Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૩૪૭] ૭. અયકૂટજાતકવણ્ણના
[347] 7. Ayakūṭajātakavaṇṇanā
સબ્બાયસન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો લોકત્થચરિયં આરબ્ભ કથેસિ. વત્થુ મહાકણ્હજાતકે (જા॰ ૧.૧૨.૬૧ આદયો) આવિ ભવિસ્સતિ.
Sabbāyasanti idaṃ satthā jetavane viharanto lokatthacariyaṃ ārabbha kathesi. Vatthu mahākaṇhajātake (jā. 1.12.61 ādayo) āvi bhavissati.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો તસ્સ અગ્ગમહેસિયા કુચ્છિમ્હિ નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો ઉગ્ગહિતસબ્બસિપ્પો પિતુ અચ્ચયેન રજ્જે પતિટ્ઠાય ધમ્મેન રજ્જં કારેસિ. તદા મનુસ્સા દેવમઙ્ગલિકા હુત્વા બહૂ અજેળકાદયો મારેત્વા દેવતાનં બલિકમ્મં કરોન્તિ. બોધિસત્તો ‘‘પાણો ન હન્તબ્બો’’તિ ભેરિં ચરાપેસિ. યક્ખા બલિકમ્મં અલભમાના બોધિસત્તસ્સ કુજ્ઝિત્વા હિમવન્તે યક્ખસમાગમં ગન્ત્વા બોધિસત્તસ્સ મારણત્થાય એકં કક્ખળં યક્ખં પેસેસું. સો કણ્ણિકમત્તં મહન્તં આદિત્તં અયકૂટં ગહેત્વા ‘‘ઇમિના નં પહરિત્વા મારેસ્સામી’’તિ આગન્ત્વા મજ્ઝિમયામસમનન્તરે બોધિસત્તસ્સ સયનમત્થકે અટ્ઠાસિ. તસ્મિં ખણે સક્કસ્સ આસનં ઉણ્હાકારં દસ્સેસિ. સો આવજ્જમાનો તં કારણં ઞત્વા ઇન્દવજિરં આદાય ગન્ત્વા યક્ખસ્સ ઉપરિ અટ્ઠાસિ. બોધિસત્તો યક્ખં દિસ્વા ‘‘કિં નુ ખો એસ મં રક્ખમાનો ઠિતો, ઉદાહુ મારેતુકામો’’તિ તેન સદ્ધિં સલ્લપન્તો પઠમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā vayappatto uggahitasabbasippo pitu accayena rajje patiṭṭhāya dhammena rajjaṃ kāresi. Tadā manussā devamaṅgalikā hutvā bahū ajeḷakādayo māretvā devatānaṃ balikammaṃ karonti. Bodhisatto ‘‘pāṇo na hantabbo’’ti bheriṃ carāpesi. Yakkhā balikammaṃ alabhamānā bodhisattassa kujjhitvā himavante yakkhasamāgamaṃ gantvā bodhisattassa māraṇatthāya ekaṃ kakkhaḷaṃ yakkhaṃ pesesuṃ. So kaṇṇikamattaṃ mahantaṃ ādittaṃ ayakūṭaṃ gahetvā ‘‘iminā naṃ paharitvā māressāmī’’ti āgantvā majjhimayāmasamanantare bodhisattassa sayanamatthake aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So āvajjamāno taṃ kāraṇaṃ ñatvā indavajiraṃ ādāya gantvā yakkhassa upari aṭṭhāsi. Bodhisatto yakkhaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho esa maṃ rakkhamāno ṭhito, udāhu māretukāmo’’ti tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
૧૮૧.
181.
‘‘સબ્બાયસં કૂટમતિપ્પમાણં, પગ્ગય્હ યો તિટ્ઠસિ અન્તલિક્ખે;
‘‘Sabbāyasaṃ kūṭamatippamāṇaṃ, paggayha yo tiṭṭhasi antalikkhe;
રક્ખાય મે ત્વં વિહિતો નુસજ્જ, ઉદાહુ મે ચેતયસે વધાયા’’તિ.
Rakkhāya me tvaṃ vihito nusajja, udāhu me cetayase vadhāyā’’ti.
તત્થ વિહિતો નુસજ્જાતિ વિહિતો નુ અસિ અજ્જ.
Tattha vihito nusajjāti vihito nu asi ajja.
બોધિસત્તો પન યક્ખમેવ પસ્સતિ, ન સક્કં. યક્ખો સક્કસ્સ ભયેન બોધિસત્તં પહરિતું ન સક્કોતિ. સો બોધિસત્તસ્સ કથં સુત્વા ‘‘મહારાજ, નાહં તવ રક્ખણત્થાય ઠિતો, ઇમિના પન જલિતેન અયકૂટેન પહરિત્વા તં મારેસ્સામીતિ આગતોમ્હિ, સક્કસ્સ ભયેન તં પહરિતું ન સક્કોમી’’તિ એતમત્થં દીપેન્તો દુતિયં ગાથમાહ –
Bodhisatto pana yakkhameva passati, na sakkaṃ. Yakkho sakkassa bhayena bodhisattaṃ paharituṃ na sakkoti. So bodhisattassa kathaṃ sutvā ‘‘mahārāja, nāhaṃ tava rakkhaṇatthāya ṭhito, iminā pana jalitena ayakūṭena paharitvā taṃ māressāmīti āgatomhi, sakkassa bhayena taṃ paharituṃ na sakkomī’’ti etamatthaṃ dīpento dutiyaṃ gāthamāha –
૧૮૨.
182.
‘‘દૂતો અહં રાજિધ રક્ખસાનં, વધાય તુય્હં પહિતોહમસ્મિ;
‘‘Dūto ahaṃ rājidha rakkhasānaṃ, vadhāya tuyhaṃ pahitohamasmi;
ઇન્દો ચ તં રક્ખતિ દેવરાજા, તેનુત્તમઙ્ગં ન તે ફાલયામી’’તિ.
Indo ca taṃ rakkhati devarājā, tenuttamaṅgaṃ na te phālayāmī’’ti.
તં સુત્વા બોધિસત્તો ઇતરા દ્વે ગાથા અભાસિ –
Taṃ sutvā bodhisatto itarā dve gāthā abhāsi –
૧૮૩.
183.
‘‘સચે ચ મં રક્ખતિ દેવરાજા, દેવાનમિન્દો મઘવા સુજમ્પતિ;
‘‘Sace ca maṃ rakkhati devarājā, devānamindo maghavā sujampati;
કામં પિસાચા વિનદન્તુ સબ્બે, ન સન્તસે રક્ખસિયા પજાય.
Kāmaṃ pisācā vinadantu sabbe, na santase rakkhasiyā pajāya.
૧૮૪.
184.
‘‘કામં કન્દન્તુ કુમ્ભણ્ડા, સબ્બે પંસુપિસાચકા;
‘‘Kāmaṃ kandantu kumbhaṇḍā, sabbe paṃsupisācakā;
નાલં પિસાચા યુદ્ધાય, મહતી સા વિભિંસિકા’’તિ.
Nālaṃ pisācā yuddhāya, mahatī sā vibhiṃsikā’’ti.
તત્થ રક્ખસિયા પજાયાતિ રક્ખસિસઙ્ખાતાય પજાય, રક્ખસસત્તાનન્તિ અત્થો. કુમ્ભણ્ડાતિ કુમ્ભમત્તરહસ્સઙ્ગા મહોદરા યક્ખા. પંસુપિસાચકાતિ સઙ્કારટ્ઠાને પિસાચા. નાલન્તિ પિસાચા નામ મયા સદ્ધિં યુદ્ધાય ન સમત્થા. મહતી સા વિભિંસિકાતિ યં પનેતે યક્ખા સન્નિપતિત્વા વિભિંસિકં દસ્સેન્તિ, સા મહતી વિભિંસિકા ભયકારણદસ્સનમત્તમેવ મય્હં, ન પનાહં ભાયામીતિ અત્થો.
Tattha rakkhasiyā pajāyāti rakkhasisaṅkhātāya pajāya, rakkhasasattānanti attho. Kumbhaṇḍāti kumbhamattarahassaṅgā mahodarā yakkhā. Paṃsupisācakāti saṅkāraṭṭhāne pisācā. Nālanti pisācā nāma mayā saddhiṃ yuddhāya na samatthā. Mahatī sā vibhiṃsikāti yaṃ panete yakkhā sannipatitvā vibhiṃsikaṃ dassenti, sā mahatī vibhiṃsikā bhayakāraṇadassanamattameva mayhaṃ, na panāhaṃ bhāyāmīti attho.
સક્કો યક્ખં પલાપેત્વા મહાસત્તં ઓવદિત્વા ‘‘મા ભાયિ, મહારાજ, ઇતો પટ્ઠાય તવ રક્ખા મમાયત્તા’’તિ વત્વા સકટ્ઠાનમેવ ગતો.
Sakko yakkhaṃ palāpetvā mahāsattaṃ ovaditvā ‘‘mā bhāyi, mahārāja, ito paṭṭhāya tava rakkhā mamāyattā’’ti vatvā sakaṭṭhānameva gato.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા સક્કો અનુરુદ્ધો અહોસિ, બારાણસિરાજા અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sakko anuruddho ahosi, bārāṇasirājā ahameva ahosi’’nti.
અયકૂટજાતકવણ્ણના સત્તમા.
Ayakūṭajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૩૪૭. અયકૂટજાતકં • 347. Ayakūṭajātakaṃ