Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરીગાથા-અટ્ઠકથા • Therīgāthā-aṭṭhakathā

    ૪. ચતુક્કનિપાતો

    4. Catukkanipāto

    ૧. ભદ્દાકાપિલાનીથેરીગાથાવણ્ણના

    1. Bhaddākāpilānītherīgāthāvaṇṇanā

    ચતુક્કનિપાતે પુત્તો બુદ્ધસ્સ દાયાદોતિઆદિકા ભદ્દાય કાપિલાનિયા થેરિયા ગાથા. સા કિર પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે હંસવતીનગરે કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા વિઞ્ઞુતં પત્વા સત્થુ સન્તિકે ધમ્મં સુણન્તી સત્થારં એકં ભિક્ખુનિં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરન્તીનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેન્તં દિસ્વા અધિકારકમ્મં કત્વા સયમ્પિ તં ઠાનન્તરં પત્થેત્વા યાવજીવં પુઞ્ઞાનિ કત્વા તતો ચુતા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તી અનુપ્પન્ને બુદ્ધે બારાણસિયં કુલગેહે નિબ્બત્તિત્વા પતિકુલં ગન્ત્વા, એકદિવસં અત્તનો નનન્દાય સદ્ધિં કલહં કરોન્તી તાય પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ પિણ્ડપાતે દિન્ને ‘‘અયં ઇમસ્સ દાનં દત્વા ઉળારસમ્પત્તિં લભિસ્સતી’’તિ પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ હત્થતો પત્તં ગહેત્વા ભત્તં છડ્ડેત્વા કલલસ્સ પૂરેત્વા અદાસિ. મહાજનો ગરહિ – ‘‘બાલે, પચ્ચેકબુદ્ધો તે કિં અપરજ્ઝી’’તિ? સા તેસં વચનેન લજ્જમાના પુન પત્તં ગહેત્વા કલલં નીહરિત્વા ધોવિત્વા ગન્ધચુણ્ણેન ઉબ્બટ્ટેત્વા ચતુમધુરસ્સ પૂરેત્વા ઉપરિ આસિત્તેન પદુમગબ્ભવણ્ણેન સપ્પિના વિજ્જોતમાનં પચ્ચેકબુદ્ધસ્સ હત્થે ઠપેત્વા ‘‘યથા અયં પિણ્ડપાતો ઓભાસજાતો, એવં ઓભાસજાતં મે સરીરં હોતૂ’’તિ પત્થનં પટ્ઠપેસિ. સા તતો ચવિત્વા સુગતીસુયેવ સંસરન્તી કસ્સપબુદ્ધકાલે બારાણસિયં મહાવિભવસ્સ સેટ્ઠિનો ધીતા હુત્વા નિબ્બત્તિ. પુબ્બકમ્મફલેન દુગ્ગન્ધસરીરા મનુસ્સેહિ જિગુચ્છિતબ્બા હુત્વા સંવેગજાતા અત્તનો આભરણેહિ સુવણ્ણિટ્ઠકં કારેત્વા ભગવતો ચેતિયે પતિટ્ઠપેસિ, ઉપ્પલહત્થેન ચ પૂજં અકાસિ. તેનસ્સા સરીરં તસ્મિંયેવ ભવે સુગન્ધં મનોહરં જાતં. સા પતિનો પિયા મનાપા હુત્વા યાવજીવં કુસલં કત્વા તતો ચુતા સગ્ગે નિબ્બત્તિ. તત્થાપિ યાવજીવં દિબ્બસુખં અનુભવિત્વા, તતો ચુતા બારાણસિરઞ્ઞો ધીતા હુત્વા તત્થ દેવસમ્પત્તિસદિસં સમ્પત્તિં અનુભવન્તી ચિરકાલં પચ્ચેકબુદ્ધે ઉપટ્ઠહિત્વા, તેસુ પરિનિબ્બુતેસુ સંવેગજાતા તાપસપબ્બજ્જાય પબ્બજિત્વા ઉય્યાને વસન્તી ઝાનાનિ ભાવેત્વા બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તિત્વા તતો ચુતા સાગલનગરે કોસિયગોત્તસ્સ બ્રાહ્મણકુલસ્સ ગેહે નિબ્બત્તિત્વા મહતા પરિહારેન વડ્ઢિત્વા વયપ્પત્તા મહાતિત્થગામે પિપ્ફલિકુમારસ્સ ગેહં નીતા. તસ્મિં પબ્બજિતું નિક્ખન્તે મહન્તં ભોગક્ખન્ધં મહન્તઞ્ચ ઞાતિપરિવટ્ટં પહાય પબ્બજ્જત્થાય નિક્ખમિત્વા પઞ્ચ વસ્સાનિ તિત્થિયારામે પવિસિત્વા અપરભાગે મહાપજાપતિગોતમિયા સન્તિકે પબ્બજ્જં ઉપસમ્પદઞ્ચ લભિત્વા વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા ન ચિરસ્સેવ અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેરી ૨.૩.૨૪૪-૩૧૩) –

