Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પઞ્ચપકરણ-અટ્ઠકથા • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
૨. આરમ્મણપચ્ચયનિદ્દેસવણ્ણના
2. Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā
૨. આરમ્મણપચ્ચયનિદ્દેસે રૂપાયતનન્તિ રૂપસઙ્ખાતં આયતનં. સેસેસુપિ એસેવ નયો. ચક્ખુવિઞ્ઞાણધાતુયાતિ ચક્ખુવિઞ્ઞાણસઙ્ખાતાય ધાતુયા. સેસપદેસુપિ એસેવ નયો. તંસમ્પયુત્તકાનન્તિ તાય ચક્ખુવિઞ્ઞાણધાતુયા સમ્પયુત્તકાનં તિણ્ણં ખન્ધાનં, સબ્બેસમ્પિ ચક્ખુપસાદવત્થુકાનં ચતુન્નં ખન્ધાનં રૂપાયતનં આરમ્મણપચ્ચયેન પચ્ચયોતિ અત્થો. ઇતો પરેસુપિ એસેવ નયો. મનોધાતુયાતિ સસમ્પયુત્તધમ્માય તિવિધાયપિ મનોધાતુયા રૂપાયતનાદીનિ પઞ્ચ આરમ્મણપચ્ચયેન પચ્ચયો, નો ચ ખો એકક્ખણે. સબ્બે ધમ્માતિ એતાનિ ચ રૂપાયતનાદીનિ પઞ્ચ અવસેસા ચ સબ્બેપિ ઞેય્યધમ્મા ઇમા છ ધાતુયો ઠપેત્વા સેસાય સસમ્પયુત્તધમ્માય મનોવિઞ્ઞાણધાતુયા આરમ્મણપચ્ચયેન પચ્ચયોતિ અત્થો. યં યં ધમ્મં આરબ્ભાતિ ઇમિના યે એતે એતાસં સત્તન્નં વિઞ્ઞાણધાતૂનં આરમ્મણધમ્મા વુત્તા, તે તાસં ધાતૂનં આરમ્મણં કત્વા ઉપ્પજ્જનક્ખણેયેવ આરમ્મણપચ્ચયો હોન્તીતિ દીપેતિ. એવં હોન્તાપિ ચ ન એકતો હોન્તિ, યં યં આરબ્ભ યે યે ઉપ્પજ્જન્તિ, તેસં તેસં તે તે વિસું વિસું આરમ્મણપચ્ચયો હોન્તીતિપિ દીપેતિ. ઉપ્પજ્જન્તીતિ ઇદં યથા નજ્જો સન્દન્તિ, પબ્બતા તિટ્ઠન્તીતિ સબ્બકાલસઙ્ગહવસેન, એવં વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. તેન યેપિ આરબ્ભ યે ઉપ્પજ્જિંસુ, યેપિ ઉપ્પજ્જિસ્સન્તિ, તે સબ્બે આરમ્મણપચ્ચયેનેવ ઉપ્પજ્જિંસુ ચ ઉપ્પજ્જિસ્સન્તિ ચાતિ સિદ્ધં હોતિ. ચિત્તચેતસિકા ધમ્માતિ ઇદં ‘‘યે યે ધમ્મા’’તિ વુત્તાનં સરૂપતો નિદસ્સનં. તે તે ધમ્માતિ તે તે આરમ્મણધમ્મા. તેસં તેસન્તિ તેસં તેસં ચિત્તચેતસિકધમ્માનં. અયં તાવેત્થ પાળિવણ્ણના.
2. Ārammaṇapaccayaniddese rūpāyatananti rūpasaṅkhātaṃ āyatanaṃ. Sesesupi eseva nayo. Cakkhuviññāṇadhātuyāti cakkhuviññāṇasaṅkhātāya dhātuyā. Sesapadesupi eseva nayo. Taṃsampayuttakānanti tāya cakkhuviññāṇadhātuyā sampayuttakānaṃ tiṇṇaṃ khandhānaṃ, sabbesampi cakkhupasādavatthukānaṃ catunnaṃ khandhānaṃ rūpāyatanaṃ ārammaṇapaccayena paccayoti attho. Ito paresupi eseva nayo. Manodhātuyāti sasampayuttadhammāya tividhāyapi manodhātuyā rūpāyatanādīni pañca ārammaṇapaccayena paccayo, no ca kho ekakkhaṇe. Sabbe dhammāti etāni ca rūpāyatanādīni pañca avasesā ca sabbepi ñeyyadhammā imā cha dhātuyo ṭhapetvā sesāya sasampayuttadhammāya manoviññāṇadhātuyā ārammaṇapaccayena paccayoti attho. Yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbhāti iminā ye ete etāsaṃ sattannaṃ viññāṇadhātūnaṃ ārammaṇadhammā vuttā, te tāsaṃ dhātūnaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakkhaṇeyeva ārammaṇapaccayo hontīti dīpeti. Evaṃ hontāpi ca na ekato honti, yaṃ yaṃ ārabbha ye ye uppajjanti, tesaṃ tesaṃ te te visuṃ visuṃ ārammaṇapaccayo hontītipi dīpeti. Uppajjantīti idaṃ yathā najjo sandanti, pabbatā tiṭṭhantīti sabbakālasaṅgahavasena, evaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tena yepi ārabbha ye uppajjiṃsu, yepi uppajjissanti, te sabbe ārammaṇapaccayeneva uppajjiṃsu ca uppajjissanti cāti siddhaṃ hoti. Cittacetasikā dhammāti idaṃ ‘‘ye ye dhammā’’ti vuttānaṃ sarūpato nidassanaṃ. Te te dhammāti te te ārammaṇadhammā. Tesaṃ tesanti tesaṃ tesaṃ cittacetasikadhammānaṃ. Ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
ઇદં પન આરમ્મણં નામ રૂપારમ્મણં સદ્દગન્ધરસફોટ્ઠબ્બધમ્મારમ્મણન્તિ કોટ્ઠાસતો છબ્બિધં હોતિ. તત્થ ઠપેત્વા પઞ્ઞત્તિં અવસેસં ભૂમિતો કામાવચરં…પે॰… અપરિયાપન્નન્તિ ચતુબ્બિધં હોતિ. તત્થ કામાવચરં કુસલાકુસલવિપાકકિરિયરૂપભેદતો પઞ્ચવિધં; રૂપાવચરં કુસલવિપાકકિરિયતો તિવિધં, તથા અરૂપાવચરં, અપરિયાપન્નં કુસલવિપાકનિબ્બાનવસેન તિવિધં હોતિ. સબ્બમેવ વા એતં કુસલાકુસલવિપાકકિરિયરૂપનિબ્બાનપઞ્ઞત્તિભેદતો સત્તવિધં હોતિ. તત્થ કુસલં ભૂમિભેદતો ચતુબ્બિધં હોતિ, અકુસલં કામાવચરમેવ, વિપાકં ચતુભૂમકં, કિરિયં તિભૂમકં, રૂપં એકભૂમકં કામાવચરમેવ, નિબ્બાનમ્પિ એકભૂમકં અપરિયાપન્નમેવ, પઞ્ઞત્તિ ભૂમિવિનિમુત્તાતિ એવમેત્થ નાનપ્પકારભેદતો વિઞ્ઞાતબ્બો વિનિચ્છયો.
Idaṃ pana ārammaṇaṃ nāma rūpārammaṇaṃ saddagandharasaphoṭṭhabbadhammārammaṇanti koṭṭhāsato chabbidhaṃ hoti. Tattha ṭhapetvā paññattiṃ avasesaṃ bhūmito kāmāvacaraṃ…pe… apariyāpannanti catubbidhaṃ hoti. Tattha kāmāvacaraṃ kusalākusalavipākakiriyarūpabhedato pañcavidhaṃ; rūpāvacaraṃ kusalavipākakiriyato tividhaṃ, tathā arūpāvacaraṃ, apariyāpannaṃ kusalavipākanibbānavasena tividhaṃ hoti. Sabbameva vā etaṃ kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānapaññattibhedato sattavidhaṃ hoti. Tattha kusalaṃ bhūmibhedato catubbidhaṃ hoti, akusalaṃ kāmāvacarameva, vipākaṃ catubhūmakaṃ, kiriyaṃ tibhūmakaṃ, rūpaṃ ekabhūmakaṃ kāmāvacarameva, nibbānampi ekabhūmakaṃ apariyāpannameva, paññatti bhūmivinimuttāti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
એવં ભિન્ને પનેતસ્મિં આરમ્મણે કામાવચરકુસલારમ્મણં કામાવચરકુસલસ્સ, રૂપાવચરકુસલસ્સ, અકુસલસ્સ, કામાવચરવિપાકસ્સ, કામાવચરકિરિયસ્સ, રૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં છન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. રૂપાવચરકુસલારમ્મણં તેસુ છસુ રાસીસુ કામાવચરવિપાકવજ્જાનં પઞ્ચન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. અરૂપાવચરકુસલારમ્મણં કામાવચરકુસલસ્સ, રૂપાવચરકુસલસ્સ, અરૂપાવચરકુસલસ્સ, અકુસલસ્સ, અરૂપાવરચરવિપાકસ્સ, કામાવચરકિરિયસ્સ, રૂપાવચરકિરિયસ્સ, અરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં અટ્ઠન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. અપરિયાપન્નકુસલારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરતો કુસલકિરિયાનમેવ આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. અકુસલારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરકુસલસ્સ, અકુસલસ્સ, કામાવચરવિપાકસ્સ, કામાવચરરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં છન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ.
