| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૫૧૦] ૧૪. અયોઘરજાતકવણ્ણના
[510] 14. Ayogharajātakavaṇṇanā
યમેકરત્તિં પઠમન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો મહાભિનિક્ખમનઞ્ઞેવ આરબ્ભ કથેસિ. તદાપિ હિ સો ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપિ તથાગતો મહાભિનિક્ખમનં નિક્ખન્તોયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Yamekarattiṃ paṭhamanti idaṃ satthā jetavane viharanto mahābhinikkhamanaññeva ārabbha kathesi. Tadāpi hi so ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બ્રહ્મદત્તસ્સ રઞ્ઞો અગ્ગમહેસી ગબ્ભં પટિલભિત્વા લદ્ધગબ્ભપરિહારા પરિણતગબ્ભા પચ્ચૂસસમનન્તરે પુત્તં વિજાયિ. તસ્સા પુરિમત્તભાવે એકા સપત્તિકા ‘‘તવ જાતં જાતં પજં ખાદિતું લભિસ્સામી’’તિ પત્થનં પટ્ઠપેસિ. સા કિર સયં વઞ્ઝા હુત્વા પુત્તમાતુકોધેન તં પત્થનં કત્વા યક્ખયોનિયં નિબ્બત્તિ. ઇતરા રઞ્ઞો અગ્ગમહેસી હુત્વા ઇમં પુત્તં વિજાયિ. સા યક્ખિની તદા ઓકાસં લભિત્વા દેવિયા પસ્સન્તિયાવ બીભચ્છરૂપા હુત્વા આગન્ત્વા તં દારકં ગહેત્વા પલાયિ. દેવી ‘‘યક્ખિની મે પુત્તં ગહેત્વા પલાયી’’તિ મહાસદ્દેન વિરવિ. ઇતરાપિ દારકં મૂલકન્દં વિય મુરું મુરું કરોન્તી ખાદિત્વા દેવિયા હત્થવિકારાદીહિ ભેરવં પકાસેત્વા તજ્જેત્વા પક્કામિ. રાજા તં વચનં સુત્વા ‘‘કિં સક્કા યક્ખિનિયા કાતુ’’ન્તિ તુણ્હી અહોસિ. પુન દેવિયા વિજાયનકાલે દળ્હં આરક્ખમકાસિ. દેવી પુત્તં પુન વિજાયિ. યક્ખિની આગન્ત્વા તમ્પિ ખાદિત્વા ગતા. તતિયવારે તસ્સા કુચ્છિયં મહાસત્તો પટિસન્ધિં ગણ્હિ. રાજા મહાજનં સન્નિપાતેત્વા ‘‘દેવિયા જાતં જાતં પજં એકા યક્ખિની ખાદતિ , કિં નુ ખો કાતબ્બ’’ન્તિ પુચ્છિ. અથેકો ‘‘યક્ખા નામ તાલપણ્ણસ્સ ભાયન્તિ, દેવિયા હત્થપાદેસુ તાલપણ્ણં બન્ધિતું વટ્ટતી’’તિ આહ. અથેકો ‘‘અયોઘરસ્સ ભાયન્તિ, અયોઘરં કાતું વટ્ટતી’’તિ આહ. રાજા ‘‘સાધૂ’’તિ અત્તનો વિજિતે કમ્મારે સન્નિપાતેત્વા ‘‘અયોઘરં કરોથા’’તિ આણાપેત્વા આયુત્તકે અદાસિ. અન્તોનગરેયેવ રમણીયે ભૂમિભાગે ગેહં પટ્ઠપેસું, થમ્ભે આદિં કત્વા સબ્બગેહસમ્ભારા અયોમયાવ અહેસું, નવહિ માસેહિ અયોમયં મહન્તં ચતુરસ્સસાલં નિટ્ઠાનં અગમાસિ. તં નિચ્ચં પજ્જલિતપદીપમેવ હોતિ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente brahmadattassa rañño aggamahesī gabbhaṃ paṭilabhitvā laddhagabbhaparihārā pariṇatagabbhā paccūsasamanantare puttaṃ vijāyi. Tassā purimattabhāve ekā sapattikā ‘‘tava jātaṃ jātaṃ pajaṃ khādituṃ labhissāmī’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi. Sā kira sayaṃ vañjhā hutvā puttamātukodhena taṃ patthanaṃ katvā yakkhayoniyaṃ nibbatti. Itarā rañño aggamahesī hutvā imaṃ puttaṃ vijāyi. Sā yakkhinī tadā okāsaṃ labhitvā deviyā passantiyāva bībhaccharūpā hutvā āgantvā taṃ dārakaṃ gahetvā palāyi. Devī ‘‘yakkhinī me puttaṃ gahetvā palāyī’’ti mahāsaddena viravi. Itarāpi dārakaṃ mūlakandaṃ viya muruṃ muruṃ karontī khāditvā deviyā hatthavikārādīhi bheravaṃ pakāsetvā tajjetvā pakkāmi. Rājā taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘kiṃ sakkā yakkhiniyā kātu’’nti tuṇhī ahosi. Puna deviyā vijāyanakāle daḷhaṃ ārakkhamakāsi. Devī puttaṃ puna vijāyi. Yakkhinī āgantvā tampi khāditvā gatā. Tatiyavāre tassā kucchiyaṃ mahāsatto paṭisandhiṃ gaṇhi. Rājā mahājanaṃ sannipātetvā ‘‘deviyā jātaṃ jātaṃ pajaṃ ekā yakkhinī khādati , kiṃ nu kho kātabba’’nti pucchi. Atheko ‘‘yakkhā nāma tālapaṇṇassa bhāyanti, deviyā hatthapādesu tālapaṇṇaṃ bandhituṃ vaṭṭatī’’ti āha. Atheko ‘‘ayogharassa bhāyanti, ayogharaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Rājā ‘‘sādhū’’ti attano vijite kammāre sannipātetvā ‘‘ayogharaṃ karothā’’ti āṇāpetvā āyuttake adāsi. Antonagareyeva ramaṇīye bhūmibhāge gehaṃ paṭṭhapesuṃ, thambhe ādiṃ katvā sabbagehasambhārā ayomayāva ahesuṃ, navahi māsehi ayomayaṃ mahantaṃ caturassasālaṃ niṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ niccaṃ pajjalitapadīpameva hoti.
