| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૬. અવસ્સુતપરિયાયસુત્તવણ્ણના
6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā
૨૪૩. સન્થાગારન્તિ સઞ્ઞાપનાગારં. તેનાહ ‘‘ઉય્યોગકાલાદીસૂ’’તિઆદિ. આદિ-સદ્દેન મઙ્ગલમહાદીનં સઙ્ગહો દટ્ઠબ્બો. સન્થરન્તીતિ વિસ્સમન્તિ , પરિસ્સમં વિનોદેન્તીતિ અત્થો. સહાતિ સન્નિપાતવસેન એકજ્ઝં. સહ અત્થાનુસાસનં અગારન્તિ તસ્મિં અત્થે ત્થ-કારસ્સ ન્થ-કારં કત્વા ‘‘સન્થાગાર’’ન્તિ વુચ્ચતીતિ દટ્ઠબ્બં, પઠમં તત્થ સમ્મન્તનવસેન સન્થરન્તિ વિચારેન્તીતિ અત્થો.
243.Santhāgāranti saññāpanāgāraṃ. Tenāha ‘‘uyyogakālādīsū’’tiādi. Ādi-saddena maṅgalamahādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Santharantīti vissamanti , parissamaṃ vinodentīti attho. Sahāti sannipātavasena ekajjhaṃ. Saha atthānusāsanaṃ agāranti tasmiṃ atthe ttha-kārassa ntha-kāraṃ katvā ‘‘santhāgāra’’nti vuccatīti daṭṭhabbaṃ, paṭhamaṃ tattha sammantanavasena santharanti vicārentīti attho.
તેપિટકં બુદ્ધવચનં આગતમેવ ભવિસ્સતીતિ બુદ્ધવચનસ્સ આગમનસીસેન અરિયફલધમ્માનમ્પિ આગમનં વુત્તમેવ. તિયામરત્તિં તત્થ વસન્તાનં ફલસમાપત્તિવળઞ્જનં હોતીતિ. તસ્મિઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘે કલ્યાણધમ્મા કલ્યાણપુથુજ્જના વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેન્તા હોન્તીતિ અરિયમગ્ગધમ્માનમ્પિ તત્થ આગમનં હોતિયેવ.
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissatīti buddhavacanassa āgamanasīsena ariyaphaladhammānampi āgamanaṃ vuttameva. Tiyāmarattiṃ tattha vasantānaṃ phalasamāpattivaḷañjanaṃ hotīti. Tasmiñca bhikkhusaṅghe kalyāṇadhammā kalyāṇaputhujjanā vipassanaṃ ussukkāpentā hontīti ariyamaggadhammānampi tattha āgamanaṃ hotiyeva.
અલ્લગોમયેનાતિ અચ્છેન અલ્લગોમયરસેન. ઓપુઞ્જાપેત્વાતિ વિલિમ્પેત્વા. ચતુજ્જાતિયગન્ધેહીતિ કુઙ્કુમતુરુક્ખયવનપુપ્ફતમાલપત્તગન્ધેહિ. નાનાવણ્ણેતિ નીલાદિવસેન નાનાવણ્ણે, ભિત્તિવિસેસવસેન નાનાસણ્ઠાનરૂપે. ‘‘મહાપિટ્ઠિકકોજવેતિ હત્થિપિટ્ઠિઆદીસુ અત્થરિતબ્બતાય ‘મહાપિટ્ઠિકા’તિ લદ્ધસમઞ્ઞે કોજવે’’તિ વદન્તિ. કુત્તકે પન સન્ધાયેતં વુત્તં, ‘‘ચતુરઙ્ગુલાધિકપુપ્ફા મહાપિટ્ઠિકકોજવા’’તિપિ વદન્તિ. હત્થત્થરઅસ્સત્થરા હત્થિઅસ્સપિટ્ઠીસુ અત્થરિતબ્બા હત્થિઅસ્સરૂપવિચિત્તા ચ અત્થરકા. સીહત્થરકાદયો પન સીહરૂપાદિવિચિત્તા એવ અત્થરકા. ચિત્તત્થરકં નાનાવિધરૂપેહિ ચેવ નાનાવિધમાલાકમ્માદીહિ ચ વિચિત્તં અત્થરકં.
Allagomayenāti acchena allagomayarasena. Opuñjāpetvāti vilimpetvā. Catujjātiyagandhehīti kuṅkumaturukkhayavanapupphatamālapattagandhehi. Nānāvaṇṇeti nīlādivasena nānāvaṇṇe, bhittivisesavasena nānāsaṇṭhānarūpe. ‘‘Mahāpiṭṭhikakojaveti hatthipiṭṭhiādīsu attharitabbatāya ‘mahāpiṭṭhikā’ti laddhasamaññe kojave’’ti vadanti. Kuttake pana sandhāyetaṃ vuttaṃ, ‘‘caturaṅgulādhikapupphā mahāpiṭṭhikakojavā’’tipi vadanti. Hatthattharaassattharā hatthiassapiṭṭhīsu attharitabbā hatthiassarūpavicittā ca attharakā. Sīhattharakādayo pana sīharūpādivicittā eva attharakā. Cittattharakaṃ nānāvidharūpehi ceva nānāvidhamālākammādīhi ca vicittaṃ attharakaṃ.
