| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā |
આસવક્ખયઞાણકથાવણ્ણના
Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
૧૪. સરસલક્ખણપટિવેધેનાતિ સભાવસઙ્ખાતસ્સ લક્ખણસ્સ અસમ્મોહતો પટિવિજ્ઝનેન. નિબ્બત્તિકન્તિ નિપ્ફાદનં. યં ઠાનં પત્વાતિ યં નિબ્બાનં મગ્ગસ્સ આરમ્મણપચ્ચયટ્ઠેન ઠાનં કારણભૂતં આગમ્મ. અપ્પવત્તિન્તિ અપ્પવત્તિહેતું. કિલેસવસેનાતિ યેસં આસવાનં ખેપનેન ઇદં ઞાણં આસવક્ખયઞાણં જાતં, તેસં કિલેસાનં વસેન, તેસં આસવાનં વસેન સબ્બકિલેસાનં સઙ્ગહણતો પરિયાયતો પકારન્તરતોતિ અત્થો. પાળિયં અતીતકાલવસેન ‘‘અબ્ભઞ્ઞાસિ’’ન્તિ વત્વાપિ અભિસમયકાલે તસ્સ તસ્સ જાનનસ્સ પચ્ચુપ્પન્નતં ઉપાદાય ‘‘એવં જાનતો એવં પસ્સતો’’તિ વત્તમાનકાલેન નિદ્દેસો કતો. કામાસવાદીનં વિમુચ્ચનેનેવ તદવિનાભાવતો દિટ્ઠાસવસ્સાપિ વિમુત્તિ વેદિતબ્બા.
14.Sarasalakkhaṇapaṭivedhenāti sabhāvasaṅkhātassa lakkhaṇassa asammohato paṭivijjhanena. Nibbattikanti nipphādanaṃ. Yaṃ ṭhānaṃ patvāti yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena ṭhānaṃ kāraṇabhūtaṃ āgamma. Appavattinti appavattihetuṃ. Kilesavasenāti yesaṃ āsavānaṃ khepanena idaṃ ñāṇaṃ āsavakkhayañāṇaṃ jātaṃ, tesaṃ kilesānaṃ vasena, tesaṃ āsavānaṃ vasena sabbakilesānaṃ saṅgahaṇato pariyāyato pakārantaratoti attho. Pāḷiyaṃ atītakālavasena ‘‘abbhaññāsi’’nti vatvāpi abhisamayakāle tassa tassa jānanassa paccuppannataṃ upādāya ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato’’ti vattamānakālena niddeso kato. Kāmāsavādīnaṃ vimuccaneneva tadavinābhāvato diṭṭhāsavassāpi vimutti veditabbā.
‘‘ખીણા જાતી’’તિ જાનનં કિલેસક્ખયપચ્ચવેક્ખણવસેન, વુસિતં બ્રહ્મચરિયન્તિઆદિજાનનં મગ્ગફલનિબ્બાનપચ્ચવેક્ખણવસેન હોતીતિ આહ ‘‘ખીણા જાતીતિઆદીહિ તસ્સ ભૂમિ’’ન્તિ. તત્થ ભૂમિન્તિ વિસયં, તીસુ કાલેસુપિ જાતિક્ખયં પતિ ઉજુકમેવ વાયામાસમ્ભવેપિ તં પતિ વાયામકરણસ્સ સાત્થકતં, તસ્સ અનાગતક્ખન્ધાનુપ્પત્તિફલતઞ્ચ દસ્સેતું યા પનાતિઆદિ વુત્તં. યા પન મગ્ગસ્સ અભાવિતત્તાતિઆદિના હિ મગ્ગેનાવિહતકિલેસેહેવ આયતિં ખન્ધાનં જાતિ હેસ્સતિ, તેસઞ્ચ કિલેસાનં મગ્ગેન વિનાસે સતિ ખન્ધા ન જાયિસ્સન્તિ, કિલેસાનઞ્ચ તેકાલિકતાય જાતિયં વુત્તનયેન કેનચિ પચ્ચયેન વિનાસયોગેપિ ચિત્તસન્તાને કિલેસવિરુદ્ધઅરિયમગ્ગક્ખણુપ્પાદનમેવ તબ્બિનાસો વિરુદ્ધપચ્ચયોપનિપાતેન આયતિં અનુપ્પજ્જનતો બીજસન્તાને અગ્ગિક્ખન્ધોપનિપાતેન આયતિં બીજત્તાનુપ્પત્તિ વિય, ઇતિ મગ્ગક્ખણુપ્પત્તિસઙ્ખાતકિલેસાભાવેન કિલેસફલાનં ખન્ધાનં આયતિં અનુપ્પત્તિયેવ જાતિક્ખયોતિ અયમત્થો વિભાવીયતિ, તેનાહ ‘‘મગ્ગસ્સ ભાવિતત્તા અનુપ્પાદધમ્મતં આપજ્જનેન ખીણા’’તિ. એત્થ ચાયમત્થો કિલેસાભાવસઙ્ખાતસ્સ મગ્ગસ્સ ભાવિતત્તા ઉપ્પાદિતત્તા પચ્ચયાભાવેન