રાજા દેવિયા ગબ્ભપરિપાકં ઞત્વા અયોઘરં અલઙ્કારાપેત્વા તં આદાય અયોઘરં પાવિસિ. સા તત્થ ધઞ્ઞપુઞ્ઞલક્ખણસમ્પન્નં પુત્તં વિજાયિ, ‘‘અયોઘરકુમારો’’ત્વેવસ્સ નામં કરિંસુ. તં ધાતીનં દત્વા મહન્તં આરક્ખં સંવિદહિત્વા રાજા દેવિં આદાય નગરં પદક્ખિણં કત્વા અલઙ્કતપાસાદતલમેવ અભિરુહિ. યક્ખિનીપિ ઉદકવારં ગન્ત્વા વેસ્સવણસ્સ ઉદકં વહન્તી જીવિતક્ખયં પત્તા. મહાસત્તો અયોઘરેયેવ વડ્ઢિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્તો તત્થેવ સબ્બસિપ્પાનિ ઉગ્ગણ્હિ. રાજા ‘‘કો મે પુત્તસ્સ વયપ્પદેસો’’તિ અમચ્ચે પુચ્છિત્વા ‘‘સોળસવસ્સો, દેવ, સૂરો થામસમ્પન્નો યક્ખસહસ્સમ્પિ પટિબાહિતું સમત્થો’’તિ સુત્વા ‘‘રજ્જમસ્સ દસ્સામિ, સકલનગરં અલઙ્કરિત્વા અયોઘરતો તં નીહરિત્વા આનેથા’’તિ આહ. અમચ્ચા ‘‘સાધુ, દેવા’’તિ દ્વાદસયોજનિકં બારાણસિં અલઙ્કરિત્વા સબ્બાલઙ્કારવિભૂસિતં મઙ્ગલવારણં આદાય તત્થ ગન્ત્વા કુમારં અલઙ્કારાપેત્વા હત્થિક્ખન્ધે નિસીદાપેત્વા ‘‘દેવ, કુલસન્તકં અલઙ્કતનગરં પદક્ખિણં કત્વા પિતરં કાસિરાજાનં વન્દથ, અજ્જેવ સેતચ્છત્તં લભિસ્સથા’’તિ આહંસુ.
Rājā deviyā gabbhaparipākaṃ ñatvā ayogharaṃ alaṅkārāpetvā taṃ ādāya ayogharaṃ pāvisi. Sā tattha dhaññapuññalakkhaṇasampannaṃ puttaṃ vijāyi, ‘‘ayogharakumāro’’tvevassa nāmaṃ kariṃsu. Taṃ dhātīnaṃ datvā mahantaṃ ārakkhaṃ saṃvidahitvā rājā deviṃ ādāya nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā alaṅkatapāsādatalameva abhiruhi. Yakkhinīpi udakavāraṃ gantvā vessavaṇassa udakaṃ vahantī jīvitakkhayaṃ pattā. Mahāsatto ayoghareyeva vaḍḍhitvā viññutaṃ patto tattheva sabbasippāni uggaṇhi. Rājā ‘‘ko me puttassa vayappadeso’’ti amacce pucchitvā ‘‘soḷasavasso, deva, sūro thāmasampanno yakkhasahassampi paṭibāhituṃ samattho’’ti sutvā ‘‘rajjamassa dassāmi, sakalanagaraṃ alaṅkaritvā ayogharato taṃ nīharitvā ānethā’’ti āha. Amaccā ‘‘sādhu, devā’’ti dvādasayojanikaṃ bārāṇasiṃ alaṅkaritvā sabbālaṅkāravibhūsitaṃ maṅgalavāraṇaṃ ādāya tattha gantvā kumāraṃ alaṅkārāpetvā hatthikkhandhe nisīdāpetvā ‘‘deva, kulasantakaṃ alaṅkatanagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā pitaraṃ kāsirājānaṃ vandatha, ajjeva setacchattaṃ labhissathā’’ti āhaṃsu.
મહાસત્તો નગરં પદક્ખિણં કરોન્તો આરામરામણેય્યકવનપોક્ખરણિભૂમિરામણેય્યકપાસાદરામણેય્યકાદીનિ દિસ્વા ચિન્તેસિ ‘‘મમ પિતા મં એત્તકં કાલં બન્ધનાગારે વસાપેસિ. એવરૂપં અલઙ્કતનગરં દટ્ઠું નાદાસિ, કો નુ ખો મય્હં દોસો’’તિ અમચ્ચે પુચ્છિ. ‘‘દેવ, નત્થિ તુમ્હાકં દોસો, તુમ્હાકં પન દ્વેભાતિકે એકા યક્ખિની ખાદિ, તેન વો પિતા અયોઘરે વસાપેસિ, અયોઘરેન જીવિતં તુમ્હાકં લદ્ધ’’ન્તિ. સો તેસં વચનં સુત્વા ચિન્તેસિ ‘‘અહં દસ માસે લોહકુમ્ભિનિરયે વિય ચ ગૂથનિરયે વિય ચ માતુકુચ્છિમ્હિ વસિત્વા માતુકુચ્છિતો નિક્ખન્તકાલતો પટ્ઠાય સોળસ વસ્સાનિ એતસ્મિં બન્ધનાગારે વસિં, બહિ ઓલોકેતુમ્પિ ન લભિં, ઉસ્સદનિરયે ખિત્તો વિય અહોસિં, યક્ખિનિયા હત્થતો મુત્તોપિ પનાહં નેવ અજરો, ન અમરો હોમિ, કિં મે રજ્જેન, રજ્જે ઠિતકાલતો પટ્ઠાય દુન્નિક્ખમનં હોતિ, અજ્જેવ મમ પિતરં પબ્બજ્જં અનુજાનાપેત્વા હિમવન્તં પવિસિત્વા પબ્બજિસ્સામી’’તિ. સો નગરં પદક્ખિણં કત્વા રાજકુલં પવિસિત્વા રાજાનં વન્દિત્વા અટ્ઠાસિ.
Mahāsatto nagaraṃ padakkhiṇaṃ karonto ārāmarāmaṇeyyakavanapokkharaṇibhūmirāmaṇeyyakapāsādarāmaṇeyyakādīni disvā cintesi ‘‘mama pitā maṃ ettakaṃ kālaṃ bandhanāgāre vasāpesi. Evarūpaṃ alaṅkatanagaraṃ daṭṭhuṃ nādāsi, ko nu kho mayhaṃ doso’’ti amacce pucchi. ‘‘Deva, natthi tumhākaṃ doso, tumhākaṃ pana dvebhātike ekā yakkhinī khādi, tena vo pitā ayoghare vasāpesi, ayogharena jīvitaṃ tumhākaṃ laddha’’nti. So tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi ‘‘ahaṃ dasa māse lohakumbhiniraye viya ca gūthaniraye viya ca mātukucchimhi vasitvā mātukucchito nikkhantakālato paṭṭhāya soḷasa vassāni etasmiṃ bandhanāgāre vasiṃ, bahi oloketumpi na labhiṃ, ussadaniraye khitto viya ahosiṃ, yakkhiniyā hatthato muttopi panāhaṃ neva ajaro, na amaro homi, kiṃ me rajjena, rajje ṭhitakālato paṭṭhāya dunnikkhamanaṃ hoti, ajjeva mama pitaraṃ pabbajjaṃ anujānāpetvā himavantaṃ pavisitvā pabbajissāmī’’ti. So nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā rājakulaṃ pavisitvā rājānaṃ vanditvā aṭṭhāsi.
રાજા તસ્સ સરીરસોભં ઓલોકેત્વા બલવસિનેહેન અમચ્ચે ઓલોકેસિ. તે ‘‘કિં કરોમ, દેવા’’તિ વદિંસુ. પુત્તં મે રતનરાસિમ્હિ ઠપેત્વા તીહિ સઙ્ખેહિ અભિસિઞ્ચિત્વા કઞ્ચનમાલં સેતચ્છત્તં ઉસ્સાપેથાતિ. મહાસત્તો પિતરં વન્દિત્વા ‘‘ન મય્હં રજ્જેનત્થો, અહં પબ્બજિસ્સામિ, પબ્બજ્જં મે અનુજાનાથા’’તિ આહ. તાત રજ્જં પટિક્ખિપિત્વા કિંકારણા પબ્બજિસ્સસીતિ. ‘‘દેવ અહં માતુકુચ્છિમ્હિ દસ માસે ગૂથનિરયે વિય વસિત્વા માતુકુચ્છિતો નિક્ખન્તો યક્ખિનિભયેન સોળસ વસ્સાનિ બન્ધનાગારે વસન્તો બહિ ઓલોકેતુમ્પિ ન અલભિં, ઉસ્સદનિરયે ખિત્તો વિય અહોસિં, યક્ખિનિયા હત્થતો મુત્તોમ્હીતિપિ અજરો અમરો ન હોમિ. મચ્ચુ નામેસ ન સક્કા કેનચિ જિનિતું, ભવે ઉક્કણ્ઠિતોમ્હિ, યાવ મે બ્યાધિજરામરણાનિ નાગચ્છન્તિ, તાવદેવ પબ્બજિત્વા ધમ્મં ચરિસ્સામિ, અલં મે રજ્જેન, અનુજાનાથ મં, દેવા’’તિ વત્વા પિતુ ધમ્મં દેસેન્તો આહ –
Rājā tassa sarīrasobhaṃ oloketvā balavasinehena amacce olokesi. Te ‘‘kiṃ karoma, devā’’ti vadiṃsu. Puttaṃ me ratanarāsimhi ṭhapetvā tīhi saṅkhehi abhisiñcitvā kañcanamālaṃ setacchattaṃ ussāpethāti. Mahāsatto pitaraṃ vanditvā ‘‘na mayhaṃ rajjenattho, ahaṃ pabbajissāmi, pabbajjaṃ me anujānāthā’’ti āha. Tāta rajjaṃ paṭikkhipitvā kiṃkāraṇā pabbajissasīti. ‘‘Deva ahaṃ mātukucchimhi dasa māse gūthaniraye viya vasitvā mātukucchito nikkhanto yakkhinibhayena soḷasa vassāni bandhanāgāre vasanto bahi oloketumpi na alabhiṃ, ussadaniraye khitto viya ahosiṃ, yakkhiniyā hatthato muttomhītipi ajaro amaro na homi. Maccu nāmesa na sakkā kenaci jinituṃ, bhave ukkaṇṭhitomhi, yāva me byādhijarāmaraṇāni nāgacchanti, tāvadeva pabbajitvā dhammaṃ carissāmi, alaṃ me rajjena, anujānātha maṃ, devā’’ti vatvā pitu dhammaṃ desento āha –
૩૬૩.
363.
‘‘યમેકરત્તિં પઠમં, ગબ્ભે વસતિ માણવો;
‘‘Yamekarattiṃ paṭhamaṃ, gabbhe vasati māṇavo;
અબ્ભુટ્ઠિતોવ સો યાતિ, સ ગચ્છં ન નિવત્તતિ.
Abbhuṭṭhitova so yāti, sa gacchaṃ na nivattati.
૩૬૪.
364.
‘‘ન યુજ્ઝમાના ન બલેનવસ્સિતા, નરા ન જીરન્તિ ન ચાપિ મીયરે;
‘‘Na yujjhamānā na balenavassitā, narā na jīranti na cāpi mīyare;
સબ્બં હિદં જાતિજરાયુપદ્દુતં, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Sabbaṃ hidaṃ jātijarāyupaddutaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૬૫.
365.
‘‘ચતુરઙ્ગિનિં સેનં સુભિંસરૂપં, જયન્તિ રટ્ઠાધિપતી પસય્હ;
‘‘Caturaṅginiṃ senaṃ subhiṃsarūpaṃ, jayanti raṭṭhādhipatī pasayha;
ન મચ્ચુનો જયિતુમુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno jayitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૬૬.
366.
‘‘હત્થીહિ અસ્સેહિ રથેહિ પત્તિભિ, પરિવારિતા મુચ્ચરે એકચ્ચેય્યા;
‘‘Hatthīhi assehi rathehi pattibhi, parivāritā muccare ekacceyyā;
ન મચ્ચુનો મુચ્ચિતુમુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno muccitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૬૭.
367.
‘‘હત્થીહિ અસ્સેહિ રથેહિ પત્તિભિ, સૂરા પભઞ્જન્તિ પધંસયન્તિ;
‘‘Hatthīhi assehi rathehi pattibhi, sūrā pabhañjanti padhaṃsayanti;
ન મચ્ચુનો ભઞ્જિતુમુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno bhañjitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૬૮.
368.
‘‘મત્તા ગજા ભિન્નગળા પભિન્ના, નગરાનિ મદ્દન્તિ જનં હનન્તિ;
‘‘Mattā gajā bhinnagaḷā pabhinnā, nagarāni maddanti janaṃ hananti;
ન મચ્ચુનો મદ્દિતુમુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno madditumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૬૯.
369.
‘‘ઇસ્સાસિનો કતહત્થાપિ વીરા, દૂરેપાતી અક્ખણવેધિનોપિ;
‘‘Issāsino katahatthāpi vīrā, dūrepātī akkhaṇavedhinopi;
ન મચ્ચુનો વિજ્ઝિતુમુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno vijjhitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૦.
370.
‘‘સરાનિ ખીયન્તિ સસેલકાનના, સબ્બં હિદં ખીયતિ દીઘમન્તરં;
‘‘Sarāni khīyanti saselakānanā, sabbaṃ hidaṃ khīyati dīghamantaraṃ;
સબ્બં હિદં ભઞ્જરે કાલપરિયાયં, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Sabbaṃ hidaṃ bhañjare kālapariyāyaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૧.
371.
‘‘સબ્બેસમેવઞ્હિ નરાન નારિનં, ચલાચલં પાણભુનોધ જીવિતં;
‘‘Sabbesamevañhi narāna nārinaṃ, calācalaṃ pāṇabhunodha jīvitaṃ;
પટોવ ધુત્તસ્સ, દુમોવ કૂલજો, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Paṭova dhuttassa, dumova kūlajo, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૨.
372.
‘‘દુમપ્ફલાનેવ પતન્તિ માણવા, દહરા ચ વુદ્ધા ચ સરીરભેદા;
‘‘Dumapphalāneva patanti māṇavā, daharā ca vuddhā ca sarīrabhedā;
નારિયો નરા મજ્ઝિમપોરિસા ચ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Nāriyo narā majjhimaporisā ca, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૩.
373.
‘‘નાયં વયો તારકરાજસન્નિભો, યદબ્ભતીતં ગતમેવ દાનિ તં;
‘‘Nāyaṃ vayo tārakarājasannibho, yadabbhatītaṃ gatameva dāni taṃ;
જિણ્ણસ્સ હી નત્થિ રતી કુતો સુખં, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Jiṇṇassa hī natthi ratī kuto sukhaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૪.
374.
‘‘યક્ખા પિસાચા અથવાપિ પેતા, કુપિતા તે અસ્સસન્તિ મનુસ્સે;
‘‘Yakkhā pisācā athavāpi petā, kupitā te assasanti manusse;
ન મચ્ચુનો અસ્સસિતુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno assasitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૫.
375.
‘‘યક્ખે પિસાચે અથવાપિ પેતે, કુપિતેપિ તે નિજ્ઝપનં કરોન્તિ;
‘‘Yakkhe pisāce athavāpi pete, kupitepi te nijjhapanaṃ karonti;
ન મચ્ચુનો નિજ્ઝપનં કરોન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno nijjhapanaṃ karonti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૬.
376.
‘‘અપરાધકે દૂસકે હેઠકે ચ, રાજાનો દણ્ડેન્તિ વિદિત્વાન દોસં;
‘‘Aparādhake dūsake heṭhake ca, rājāno daṇḍenti viditvāna dosaṃ;
ન મચ્ચુનો દણ્ડયિતુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno daṇḍayitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૭.
377.
‘‘અપરાધકા દૂસકા હેઠકા ચ, લભન્તિ તે રાજિનો નિજ્ઝપેતું;
‘‘Aparādhakā dūsakā heṭhakā ca, labhanti te rājino nijjhapetuṃ;
ન મચ્ચુનો નિજ્ઝપનં કરોન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno nijjhapanaṃ karonti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૮.
378.
‘‘ન ખત્તિયોતિ ન ચ બ્રાહ્મણોતિ, ન અડ્ઢકા બલવા તેજવાપિ;
‘‘Na khattiyoti na ca brāhmaṇoti, na aḍḍhakā balavā tejavāpi;
ન મચ્ચુરાજસ્સ અપેક્ખમત્થિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccurājassa apekkhamatthi, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૭૯.
379.
‘‘સીહા ચ બ્યગ્ઘા ચ અથોપિ દીપિયો, પસય્હ ખાદન્તિ વિપ્ફન્દમાનં;
‘‘Sīhā ca byagghā ca athopi dīpiyo, pasayha khādanti vipphandamānaṃ;
ન મચ્ચુનો ખાદિતુમુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno khāditumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૮૦.
380.
‘‘માયાકારા રઙ્ગમજ્ઝે કરોન્તા, મોહેન્તિ ચક્ખૂનિ જનસ્સ તાવદે;
‘‘Māyākārā raṅgamajjhe karontā, mohenti cakkhūni janassa tāvade;
ન મચ્ચુનો મોહયિતુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno mohayitussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૮૧.
381.
‘‘આસીવિસા કુપિતા ઉગ્ગતેજા, ડંસન્તિ મારેન્તિપિ તે મનુસ્સે;
‘‘Āsīvisā kupitā uggatejā, ḍaṃsanti mārentipi te manusse;
ન મચ્ચુનો ડંસિતુમુસ્સહન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno ḍaṃsitumussahanti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૮૨.
382.
‘‘આસીવિસા કુપિતા યં ડંસન્તિ, તિકિચ્છકા તેસ વિસં હનન્તિ;
‘‘Āsīvisā kupitā yaṃ ḍaṃsanti, tikicchakā tesa visaṃ hananti;
ન મચ્ચુનો દટ્ઠવિસં હનન્તિ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccuno daṭṭhavisaṃ hananti, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૮૩.
383.
‘‘ધમ્મન્તરી વેત્તરણી ચ ભોજો, વિસાનિ હન્ત્વાન ભુજઙ્ગમાનં;
‘‘Dhammantarī vettaraṇī ca bhojo, visāni hantvāna bhujaṅgamānaṃ;
સુય્યન્તિ તે કાલકતા તથેવ, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Suyyanti te kālakatā tatheva, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૮૪.
384.
‘‘વિજ્જાધરા ઘોરમધીયમાના, અદસ્સનં ઓસધેહિ વજન્તિ;
‘‘Vijjādharā ghoramadhīyamānā, adassanaṃ osadhehi vajanti;
ન મચ્ચુરાજસ્સ વજન્તદસ્સનં, તં મે મતી હોતિ ચરામિ ધમ્મં.
Na maccurājassa vajantadassanaṃ, taṃ me matī hoti carāmi dhammaṃ.
૩૮૫.
385.
‘‘ધમ્મો હવે રક્ખતિ ધમ્મચારિં, ધમ્મો સુચિણ્ણો સુખમાવહાતિ;
‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;
એસાનિસંસો ધમ્મે સુચિણ્ણે, ન દુગ્ગતિં ગચ્છતિ ધમ્મચારી.
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī.
૩૮૬.
386.
‘‘ન હિ ધમ્મો અધમ્મો ચ, ઉભો સમવિપાકિનો;
‘‘Na hi dhammo adhammo ca, ubho samavipākino;
અધમ્મો નિરયં નેતિ, ધમ્મો પાપેતિ સુગ્ગતિ’’ન્તિ.
Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggati’’nti.
તત્થ યમેકરત્તિન્તિ યેભુય્યેન સત્તા માતુકુચ્છિમ્હિ પટિસન્ધિં ગણ્હન્તા રત્તિયંયેવ ગણ્હન્તિ, તસ્મા એવમાહ. અયં પનેત્થ અત્થો – યં એકરત્તિં વા દિવા વા પઠમમેવ પટિસન્ધિં ગણ્હિત્વા માતુકુચ્છિસઙ્ખાતે ગબ્ભે વસતિ. માણવોતિ સત્તો કલલભાવેન પતિટ્ઠાતિ. અબ્ભુટ્ઠિતોવ સો યાતીતિ સો માણવો યથા નામ વલાહકસઙ્ખાતો અબ્ભો ઉટ્ઠિતો નિબ્બત્તો વાયુવેગાહતો પટિગચ્છતિ, તથેવ –
Tattha yamekarattinti yebhuyyena sattā mātukucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhantā rattiyaṃyeva gaṇhanti, tasmā evamāha. Ayaṃ panettha attho – yaṃ ekarattiṃ vā divā vā paṭhamameva paṭisandhiṃ gaṇhitvā mātukucchisaṅkhāte gabbhe vasati. Māṇavoti satto kalalabhāvena patiṭṭhāti. Abbhuṭṭhitova so yātīti so māṇavo yathā nāma valāhakasaṅkhāto abbho uṭṭhito nibbatto vāyuvegāhato paṭigacchati, tatheva –
‘‘પઠમં કલલં હોતિ, કલલા હોતિ અબ્બુદં;
‘‘Paṭhamaṃ kalalaṃ hoti, kalalā hoti abbudaṃ;
અબ્બુદા જાયતે પેસિ, પેસિ નિબ્બત્તતી ઘનો;
Abbudā jāyate pesi, pesi nibbattatī ghano;
ઘના પસાખા જાયન્તિ, કેસા લોમા નખાપિ ચ.
Ghanā pasākhā jāyanti, kesā lomā nakhāpi ca.
‘‘યઞ્ચસ્સ ભુઞ્જતી માતા, અન્નં પાનઞ્ચ ભોજનં;
‘‘Yañcassa bhuñjatī mātā, annaṃ pānañca bhojanaṃ;
તેન સો તત્થ યાપેતિ, માતુકુચ્છિગતો નરોતિ. (સં॰ નિ॰ ૧.૨૩૫);
Tena so tattha yāpeti, mātukucchigato naroti. (saṃ. ni. 1.235);
ઇમં માતુકુચ્છિયં કલલાદિભાવં, માતુકુચ્છિતો ચ નિક્ખન્તો મન્દદસકાદિભાવં આપજ્જમાનો સતતં સમિતં ગચ્છતિ. સ ગચ્છં ન નિવત્તતીતિ સચાયં એવં ગચ્છન્તો પુન અબ્બુદતો કલલભાવં, પેસિઆદિતો વા અબ્બુદાદિભાવં, ખિડ્ડાદસકતો મન્દદસકભાવં, વણ્ણદસકાદિતો વા ખિડ્ડાદસકાદિભાવં પાપુણિતું ન નિવત્તતિ. યથા પન સો વલાહકો વાતવેગેન સંચુણ્ણિયમાનો ‘‘અહં અસુકટ્ઠાને નામ ઉટ્ઠિતો પુન નિવત્તિત્વા તત્થેવ ગન્ત્વા પકતિભાવેન ઠસ્સામી’’તિ ન લભતિ, યં દિસં ગતં, તં ગતમેવ, યં અન્તરહિતં, તં અન્તરહિતમેવ હોતિ, તથા સોપિ કલલાદિભાવેન ગચ્છમાનો ગચ્છતેવ, તસ્મિં તસ્મિં કોટ્ઠાસે સઙ્ખારા પુરિમાનં પુરિમાનં પચ્ચયા હુત્વા પચ્છતો અનિવત્તિત્વા તત્થ તત્થેવ ભિજ્જન્તિ, જરાકાલે સઙ્ખારા ‘‘અમ્હેહિ એસ પુબ્બે યુવા થામસમ્પન્નો કતો, પુન નં નિવત્તિત્વા તત્થેવ કરિસ્સામા’’તિ ન લભન્તિ, તત્થ તત્થેવ અન્તરધાયન્તીતિ દસ્સેતિ.
Imaṃ mātukucchiyaṃ kalalādibhāvaṃ, mātukucchito ca nikkhanto mandadasakādibhāvaṃ āpajjamāno satataṃ samitaṃ gacchati. Sa gacchaṃ na nivattatīti sacāyaṃ evaṃ gacchanto puna abbudato kalalabhāvaṃ, pesiādito vā abbudādibhāvaṃ, khiḍḍādasakato mandadasakabhāvaṃ, vaṇṇadasakādito vā khiḍḍādasakādibhāvaṃ pāpuṇituṃ na nivattati. Yathā pana so valāhako vātavegena saṃcuṇṇiyamāno ‘‘ahaṃ asukaṭṭhāne nāma uṭṭhito puna nivattitvā tattheva gantvā pakatibhāvena ṭhassāmī’’ti na labhati, yaṃ disaṃ gataṃ, taṃ gatameva, yaṃ antarahitaṃ, taṃ antarahitameva hoti, tathā sopi kalalādibhāvena gacchamāno gacchateva, tasmiṃ tasmiṃ koṭṭhāse saṅkhārā purimānaṃ purimānaṃ paccayā hutvā pacchato anivattitvā tattha tattheva bhijjanti, jarākāle saṅkhārā ‘‘amhehi esa pubbe yuvā thāmasampanno kato, puna naṃ nivattitvā tattheva karissāmā’’ti na labhanti, tattha tattheva antaradhāyantīti dasseti.
ન યુજ્ઝમાનાતિ ઉભતો બ્યૂળ્હે સઙ્ગામે યુજ્ઝન્તા. ન બલેનવસ્સિતાતિ ન કાયબલેન વા યોધબલેન વા ઉપગતા સમન્નાગતા. ન જીરન્તીતિ પુરિમ-ન-કારં આહરિત્વા એવરૂપાપિ નરા ન જીરન્તિ ન ચાપિ ન મીયરેતિ અત્થો વેદિતબ્બો. સબ્બં હિદન્તિ મહારાજ, સબ્બમેવ ઇદં પાણમણ્ડલં મહાયન્તેન પીળિયમાના ઉચ્છુઘટિકા વિય જાતિયા ચ જરાય ચ ઉપદ્દુતં નિચ્ચં પીળિતં. તં મે મતી હોતીતિ તેન કારણેન મમ ‘‘પબ્બજિત્વા ધમ્મં ચરામી’’તિ મતિ હોતિ ચિત્તં ઉપ્પજ્જતિ.
Nayujjhamānāti ubhato byūḷhe saṅgāme yujjhantā. Na balenavassitāti na kāyabalena vā yodhabalena vā upagatā samannāgatā. Na jīrantīti purima-na-kāraṃ āharitvā evarūpāpi narā na jīranti na cāpi na mīyareti attho veditabbo. Sabbaṃ hidanti mahārāja, sabbameva idaṃ pāṇamaṇḍalaṃ mahāyantena pīḷiyamānā ucchughaṭikā viya jātiyā ca jarāya ca upaddutaṃ niccaṃ pīḷitaṃ. Taṃ me matī hotīti tena kāraṇena mama ‘‘pabbajitvā dhammaṃ carāmī’’ti mati hoti cittaṃ uppajjati.
ચતુરઙ્ગિનિન્તિ હત્થિઆદીહિ ચતુરઙ્ગેહિ સમન્નાગતં. સેનં સુભિંસરૂપન્તિ સુટ્ઠુ ભિંસનકજાતિકં સેનં. જયન્તીતિ કદાચિ એકચ્ચે રાજાનો અત્તનો સેનાય જયન્તિ. ન મચ્ચુનોતિ તેપિ રાજાનો મહાસેનસ્સ મચ્ચુનો સેનં જયિતું ન ઉસ્સહન્તિ, ન બ્યાધિજરામરણાનિ મદ્દિતું સક્કોન્તિ. મુચ્ચરે એકચ્ચેય્યાતિ એતેહિ હત્થિઆદીહિ પરિવારિતા એકચ્ચે પચ્ચામિત્તાનં હત્થતો મુચ્ચન્તિ, મચ્ચુનો પન સન્તિકા મુચ્ચિતું ન સક્કોન્તિ. પભઞ્જન્તીતિ એતેહિ હત્થિઆદીહિ પચ્ચત્થિકરાજૂનં નગરાનિ પભઞ્જન્તિ. પધંસયન્તીતિ મહાજનં ધંસેન્તા પધંસેન્તા જીવિતક્ખયં પાપેન્તિ. ન મચ્ચુનોતિ તેપિ મરણકાલે પત્તે મચ્ચુનો ભઞ્જિતું ન સક્કોન્તિ.
Caturaṅgininti hatthiādīhi caturaṅgehi samannāgataṃ. Senaṃ subhiṃsarūpanti suṭṭhu bhiṃsanakajātikaṃ senaṃ. Jayantīti kadāci ekacce rājāno attano senāya jayanti. Na maccunoti tepi rājāno mahāsenassa maccuno senaṃ jayituṃ na ussahanti, na byādhijarāmaraṇāni maddituṃ sakkonti. Muccare ekacceyyāti etehi hatthiādīhi parivāritā ekacce paccāmittānaṃ hatthato muccanti, maccuno pana santikā muccituṃ na sakkonti. Pabhañjantīti etehi hatthiādīhi paccatthikarājūnaṃ nagarāni pabhañjanti. Padhaṃsayantīti mahājanaṃ dhaṃsentā padhaṃsentā jīvitakkhayaṃ pāpenti. Na maccunoti tepi maraṇakāle patte maccuno bhañjituṃ na sakkonti.
ભિન્નગળા પભિન્નાતિ તીસુ ઠાનેસુ પભિન્ના હુત્વા મદં ગળન્તા, પગ્ઘરિતમદાતિ અત્થો. ન મચ્ચુનોતિ તેપિ મહામચ્ચું મદ્દિતું ન સક્કોન્તિ. ઇસ્સાસિનોતિ ઇસ્સાસા ધનુગ્ગહા. કતહત્થાતિ સુસિક્ખિતા. દૂરેપાતીતિ સરં દૂરે પાતેતું સમત્થા. અક્ખણવેધિનોતિ અવિરદ્ધવેધિનો, વિજ્જુઆલોકેન વિજ્ઝનસમત્થા વા. સરાનીતિ અનોતત્તાદીનિ મહાસરાનિ ખીયન્તિયેવ. સસેલકાનનાતિ સપબ્બતવનસણ્ડા મહાપથવીપિ ખીયતિ. સબ્બં હિદન્તિ સબ્બમિદં સઙ્ખારગતં દીઘમન્તરં ઠત્વા ખીયતેવ. કપ્પુટ્ઠાનગ્ગિં પત્વા મહાસિનેરુપિ અગ્ગિમુખે મધુસિત્થકં વિય વિલીયતેવ, અણુમત્તોપિ સઙ્ખારો ઠાતું ન સક્કોતિ. કાલપરિયાયન્તિ કાલપરિયાયં નસ્સનકાલવારં પત્વા સબ્બં ભઞ્જરે, સબ્બં સઙ્ખારગતં ભિજ્જતેવ. તસ્સ પકાસનત્થં સત્તસૂરિયસુત્તં (અ॰ નિ॰ ૭.૬૬) આહરિતબ્બં.
Bhinnagaḷā pabhinnāti tīsu ṭhānesu pabhinnā hutvā madaṃ gaḷantā, paggharitamadāti attho. Na maccunoti tepi mahāmaccuṃ maddituṃ na sakkonti. Issāsinoti issāsā dhanuggahā. Katahatthāti susikkhitā. Dūrepātīti saraṃ dūre pātetuṃ samatthā. Akkhaṇavedhinoti aviraddhavedhino, vijjuālokena vijjhanasamatthā vā. Sarānīti anotattādīni mahāsarāni khīyantiyeva. Saselakānanāti sapabbatavanasaṇḍā mahāpathavīpi khīyati. Sabbaṃ hidanti sabbamidaṃ saṅkhāragataṃ dīghamantaraṃ ṭhatvā khīyateva. Kappuṭṭhānaggiṃ patvā mahāsinerupi aggimukhe madhusitthakaṃ viya vilīyateva, aṇumattopi saṅkhāro ṭhātuṃ na sakkoti. Kālapariyāyanti kālapariyāyaṃ nassanakālavāraṃ patvā sabbaṃ bhañjare, sabbaṃ saṅkhāragataṃ bhijjateva. Tassa pakāsanatthaṃ sattasūriyasuttaṃ (a. ni. 7.66) āharitabbaṃ.
