| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
અરઞ્ઞટ્ઠકથાવણ્ણના
Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
૧૦૭. અરઞ્ઞટ્ઠકથાયં વિનિવિજ્ઝિત્વાતિ ઉજુકમેવ વિનિવિજ્ઝિત્વા. લક્ખણચ્છિન્નસ્સાતિ અરઞ્ઞસામિકાનં હત્થતો કિણિત્વા ગણ્હન્તેહિ કતઅક્ખરાદિસઞ્ઞાણસ્સ. છલ્લિયા પરિયોનદ્ધન્તિ ઇમિના સામિકાનં નિરાપેક્ખતાય ચિરછડ્ડિતભાવં દીપેતિ, તેનાહ ‘‘ગહેતું વટ્ટતી’’તિ. યદિ સામિકાનં સાપેક્ખતા અત્થિ, ન વટ્ટતિ. તાનિ કતાનિ અજ્ઝાવુત્થાનિ ચ હોન્તીતિ તાનિ ગેહાદીનિ કતાનિ પરિનિટ્ઠિતાનિ મનુસ્સેહિ ચ અજ્ઝાવુત્થાનિ ચ હોન્તિ. દારૂનીતિ ગેહાદીનં કતત્તા અવસિટ્ઠદારૂનિ. ગહેતું વટ્ટતીતિ સામિકાનં અનાલયત્તા વુત્તં, તે ચ યદિ ગહણકાલે દિસ્વા સાલયા હુત્વા વારેન્તિ, ગહેતું ન વટ્ટતિયેવ. ‘‘દેહી’’તિ વુત્તે દાતબ્બમેવાતિ ‘‘દેહી’’તિ વુત્તે ‘‘દસ્સામી’’તિ આભોગં કત્વા ગચ્છન્તસ્સ ‘‘દેહી’’તિ અવુત્તે અદત્વા ગમને આપત્તિ નત્થિ. પચ્છાપિ તેહિ ચોદિતે દાતબ્બમેવ.
107. Araññaṭṭhakathāyaṃ vinivijjhitvāti ujukameva vinivijjhitvā. Lakkhaṇacchinnassāti araññasāmikānaṃ hatthato kiṇitvā gaṇhantehi kataakkharādisaññāṇassa. Challiyā pariyonaddhanti iminā sāmikānaṃ nirāpekkhatāya cirachaḍḍitabhāvaṃ dīpeti, tenāha ‘‘gahetuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi sāmikānaṃ sāpekkhatā atthi, na vaṭṭati. Tāni katāni ajjhāvutthāni ca hontīti tāni gehādīni katāni pariniṭṭhitāni manussehi ca ajjhāvutthāni ca honti. Dārūnīti gehādīnaṃ katattā avasiṭṭhadārūni. Gahetuṃ vaṭṭatīti sāmikānaṃ anālayattā vuttaṃ, te ca yadi gahaṇakāle disvā sālayā hutvā vārenti, gahetuṃ na vaṭṭatiyeva. ‘‘Dehī’’ti vutte dātabbamevāti ‘‘dehī’’ti vutte ‘‘dassāmī’’ti ābhogaṃ katvā gacchantassa ‘‘dehī’’ti avutte adatvā gamane āpatti natthi. Pacchāpi tehi codite dātabbameva.
અદિસ્વા ગચ્છતિ, ભણ્ડદેય્યન્તિ સુદ્ધચિત્તેન ગતસ્સ ભણ્ડદેય્યં. આરક્ખટ્ઠાનમ્પિ સુદ્ધચિત્તેન અતિક્કમિત્વા થેય્યચિત્તે ઉપ્પન્નેપિ અવહારો નત્થિ આરક્ખટ્ઠાનસ્સ અતિક્કન્તત્તા. કેચિ પન ‘‘યત્થ કત્થચિ નીતાનમ્પિ દારૂનં અરઞ્ઞસામિકાનઞ્ઞેવ સન્તકત્તા પુન થેય્યચિત્તં ઉપ્પાદેત્વા ગચ્છતિ, પારાજિકમેવા’’તિ વદન્તિ, તં ન યુત્તં ‘‘આરક્ખટ્ઠાનં પત્વા…પે॰… અસ્સતિયા અતિક્કમતી’’તિ, સહસા તં ઠાનં અતિક્કમતીતિઆદિના (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧૦૭) ચ આરક્ખટ્ઠાનાતિક્કમેયેવ આપત્તિયા વુચ્ચમાનત્તા, આરક્ખટ્ઠાનાતિક્કમમેવ સન્ધાય ‘‘ઇદં પન થેય્યચિત્તેન પરિહરન્તસ્સ આકાસેન ગચ્છતોપિ પારાજિકમેવા’’તિ વુત્તં. યઞ્ચ ‘‘યત્થ કત્થચિ નીતાનમ્પિ દારૂનં અરઞ્ઞસામિકાનઞ્ઞેવ સન્તકત્તા’’તિ કારણં વુત્તં, તમ્પિ આરક્ખટ્ઠાનતો બહિ પારાજિકાપજ્જનસ્સ કારણં ન હોતિ ભણ્ડદેય્યભાવસ્સેવ કારણત્તા. તેસં સન્તકત્તેનેવ હિ બહિ કતસ્સાપિ ભણ્ડદેય્યં જાતં, ઇતરથા ચ ભણ્ડદેય્યમ્પિ ન સિયા સુઙ્કઘાતાતિક્કમે વિય. અદ્ધિકેહિ દિન્નમેવ સુઙ્કિકાનં સન્તકં હોતિ, નાદિન્નં, તેન તં ઠાનં યતો કુતોચિ પચ્ચયતો સુદ્ધચિત્તેન અતિક્કન્તસ્સ ભણ્ડદેય્યમ્પિ ન હોતિ. ઇધ પન અરઞ્ઞસામિકાનં સન્તકત્તા સબ્બત્થાપિ ભણ્ડદેય્યમેવ હોતિ, તેનેવેતં અરઞ્ઞે આરક્ખટ્ઠાનં સુઙ્કઘાતતોપિ ગરુતરં જાતં. યદિ હિ આરક્ખટ્ઠાનતો બહિપિ થેય્યચિત્તે સતિ અવહારો ભવેય્ય, આરક્ખટ્ઠાનં પત્વાતિઆદિના ઠાનનિયમો નિરત્થકો સિયા યત્થ કત્થચિ થેય્યચિત્તે ઉપ્પન્ને પારાજિકન્તિ વત્તબ્બતો. તસ્મા આરક્ખટ્ઠાનતો બહિ થેય્યચિત્તેન ગચ્છન્તસ્સ અવહારો ન ભવતિ એવાતિ નિટ્ઠમેત્થ ગન્તબ્બં. ઇદં પન થેય્યચિત્તેન પરિહરન્તસ્સાતિ યસ્મિં પદેસે અતિક્કન્તે તેસં અરઞ્ઞં આરક્ખટ્ઠાનઞ્ચ અતિક્કન્તો નામ હોતિ, તં પદેસં આકાસેનાપિ અતિક્કમનવસેન ગચ્છન્તસ્સાપીતિ અત્થો.
Adisvā gacchati, bhaṇḍadeyyanti suddhacittena gatassa bhaṇḍadeyyaṃ. Ārakkhaṭṭhānampi suddhacittena atikkamitvā theyyacitte uppannepi avahāro natthi ārakkhaṭṭhānassa atikkantattā. Keci pana ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā puna theyyacittaṃ uppādetvā gacchati, pārājikamevā’’ti vadanti, taṃ na yuttaṃ ‘‘ārakkhaṭṭhānaṃ patvā…pe… assatiyā atikkamatī’’ti, sahasā taṃ ṭhānaṃ atikkamatītiādinā (pārā. aṭṭha. 1.107) ca ārakkhaṭṭhānātikkameyeva āpattiyā vuccamānattā, ārakkhaṭṭhānātikkamameva sandhāya ‘‘idaṃ pana theyyacittena pariharantassa ākāsena gacchatopi pārājikamevā’’ti vuttaṃ. Yañca ‘‘yattha katthaci nītānampi dārūnaṃ araññasāmikānaññeva santakattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi ārakkhaṭṭhānato bahi pārājikāpajjanassa kāraṇaṃ na hoti bhaṇḍadeyyabhāvasseva kāraṇattā. Tesaṃ santakatteneva hi bahi katassāpi bhaṇḍadeyyaṃ jātaṃ, itarathā ca bhaṇḍadeyyampi na siyā suṅkaghātātikkame viya. Addhikehi dinnameva suṅkikānaṃ santakaṃ hoti, nādinnaṃ, tena taṃ ṭhānaṃ yato kutoci paccayato suddhacittena atikkantassa bhaṇḍadeyyampi na hoti. Idha pana araññasāmikānaṃ santakattā sabbatthāpi bhaṇḍadeyyameva hoti, tenevetaṃ araññe ārakkhaṭṭhānaṃ suṅkaghātatopi garutaraṃ jātaṃ. Yadi hi ārakkhaṭṭhānato bahipi theyyacitte sati avahāro bhaveyya, ārakkhaṭṭhānaṃ patvātiādinā ṭhānaniyamo niratthako siyā yattha katthaci theyyacitte uppanne pārājikanti vattabbato. Tasmā ārakkhaṭṭhānato bahi theyyacittena gacchantassa avahāro na bhavati evāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Idaṃ pana theyyacittena pariharantassāti yasmiṃ padese atikkante tesaṃ araññaṃ ārakkhaṭṭhānañca atikkanto nāma hoti, taṃ padesaṃ ākāsenāpi atikkamanavasena gacchantassāpīti attho.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૨. દુતિયપારાજિકં • 2. Dutiyapārājikaṃ
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / અરઞ્ઞટ્ઠકથાવણ્ણના • Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ભૂમટ્ઠકથાદિવણ્ણના • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