Evaṃ bhinne panetasmiṃ ārammaṇe kāmāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakusalārammaṇaṃ tesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacarakusalārammaṇaṃ kāmāvacarakusalassa, rūpāvacarakusalassa, arūpāvacarakusalassa, akusalassa, arūpāvaracaravipākassa, kāmāvacarakiriyassa, rūpāvacarakiriyassa, arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ aṭṭhannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Apariyāpannakusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarato kusalakiriyānameva ārammaṇapaccayo hoti. Akusalārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti.
કામાવચરવિપાકારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરકુસલસ્સ, અકુસલસ્સ, કામાવચરવિપાકસ્સ, કામાવચરરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં છન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. રૂપાવચરવિપાકારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરકુસલસ્સ, અકુસલસ્સ, કામાવચરરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં પઞ્ચન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. અરૂપાવચરવિપાકારમ્મણમ્પિ ઇમેસંયેવ પઞ્ચન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. અપરિયાપન્નવિપાકારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરકુસલકિરિયાનઞ્ઞેવ આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ.
Kāmāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacaravipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacaravipākārammaṇampi imesaṃyeva pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Apariyāpannavipākārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalakiriyānaññeva ārammaṇapaccayo hoti.
કામાવચરકિરિયારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરકુસલસ્સ, અકુસલસ્સ, કામાવચરવિપાકસ્સ, કામાવચરરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં છન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. રૂપાવચરકિરિયારમ્મણં ઇમેસુ છસુ રાસીસુ કામાવચરવિપાકવજ્જાનં પઞ્ચન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. અરૂપાવચરકિરિયારમ્મણં તેસં પઞ્ચન્નં અરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં છન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. ચતુસમુટ્ઠાનં રૂપક્ખન્ધસઙ્ખાતં રૂપારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરકુસલસ્સ અકુસલસ્સ કામાવચરવિપાકસ્સ કામાવચરરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં છન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. નિબ્બાનારમ્મણં કામાવચરરૂપાવચરકુસલસ્સ, અપરિયાપન્નતો કુસલવિપાકસ્સ, કામાવચરરૂપાવચરકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં છન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. રૂપાવચરકુસલકિરિયાનં કેચિ નિચ્છન્તિ, તં યુત્તિતો ઉપધારેતબ્બં. નાનપ્પકારકં પન પઞ્ઞત્તિઆરમ્મણં તેભૂમકકુસલસ્સ, અકુસલસ્સ, રૂપાવચરવિપાકસ્સ, અરૂપાવચરવિપાકસ્સ, તેભૂમકકિરિયસ્સ ચાતિ ઇમેસં નવન્નં રાસીનં આરમ્મણપચ્ચયો હોતિ. તત્થ યં યં આરમ્મણં યેસં યેસં પચ્ચયો, તે તે તંતંપચ્ચયુપ્પન્ના નામ હોન્તીતિ એવમેત્થ પચ્ચયુપ્પન્નતોપિ વિઞ્ઞાતબ્બો વિનિચ્છયોતિ.
Kāmāvacarakiriyārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, akusalassa, kāmāvacaravipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakiriyārammaṇaṃ imesu chasu rāsīsu kāmāvacaravipākavajjānaṃ pañcannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Arūpāvacarakiriyārammaṇaṃ tesaṃ pañcannaṃ arūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Catusamuṭṭhānaṃ rūpakkhandhasaṅkhātaṃ rūpārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa akusalassa kāmāvacaravipākassa kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Nibbānārammaṇaṃ kāmāvacararūpāvacarakusalassa, apariyāpannato kusalavipākassa, kāmāvacararūpāvacarakiriyassa cāti imesaṃ channaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Rūpāvacarakusalakiriyānaṃ keci nicchanti, taṃ yuttito upadhāretabbaṃ. Nānappakārakaṃ pana paññattiārammaṇaṃ tebhūmakakusalassa, akusalassa, rūpāvacaravipākassa, arūpāvacaravipākassa, tebhūmakakiriyassa cāti imesaṃ navannaṃ rāsīnaṃ ārammaṇapaccayo hoti. Tattha yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ yesaṃ yesaṃ paccayo, te te taṃtaṃpaccayuppannā nāma hontīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
આરમ્મણપચ્ચયનિદ્દેસવણ્ણના.
Ārammaṇapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / પટ્ઠાનપાળિ • Paṭṭhānapāḷi / (૨) પચ્ચયનિદ્દેસો • (2) Paccayaniddeso