ચલાચલન્તિ ચઞ્ચલં સકભાવેન ઠાતું અસમત્થં નાનાભાવવિનાભાવસભાવમેવ. પાણભુનોધ જીવિતન્તિ ઇધ લોકે ઇમેસં પાણભૂતાનં જીવિતં . પટોવ ધુત્તસ્સ, દુમોવ કૂલજોતિ સુરધુત્તો હિ સુરં દિસ્વાવ ઉદરે બદ્ધં સાટકં દત્વા પિવતેવ, નદીકૂલે જાતદુમોવ કૂલે લુજ્જમાને લુજ્જતિ, યથા એસ પટો ચ દુમો ચ ચઞ્ચલો, એવં સત્તાનં જીવિતં, દેવાતિ. દુમપ્ફલાનેવાતિ યથા પક્કાનિ ફલાનિ વાતાહતાનિ દુમગ્ગતો ભૂમિયં પતન્તિ, તથેવિમે માણવા જરાવાતાહતા જીવિતા ગળિત્વા મરણપથવિયં પતન્તિ. દહરાતિ અન્તમસો કલલભાવે ઠિતાપિ. મજ્ઝિમપોરિસાતિ નારીનરાનં મજ્ઝે ઠિતા ઉભતોબ્યઞ્જનકનપુંસકા.
Calācalanti cañcalaṃ sakabhāvena ṭhātuṃ asamatthaṃ nānābhāvavinābhāvasabhāvameva. Pāṇabhunodhajīvitanti idha loke imesaṃ pāṇabhūtānaṃ jīvitaṃ . Paṭova dhuttassa, dumova kūlajoti suradhutto hi suraṃ disvāva udare baddhaṃ sāṭakaṃ datvā pivateva, nadīkūle jātadumova kūle lujjamāne lujjati, yathā esa paṭo ca dumo ca cañcalo, evaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, devāti. Dumapphalānevāti yathā pakkāni phalāni vātāhatāni dumaggato bhūmiyaṃ patanti, tathevime māṇavā jarāvātāhatā jīvitā gaḷitvā maraṇapathaviyaṃ patanti. Daharāti antamaso kalalabhāve ṭhitāpi. Majjhimaporisāti nārīnarānaṃ majjhe ṭhitā ubhatobyañjanakanapuṃsakā.
તારકરાજસન્નિભોતિ યથા તારકરાજા કાળપક્ખે ખીણો, પુન જુણ્હપક્ખે પૂરતિ, ન એવં સત્તાનં વયો. સત્તાનઞ્હિ યં અબ્ભતીતં, ગતમેવ દાનિ તં, ન તસ્સ પુનાગમનં અત્થિ. કુતો સુખન્તિ જરાજિણ્ણસ્સ કામગુણેસુ રતિપિ નત્થિ, તે પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જનકસુખં કુતોયેવ. યક્ખાતિ મહિદ્ધિકા યક્ખા. પિસાચાતિ પંસુપિસાચકા. પેતાતિ પેત્તિવિસયિકા. અસ્સસન્તીતિ અસ્સાસવાતેન ઉપહનન્તિ, આવિસન્તીતિ વા અત્થો. ન મચ્ચુનોતિ મચ્ચું પન તેપિ અસ્સાસેન ઉપહનિતું વા આવિસિતું વા ન સક્કોન્તિ. નિજ્ઝપનં કરોન્તીતિ બલિકમ્મવસેન ખમાપેન્તિ પસાદેન્તિ. અપરાધકેતિ રાજાપરાધકારકે. દૂસકેતિ રજ્જદૂસકે. હેઠકેતિ સન્ધિચ્છેદાદીહિ લોકવિહેઠકે. રાજાનોતિ રાજાનો. વિદિત્વાન દોસન્તિ દોસં જાનિત્વા યથાનુરૂપેન દણ્ડેન દણ્ડેન્તીતિ અત્થો. ન મચ્ચુનોતિ તેપિ મચ્ચું દણ્ડયિતું ન સક્કોન્તિ.
Tārakarājasannibhoti yathā tārakarājā kāḷapakkhe khīṇo, puna juṇhapakkhe pūrati, na evaṃ sattānaṃ vayo. Sattānañhi yaṃ abbhatītaṃ, gatameva dāni taṃ, na tassa punāgamanaṃ atthi. Kuto sukhanti jarājiṇṇassa kāmaguṇesu ratipi natthi, te paṭicca uppajjanakasukhaṃ kutoyeva. Yakkhāti mahiddhikā yakkhā. Pisācāti paṃsupisācakā. Petāti pettivisayikā. Assasantīti assāsavātena upahananti, āvisantīti vā attho. Na maccunoti maccuṃ pana tepi assāsena upahanituṃ vā āvisituṃ vā na sakkonti. Nijjhapanaṃ karontīti balikammavasena khamāpenti pasādenti. Aparādhaketi rājāparādhakārake. Dūsaketi rajjadūsake. Heṭhaketi sandhicchedādīhi lokaviheṭhake. Rājānoti rājāno. Viditvāna dosanti dosaṃ jānitvā yathānurūpena daṇḍena daṇḍentīti attho. Na maccunoti tepi maccuṃ daṇḍayituṃ na sakkonti.
નિજ્ઝપેતુન્તિ સક્ખીહિ અત્તનો નિરપરાધભાવં પકાસેત્વા પસાદેતું. ન અડ્ઢકા બલવા તેજવાપીતિ ‘‘ઇમે અડ્ઢા, અયં કાયબલઞાણબલાદીહિ બલવા, અયં તેજવા’’તિ એવમ્પિ ન પચ્ચુરાજસ્સ અપેક્ખં અત્થિ, એકસ્મિમ્પિ સત્તે અપેક્ખં પેમં સિનેહો નત્થિ, સબ્બમેવ અભિમદ્દતીતિ દસ્સેતિ. પસય્હાતિ બલક્કારેન અભિભવિત્વા. ન મચ્ચુનોતિ તેપિ મચ્ચું ખાદિતું ન સક્કોન્તિ. કરોન્તાતિ માયં કરોન્તા. મોહેન્તીતિ અભૂતં ભૂતં કત્વા દસ્સેન્તા મોહેન્તિ. ઉગ્ગતેજાતિ ઉગ્ગતેન વિસતેજેન સમન્નાગતા. તિકિચ્છકાતિ વિસવેજ્જા. ધમ્મન્તરી વેત્તરણી ચ ભોજોતિ એતે એવંનામકા વેજ્જા. ઘોરમધીયમાનાતિ ઘોરં નામ વિજ્જં અધીયન્તા. ઓસધેહીતિ ઘોરં વા ગન્ધારિં વા વિજ્જં સાવેત્વા ઓસધં આદાય તેહિ ઓસધેહિ પચ્ચત્થિકાનં અદસ્સનં વજન્તિ.
Nijjhapetunti sakkhīhi attano niraparādhabhāvaṃ pakāsetvā pasādetuṃ. Na aḍḍhakā balavā tejavāpīti ‘‘ime aḍḍhā, ayaṃ kāyabalañāṇabalādīhi balavā, ayaṃ tejavā’’ti evampi na paccurājassa apekkhaṃ atthi, ekasmimpi satte apekkhaṃ pemaṃ sineho natthi, sabbameva abhimaddatīti dasseti. Pasayhāti balakkārena abhibhavitvā. Na maccunoti tepi maccuṃ khādituṃ na sakkonti. Karontāti māyaṃ karontā. Mohentīti abhūtaṃ bhūtaṃ katvā dassentā mohenti. Uggatejāti uggatena visatejena samannāgatā. Tikicchakāti visavejjā. Dhammantarī vettaraṇī ca bhojoti ete evaṃnāmakā vejjā. Ghoramadhīyamānāti ghoraṃ nāma vijjaṃ adhīyantā. Osadhehīti ghoraṃ vā gandhāriṃ vā vijjaṃ sāvetvā osadhaṃ ādāya tehi osadhehi paccatthikānaṃ adassanaṃ vajanti.
ધમ્મોતિ સુચરિતધમ્મો. રક્ખતીતિ યેન રક્ખિતો, તં પટિરક્ખતિ. સુખન્તિ છસુ કામસગ્ગેસુ સુખં આવહતિ. પાપેતીતિ પટિસન્ધિવસેન ઉપનેતિ.
Dhammoti sucaritadhammo. Rakkhatīti yena rakkhito, taṃ paṭirakkhati. Sukhanti chasu kāmasaggesu sukhaṃ āvahati. Pāpetīti paṭisandhivasena upaneti.
એવં મહાસત્તો ચતુવીસતિયા ગાથાહિ પિતુ ધમ્મં દેસેત્વા ‘‘મહારાજ, તુમ્હાકં રજ્જં તુમ્હાકમેવ હોતુ, ન મય્હં ઇમિના અત્થો, તુમ્હેહિ પન સદ્ધિં કથેન્તમેવ મં બ્યાધિજરામરણાનિ ઉપગચ્છન્તિ, તિટ્ઠથ, તુમ્હે’’તિ વત્વા અયદામં છિન્દિત્વા મત્તહત્થી વિય કઞ્ચનપઞ્જરં છિન્દિત્વા સીહપોતકો વિય કામે પહાય માતાપિતરો વન્દિત્વા નિક્ખમિ. અથસ્સ પિતા ‘‘મમપિ રજ્જેનત્થો નત્થી’’તિ રજ્જં પહાય તેન સદ્ધિઞ્ઞેવ નિક્ખમિ, તસ્મિં નિક્ખન્તે દેવીપિ અમચ્ચાપિ બ્રાહ્મણગહપતિકાદયોપીતિ સકલનગરવાસિનો ગેહાનિ છડ્ડેત્વા નિક્ખમિંસુ. સમાગમો મહા અહોસિ, પરિસા દ્વાદસયોજનિકા જાતા. તં આદાય મહાસત્તો હિમવન્તં પાવિસિ. સક્કો તસ્સ નિક્ખન્તભાવં ઞત્વા વિસ્સકમ્મં પેસેત્વા દ્વાદસયોજનાયામં સત્તયોજનવિત્થારં અસ્સમપદં કારેસિ. સબ્બે પબ્બજિતપરિક્ખારે પટિયાદાપેસિ. ઇતો પરં મહાસત્તસ્સ પબ્બજ્જા ચ ઓવાદદાનઞ્ચ બ્રહ્મલોકપરાયણતા ચ પરિસાય અનપાયગમનીયતા ચ સબ્બા હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બા.
Evaṃ mahāsatto catuvīsatiyā gāthāhi pitu dhammaṃ desetvā ‘‘mahārāja, tumhākaṃ rajjaṃ tumhākameva hotu, na mayhaṃ iminā attho, tumhehi pana saddhiṃ kathentameva maṃ byādhijarāmaraṇāni upagacchanti, tiṭṭhatha, tumhe’’ti vatvā ayadāmaṃ chinditvā mattahatthī viya kañcanapañjaraṃ chinditvā sīhapotako viya kāme pahāya mātāpitaro vanditvā nikkhami. Athassa pitā ‘‘mamapi rajjenattho natthī’’ti rajjaṃ pahāya tena saddhiññeva nikkhami, tasmiṃ nikkhante devīpi amaccāpi brāhmaṇagahapatikādayopīti sakalanagaravāsino gehāni chaḍḍetvā nikkhamiṃsu. Samāgamo mahā ahosi, parisā dvādasayojanikā jātā. Taṃ ādāya mahāsatto himavantaṃ pāvisi. Sakko tassa nikkhantabhāvaṃ ñatvā vissakammaṃ pesetvā dvādasayojanāyāmaṃ sattayojanavitthāraṃ assamapadaṃ kāresi. Sabbe pabbajitaparikkhāre paṭiyādāpesi. Ito paraṃ mahāsattassa pabbajjā ca ovādadānañca brahmalokaparāyaṇatā ca parisāya anapāyagamanīyatā ca sabbā heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા ‘‘એવં, ભિક્ખવે, પુબ્બેપિ તથાગતો મહાભિનિક્ખમનં નિક્ખન્તોયેવા’’તિ વત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા માતાપિતરો મહારાજકુલાનિ અહેસું, સેસપરિસા બુદ્ધપરિસા, અયોઘરપણ્ડિતો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi tathāgato mahābhinikkhamanaṃ nikkhantoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mātāpitaro mahārājakulāni ahesuṃ, sesaparisā buddhaparisā, ayogharapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.
અયોઘરજાતકવણ્ણના ચુદ્દસમા.
Ayogharajātakavaṇṇanā cuddasamā.
જાતકુદ્દાનં –
Jātakuddānaṃ –
માતઙ્ગો ચિત્તસમ્ભૂતો, સિવિ સિરી ચ રોહણં;
Mātaṅgo cittasambhūto, sivi sirī ca rohaṇaṃ;
હંસો સત્તિગુમ્બો ભલ્લા, સોમનસ્સં ચમ્પેય્યકં.
Haṃso sattigumbo bhallā, somanassaṃ campeyyakaṃ.
પલોભં પઞ્ચપણ્ડિતં, હત્થિપાલં અયોઘરં;
Palobhaṃ pañcapaṇḍitaṃ, hatthipālaṃ ayogharaṃ;
વીસતિયમ્હિ જાતકા, ચતુદ્દસેવ સઙ્ગિતા.
Vīsatiyamhi jātakā, catuddaseva saṅgitā.
વીસતિનિપાતવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Vīsatinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
(ચતુત્થો ભાગો નિટ્ઠિતો)
(Catuttho bhāgo niṭṭhito)
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ખુદ્દકનિકાયે
Khuddakanikāye
જાતક-અટ્ઠકથા
Jātaka-aṭṭhakathā
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૫૧૦. અયોઘરજાતકં • 510. Ayogharajātakaṃ