    Catukkanipāte putto buddhassa dāyādotiādikā bhaddāya kāpilāniyā theriyā gāthā. Sā kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ pubbenivāsaṃ anussarantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cutā devamanussesu saṃsarantī anuppanne buddhe bārāṇasiyaṃ kulagehe nibbattitvā patikulaṃ gantvā, ekadivasaṃ attano nanandāya saddhiṃ kalahaṃ karontī tāya paccekabuddhassa piṇḍapāte dinne ‘‘ayaṃ imassa dānaṃ datvā uḷārasampattiṃ labhissatī’’ti paccekabuddhassa hatthato pattaṃ gahetvā bhattaṃ chaḍḍetvā kalalassa pūretvā adāsi. Mahājano garahi – ‘‘bāle, paccekabuddho te kiṃ aparajjhī’’ti? Sā tesaṃ vacanena lajjamānā puna pattaṃ gahetvā kalalaṃ nīharitvā dhovitvā gandhacuṇṇena ubbaṭṭetvā catumadhurassa pūretvā upari āsittena padumagabbhavaṇṇena sappinā vijjotamānaṃ paccekabuddhassa hatthe ṭhapetvā ‘‘yathā ayaṃ piṇḍapāto obhāsajāto, evaṃ obhāsajātaṃ me sarīraṃ hotū’’ti patthanaṃ paṭṭhapesi. Sā tato cavitvā sugatīsuyeva saṃsarantī kassapabuddhakāle bārāṇasiyaṃ mahāvibhavassa seṭṭhino dhītā hutvā nibbatti. Pubbakammaphalena duggandhasarīrā manussehi jigucchitabbā hutvā saṃvegajātā attano ābharaṇehi suvaṇṇiṭṭhakaṃ kāretvā bhagavato cetiye patiṭṭhapesi, uppalahatthena ca pūjaṃ akāsi. Tenassā sarīraṃ tasmiṃyeva bhave sugandhaṃ manoharaṃ jātaṃ. Sā patino piyā manāpā hutvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā tato cutā sagge nibbatti. Tatthāpi yāvajīvaṃ dibbasukhaṃ anubhavitvā, tato cutā bārāṇasirañño dhītā hutvā tattha devasampattisadisaṃ sampattiṃ anubhavantī cirakālaṃ paccekabuddhe upaṭṭhahitvā, tesu parinibbutesu saṃvegajātā tāpasapabbajjāya pabbajitvā uyyāne vasantī jhānāni bhāvetvā brahmaloke nibbattitvā tato cutā sāgalanagare kosiyagottassa brāhmaṇakulassa gehe nibbattitvā mahatā parihārena vaḍḍhitvā vayappattā mahātitthagāme pipphalikumārassa gehaṃ nītā. Tasmiṃ pabbajituṃ nikkhante mahantaṃ bhogakkhandhaṃ mahantañca ñātiparivaṭṭaṃ pahāya pabbajjatthāya nikkhamitvā pañca vassāni titthiyārāme pavisitvā aparabhāge mahāpajāpatigotamiyā santike pabbajjaṃ upasampadañca labhitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā na cirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.3.244-313) –

    ‘‘પદુમુત્તરો નામ જિનો, સબ્બધમ્માન પારગૂ;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammāna pāragū;

    ઇતો સતસહસ્સમ્હિ, કપ્પે ઉપ્પજ્જિ નાયકો.

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.

    ‘‘તદાહુ હંસવતિયં, વિદેહો નામ નામતો;

    ‘‘Tadāhu haṃsavatiyaṃ, videho nāma nāmato;

    સેટ્ઠી પહૂતરતનો, તસ્સ જાયા અહોસહં.

    Seṭṭhī pahūtaratano, tassa jāyā ahosahaṃ.

    ‘‘કદાચિ સો નરાદિચ્ચં, ઉપેચ્ચ સપરિજ્જનો;

    ‘‘Kadāci so narādiccaṃ, upecca saparijjano;

    ધમ્મમસ્સોસિ બુદ્ધસ્સ, સબ્બદુક્ખભયપ્પહં.

    Dhammamassosi buddhassa, sabbadukkhabhayappahaṃ.

    ‘‘સાવકં ધુતવાદાનં, અગ્ગં કિત્તેસિ નાયકો;

    ‘‘Sāvakaṃ dhutavādānaṃ, aggaṃ kittesi nāyako;

    સુત્વા સત્તાહિકં દાનં, દત્વા બુદ્ધસ્સ તાદિનો.

    Sutvā sattāhikaṃ dānaṃ, datvā buddhassa tādino.

    ‘‘નિપચ્ચ સિરસા પાદે, તં ઠાનમભિપત્થયિં;

    ‘‘Nipacca sirasā pāde, taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ;

    સ હાસયન્તો પરિસં, તદા હિ નરપુઙ્ગવો.

    Sa hāsayanto parisaṃ, tadā hi narapuṅgavo.

    ‘‘સેટ્ઠિનો અનુકમ્પાય, ઇમા ગાથા અભાસથ;

    ‘‘Seṭṭhino anukampāya, imā gāthā abhāsatha;

    લચ્છસે પત્થિતં ઠાનં, નિબ્બુતો હોહિ પુત્તક.

    Lacchase patthitaṃ ṭhānaṃ, nibbuto hohi puttaka.

