Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૧૧. એકાદસમવગ્ગો

    11. Ekādasamavaggo

    ૧. બેલટ્ઠાનિકત્થેરગાથાવણ્ણના

    1. Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā

    હિત્વા ગિહિત્તં અનવોસિતત્તોતિઆદિકા આયસ્મતો બેલટ્ઠાનિકત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયમ્પિ પુરિમબુદ્ધેસુ કતાધિકારો ઇતો એકતિંસે કપ્પે વેસ્સભુસ્સ ભગવતો કાલે બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો બ્રાહ્મણસિપ્પેસુ નિપ્ફત્તિં ગન્ત્વા ઘરાવાસં પહાય ઇસિપબ્બજ્જં પબ્બજિત્વા ઇસીહિ પરિવુતો વિચરન્તો એકદિવસં વેસ્સભું ભગવન્તં દિસ્વા પીતિસોમનસ્સજાતો સત્થુ ઞાણસમ્પત્તિં નિસ્સાય પસન્નમાનસો ઞાણં ઉદ્દિસ્સ પુપ્ફેહિ પૂજં અકાસિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે સાવત્થિયં બ્રાહ્મણકુલે નિબ્બત્તિત્વા બેલટ્ઠાનિકોતિ લદ્ધનામો વિઞ્ઞુતં પત્તો સત્થુ ધમ્મદેસનં સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા કમ્મટ્ઠાનં ગહેત્વા કોસલરટ્ઠે અરઞ્ઞે વિહરન્તો અલસો કાયદળ્હિબહુલો ફરુસવાચો અહોસિ, સમણધમ્મે ચિત્તં ન ઉપ્પાદેસિ. અથ નં ભગવા ઞાણપરિપાકં ઓલોકેત્વા –

    Hitvāgihittaṃ anavositattotiādikā āyasmato belaṭṭhānikattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro ito ekatiṃse kappe vessabhussa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gantvā gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā isīhi parivuto vicaranto ekadivasaṃ vessabhuṃ bhagavantaṃ disvā pītisomanassajāto satthu ñāṇasampattiṃ nissāya pasannamānaso ñāṇaṃ uddissa pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā belaṭṭhānikoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā kosalaraṭṭhe araññe viharanto alaso kāyadaḷhibahulo pharusavāco ahosi, samaṇadhamme cittaṃ na uppādesi. Atha naṃ bhagavā ñāṇaparipākaṃ oloketvā –

    ૧૦૧.

    101.

    ‘‘હિત્વા ગિહિત્તં અનવોસિતત્તો, મુખનઙ્ગલી ઓદરિકો કુસીતો;

    ‘‘Hitvā gihittaṃ anavositatto, mukhanaṅgalī odariko kusīto;

    મહાવરાહોવ નિવાપપુટ્ઠો, પુનપ્પુનં ગબ્ભમુપેતિ મન્દો’’તિ. –

    Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –

    ઇમાય ઓભાસગાથાય સંવેજેસિ. સો સત્થારં પુરતો નિસિન્નં વિય દિસ્વા તઞ્ચ ગાથં સુત્વા સંવેગજાતો ઞાણસ્સ પરિપાકં ગતત્તા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા નચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૧૪.૪૧-૪૬) –

    Imāya obhāsagāthāya saṃvejesi. So satthāraṃ purato nisinnaṃ viya disvā tañca gāthaṃ sutvā saṃvegajāto ñāṇassa paripākaṃ gatattā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.41-46) –

    ‘‘કણિકારંવ જોતન્તં, નિસિન્નં પબ્બતન્તરે;

    ‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, nisinnaṃ pabbatantare;

    ઓભાસેન્તં દિસા સબ્બા, ઓસધિં વિય તારકં.

    Obhāsentaṃ disā sabbā, osadhiṃ viya tārakaṃ.

    ‘‘તયો માણવકા આસું, સકે સિપ્પે સુસિક્ખિતા;

    ‘‘Tayo māṇavakā āsuṃ, sake sippe susikkhitā;

    ખારિભારં ગહેત્વાન, અન્વેન્તિ મમ પચ્છતો.

    Khāribhāraṃ gahetvāna, anventi mama pacchato.

    ‘‘પુટકે સત્ત પુપ્ફાનિ, નિક્ખિત્તાનિ તપસ્સિના;

    ‘‘Puṭake satta pupphāni, nikkhittāni tapassinā;

    ગહેત્વા તાનિ ઞાણમ્હિ, વેસ્સભુસ્સાભિરોપયિં.

