| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
૮. લક્ખણસંયુત્તં
8. Lakkhaṇasaṃyuttaṃ
૧. પઠમવગ્ગો
1. Paṭhamavaggo
૧. અટ્ઠિસુત્તવણ્ણના
1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
૨૦૨. લક્ખણસંયુત્તે ય્વાયં આયસ્મા ચ લક્ખણોતિ લક્ખણત્થેરો વુત્તો, એસ જટિલસહસ્સબ્ભન્તરે એહિભિક્ખૂપસમ્પદાય ઉપસમ્પન્નો આદિત્તપરિયાયાવસાને અરહત્તં પત્તો એકો મહાસાવકોતિ વેદિતબ્બો. યસ્મા પનેસ લક્ખણસમ્પન્નેન સબ્બાકારપરિપૂરેન બ્રહ્મસમેન અત્તભાવેન સમન્નાગતો, તસ્મા ‘‘લક્ખણો’’તિ સઙ્ખં ગતો. મહામોગ્ગલ્લાનો પન પબ્બજિતદિવસતો સત્તમે દિવસે અરહત્તં પત્તો દુતિયો અગ્ગસાવકો.
202. Lakkhaṇasaṃyutte yvāyaṃ āyasmā ca lakkhaṇoti lakkhaṇatthero vutto, esa jaṭilasahassabbhantare ehibhikkhūpasampadāya upasampanno ādittapariyāyāvasāne arahattaṃ patto eko mahāsāvakoti veditabbo. Yasmā panesa lakkhaṇasampannena sabbākāraparipūrena brahmasamena attabhāvena samannāgato, tasmā ‘‘lakkhaṇo’’ti saṅkhaṃ gato. Mahāmoggallāno pana pabbajitadivasato sattame divase arahattaṃ patto dutiyo aggasāvako.
સિતં પાત્વાકાસીતિ મન્દહસિતં પાતુઅકાસિ, પકાસયિ દસ્સેસીતિ વુત્તં હોતિ. કિં પન દિસ્વા થેરો સિતં પાત્વાકાસીતિ? ઉપરિ પાળિયં આગતં અટ્ઠિકસઙ્ખલિકં એકં પેતલોકે નિબ્બત્તં સત્તં દિસ્વા. તઞ્ચ ખો દિબ્બેન ચક્ખુના, ન પસાદચક્ખુના. પસાદચક્ખુસ્સ હિ એતે અત્તભાવા ન આપાથં આગચ્છન્તિ. એવરૂપં પન અત્તભાવં દિસ્વા કારુઞ્ઞે કત્તબ્બે કસ્મા સિતં પાત્વાકાસીતિ? અત્તનો ચ બુદ્ધઞાણસ્સ ચ સમ્પત્તિં સમનુસ્સરણતો. તઞ્હિ દિસ્વા થેરો ‘‘અદિટ્ઠસચ્ચેન નામ પુગ્ગલેન પટિલભિતબ્બા એવરૂપા અત્તભાવા મુત્તો અહં, લાભા વત મે, સુલદ્ધં વત મે’’તિ અત્તનો ચ સમ્પત્તિં અનુસ્સરિત્વા – ‘‘અહો બુદ્ધસ્સ ભગવતો ઞાણસમ્પત્તિ, ‘યો કમ્મવિપાકો, ભિક્ખવે, અચિન્તેય્યો ન ચિન્તેતબ્બો’તિ દેસેસિ, પચ્ચક્ખં વત કત્વા બુદ્ધા દેસેન્તિ, સુપ્પટિવિદ્ધા બુદ્ધાનં ધમ્મધાતૂ’’તિ એવં બુદ્ધઞાણસમ્પત્તિઞ્ચ અનુસ્સરિત્વા સિતં પાત્વાકાસીતિ.
Sitaṃ pātvākāsīti mandahasitaṃ pātuakāsi, pakāsayi dassesīti vuttaṃ hoti. Kiṃ pana disvā thero sitaṃ pātvākāsīti? Upari pāḷiyaṃ āgataṃ aṭṭhikasaṅkhalikaṃ ekaṃ petaloke nibbattaṃ sattaṃ disvā. Tañca kho dibbena cakkhunā, na pasādacakkhunā. Pasādacakkhussa hi ete attabhāvā na āpāthaṃ āgacchanti. Evarūpaṃ pana attabhāvaṃ disvā kāruññe kattabbe kasmā sitaṃ pātvākāsīti? Attano ca buddhañāṇassa ca sampattiṃ samanussaraṇato. Tañhi disvā thero ‘‘adiṭṭhasaccena nāma puggalena paṭilabhitabbā evarūpā attabhāvā mutto ahaṃ, lābhā vata me, suladdhaṃ vata me’’ti attano ca sampattiṃ anussaritvā – ‘‘aho buddhassa bhagavato ñāṇasampatti, ‘yo kammavipāko, bhikkhave, acinteyyo na cintetabbo’ti desesi, paccakkhaṃ vata katvā buddhā desenti, suppaṭividdhā buddhānaṃ dhammadhātū’’ti evaṃ buddhañāṇasampattiñca anussaritvā sitaṃ pātvākāsīti.
અથ લક્ખણત્થેરો કસ્મા ન અદ્દસ, કિમસ્સ દિબ્બચક્ખુ નત્થીતિ? નો નત્થિ, મહામોગ્ગલ્લાનો પન આવજ્જેન્તો અદ્દસ, ઇતરો પન અનાવજ્જનેન ન અદ્દસ. યસ્મા પન ખીણાસવા નામ ન અકારણા સિતં કરોન્તિ, તસ્મા તં લક્ખણત્થેરો પુચ્છિ કો નુ ખો, આવુસો મોગ્ગલ્લાન, હેતુ, કો પચ્ચયો સિતસ્સ પાતુકમ્માયાતિ? થેરો પન યસ્મા યેહિ અયં ઉપપત્તિ સામં અદિટ્ઠા, તે દુસ્સદ્ધાપયા હોન્તિ, તસ્મા ભગવન્તં સક્ખિં કત્વા બ્યાકાતુકામતાય અકાલો ખો, આવુસોતિઆદિમાહ. તતો ભગવતો સન્તિકે પુટ્ઠો ઇધાહં, આવુસોતિઆદિના નયેન બ્યાકાસિ.
Atha lakkhaṇatthero kasmā na addasa, kimassa dibbacakkhu natthīti? No natthi, mahāmoggallāno pana āvajjento addasa, itaro pana anāvajjanena na addasa. Yasmā pana khīṇāsavā nāma na akāraṇā sitaṃ karonti, tasmā taṃ lakkhaṇatthero pucchi ko nu kho, āvuso moggallāna, hetu, ko paccayo sitassa pātukammāyāti? Thero pana yasmā yehi ayaṃ upapatti sāmaṃ adiṭṭhā, te dussaddhāpayā honti, tasmā bhagavantaṃ sakkhiṃ katvā byākātukāmatāya akālo kho, āvusotiādimāha. Tato bhagavato santike puṭṭho idhāhaṃ, āvusotiādinā nayena byākāsi.
તત્થ અટ્ઠિકસઙ્ખલિકન્તિ સેતં નિમ્મંસલોહિતં અટ્ઠિસઙ્ઘાતં. ગિજ્ઝાપિ કાકાપિ કુલલાપીતિ એતેપિ યક્ખગિજ્ઝા ચેવ યક્ખકાકા ચ યક્ખકુલલા ચ પચ્ચેતબ્બા. પાકતિકાનં પન ગિજ્ઝાદીનં આપાથમ્પિ એતં રૂપં નાગચ્છતિ. અનુપતિત્વા અનુપતિત્વાતિ અનુબન્ધિત્વા અનુબન્ધિત્વા. વિતુદેન્તીતિ અસિધારૂપમેહિ તિખિણેહિ લોહતુણ્ડકેહિ વિજ્ઝિત્વા વિજ્ઝિત્વા ઇતો ચિતો ચ ચરન્તિ ગચ્છન્તિ. સા સુદં અટ્ટસ્સરં કરોતીતિ એત્થ સુદન્તિ નિપાતો, સા અટ્ઠિકસઙ્ખલિકા અટ્ટસ્સરં આતુરસ્સરં કરોતીતિ અત્થો. અકુસલવિપાકાનુભવનત્થં કિર યોજનપ્પમાણાપિ તાદિસા અત્તભાવા નિબ્બત્તન્તિ, પસાદુસ્સદા ચ હોન્તિ પક્કગણ્ડસદિસા. તસ્મા સા અટ્ઠિકસઙ્ખલિકા બલવવેદનાતુરા તાદિસં સદ્દમકાસીતિ.
Tattha aṭṭhikasaṅkhalikanti setaṃ nimmaṃsalohitaṃ aṭṭhisaṅghātaṃ. Gijjhāpi kākāpi kulalāpīti etepi yakkhagijjhā ceva yakkhakākā ca yakkhakulalā ca paccetabbā. Pākatikānaṃ pana gijjhādīnaṃ āpāthampi etaṃ rūpaṃ nāgacchati. Anupatitvā anupatitvāti anubandhitvā anubandhitvā. Vitudentīti asidhārūpamehi tikhiṇehi lohatuṇḍakehi vijjhitvā vijjhitvā ito cito ca caranti gacchanti. Sā sudaṃ aṭṭassaraṃ karotīti ettha sudanti nipāto, sā aṭṭhikasaṅkhalikā aṭṭassaraṃ āturassaraṃ karotīti attho. Akusalavipākānubhavanatthaṃ kira yojanappamāṇāpi tādisā attabhāvā nibbattanti, pasādussadā ca honti pakkagaṇḍasadisā. Tasmā sā aṭṭhikasaṅkhalikā balavavedanāturā tādisaṃ saddamakāsīti.
એવઞ્ચ પન વત્વા પુન આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો ‘‘વટ્ટગામિસત્તા નામ એવરૂપા અત્તભાવા ન મુચ્ચન્તી’’તિ સત્તેસુ કારુઞ્ઞં પટિચ્ચ ઉપ્પન્નં ધમ્મસંવેગં દસ્સેન્તો તસ્સ મય્હં, આવુસો, એતદહોસિ અચ્છરિયં વત ભોતિઆદિમાહ. તતો ભગવા થેરસ્સ આનુભાવં પકાસેન્તો ચક્ખુભૂતા વત, ભિક્ખવે , સાવકા વિહરન્તીતિઆદિમાહ. તત્થ ચક્ખુ ભૂતં જાતં ઉપ્પન્નં એતેસન્તિ ચક્ખુભૂતા, ભૂતચક્ખુકા ઉપ્પન્નચક્ખુકા ચક્ખું ઉપ્પાદેત્વા વિહરન્તીતિ અત્થો. દુતિયપદેપિ એસેવ નયો. યત્ર હિ નામાતિ એત્થ યત્રાતિ કારણવચનં. તત્રાયં અત્થયોજના – યસ્મા નામ સાવકોપિ એવરૂપં ઞસ્સતિ વા દક્ખતિ વા સક્ખિં વા કરિસ્સતિ, તસ્મા અવોચુમ્હ – ‘‘ચક્ખુભૂતા વત, ભિક્ખવે, સાવકા વિહરન્તિ, ઞાણભૂતા વત, ભિક્ખવે, સાવકા વિહરન્તી’’તિ. પુબ્બેવ મે સો, ભિક્ખવે, સત્તો દિટ્ઠોતિ બોધિમણ્ડે સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણપટિવેધેન અપ્પમાણેસુ ચક્કવાળેસુ અપ્પમાણે સત્તનિકાયે ભવગતિયોનિઠિતિનિવાસે ચ પચ્ચક્ખં કરોન્તેન મયા પુબ્બેવ સો સત્તો દિટ્ઠોતિ વદતિ.
Evañca pana vatvā puna āyasmā mahāmoggallāno ‘‘vaṭṭagāmisattā nāma evarūpā attabhāvā na muccantī’’ti sattesu kāruññaṃ paṭicca uppannaṃ dhammasaṃvegaṃ dassento tassa mayhaṃ, āvuso, etadahosi acchariyaṃ vata bhotiādimāha. Tato bhagavā therassa ānubhāvaṃ pakāsento cakkhubhūtā vata, bhikkhave, sāvakā viharantītiādimāha. Tattha cakkhu bhūtaṃ jātaṃ uppannaṃ etesanti cakkhubhūtā, bhūtacakkhukā uppannacakkhukā cakkhuṃ uppādetvā viharantīti attho. Dutiyapadepi eseva nayo. Yatra hi nāmāti ettha yatrāti kāraṇavacanaṃ. Tatrāyaṃ atthayojanā – yasmā nāma sāvakopi evarūpaṃ ñassati vā dakkhati vā sakkhiṃ vā karissati, tasmā avocumha – ‘‘cakkhubhūtā vata, bhikkhave, sāvakā viharanti, ñāṇabhūtā vata, bhikkhave, sāvakā viharantī’’ti. Pubbeva me so, bhikkhave, satto diṭṭhoti bodhimaṇḍe sabbaññutaññāṇapaṭivedhena appamāṇesu cakkavāḷesu appamāṇe sattanikāye bhavagatiyoniṭhitinivāse ca paccakkhaṃ karontena mayā pubbeva so satto diṭṭhoti vadati.
ગોઘાતકોતિ ગાવો વધિત્વા અટ્ઠિતો મંસં મોચેત્વા વિક્કિણિત્વા જીવિકં કપ્પનકસત્તો. તસ્સેવ કમ્મસ્સ વિપાકાવસેસેનાતિ તસ્સ નાનાચેતનાહિ આયૂહિતસ્સ અપરાપરિયકમ્મસ્સ. તત્ર હિ યાય ચેતનાય નરકે પટિસન્ધિ જનિતા, તસ્સા વિપાકે પરિક્ખીણે અવસેસકમ્મં વા કમ્મનિમિત્તં વા આરમ્મણં કત્વા પુન પેતાદીસુ પટિસન્ધિ નિબ્બત્તતિ, તસ્મા સા પટિસન્ધિ કમ્મસભાગતાય આરમ્મણસભાગતાય વા ‘‘તસ્સેવ કમ્મસ્સ વિપાકાવસેસો’’તિ વુચ્ચતિ. અયઞ્ચ સત્તો એવં ઉપ્પન્નો. તેનાહ – ‘‘તસ્સેવ કમ્મસ્સ વિપાકાવસેસેના’’તિ. તસ્સ કિર નરકા ચવનકાલે નિમ્મંસકતાનં ગુન્નં અટ્ઠિરાસિયેવ નિમિત્તં અહોસિ. સો પટિચ્છન્નમ્પિ તં કમ્મં વિઞ્ઞૂનં પાકટં વિય કરોન્તો અટ્ઠિસઙ્ખલિકપેતો જાતો. પઠમં.
Goghātakoti gāvo vadhitvā aṭṭhito maṃsaṃ mocetvā vikkiṇitvā jīvikaṃ kappanakasatto. Tasseva kammassa vipākāvasesenāti tassa nānācetanāhi āyūhitassa aparāpariyakammassa. Tatra hi yāya cetanāya narake paṭisandhi janitā, tassā vipāke parikkhīṇe avasesakammaṃ vā kammanimittaṃ vā ārammaṇaṃ katvā puna petādīsu paṭisandhi nibbattati, tasmā sā paṭisandhi kammasabhāgatāya ārammaṇasabhāgatāya vā ‘‘tasseva kammassa vipākāvaseso’’ti vuccati. Ayañca satto evaṃ uppanno. Tenāha – ‘‘tasseva kammassa vipākāvasesenā’’ti. Tassa kira narakā cavanakāle nimmaṃsakatānaṃ gunnaṃ aṭṭhirāsiyeva nimittaṃ ahosi. So paṭicchannampi taṃ kammaṃ viññūnaṃ pākaṭaṃ viya karonto aṭṭhisaṅkhalikapeto jāto. Paṭhamaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૧. અટ્ઠિસુત્તં • 1. Aṭṭhisuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ૧. અટ્ઠિસુત્તવણ્ણના • 1. Aṭṭhisuttavaṇṇanā