    ‘‘સતસહસ્સિતો કપ્પે, ઓક્કાકકુલસમ્ભવો;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ગોતમો નામ ગોત્તેન, સત્થા લોકે ભવિસ્સતિ.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘તસ્સ ધમ્મેસુ દાયાદો, ઓરસો ધમ્મનિમ્મિતો;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    કસ્સપો નામ ગોત્તેન, હેસ્સતિ સત્થુ સાવકો.

    Kassapo nāma gottena, hessati satthu sāvako.

    ‘‘તં સુત્વા મુદિતો હુત્વા, યાવજીવં તદા જિનં;

    ‘‘Taṃ sutvā mudito hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;

    મેત્તચિત્તો પરિચરિ, પચ્ચયેહિ વિનાયકં.

    Mettacitto paricari, paccayehi vināyakaṃ.

    ‘‘સાસનં જોતયિત્વાન, સો મદ્દિત્વા કુતિત્થિયે;

    ‘‘Sāsanaṃ jotayitvāna, so madditvā kutitthiye;

    વેનેય્યં વિનયિત્વા ચ, નિબ્બુતો સો સસાવકો.

    Veneyyaṃ vinayitvā ca, nibbuto so sasāvako.

    ‘‘નિબ્બુતે તમ્હિ લોકગ્ગે, પૂજનત્થાય સત્થુનો;

    ‘‘Nibbute tamhi lokagge, pūjanatthāya satthuno;

    ઞાતિમિત્તે સમાનેત્વા, સહ તેહિ અકારયિ.

    Ñātimitte samānetvā, saha tehi akārayi.

    ‘‘સત્તયોજનિકં થૂપં, ઉબ્બિદ્ધં રતનામયં;

    ‘‘Sattayojanikaṃ thūpaṃ, ubbiddhaṃ ratanāmayaṃ;

    જલન્તં સતરંસિંવ, સાલરાજંવ ફુલ્લિતં.

    Jalantaṃ sataraṃsiṃva, sālarājaṃva phullitaṃ.

    ‘‘સત્તસતસહસ્સાનિ, પાતિયો તત્થ કારયિ;

    ‘‘Sattasatasahassāni, pātiyo tattha kārayi;

    નળગ્ગી વિય જોતન્તી, રતનેહેવ સત્તહિ.

    Naḷaggī viya jotantī, rataneheva sattahi.

    ‘‘ગન્ધતેલેન પૂરેત્વા, દીપાનુજ્જલયી તહિં;

    ‘‘Gandhatelena pūretvā, dīpānujjalayī tahiṃ;

    પૂજનત્થાય મહેસિસ્સ, સબ્બભૂતાનુકમ્પિનો.

    Pūjanatthāya mahesissa, sabbabhūtānukampino.

    ‘‘સત્તસતસહસ્સાનિ, પુણ્ણકુમ્ભાનિ કારયિ;

    ‘‘Sattasatasahassāni, puṇṇakumbhāni kārayi;

    રતનેહેવ પુણ્ણાનિ, પૂજનત્થાય મહેસિનો.

    Rataneheva puṇṇāni, pūjanatthāya mahesino.

    ‘‘મજ્ઝે અટ્ઠટ્ઠકુમ્ભીનં, ઉસ્સિતા કઞ્ચનગ્ઘિયો;

    ‘‘Majjhe aṭṭhaṭṭhakumbhīnaṃ, ussitā kañcanagghiyo;

    અતિરોચન્તિ વણ્ણેન, સરદેવ દિવાકરો.

    Atirocanti vaṇṇena, saradeva divākaro.

    ‘‘ચતુદ્વારેસુ સોભન્તિ, તોરણા રતનામયા;

    ‘‘Catudvāresu sobhanti, toraṇā ratanāmayā;

    ઉસ્સિતા ફલકા રમ્મા, સોભન્તિ રતનામયા.

    Ussitā phalakā rammā, sobhanti ratanāmayā.

    ‘‘વિરોચન્તિ પરિક્ખિત્તા, અવટંસા સુનિમ્મિતા;

    ‘‘Virocanti parikkhittā, avaṭaṃsā sunimmitā;

    ઉસ્સિતાનિ પટાકાનિ, રતનાનિ વિરોચરે.

    Ussitāni paṭākāni, ratanāni virocare.

    ‘‘સુરત્તં સુકતં ચિત્તં, ચેતિયં રતનામયં;

    ‘‘Surattaṃ sukataṃ cittaṃ, cetiyaṃ ratanāmayaṃ;

    અતિરોચતિ વણ્ણેન, સસઞ્ઝોવ દિવાકરો.

    Atirocati vaṇṇena, sasañjhova divākaro.

    ‘‘થૂપસ્સ વેદિયો તિસ્સો, હરિતાલેન પૂરયિ;

    ‘‘Thūpassa vediyo tisso, haritālena pūrayi;

    એકં મનોસિલાયેકં, અઞ્જનેન ચ એકિકં.

    Ekaṃ manosilāyekaṃ, añjanena ca ekikaṃ.

    ‘‘પૂજં એતાદિસં રમ્મં, કારેત્વા વરવાદિનો;

    ‘‘Pūjaṃ etādisaṃ rammaṃ, kāretvā varavādino;

    અદાસિ દાનં સઙ્ઘસ્સ, યાવજીવં યથાબલં.

    Adāsi dānaṃ saṅghassa, yāvajīvaṃ yathābalaṃ.

    ‘‘સહાવ સેટ્ઠિના તેન, તાનિ પુઞ્ઞાનિ સબ્બસો;

    ‘‘Sahāva seṭṭhinā tena, tāni puññāni sabbaso;

    યાવજીવં કરિત્વાન, સહાવ સુગતિં ગતા.

    Yāvajīvaṃ karitvāna, sahāva sugatiṃ gatā.

    ‘‘સમ્પત્તિયોનુભોત્વાન, દેવત્તે અથ માનુસે;

    ‘‘Sampattiyonubhotvāna, devatte atha mānuse;

    છાયા વિય સરીરેન, સહ તેનેવ સંસરિં.

    Chāyā viya sarīrena, saha teneva saṃsariṃ.

    ‘‘એકનવુતિતો કપ્પે, વિપસ્સી નામ નાયકો;

    ‘‘Ekanavutito kappe, vipassī nāma nāyako;

    ઉપ્પજ્જિ ચારુદસ્સનો, સબ્બધમ્મવિપસ્સકો.

    Uppajji cārudassano, sabbadhammavipassako.

    ‘‘તદાયં બન્ધુપતિયં, બ્રાહ્મણો સાધુસમ્મતો;

    ‘‘Tadāyaṃ bandhupatiyaṃ, brāhmaṇo sādhusammato;

    અડ્ઢો સન્તો ગુણેનાપિ, ધનેન ચ સુદુગ્ગતો.

    Aḍḍho santo guṇenāpi, dhanena ca suduggato.

    ‘‘તદાપિ તસ્સાહં આસિં, બ્રાહ્મણી સમચેતસા;

    ‘‘Tadāpi tassāhaṃ āsiṃ, brāhmaṇī samacetasā;

    કદાચિ સો દિજવરો, સઙ્ગમેસિ મહામુનિં.

    Kadāci so dijavaro, saṅgamesi mahāmuniṃ.

    ‘‘નિસિન્નં જનકાયમ્હિ, દેસેન્તં અમતં પદં;

    ‘‘Nisinnaṃ janakāyamhi, desentaṃ amataṃ padaṃ;

    સુત્વા ધમ્મં પમુદિતો, અદાસિ એકસાટકં.

    Sutvā dhammaṃ pamudito, adāsi ekasāṭakaṃ.

    ‘‘ઘરમેકેન વત્થેન, ગન્ત્વાનેતં સ મબ્રવિ;

    ‘‘Gharamekena vatthena, gantvānetaṃ sa mabravi;

    અનુમોદ મહાપુઞ્ઞં, દિન્નં બુદ્ધસ્સ સાટકં.

    Anumoda mahāpuññaṃ, dinnaṃ buddhassa sāṭakaṃ.

    ‘‘તદાહં અઞ્જલિં કત્વા, અનુમોદિં સુપીણિતા;

    ‘‘Tadāhaṃ añjaliṃ katvā, anumodiṃ supīṇitā;

    સુદિન્નો સાટકો સામિ, બુદ્ધસેટ્ઠસ્સ તાદિનો.

    Sudinno sāṭako sāmi, buddhaseṭṭhassa tādino.

    ‘‘સુખિતો સજ્જિતો હુત્વા, સંસરન્તો ભવાભવે;

    ‘‘Sukhito sajjito hutvā, saṃsaranto bhavābhave;

    બારાણસિપુરે રમ્મે, રાજા આસિ મહીપતિ.

    Bārāṇasipure ramme, rājā āsi mahīpati.

    ‘‘તદા તસ્સ મહેસીહં, ઇત્થિગુમ્બસ્સ ઉત્તમા;

    ‘‘Tadā tassa mahesīhaṃ, itthigumbassa uttamā;

    તસ્સાતિ દયિતા આસિં, પુબ્બસ્નેહેન ભત્તુનો.

    Tassāti dayitā āsiṃ, pubbasnehena bhattuno.

    ‘‘પિણ્ડાય વિચરન્તે તે, અટ્ઠ પચ્ચેકનાયકે;

    ‘‘Piṇḍāya vicarante te, aṭṭha paccekanāyake;

    દિસ્વા પમુદિતો હુત્વા, દત્વા પિણ્ડં મહારહં.

    Disvā pamudito hutvā, datvā piṇḍaṃ mahārahaṃ.

    ‘‘પુનો નિમન્તયિત્વાન, કત્વા રતનમણ્ડપં;

    ‘‘Puno nimantayitvāna, katvā ratanamaṇḍapaṃ;

    કમ્મારેહિ કતં પત્તં, સોવણ્ણં વત તત્તકં.

    Kammārehi kataṃ pattaṃ, sovaṇṇaṃ vata tattakaṃ.

    ‘‘સમાનેત્વાન તે સબ્બે, તેસં દાનમદાસિ સો;

    ‘‘Samānetvāna te sabbe, tesaṃ dānamadāsi so;

    સોણ્ણાસને પવિટ્ઠાનં, પસન્નો સેહિ પાણિભિ.

    Soṇṇāsane paviṭṭhānaṃ, pasanno sehi pāṇibhi.

    ‘‘તમ્પિ દાનં સહાદાસિં, કાસિરાજેનહં તદા;

    ‘‘Tampi dānaṃ sahādāsiṃ, kāsirājenahaṃ tadā;

    પુનાહં બારાણસિયં, જાતા કાસિકગામકે.