    Gahetvā tāni ñāṇamhi, vessabhussābhiropayiṃ.

    ‘‘એકતિંસે ઇતો કપ્પે, યં પુપ્ફમભિરોપયિં;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;

    દુગ્ગતિં નાભિજાનામિ, ઞાણપૂજાયિદં ફલં.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ñāṇapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘એકૂનતિંસકપ્પમ્હિ, વિપુલાભસનામકો;

    ‘‘Ekūnatiṃsakappamhi, vipulābhasanāmako;

    સત્તરતનસમ્પન્નો, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા સત્થુ ઓવાદં પટિપૂજેન્તો બ્યતિરેકમુખેન ચ અઞ્ઞં બ્યાકરોન્તો તમેવ ગાથં પચ્ચુદાહાસિ.

    Arahattaṃ pana patvā satthu ovādaṃ paṭipūjento byatirekamukhena ca aññaṃ byākaronto tameva gāthaṃ paccudāhāsi.

    તત્થ હિત્વા ગિહિત્તન્તિ ગહટ્ઠભાવં પરિચ્ચજિત્વા પબ્બજિત્વાતિ અત્થો. અનવોસિતત્તોતિ અનુરૂપં અવોસિતત્તો, યદત્થં સાસને પબ્બજન્તસ્સ અનુરૂપપરિઞ્ઞાદીનં અતીરિતત્તા અપરિયોસિતભાવો અકતકરણીયોતિ અત્થો. અથ વા અનવોસિતત્તોતિ અનુઅવોસિતસભાવો, વિસુદ્ધીનં મગ્ગાનઞ્ચ અનુપટિપાટિયા વસિતબ્બવાસસ્સ અકતાવી, દસસુ અરિયવાસેસુ અવુસિતવાતિ અત્થો. મુખસઙ્ખાતં નઙ્ગલં ઇમસ્સ અત્થીતિ મુખનઙ્ગલી. નઙ્ગલેન વિય પથવિં પરેસુ ફરુસવાચપ્પયોગેન અત્તાનં ખનન્તોતિ અત્થો. ઓદરિકોતિ ઉદરે પસુતો ઉદરપોસનતપ્પરો. કુસીતોતિ અલસો, ભાવનં અનનુયુઞ્જન્તો. એવંભૂતસ્સ નિપ્ફત્તિં દસ્સેન્તો આહ ‘‘મહાવરાહોવ નિવાપપુટ્ઠો, પુનપ્પુનં ગબ્ભમુપેતિ મન્દો’’તિ. તસ્સત્થો હેટ્ઠા વુત્તોયેવ. એત્થ ચ યથા પબ્બજિત્વા અનવોસિતાદિસભાવતાય પુનપ્પુનં ગબ્ભમુપેતિ મન્દો, ન એવં માદિસો પણ્ડિતો. તબ્બિપરીતસભાવતાય પન સમ્માપટિપત્તિયા મત્થકં પાપિતત્તા પરિનિબ્બાયતીતિ બ્યતિરેકમુખેન અઞ્ઞં બ્યાકાસીતિ દટ્ઠબ્બન્તિ.

    Tattha hitvā gihittanti gahaṭṭhabhāvaṃ pariccajitvā pabbajitvāti attho. Anavositattoti anurūpaṃ avositatto, yadatthaṃ sāsane pabbajantassa anurūpapariññādīnaṃ atīritattā apariyositabhāvo akatakaraṇīyoti attho. Atha vā anavositattoti anuavositasabhāvo, visuddhīnaṃ maggānañca anupaṭipāṭiyā vasitabbavāsassa akatāvī, dasasu ariyavāsesu avusitavāti attho. Mukhasaṅkhātaṃ naṅgalaṃ imassa atthīti mukhanaṅgalī. Naṅgalena viya pathaviṃ paresu pharusavācappayogena attānaṃ khanantoti attho. Odarikoti udare pasuto udaraposanatapparo. Kusītoti alaso, bhāvanaṃ ananuyuñjanto. Evaṃbhūtassa nipphattiṃ dassento āha ‘‘mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva. Ettha ca yathā pabbajitvā anavositādisabhāvatāya punappunaṃ gabbhamupeti mando, na evaṃ mādiso paṇḍito. Tabbiparītasabhāvatāya pana sammāpaṭipattiyā matthakaṃ pāpitattā parinibbāyatīti byatirekamukhena aññaṃ byākāsīti daṭṭhabbanti.

    બેલટ્ઠાનિકત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Belaṭṭhānikattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૧. બેલટ્ઠાનિકત્થેરગાથા • 1. Belaṭṭhānikattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact