિય્યાનિકતઞ્ચ વિભાવેસિ. તં સુત્વા તે બ્રાહ્મણમહાસાલા સાસને અભિપ્પસન્ના સરણાદીસુ પતિટ્ઠહિંસુ.
Evaṃ thero samaṇasāruppapaṭipattikittanamukhena sāsanassa niyyānikabhāvaṃ tabbilomato bāhirakasamayassa aniyyānikatañca vibhāvesi. Taṃ sutvā te brāhmaṇamahāsālā sāsane abhippasannā saraṇādīsu patiṭṭhahiṃsu.
(અપર)-ગોતમત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
(Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
દસકનિપાતવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૭. (અપર)-ગોતમત્થેરગાથા • 7. (Apara)-gotamattheragāthā