    Punāhaṃ bārāṇasiyaṃ, jātā kāsikagāmake.

    ‘‘કુટુમ્બિકકુલે ફીતે, સુખિતો સો સભાતુકો;

    ‘‘Kuṭumbikakule phīte, sukhito so sabhātuko;

    જેટ્ઠસ્સ ભાતુનો જાયા, અહોસિં સુપતિબ્બતા.

    Jeṭṭhassa bhātuno jāyā, ahosiṃ supatibbatā.

    ‘‘પચ્ચેકબુદ્ધં દિસ્વાન, કનિયસ્સ મમ ભત્તુનો;

    ‘‘Paccekabuddhaṃ disvāna, kaniyassa mama bhattuno;

    ભાગન્નં તસ્સ દત્વાન, આગતે તમ્હિ પાવદિં.

    Bhāgannaṃ tassa datvāna, āgate tamhi pāvadiṃ.

    ‘‘નાભિનન્દિત્થ સો દાનં, તતો તસ્સ અદાસહં;

    ‘‘Nābhinandittha so dānaṃ, tato tassa adāsahaṃ;

    ઉખા આનિય તં અન્નં, પુનો તસ્સેવ સો અદા.

    Ukhā āniya taṃ annaṃ, puno tasseva so adā.

    ‘‘તદન્નં છડ્ડયિત્વાન, દુટ્ઠા બુદ્ધસ્સહં તદા;

    ‘‘Tadannaṃ chaḍḍayitvāna, duṭṭhā buddhassahaṃ tadā;

    પત્તં કલલપુણ્ણં તં, અદાસિં તસ્સ તાદિનો.

    Pattaṃ kalalapuṇṇaṃ taṃ, adāsiṃ tassa tādino.

    ‘‘દાને ચ ગહણે ચેવ, અપચે પદુસેપિ ચ;

    ‘‘Dāne ca gahaṇe ceva, apace padusepi ca;

    સમચિત્તમુખં દિસ્વા, તદાહં સંવિજિં ભુસં.

    Samacittamukhaṃ disvā, tadāhaṃ saṃvijiṃ bhusaṃ.

    ‘‘પુનો પત્તં ગહેત્વાન, સોધયિત્વા સુગન્ધિના,

    ‘‘Puno pattaṃ gahetvāna, sodhayitvā sugandhinā,

    પસન્નચિત્તા પૂરેત્વા, સઘતં સક્કરં અદં.

    Pasannacittā pūretvā, saghataṃ sakkaraṃ adaṃ.

    ‘‘યત્થ યત્થૂપપજ્જામિ, સુરૂપા હોમિ દાનતો;

    ‘‘Yattha yatthūpapajjāmi, surūpā homi dānato;

    બુદ્ધસ્સ અપકારેન, દુગ્ગન્ધા વદનેન ચ.

    Buddhassa apakārena, duggandhā vadanena ca.

    ‘‘પુન કસ્સપવીરસ્સ, નિધાયન્તમ્હિ ચેતિયે;

    ‘‘Puna kassapavīrassa, nidhāyantamhi cetiye;

    સોવણ્ણં ઇટ્ઠકં વરં, અદાસિં મુદિતા અહં.

    Sovaṇṇaṃ iṭṭhakaṃ varaṃ, adāsiṃ muditā ahaṃ.

    ‘‘ચતુજ્જાતેન ગન્ધેન, નિચયિત્વા તમિટ્ઠકં;

    ‘‘Catujjātena gandhena, nicayitvā tamiṭṭhakaṃ;

    મુત્તા દુગ્ગન્ધદોસમ્હા, સબ્બઙ્ગસુસમાગતા.

    Muttā duggandhadosamhā, sabbaṅgasusamāgatā.

    ‘‘સત્ત પાતિસહસ્સાનિ, રતનેહેવ સત્તહિ;

    ‘‘Satta pātisahassāni, rataneheva sattahi;

    કારેત્વા ઘતપૂરાનિ, વટ્ટીનિ ચ સહસ્સસો.

    Kāretvā ghatapūrāni, vaṭṭīni ca sahassaso.

    ‘‘પક્ખિપિત્વા પદીપેત્વા, ઠપયિં સત્તપન્તિયો;

    ‘‘Pakkhipitvā padīpetvā, ṭhapayiṃ sattapantiyo;

    પૂજનત્થં લોકનાથસ્સ, વિપ્પસન્નેન ચેતસા.

    Pūjanatthaṃ lokanāthassa, vippasannena cetasā.

    ‘‘તદાપિ તમ્હિ પુઞ્ઞમ્હિ, ભાગિનીયિ વિસેસતો;

    ‘‘Tadāpi tamhi puññamhi, bhāginīyi visesato;

    પુન કાસીસુ સઞ્જાતો, સુમિત્તા ઇતિ વિસ્સુતો.

    Puna kāsīsu sañjāto, sumittā iti vissuto.

    ‘‘તસ્સાહં ભરિયા આસિં, સુખિતા સજ્જિતા પિયા;

    ‘‘Tassāhaṃ bhariyā āsiṃ, sukhitā sajjitā piyā;

    તદા પચ્ચેકમુનિનો, અદાસિં ઘનવેઠનં.

    Tadā paccekamunino, adāsiṃ ghanaveṭhanaṃ.

    ‘‘તસ્સાપિ ભાગિની આસિં, મોદિત્વા દાનમુત્તમં;

    ‘‘Tassāpi bhāginī āsiṃ, moditvā dānamuttamaṃ;

    પુનાપિ કાસિરટ્ઠમ્હિ, જાતો કોલિયજાતિયા.

    Punāpi kāsiraṭṭhamhi, jāto koliyajātiyā.

    ‘‘તદા કોલિયપુત્તાનં, સતેહિ સહ પઞ્ચહિ;

    ‘‘Tadā koliyaputtānaṃ, satehi saha pañcahi;

    પઞ્ચ પચ્ચેકબુદ્ધાનં, સતાનિ સમુપટ્ઠહિ.

    Pañca paccekabuddhānaṃ, satāni samupaṭṭhahi.

    ‘‘તેમાસં તપ્પયિત્વાન, અદાસિ ચ તિચીવરે;

    ‘‘Temāsaṃ tappayitvāna, adāsi ca ticīvare;

    જાયા તસ્સ તદા આસિં, પુઞ્ઞકમ્મપથાનુગા.

    Jāyā tassa tadā āsiṃ, puññakammapathānugā.

    ‘‘તતો ચુતો અહુ રાજા, નન્દો નામ મહાયસો;

    ‘‘Tato cuto ahu rājā, nando nāma mahāyaso;

    તસ્સાપિ મહેસી આસિં, સબ્બકામસમિદ્ધિની.

    Tassāpi mahesī āsiṃ, sabbakāmasamiddhinī.

    ‘‘તદા રાજા ભવિત્વાન, બ્રહ્મદત્તો મહીપતિ;

    ‘‘Tadā rājā bhavitvāna, brahmadatto mahīpati;

    પદુમવતીપુત્તાનં, પચ્ચેકમુનિનં તદા.

    Padumavatīputtānaṃ, paccekamuninaṃ tadā.

    ‘‘સતાનિ પઞ્ચનૂનાનિ, યાવજીવં ઉપટ્ઠહિં;

    ‘‘Satāni pañcanūnāni, yāvajīvaṃ upaṭṭhahiṃ;

    રાજુય્યાને નિવાસેત્વા, નિબ્બુતાનિ ચ પૂજયિં.

    Rājuyyāne nivāsetvā, nibbutāni ca pūjayiṃ.

    ‘‘ચેતિયાનિ ચ કારેત્વા, પબ્બજિત્વા ઉભો મયં;

    ‘‘Cetiyāni ca kāretvā, pabbajitvā ubho mayaṃ;

    ભાવેત્વા અપ્પમઞ્ઞાયો, બ્રહ્મલોકં અગમ્હસે.

    Bhāvetvā appamaññāyo, brahmalokaṃ agamhase.

    ‘‘તતો ચુતો મહાતિત્થે, સુજાતો પિપ્ફલાયનો;

    ‘‘Tato cuto mahātitthe, sujāto pipphalāyano;

    માતા સુમનદેવીતિ, કોસિગોત્તો દિજો પિતા.

    Mātā sumanadevīti, kosigotto dijo pitā.

    ‘‘અહં મદ્દે જનપદે, સાકલાય પુરુત્તમે;

    ‘‘Ahaṃ madde janapade, sākalāya puruttame;

    કપ્પિલસ્સ દિજસ્સાસિં, ધીતા માતા સુચીમતિ.

    Kappilassa dijassāsiṃ, dhītā mātā sucīmati.

    ‘‘ઘરકઞ્ચનબિમ્બેન, નિમ્મિનિત્વાન મં પિતા;

    ‘‘Gharakañcanabimbena, nimminitvāna maṃ pitā;

    અદા કસ્સપધીરસ્સ, કામેહિ વજ્જિતસ્સમં.

    Adā kassapadhīrassa, kāmehi vajjitassamaṃ.

    ‘‘કદાચિ સો કારુણિકો, ગન્ત્વા કમ્મન્તપેક્ખકો;

    ‘‘Kadāci so kāruṇiko, gantvā kammantapekkhako;

    કાકાદિકેહિ ખજ્જન્તે, પાણે દિસ્વાન સંવિજિ.

    Kākādikehi khajjante, pāṇe disvāna saṃviji.

    ‘‘ઘરેવાહં તિલે જાતે, દિસ્વાનાતપતાપને;

    ‘‘Gharevāhaṃ tile jāte, disvānātapatāpane;

    કિમી કાકેહિ ખજ્જન્તે, સંવેગમલભિં તદા.

    Kimī kākehi khajjante, saṃvegamalabhiṃ tadā.

    ‘‘તદા સો પબ્બજી ધીરો, અહં તમનુપબ્બજિં;

    ‘‘Tadā so pabbajī dhīro, ahaṃ tamanupabbajiṃ;

    પઞ્ચ વસ્સાનિ નિવસિં, પરિબ્બાજવતે અહં.

    Pañca vassāni nivasiṃ, paribbājavate ahaṃ.

    ‘‘યદા પબ્બજિતા આસિ, ગોતમી જિનપોસિકા;

    ‘‘Yadā pabbajitā āsi, gotamī jinaposikā;

    તદાહં તમુપગન્ત્વા, બુદ્ધેન અનુસાસિતા.