અનુપ્પજ્જન્તી ખન્ધાનં જાતિ તેન આયતિં અનુપ્પજ્જનસઙ્ખાતેન અનુપ્પાદધમ્મતં આપજ્જનેન વોહારતો ખીણા મે જાતીતિ. ન હિ સઙ્ખતધમ્માનં પચ્ચયન્તરેન વિનાસો સમ્ભવતિ, સમ્ભવે ચ તસ્સ પચ્ચયન્તરતાદિપ્પસઙ્ગતો. તબ્બિરુદ્ધક્ખણુપ્પાદનમેવ તબ્બિનાસુપ્પાદનં. તન્તિ ખીણજાતિં અબ્ભઞ્ઞાસિન્તિ સમ્બન્ધો. ઇત્થત્તાયાતિ ઇમે પકારા ઇત્થં, તબ્ભાવો ઇત્થત્તં, તદત્થાય. દસ્સેન્તોતિ નિગમનવસેન દસ્સેન્તોતિ.
‘‘Khīṇā jātī’’ti jānanaṃ kilesakkhayapaccavekkhaṇavasena, vusitaṃ brahmacariyantiādijānanaṃ maggaphalanibbānapaccavekkhaṇavasena hotīti āha ‘‘khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmi’’nti. Tattha bhūminti visayaṃ, tīsu kālesupi jātikkhayaṃ pati ujukameva vāyāmāsambhavepi taṃ pati vāyāmakaraṇassa sātthakataṃ, tassa anāgatakkhandhānuppattiphalatañca dassetuṃ yā panātiādi vuttaṃ. Yā pana maggassa abhāvitattātiādinā hi maggenāvihatakileseheva āyatiṃ khandhānaṃ jāti hessati, tesañca kilesānaṃ maggena vināse sati khandhā na jāyissanti, kilesānañca tekālikatāya jātiyaṃ vuttanayena kenaci paccayena vināsayogepi cittasantāne kilesaviruddhaariyamaggakkhaṇuppādanameva tabbināso viruddhapaccayopanipātena āyatiṃ anuppajjanato bījasantāne aggikkhandhopanipātena āyatiṃ bījattānuppatti viya, iti maggakkhaṇuppattisaṅkhātakilesābhāvena kilesaphalānaṃ khandhānaṃ āyatiṃ anuppattiyeva jātikkhayoti ayamattho vibhāvīyati, tenāha ‘‘maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā’’ti. Ettha cāyamattho kilesābhāvasaṅkhātassa maggassa bhāvitattā uppāditattā paccayābhāvena anuppajjantī khandhānaṃ jāti tena āyatiṃ anuppajjanasaṅkhātena anuppādadhammataṃ āpajjanena vohārato khīṇā me jātīti. Na hi saṅkhatadhammānaṃ paccayantarena vināso sambhavati, sambhave ca tassa paccayantaratādippasaṅgato. Tabbiruddhakkhaṇuppādanameva tabbināsuppādanaṃ. Tanti khīṇajātiṃ abbhaññāsinti sambandho. Itthattāyāti ime pakārā itthaṃ, tabbhāvo itthattaṃ, tadatthāya. Dassentoti nigamanavasena dassentoti.
વિજ્જાત્તયકથાવણ્ણનાનયો નિટ્ઠિતો.
Vijjāttayakathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / વેરઞ્જકણ્ડં • Verañjakaṇḍaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / આસવક્ખયઞાણકથા • Āsavakkhayañāṇakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā
આસવક્ખયઞાણકથા • Āsavakkhayañāṇakathā
૧. સુક્કવિસ્સટ્ઠિસિક્ખાપદવણ્ણના • 1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / આસવક્ખયઞાણકથાવણ્ણના • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