ઉપધાનન્તિ અપસ્સયનં. ઉપદહિત્વાતિ અપસ્સયયોગ્ગભાવેન ઠપેત્વા. ગન્ધેહિ કતમાલા ગન્ધદામં. તમાલપત્તાદીહિ કતમાલા પત્તદામં. આદિ-સદ્દેન હિઙ્ગુલતક્કોલજાતિફલજાતિપુપ્ફાદીહિ કતદામં સઙ્ગણ્હાતિ. પલ્લઙ્કાકારેન કતપીઠં પલ્લઙ્કપીઠં. તીસુ પસ્સેસુ એકપસ્સે એવ વા સઉપસ્સયં અપસ્સયપીઠં. અનપસ્સયં મુણ્ડપીઠં. યોજનાવટ્ટેતિ યોજનપરિક્ખેપોકાસે.
Upadhānanti apassayanaṃ. Upadahitvāti apassayayoggabhāvena ṭhapetvā. Gandhehi katamālā gandhadāmaṃ. Tamālapattādīhi katamālā pattadāmaṃ. Ādi-saddena hiṅgulatakkolajātiphalajātipupphādīhi katadāmaṃ saṅgaṇhāti. Pallaṅkākārena katapīṭhaṃ pallaṅkapīṭhaṃ. Tīsu passesu ekapasse eva vā saupassayaṃ apassayapīṭhaṃ. Anapassayaṃ muṇḍapīṭhaṃ. Yojanāvaṭṭeti yojanaparikkhepokāse.
સંવિધાયાતિ અન્તરવાસકસ્સ કોણપદેસં ઇતરપદેસઞ્ચ સમં કત્વા વિધાય. તેનાહ – ‘‘કત્તરિયા પદુમં કન્તેન્તો વિયા’’તિ, ‘‘તિમણ્ડલં પટિચ્છાદેન્તો’’તિ ચ. યસ્મા બુદ્ધાનં રૂપસમ્પદા વિય આકપ્પસમ્પદાપિ પરમુક્કંસતં ગતા, તસ્મા તદા ભગવા એવં સોભેય્યાતિ દસ્સેન્તો ‘‘સુવણ્ણપામઙ્ગેના’’તિઆદિમાહ. તત્થ ‘‘અસમેન બુદ્ધવેસેના’’તિઆદિના તદા ભગવા બુદ્ધાનુભાવસ્સ નિગુહને કારણાભાવતો તત્થ સન્નિપતિતદેવમનુસ્સનાગયક્ખગન્ધબ્બાદીનં પસાદજનનત્થં અત્તનો સભાવપકતિયાવ કપિલવત્થું પાવિસીતિ દસ્સેતિ. બુદ્ધાનં કાયપભા નામ પકતિયા અસીતિહત્થમત્તપદેસં વિસરતીતિ આહ ‘‘અસીતિહત્થટ્ઠાનં અગ્ગહેસી’’તિ. નીલપીતલોહિતોદાતમઞ્જિટ્ઠપભસ્સરાનં વસેન છબ્બણ્ણા બુદ્ધરસ્મિયો.
Saṃvidhāyāti antaravāsakassa koṇapadesaṃ itarapadesañca samaṃ katvā vidhāya. Tenāha – ‘‘kattariyā padumaṃ kantento viyā’’ti, ‘‘timaṇḍalaṃ paṭicchādento’’ti ca. Yasmā buddhānaṃ rūpasampadā viya ākappasampadāpi paramukkaṃsataṃ gatā, tasmā tadā bhagavā evaṃ sobheyyāti dassento ‘‘suvaṇṇapāmaṅgenā’’tiādimāha. Tattha ‘‘asamena buddhavesenā’’tiādinā tadā bhagavā buddhānubhāvassa niguhane kāraṇābhāvato tattha sannipatitadevamanussanāgayakkhagandhabbādīnaṃ pasādajananatthaṃ attano sabhāvapakatiyāva kapilavatthuṃ pāvisīti dasseti. Buddhānaṃ kāyapabhā nāma pakatiyā asītihatthamattapadesaṃ visaratīti āha ‘‘asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesī’’ti. Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇā buddharasmiyo.
સબ્બપાલિફુલ્લોતિ મૂલતો પટ્ઠાય યાવ સાખગ્ગા સમન્તતો ફુલ્લો વિકસિતો. પટિપાટિયા ઠપિતાનન્તિઆદિ પરિકપ્પૂપમા, યથા તં…પે॰… અલઙ્કતં અઞ્ઞં વિરોચતિ, એવં વિરોચિત્થ, સમતિંસાય પારમિતાહિ અભિસઙ્ખતત્તા એવં વિરોચિત્થાતિ વુત્તં હોતિ. ‘‘પઞ્ચવીસતિયા ગઙ્ગાનન્તિ સતમુખા હુત્વા સમુદ્દં પવિટ્ઠાય મહાગઙ્ગાય મહન્તમહન્તાનં ગઙ્ગાનં પઞ્ચવીસતી’’તિ વદન્તિ. પપઞ્ચસૂદનિયં (મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૨) ‘‘પઞ્ચવીસતિયા નદીન’’ન્તિ વુત્તં, ગઙ્ગાદીનં ચન્દભાગાપરિયોસાનાનં પઞ્ચવીસતિયા મહાનદીનન્તિ અત્થો. પરિકપ્પવચનઞ્હેતં. સમ્ભિજ્જાતિ સમ્ભેદં મિસ્સીભાવં પત્વા મુખદ્વારેતિ સમુદ્દં પવિટ્ઠટ્ઠાને.
Sabbapāliphulloti mūlato paṭṭhāya yāva sākhaggā samantato phullo vikasito. Paṭipāṭiyā ṭhapitānantiādi parikappūpamā, yathā taṃ…pe… alaṅkataṃ aññaṃ virocati, evaṃ virocittha, samatiṃsāya pāramitāhi abhisaṅkhatattā evaṃ virocitthāti vuttaṃ hoti. ‘‘Pañcavīsatiyā gaṅgānanti satamukhā hutvā samuddaṃ paviṭṭhāya mahāgaṅgāya mahantamahantānaṃ gaṅgānaṃ pañcavīsatī’’ti vadanti. Papañcasūdaniyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.22) ‘‘pañcavīsatiyā nadīna’’nti vuttaṃ, gaṅgādīnaṃ candabhāgāpariyosānānaṃ pañcavīsatiyā mahānadīnanti attho. Parikappavacanañhetaṃ. Sambhijjāti sambhedaṃ missībhāvaṃ patvā mukhadvāreti samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhāne.
નાગસુપણ્ણગન્ધબ્બયક્ખાદીનન્તિઆદિ પરિકપ્પવસેન વુત્તં. સહસ્સેનાતિ પદસહસ્સેન, ભાણવારપ્પમાણેન ગન્થેનાતિ અત્થો.
Nāgasupaṇṇagandhabbayakkhādīnantiādi parikappavasena vuttaṃ. Sahassenāti padasahassena, bhāṇavārappamāṇena ganthenāti attho.
કમ્પયન્તો વસુન્ધરન્તિ અત્તનો ગુણવિસેસેહિ પથવીકમ્મં ઉન્નાદેન્તો, એવંભૂતોપિ અહેઠયન્તો પાણાનિ. સબ્બપદક્ખિણત્તા બુદ્ધાનં દક્ખિણં પઠમં પાદં ઉદ્ધરન્તો. સમં સમ્ફુસતે ભૂમિં સુપ્પતિટ્ઠિતપાદતાય. યદિપિ ભૂમિં સમં ફુસતિ, રજસા નુપલિપ્પતિ સુખુમત્તા છવિયા. નિન્નટ્ઠાનં ઉન્નમતીતિઆદિ બુદ્ધાનં સુપ્પતિટ્ઠિતપાદતાસઙ્ખાતમહાપુરિસલક્ખણપટિલાભસ્સ નિસ્સન્દફલં. નાતિદૂરે ઉદ્ધરતીતિ અતિદૂરે ઠપેતું ન ઉદ્ધરતિ. નચ્ચાસન્ને ચ નિક્ખિપન્તિ અચ્ચાસન્ને ચ ઠાને અનિક્ખિપન્તો નિય્યાતિ. હાસયન્તો સદેવકે લોકે તોસેન્તો. ચતૂહિ પાદેહિ ચરતીતિ ચતુચારી.
Kampayanto vasundharanti attano guṇavisesehi pathavīkammaṃ unnādento, evaṃbhūtopi aheṭhayanto pāṇāni. Sabbapadakkhiṇattā buddhānaṃ dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ uddharanto. Samaṃ samphusate bhūmiṃ suppatiṭṭhitapādatāya. Yadipi bhūmiṃ samaṃ phusati, rajasā nupalippati sukhumattā chaviyā. Ninnaṭṭhānaṃ unnamatītiādi buddhānaṃ suppatiṭṭhitapādatāsaṅkhātamahāpurisalakkhaṇapaṭilābhassa nissandaphalaṃ. Nātidūre uddharatīti atidūre ṭhapetuṃ na uddharati. Naccāsanne ca nikkhipanti accāsanne ca ṭhāne anikkhipanto niyyāti. Hāsayanto sadevake loke tosento. Catūhi pādehi caratīti catucārī.
બુદ્ધાનુભાવસ્સ પકાસનવસેન ગતત્તા વણ્ણકાલો નામ એસ. સરીરવણ્ણે વા ગુણવણ્ણે વા કથિયમાને દુક્કથિતન્તિ ન વત્તબ્બં. કસ્મા? અપ્પમાણવણ્ણા હિ બુદ્ધા ભગવન્તો, બુદ્ધગુણસંવણ્ણના જાનન્તસ્સ યથારદ્ધસંવણ્ણનંયેવ અનુપવિસતિ. દુકૂલચુમ્બટકેનાતિ ગન્થિત્વા ગહિતદુકૂલવત્થેન.
Buddhānubhāvassa pakāsanavasena gatattā vaṇṇakālo nāma esa. Sarīravaṇṇe vā guṇavaṇṇe vā kathiyamāne dukkathitanti na vattabbaṃ. Kasmā? Appamāṇavaṇṇā hi buddhā bhagavanto, buddhaguṇasaṃvaṇṇanā jānantassa yathāraddhasaṃvaṇṇanaṃyeva anupavisati. Dukūlacumbaṭakenāti ganthitvā gahitadukūlavatthena.
નાગવિક્કન્તચારણોતિ હત્થિનાગસદિસપદનિક્ખેપો. સતપુઞ્ઞલક્ખણોતિ અનેકસતપુઞ્ઞાભિનિબ્બત્તમહાપુરિસલક્ખણો. મણિવેરોચનો યથાતિ ચતુરાસીતિસહસ્સમણિપરિવારિતો અતિવિય વિરોચમાનો વિજ્જોતમાનો મણિ વિય. ‘‘વેરોચનો નામ એકો મણી’’તિ કેચિ. મહાસાલોવાતિ મહન્તો સાલરુક્ખો વિય, સુદ્ધટ્ઠિતો કોવિળારાદિ મહારુક્ખો વિય વા. પદુમો કોકનદો યથાતિ કોકનદસઙ્ખાતં મહાપદુમં વિય, વિકસમાનપદુમં વિય વા.
Nāgavikkantacāraṇoti hatthināgasadisapadanikkhepo. Satapuññalakkhaṇoti anekasatapuññābhinibbattamahāpurisalakkhaṇo. Maṇiverocano yathāti caturāsītisahassamaṇiparivārito ativiya virocamāno vijjotamāno maṇi viya. ‘‘Verocano nāma eko maṇī’’ti keci. Mahāsālovāti mahanto sālarukkho viya, suddhaṭṭhito koviḷārādi mahārukkho viya vā. Padumo kokanado yathāti kokanadasaṅkhātaṃ mahāpadumaṃ viya, vikasamānapadumaṃ viya vā.
આકાસગઙ્ગં ઓતારેન્તો વિયાતિઆદિ તસ્સા પકિણ્ણકકથાય અઞ્ઞેસં સુદુક્કરભાવદસ્સનઞ્ચેવ સુણન્તાનં અચ્ચન્તસુખાવહભાવદસ્સનઞ્ચ. પથવોજં આકડ્ઢન્તો વિયાતિ નાળિયન્તં યોજેત્વા મહાપથવિયા હેટ્ઠિમતલે પપ્પટકોજં ઉદ્ધં મુખં કત્વા આકડ્ઢન્તો વિય. યોજનિકન્તિ યોજનપમાણં. મધુભણ્ડન્તિ મધુપટલં.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyātiādi tassā pakiṇṇakakathāya aññesaṃ sudukkarabhāvadassanañceva suṇantānaṃ accantasukhāvahabhāvadassanañca. Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyāti nāḷiyantaṃ yojetvā mahāpathaviyā heṭṭhimatale pappaṭakojaṃ uddhaṃ mukhaṃ katvā ākaḍḍhanto viya. Yojanikanti yojanapamāṇaṃ. Madhubhaṇḍanti madhupaṭalaṃ.
મહન્તન્તિ વિપુલં ઉળારપુઞ્ઞં. સબ્બદાનં દિન્નમેવ હોતીતિ સબ્બમેવ પચ્ચયજાતં આવાસદાયકેન દિન્નમેવ હોતિ. તથા હિ દ્વે તયો ગામે પિણ્ડાય ચરિત્વા કિઞ્ચિ અલદ્ધા આગતસ્સપિ છાયૂદકસમ્પન્નં આરામં પવિસિત્વા ન્હાયિત્વા પટિસ્સયે મુહુત્તં નિપજ્જિત્વા ઉટ્ઠાય નિસિન્નસ્સ કાયે બલં આહરિત્વા પક્ખિત્તં વિય હોતિ. બહિ વિચરન્તસ્સ ચ કાયે વણ્ણધાતુ વાતાતપેહિ કિલમતિ, પટિસ્સયં પવિસિત્વા દ્વારં પિધાય મુહુત્તં નિસિન્નસ્સ વિસભાગસન્તતિ વૂપસમ્મતિ, સભાગસન્તતિ પતિટ્ઠાતિ, વણ્ણધાતુ આહરિત્વા પક્ખિત્તા વિય હોતિ, બહિ વિચરન્તસ્સ ચ પાદે કણ્ટકા વિજ્ઝન્તિ, ખાણુ પહરતિ, સરીસપાદિપરિસ્સયા ચેવ ચોરભયઞ્ચ ઉપ્પજ્જતિ, પટિસ્સયં પવિસિત્વા દ્વારં પિધાય નિસિન્નસ્સ પન સબ્બેપેતે પરિસ્સયા ન હોન્તિ. સજ્ઝાયન્તસ્સ ધમ્મપીતિસુખં, કમ્મટ્ઠાનં મનસિકરોન્તસ્સ ઉપસમસુખં ઉપ્પજ્જતિ બહિદ્ધા વિક્ખેપાભાવતો. બહિ વિચરન્તસ્સ ચ કાયે સેદા મુચ્ચન્તિ, અક્ખીનિ ફન્દન્તિ, સેનાસનં પવિસનક્ખણે મઞ્ચપીઠાદીનિ ન પઞ્ઞાયન્તિ, મુહુત્તં નિસિન્નસ્સ પન અક્ખિપસાદો આહરિત્વા પક્ખિત્તો વિય હોતિ, દ્વારવાતપાનમઞ્ચપીઠાદીનિ પઞ્ઞાયન્તિ. એતસ્મિઞ્ચ આવાસે વસન્તં દિસ્વા મનુસ્સા ચતૂહિ પચ્ચયેહિ સક્કચ્ચં ઉપટ્ઠહન્તિ. તેન વુત્તં – ‘‘આવાસદાનસ્મિઞ્હિ દિન્ને સબ્બદાનં દિન્નમેવ હોતી’’તિ. ભૂમટ્ઠક…પે॰… ન સક્કાતિ અયમત્થો મહાસુદસ્સનવત્થુના (દી॰ નિ॰ ૨.૨૪૧ આદયો) દીપેતબ્બો. માતુકુચ્છિ અસમ્બાધોવ હોતીતિ અયમત્થો અન્તિમભવિકાનં મહાબોધિસત્તાનં પટિસન્ધિવસેન દીપેતબ્બો.
Mahantanti vipulaṃ uḷārapuññaṃ. Sabbadānaṃ dinnameva hotīti sabbameva paccayajātaṃ āvāsadāyakena dinnameva hoti. Tathā hi dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā paṭissaye muhuttaṃ nipajjitvā uṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti. Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nisinnassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti, bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭakā vijjhanti, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa pana sabbepete parissayā na honti. Sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasikarontassa upasamasukhaṃ uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato. Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhipasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti. Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti. Tena vuttaṃ – ‘‘āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hotī’’ti. Bhūmaṭṭhaka…pe… nasakkāti ayamattho mahāsudassanavatthunā (dī. ni. 2.241 ādayo) dīpetabbo. Mātukucchi asambādhova hotīti ayamattho antimabhavikānaṃ mahābodhisattānaṃ paṭisandhivasena dīpetabbo.
સીતન્તિ અજ્ઝત્તં ધાતુક્ખોભવસેન વા બહિદ્ધા ઉતુવિપરિણામવસેન વા ઉપ્પજ્જનકસીતં. ઉણ્હન્તિ અગ્ગિસન્તાપં, તસ્સ ચ દવદાહાદીસુ સમ્ભવો દટ્ઠબ્બો. પટિહન્તીતિ પટિહનતિ. યથા તદુભયવસેન કાયચિત્તાનં આબાધો ન હનતિ, એવં કરોતિ. સીતુણ્હબ્ભાહતે હિ સરીરે વિક્ખિત્તચિત્તો ભિક્ખુ યોનિસો પદહિતું ન સક્કોતિ. વાળમિગાનીતિ સીહબ્યગ્ઘાદિવાળમિગે. ગુત્તસેનાસનઞ્હિ પવિસિત્વા દ્વારં પિધાય નિસિન્નસ્સ તે પરિસ્સયા ન હોન્તિ. સરીસપેતિ યે કેચિ સરન્તા ગચ્છન્તે દીઘજાતિકે સપ્પાદિકે અઞ્ઞે ચ તથારૂપે. મકસેતિ નિદસ્સનમત્તમેતં, ડંસાદીનં એતેનેવ સઙ્ગહો દટ્ઠબ્બો. સિસિરેતિ સીતકાલવસેન સત્તાહવદ્દલિકાદિવસેન ચ ઉપ્પન્ને સિસિરસમ્ફસ્સે. વુટ્ઠિયોતિ યદા તદા ઉપ્પન્ના વસ્સવુટ્ઠિયો પટિહનતીતિ યોજના.
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ. Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa ca davadāhādīsu sambhavo daṭṭhabbo. Paṭihantīti paṭihanati. Yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ ābādho na hanati, evaṃ karoti. Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti. Vāḷamigānīti sīhabyagghādivāḷamige. Guttasenāsanañhi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na honti. Sarīsapeti ye keci sarantā gacchante dīghajātike sappādike aññe ca tathārūpe. Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnaṃ eteneva saṅgaho daṭṭhabbo. Sisireti sītakālavasena sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse. Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
વાતાતપો ઘોરોતિ રુક્ખગચ્છાદીનં ઉબ્બહનભઞ્જનાદિવસેન પવત્તિયા ઘોરો સરજઅરજાદિભેદો વાતો ચેવ ગિમ્હપરિળાહસમયેસુ ઉપ્પત્તિયા ઘોરો સૂરિયાતપો ચ. પટિહઞ્ઞતીતિ પટિબાહીયતિ. લેણત્થન્તિ નાનારમ્મણતો ચિત્તં નિવત્તિત્વા પટિસલ્લાણારામત્થં. સુખત્થન્તિ વુત્તપરિસ્સયાભાવેન ફાસુવિહારત્થં. ઝાયિતુન્તિ અટ્ઠતિંસાય આરમ્મણેસુ યત્થ કત્થચિ ચિત્તં ઉપનિબન્ધિત્વા સમાદહનવસેન ઝાયિતું. વિપસ્સિતુન્તિ અનિચ્ચાદિવસેન સઙ્ખારે સમ્મસિતું.
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ubbahanabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca. Paṭihaññatīti paṭibāhīyati. Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattitvā paṭisallāṇārāmatthaṃ. Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ. Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā samādahanavasena jhāyituṃ. Vipassitunti aniccādivasena saṅkhāre sammasituṃ.
વિહારેતિ પટિસ્સયે. કારયેતિ કારાપેય્ય. રમ્મેતિ મનોરમે. વાસયેત્થ બહુસ્સુતેતિ કારેત્વા પન એત્થ વિહારેસુ બહુસ્સુતે સીલવન્તે કલ્યાણધમ્મે નિવાસેય્ય. તે નિવાસેન્તો પન તેસં બહુસ્સુતાનં યથા પચ્ચયેહિ કિલમથો ન હોતિ. એવં અન્નઞ્ચ પાનઞ્ચ વત્થસેનાસનાનિ ચ દદેય્ય ઉજુભૂતેસુ અજ્ઝાસયસમ્પન્નેસુ કમ્મફલાનં રતનત્તયગુણાનઞ્ચ સદ્દહનેન વિપ્પસન્નેન ચેતસા. ઇદાનિ ગહટ્ઠપબ્બજિતાનં અઞ્ઞમઞ્ઞૂપકારતં દસ્સેતું ‘‘તે તસ્સા’’તિ ગાથમાહ. તત્થ તેતિ બહુસ્સુતા. તસ્સાતિ ઉપાસકસ્સ. ધમ્મં દેસેન્તીતિ સકલવટ્ટદુક્ખપનૂદનં નિય્યાનિકં ધમ્મં કથેન્તિ. યં સો ધમ્મં ઇધઞ્ઞાયાતિ સો પુગ્ગલો યં સદ્ધમ્મં ઇમસ્મિં સાસને સમ્માપટિપજ્જનેન જાનિત્વા અગ્ગમગ્ગાધિગમેન અનાસવો હુત્વા પરિનિબ્બાયતિ.
Vihāreti paṭissaye. Kārayeti kārāpeyya. Rammeti manorame. Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya. Te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti. Evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammaphalānaṃ ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā. Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakārataṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha. Tattha teti bahussutā. Tassāti upāsakassa. Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ niyyānikaṃ dhammaṃ kathenti. Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so puggalo yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāyati.
આવાસેતિ આવાસદાને. આનિસંસોતિ ઉદ્રયો. પૂજાસક્કારવસેન પઠમયામો ખેપિતો, સત્થુ ધમ્મદેસનાય અપ્પાવસેસો મજ્ઝિમયામો ગતોતિ પાળિયં ‘‘બહુદેવ રત્તિ’’ન્તિ વુત્તન્તિ આહ ‘‘અતિરેકતરં દિયડ્ઢયામ’’ન્તિ. સઙ્ગહં નારોહતિ વિપુલવિત્થારભાવતો. બુદ્ધાનઞ્હિ ભત્તાનુમોદનાપિ થોકં વડ્ઢેત્વા વુચ્ચમાના દીઘમજ્ઝિમપમાણાપિ હોતિ. તથા હિ સુફુસિતં દન્તાવરણં, જિવ્હા તનુકા, ભવઙ્ગપરિવાસો પરિત્તો, નત્થિ વેગાયિતં, નત્થિ વિત્થાયિતં, નત્થિ અબ્યાવટમનો, સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણં સમુપબ્યૂળ્હં, અપરિક્ખયા પટિસમ્ભિદા.
Āvāseti āvāsadāne. Ānisaṃsoti udrayo. Pūjāsakkāravasena paṭhamayāmo khepito, satthu dhammadesanāya appāvaseso majjhimayāmo gatoti pāḷiyaṃ ‘‘bahudeva ratti’’nti vuttanti āha ‘‘atirekataraṃ diyaḍḍhayāma’’nti. Saṅgahaṃ nārohati vipulavitthārabhāvato. Buddhānañhi bhattānumodanāpi thokaṃ vaḍḍhetvā vuccamānā dīghamajjhimapamāṇāpi hoti. Tathā hi suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, jivhā tanukā, bhavaṅgaparivāso paritto, natthi vegāyitaṃ, natthi vitthāyitaṃ, natthi abyāvaṭamano, sabbaññutaññāṇaṃ samupabyūḷhaṃ, aparikkhayā paṭisambhidā.
સન્દસ્સેત્વાતિઆદીસુ સન્દસ્સેત્વા આવાસદાનપટિસંયુત્તં ધમ્મિં કથં કત્વા. તતો પરં, મહારાજ, ઇતિપિ સીલં, ઇતિપિ સમાધિ, ઇતિપિ પઞ્ઞાતિ સીલાદિગુણે તેસં સમ્મા દસ્સેત્વા હત્થેન ગહેત્વા વિય પચ્ચક્ખતો પકાસેત્વા. સમાદપેત્વાતિ એવં સીલં સમાદાતબ્બં, સીલે પતિટ્ઠિતેન એવં સમાધિપઞ્ઞા ભાવેતબ્બાતિ યથા તે સીલાદિગુણે સમ્મા આદિયન્તિ, તથા ગણ્હાપેત્વા. સમુત્તેજેત્વાતિ યથાસમાદિન્નં સીલં સુવિસુદ્ધં હોતિ, સમથવિપસ્સના ચ ભાવિયમાના યથા સુટ્ઠુ વિસોધિતા ઉપરૂપરિ વિસેસાવહા હોન્તિ, એવં સમુત્તેજેત્વા નિસામનવસેન વોદાપેત્વા. સમ્પહંસેત્વાતિ યથાનુસિટ્ઠં ઠિતસીલાદિગુણેહિ સમ્પતિ પટિલદ્ધગુણાનિસંસેહિ ચેવ ઉપરિલદ્ધબ્બફલવિસેસેહિ ચ ચિત્તં સમ્પહંસેત્વા લદ્ધસ્સાસવસેન સુટ્ઠુ તોસેત્વા. એવમેતેસં પદાનં અત્થો વેદિતબ્બો. સક્યરાજાનો યેભુય્યેન ભગવતો ધમ્મદેસનાય સાસને લદ્ધસ્સાદા લદ્ધપ્પતિટ્ઠા ચ.
Sandassetvātiādīsu sandassetvā āvāsadānapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ katvā. Tato paraṃ, mahārāja, itipi sīlaṃ, itipi samādhi, itipi paññāti sīlādiguṇe tesaṃ sammā dassetvā hatthena gahetvā viya paccakkhato pakāsetvā. Samādapetvāti evaṃ sīlaṃ samādātabbaṃ, sīle patiṭṭhitena evaṃ samādhipaññā bhāvetabbāti yathā te sīlādiguṇe sammā ādiyanti, tathā gaṇhāpetvā. Samuttejetvāti yathāsamādinnaṃ sīlaṃ suvisuddhaṃ hoti, samathavipassanā ca bhāviyamānā yathā suṭṭhu visodhitā uparūpari visesāvahā honti, evaṃ samuttejetvā nisāmanavasena vodāpetvā. Sampahaṃsetvāti yathānusiṭṭhaṃ ṭhitasīlādiguṇehi sampati paṭiladdhaguṇānisaṃsehi ceva upariladdhabbaphalavisesehi ca cittaṃ sampahaṃsetvā laddhassāsavasena suṭṭhu tosetvā. Evametesaṃ padānaṃ attho veditabbo. Sakyarājāno yebhuyyena bhagavato dhammadesanāya sāsane laddhassādā laddhappatiṭṭhā ca.
ઉપસગ્ગસદ્દાનં અનેકત્થત્તા અભિ-સદ્દો અતિ-સદ્દેન સમાનત્થોપિ હોતીતિ વુત્તં ‘‘અભિક્કન્તાતિ અતિક્કન્તા’’તિ.
Upasaggasaddānaṃ anekatthattā abhi-saddo ati-saddena samānatthopi hotīti vuttaṃ ‘‘abhikkantāti atikkantā’’ti.
તત્ર કિરાતિઆદિ કેચિવાદોતિ બદ્ધોપિ ન હોતિ. તેનાહ ‘‘અકારણમેત’’ન્તિઆદિ. કાયચિત્તલહુતાદયો ઉપ્પજ્જન્તીતિ ઇદં કાયિકચેતસિકઅઞ્ઞથાભાવસ્સ કારણવચનં, લહુતાદિઉપ્પન્ને સવનાનુત્તરિયપટિલાભેન લદ્ધબ્બધમ્મત્થવેદસમધિગમતો. વુત્તઞ્હેતં –
Tatra kirātiādi kecivādoti baddhopi na hoti. Tenāha ‘‘akāraṇameta’’ntiādi. Kāyacittalahutādayo uppajjantīti idaṃ kāyikacetasikaaññathābhāvassa kāraṇavacanaṃ, lahutādiuppanne savanānuttariyapaṭilābhena laddhabbadhammatthavedasamadhigamato. Vuttañhetaṃ –
‘‘યથા , યથાવુસો, ભિક્ખુનો સત્થા વા ધમ્મં દેસેતિ અઞ્ઞતરો વા ગરુટ્ઠાનિકો સબ્રહ્મચારી, તથા તથા સો તસ્મિં ધમ્મે લભતિ અત્થવેદં, લભતિ ધમ્મવેદં, લભતિ ધમ્મૂપસંહિતં પામોજ્જ’’ન્તિઆદિ (દી॰ નિ॰ ૩.૩૨૨, ૩૫૫; અ॰ નિ॰ ૫.૨૬).
‘‘Yathā , yathāvuso, bhikkhuno satthā vā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniko sabrahmacārī, tathā tathā so tasmiṃ dhamme labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojja’’ntiādi (dī. ni. 3.322, 355; a. ni. 5.26).
પિટ્ઠિવાતો ઉપ્પજ્જિ ઉપાદિન્નસરીરસ્સ તથારૂપત્તા સઙ્ખારાનઞ્ચ અનિચ્ચતાય દુક્ખાનુબન્ધત્તા. અકારણં વા એતન્તિ યેનાધિપ્પાયેન વુત્તં, તમેવ અધિપ્પાયં વિવરિતું ‘‘પહોતી’’તિઆદિ વુત્તં. એકપલ્લઙ્કેન નિસીદિતું પહોતિ યથા તં વેલુવગામકે. એત્તકે ઠાનેતિ એત્તકે ઠાને ઠાનં નિપ્ફન્નન્તિ યોજના. તઞ્ચ ખોતિ વુટ્ઠાનસઞ્ઞં ચિત્તે ઠપનં. ધમ્મકથં સુણમાનો ધમ્મગારવેન.
Piṭṭhivāto uppajji upādinnasarīrassa tathārūpattā saṅkhārānañca aniccatāya dukkhānubandhattā. Akāraṇaṃ vā etanti yenādhippāyena vuttaṃ, tameva adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘pahotī’’tiādi vuttaṃ. Ekapallaṅkena nisīdituṃ pahoti yathā taṃ veluvagāmake. Ettake ṭhāneti ettake ṭhāne ṭhānaṃ nipphannanti yojanā. Tañca khoti vuṭṭhānasaññaṃ citte ṭhapanaṃ. Dhammakathaṃ suṇamāno dhammagāravena.
અવસ્સુતસ્સાતિ અવસ્સુતભાવસ્સ રાગાદિવસેન. અવસ્સુતસ્સ કારણન્તિ તિન્તભાવકારણં. કિલેસાધિમુચ્ચનેનાતિ કિલેસવસેન પરિપ્ફન્દિતવસેન. નિબ્બાપનં વિયાતિ વૂપસમો વિય. નિબ્બિસેવનાનન્તિ પરિપ્ફન્દનરહિતાનં.
Avassutassāti avassutabhāvassa rāgādivasena. Avassutassa kāraṇanti tintabhāvakāraṇaṃ. Kilesādhimuccanenāti kilesavasena paripphanditavasena. Nibbāpanaṃ viyāti vūpasamo viya. Nibbisevanānanti paripphandanarahitānaṃ.
અવસ્સુતપરિયાયસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૬. અવસ્સુતપરિયાયસુત્તં • 6. Avassutapariyāyasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૬. અવસ્સુતપરિયાયસુત્તવણ્ણના • 6. Avassutapariyāyasuttavaṇṇanā