    Tadāhaṃ tamupagantvā, buddhena anusāsitā.

    ‘‘ન ચિરેનેવ કાલેન, અરહત્તમપાપુણિં;

    ‘‘Na cireneva kālena, arahattamapāpuṇiṃ;

    અહો કલ્યાણમિત્તત્તં, કસ્સપસ્સ સિરીમતો.

    Aho kalyāṇamittattaṃ, kassapassa sirīmato.

    ‘‘સુતો બુદ્ધસ્સ દાયાદો, કસ્સપો સુસમાહિતો;

    ‘‘Suto buddhassa dāyādo, kassapo susamāhito;

    પુબ્બેનિવાસં યો વેદિ, સગ્ગાપાયઞ્ચ પસ્સતિ.

    Pubbenivāsaṃ yo vedi, saggāpāyañca passati.

    ‘‘અથો જાતિક્ખયં પત્તો, અભિઞ્ઞાવોસિતો મુનિ;

    ‘‘Atho jātikkhayaṃ patto, abhiññāvosito muni;

    એતાહિ તીહિ વિજ્જાહિ, તેવિજ્જો હોતિ બ્રાહ્મણો.

    Etāhi tīhi vijjāhi, tevijjo hoti brāhmaṇo.

    ‘‘તથેવ ભદ્દાકાપિલાની, તેવિજ્જા મચ્ચુહાયિની;

    ‘‘Tatheva bhaddākāpilānī, tevijjā maccuhāyinī;

    ધારેતિ અન્તિમં દેહં, જિત્વા મારં સવાહનં.

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jitvā māraṃ savāhanaṃ.

    ‘‘દિસ્વા આદીનવં લોકે, ઉભો પબ્બજિતા મયં;

    ‘‘Disvā ādīnavaṃ loke, ubho pabbajitā mayaṃ;

    ત્યમ્હ ખીણાસવા દન્તા, સીતિભૂતામ્હ નિબ્બુતા.

    Tyamha khīṇāsavā dantā, sītibhūtāmha nibbutā.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ. (અપ॰ થેરી ૨.૩.૨૪૪-૩૧૩);

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti. (apa. therī 2.3.244-313);

    અરહત્તં પન પત્વા પુબ્બેનિવાસઞાણે ચિણ્ણવસી અહોસિ. તત્થ સાતિસયં કતાધિકારત્તા અપરભાગે તં સત્થા જેતવને અરિયગણમજ્ઝે નિસિન્નો ભિક્ખુનિયો પટિપાટિયા ઠાનન્તરેસુ ઠપેન્તો પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરન્તીનં અગ્ગટ્ઠાને ઠપેસિ. સા એકદિવસં મહાકસ્સપત્થેરસ્સ ગુણાભિત્થવનપુબ્બકં અત્તનો કતકિચ્ચતાદિવિભાવનમુખેન ઉદાનં ઉદાનેન્તી –

    Arahattaṃ pana patvā pubbenivāsañāṇe ciṇṇavasī ahosi. Tattha sātisayaṃ katādhikārattā aparabhāge taṃ satthā jetavane ariyagaṇamajjhe nisinno bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento pubbenivāsaṃ anussarantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Sā ekadivasaṃ mahākassapattherassa guṇābhitthavanapubbakaṃ attano katakiccatādivibhāvanamukhena udānaṃ udānentī –

    ૬૩.

    63.

    ‘‘પુત્તો બુદ્ધસ્સ દાયાદો, કસ્સપો સુસમાહિતો;

    ‘‘Putto buddhassa dāyādo, kassapo susamāhito;

    પુબ્બેનિવાસં યોવેદિ, સગ્ગાપાયઞ્ચ પસ્સતિ.

    Pubbenivāsaṃ yovedi, saggāpāyañca passati.

    ૬૪.

    64.

    ‘‘અથો જાતિક્ખયં પત્તો, અભિઞ્ઞાવોસિતો મુનિ;

    ‘‘Atho jātikkhayaṃ patto, abhiññāvosito muni;

    એતાહિ તીહિ વિજ્જાહિ, તેવિજ્જો હોતિ બ્રાહ્મણો.

    Etāhi tīhi vijjāhi, tevijjo hoti brāhmaṇo.

    ૬૫.

    65.

    ‘‘તથેવ ભદ્દાકાપિલાની, તેવિજ્જા મચ્ચુહાયિની;

    ‘‘Tatheva bhaddākāpilānī, tevijjā maccuhāyinī;

    ધારેતિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહનં.

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhanaṃ.

    ૬૬.

    66.

    ‘‘દિસ્વા આદીનવં લોકે, ઉભો પબ્બજિતા મયં;

    ‘‘Disvā ādīnavaṃ loke, ubho pabbajitā mayaṃ;

    ત્યમ્હ ખીણાસવા દન્તા, સીતિભૂતામ્હ નિબ્બુતા’’તિ. –

    Tyamha khīṇāsavā dantā, sītibhūtāmha nibbutā’’ti. –

    ઇમા ગાથા અભાસિ.

    Imā gāthā abhāsi.

    તત્થ પુત્તો બુદ્ધસ્સ દાયાદોતિ બુદ્ધાનુબુદ્ધભાવતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ અનુજાતસુતો તતો એવ તસ્સ દાયભૂતસ્સ નવલોકુત્તરધમ્મસ્સ આદાનેન દાયાદો કસ્સપો લોકિયલોકુત્તરેહિ સમાધીહિ સુટ્ઠુ સમાહિતચિત્તતાય સુસમાહિતો. પુબ્બેનિવાસં યોવેદીતિ યો મહાકસ્સપત્થેરો પુબ્બેનિવાસં અત્તનો પરેસઞ્ચ નિવુત્થક્ખન્ધસન્તાનં પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણેન પાકટં કત્વા અવેદિ અઞ્ઞાસિ પટિવિજ્ઝિ. સગ્ગાપાયઞ્ચ પસ્સતીતિ છબ્બીસતિદેવલોકભેદં સગ્ગં ચતુબ્બિધં અપાયઞ્ચ દિબ્બચક્ખુના હત્થતલે આમલકં વિય પસ્સતિ.

    Tattha putto buddhassa dāyādoti buddhānubuddhabhāvato sammāsambuddhassa anujātasuto tato eva tassa dāyabhūtassa navalokuttaradhammassa ādānena dāyādo kassapo lokiyalokuttarehi samādhīhi suṭṭhu samāhitacittatāya susamāhito. Pubbenivāsaṃ yovedīti yo mahākassapatthero pubbenivāsaṃ attano paresañca nivutthakkhandhasantānaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena pākaṭaṃ katvā avedi aññāsi paṭivijjhi. Saggāpāyañca passatīti chabbīsatidevalokabhedaṃ saggaṃ catubbidhaṃ apāyañca dibbacakkhunā hatthatale āmalakaṃ viya passati.

    અથો જાતિક્ખયં પત્તોતિ તતો પરં જાતિક્ખયસઙ્ખાતં અરહત્તં પત્તો. અભિઞ્ઞાય અભિવિસિટ્ઠેન ઞાણેન અભિઞ્ઞેય્યં ધમ્મં અભિજાનિત્વા પરિઞ્ઞેય્યં પરિજાનિત્વા , પહાતબ્બં પહાય , સચ્છિકાતબ્બં સચ્છિકત્વા વોસિતો નિટ્ઠં પત્તો કતકિચ્ચો. આસવક્ખયપઞ્ઞાસઙ્ખાતં મોનં પત્તત્તા મુનિ.

    Atho jātikkhayaṃ pattoti tato paraṃ jātikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ patto. Abhiññāya abhivisiṭṭhena ñāṇena abhiññeyyaṃ dhammaṃ abhijānitvā pariññeyyaṃ parijānitvā , pahātabbaṃ pahāya , sacchikātabbaṃ sacchikatvā vosito niṭṭhaṃ patto katakicco. Āsavakkhayapaññāsaṅkhātaṃ monaṃ pattattā muni.

    તથેવ ભદ્દાકાપિલાનીતિ યથા મહાકસ્સપો એતાહિ યથાવુત્તાહિ તીહિ વિજ્જાહિ તેવિજ્જો મચ્ચુહાયી ચ, તથેવ ભદ્દાકાપિલાની તેવિજ્જા મચ્ચુહાયિનીતિ. તતો એવ ધારેતિ અન્તિમં દેહં, જેત્વા મારં સવાહનન્તિ અત્તાનમેવ પરં વિય કત્વા દસ્સેતિ.

    Tatheva bhaddākāpilānīti yathā mahākassapo etāhi yathāvuttāhi tīhi vijjāhi tevijjo maccuhāyī ca, tatheva bhaddākāpilānī tevijjā maccuhāyinīti. Tato eva dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhananti attānameva paraṃ viya katvā dasseti.

    ઇદાનિ યથા થેરસ્સ પટિપત્તિ આદિમજ્ઝપરિયોસાનકલ્યાણા, એવં મમપીતિ દસ્સેન્તી ‘‘દિસ્વા આદીનવ’’ન્તિ ઓસાનગાથમાહ. તત્થ ત્યમ્હ ખીણાસવા દન્તાતિ તે મયં મહાકસ્સપત્થેરો અહઞ્ચ ઉત્તમેન દમેન દન્તા સબ્બસો ખીણાસવા ચ અમ્હ. સીતિભૂતામ્હ નિબ્બુતાતિ તતો એવ કિલેસપરિળાહાભાવતો સીતિભૂતા સઉપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા નિબ્બુતા ચ અમ્હ ભવામાતિ અત્થો.

    Idāni yathā therassa paṭipatti ādimajjhapariyosānakalyāṇā, evaṃ mamapīti dassentī ‘‘disvā ādīnava’’nti osānagāthamāha. Tattha tyamha khīṇāsavā dantāti te mayaṃ mahākassapatthero ahañca uttamena damena dantā sabbaso khīṇāsavā ca amha. Sītibhūtāmha nibbutāti tato eva kilesapariḷāhābhāvato sītibhūtā saupādisesāya nibbānadhātuyā nibbutā ca amha bhavāmāti attho.

    ભદ્દાકાપિલાનીથેરીગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Bhaddākāpilānītherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ચતુક્કનિપાતવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Catukkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરીગાથાપાળિ • Therīgāthāpāḷi / ૧. ભદ્દાકાપિલાનીથેરીગાથા • 1. Bhaddākāpilānītherīgāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact