Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā

    બિમ્બિસારસમાગમકથાવણ્ણના

    Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā

    ૫૫. યઞ્ઞા અભિવદન્તીતિ યાગહેતુ ઇજ્ઝન્તીતિ વદન્તિ. ઉપધીસૂતિ એત્થ દુક્ખસુખાદીનં અધિટ્ઠાનટ્ઠેન ચત્તારો ઉપધી કામખન્ધકિલેસઅભિસઙ્ખારૂપધીનં વસેન. તેસુ ખન્ધૂપધિ ઇધાધિપ્પેતોતિ આહ ‘‘ખન્ધૂપધીસુ મલન્તિ ઞત્વા’’તિ. યઞ્ઞાતિ યઞ્ઞહેતુ. યિટ્ઠેતિ મહાયાગે. હુતેતિ દિવસે દિવસે કત્તબ્બે અગ્ગિપરિચરણે. કિં વક્ખામીતિ કથં વક્ખામિ.

    55.Yaññāabhivadantīti yāgahetu ijjhantīti vadanti. Upadhīsūti ettha dukkhasukhādīnaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena cattāro upadhī kāmakhandhakilesaabhisaṅkhārūpadhīnaṃ vasena. Tesu khandhūpadhi idhādhippetoti āha ‘‘khandhūpadhīsu malanti ñatvā’’ti. Yaññāti yaññahetu. Yiṭṭheti mahāyāge. Huteti divase divase kattabbe aggiparicaraṇe. Kiṃ vakkhāmīti kathaṃ vakkhāmi.

    ૫૭-૮. આસીસનાતિ મનોરથા. સિઙ્ગીસુવણ્ણનિક્ખેનાતિ સિઙ્ગીસુવણ્ણસ્સ રાસિના. સુવણ્ણેસુ હિ યુત્તિકતં હીનં. તતો રસવિદ્ધં સેટ્ઠં, તતો આકરુપ્પન્નં સેટ્ઠં, તતો યંકિઞ્ચિ દિબ્બસુવણ્ણં સેટ્ઠં , તત્રાપિ ચામીકરં, તતો સાતકુમ્ભં, તતો જમ્બુનદં, તતોપિ સિઙ્ગીસુવણ્ણં સેટ્ઠં. તસ્સ નિક્ખં નામ પઞ્ચસુવણ્ણપરિમાણં. અટ્ઠસુવણ્ણાદિભેદં અનેકવિધમ્પિ વદન્તિ. દસસુ અરિયવાસેસૂતિ –

    57-8.Āsīsanāti manorathā. Siṅgīsuvaṇṇanikkhenāti siṅgīsuvaṇṇassa rāsinā. Suvaṇṇesu hi yuttikataṃ hīnaṃ. Tato rasaviddhaṃ seṭṭhaṃ, tato ākaruppannaṃ seṭṭhaṃ, tato yaṃkiñci dibbasuvaṇṇaṃ seṭṭhaṃ , tatrāpi cāmīkaraṃ, tato sātakumbhaṃ, tato jambunadaṃ, tatopi siṅgīsuvaṇṇaṃ seṭṭhaṃ. Tassa nikkhaṃ nāma pañcasuvaṇṇaparimāṇaṃ. Aṭṭhasuvaṇṇādibhedaṃ anekavidhampi vadanti. Dasasu ariyavāsesūti –

    ‘‘ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ પઞ્ચઙ્ગવિપ્પહીનો હોતિ છળઙ્ગસમન્નાગતો એકારક્ખો ચતુરાપસ્સેનો પણુન્નપચ્ચેકસચ્ચો સમવયસટ્ઠેસનો અનાવિલસઙ્કપ્પો પસ્સદ્ધકાયસઙ્ખારો સુવિમુત્તચિત્તો સુવિમુત્તપઞ્ઞો’’તિ (દી॰ નિ॰ ૩.૩૪૮, ૩૬૦; અ॰ નિ॰ ૧૦.૧૯) –

    ‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno paṇunnapaccekasacco samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño’’ti (dī. ni. 3.348, 360; a. ni. 10.19) –

    એવમાગતેસુ દસસુ અરિયવાસેસુ. તત્થ પઞ્ચઙ્ગવિપ્પહીનોતિ પઞ્ચનીવરણેહિ વિપ્પયુત્તતા વુત્તા. છળઙ્ગસમન્નાગતોતિ ઇટ્ઠાદીસુ છસુ આરમ્મણેસુ સોમનસ્સિતાદિપટિપક્ખા છળઙ્ગુપેક્ખા વુત્તા. એકારક્ખોતિ ઉપટ્ઠિતસતિતા. સઙ્ખાયસેવના અધિવાસના પરિવજ્જના વિનોદનાસઙ્ખાતાનિ ચત્તારિ અપસ્સેના નિસ્સયા એતસ્સાતિ ચતુરાપસ્સેનો, એતેન ચ તે નિસ્સયા દસ્સિતા. પણુન્નાનિ અપનીતાનિ દિટ્ઠિગતિકેહિ પચ્ચેકં ગહિતાનિ દિટ્ઠિસચ્ચાનિ યસ્સ, સો પણુન્નપચ્ચેકસચ્ચો, તેન લોકિયઞાણેન દિટ્ઠિપ્પહાનં વુત્તં. કામેસના ભવેસનાબ્રહ્મચરિયેસનાસઙ્ખાતા એસના સમ્મદેવ અવયા અનૂના સટ્ઠા નિસટ્ઠા અનેનાતિ સમવયસટ્ઠેસનો. એતેન તિણ્ણં એસનાનં અભાવો વુત્તો. ‘‘અનાવિલસઙ્કપ્પો’’તિ ઇમિના કામવિતક્કાદીહિ અનાવિલચિત્તતા. ‘‘પસ્સદ્ધકાયસઙ્ખારો’’તિ ઇમિના ચતુત્થજ્ઝાનસમાયોગેન વિગતદરથતા વુત્તા. ‘‘સુવિમુત્તચિત્તો’’તિ ઇમિના મગ્ગો. ‘‘સુવિમુત્તપઞ્ઞો’’તિ ઇમિના પચ્ચવેક્ખણઞાણમુખેન ફલઞાણં વુત્તં. એતે હિ અરિયા વસન્તિ એત્થાતિ અરિયવાસાતિ વુચ્ચન્તિ . તે પન વાસા વુત્થા વસિતા સમ્પાદિતા યેન, સો વુત્થવાસો, ભગવા. દસબલોતિ દસહિ કાયબલેહિ, ઞાણબલેહિ ચ ઉપેતો. યાનિ હેતાનિ –

    Evamāgatesu dasasu ariyavāsesu. Tattha pañcaṅgavippahīnoti pañcanīvaraṇehi vippayuttatā vuttā. Chaḷaṅgasamannāgatoti iṭṭhādīsu chasu ārammaṇesu somanassitādipaṭipakkhā chaḷaṅgupekkhā vuttā. Ekārakkhoti upaṭṭhitasatitā. Saṅkhāyasevanā adhivāsanā parivajjanā vinodanāsaṅkhātāni cattāri apassenā nissayā etassāti caturāpasseno, etena ca te nissayā dassitā. Paṇunnāni apanītāni diṭṭhigatikehi paccekaṃ gahitāni diṭṭhisaccāni yassa, so paṇunnapaccekasacco, tena lokiyañāṇena diṭṭhippahānaṃ vuttaṃ. Kāmesanā bhavesanābrahmacariyesanāsaṅkhātā esanā sammadeva avayā anūnā saṭṭhā nisaṭṭhā anenāti samavayasaṭṭhesano. Etena tiṇṇaṃ esanānaṃ abhāvo vutto. ‘‘Anāvilasaṅkappo’’ti iminā kāmavitakkādīhi anāvilacittatā. ‘‘Passaddhakāyasaṅkhāro’’ti iminā catutthajjhānasamāyogena vigatadarathatā vuttā. ‘‘Suvimuttacitto’’ti iminā maggo. ‘‘Suvimuttapañño’’ti iminā paccavekkhaṇañāṇamukhena phalañāṇaṃ vuttaṃ. Ete hi ariyā vasanti etthāti ariyavāsāti vuccanti . Te pana vāsā vutthā vasitā sampāditā yena, so vutthavāso, bhagavā. Dasabaloti dasahi kāyabalehi, ñāṇabalehi ca upeto. Yāni hetāni –

    ‘‘કાળાવકઞ્ચ ગઙ્ગેય્યં, પણ્ડરં તમ્બપિઙ્ગલં;

    ‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;

    ગન્ધમઙ્ગલહેમઞ્ચ, ઉપોસથછદ્દન્તિમે દસા’’તિ. (મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧૪૮; સં॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨.૨૨; અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૩.૧૦.૨૧; વિભ॰ અટ્ઠ॰ ૭૬૦; ઉદા॰ અટ્ઠ॰ ૭૫; બુ॰ વ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૩૯; ચૂળનિ॰ અટ્ઠ॰ ૮૧; પટિ॰ મ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨.૪૪) –

    Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.148; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.22; a. ni. aṭṭha. 3.10.21; vibha. aṭṭha. 760; udā. aṭṭha. 75; bu. va. aṭṭha. 1.39; cūḷani. aṭṭha. 81; paṭi. ma. aṭṭha. 2.2.44) –

    એવં વુત્તાનિ દસહત્થિકુલાનિ પુરિમપુરિમતો દસબલગુણોપેતાનિ, તેસુ સબ્બજેટ્ઠાનં દસન્નં છદ્દન્તાનં બલાનિ ભગવતો કાયસ્સ દસબલાનિ નામ. તઞ્ચ કાળાવકસઙ્ખાતાનં પકતિહત્થીનં કોટિસહસ્સસ્સ, મજ્ઝિમપુરિસાનં પન દસન્નં કોટિસહસ્સાનઞ્ચ બલં હોતિ, તં ‘‘નારાયનસઙ્ઘાતબલ’’ન્તિપિ વુચ્ચતિ.

    Evaṃ vuttāni dasahatthikulāni purimapurimato dasabalaguṇopetāni, tesu sabbajeṭṭhānaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ balāni bhagavato kāyassa dasabalāni nāma. Tañca kāḷāvakasaṅkhātānaṃ pakatihatthīnaṃ koṭisahassassa, majjhimapurisānaṃ pana dasannaṃ koṭisahassānañca balaṃ hoti, taṃ ‘‘nārāyanasaṅghātabala’’ntipi vuccati.

    યાનિ પનેતાનિ પાળિયં ‘‘ઇધ, સારિપુત્ત, તથાગતો ઠાનઞ્ચ ઠાનતો અટ્ઠાનઞ્ચ અટ્ઠાનતો યથાભૂતં પજાનાતી’’તિઆદિના (મ॰ નિ॰ ૧.૧૪૮; અ॰ નિ॰ ૧૦.૨૧; વિભ॰ ૭૬૦; પટિ॰ મ॰ ૨.૪૪) વુત્તાનિ ઠાનાઠાનઞાણબલં, કમ્મવિપાકઞાણબલં, સબ્બત્થગામિનિપટિપદાઞાણબલં, અનેકધાતુનાનાધાતુલોકઞાણબલં, સત્તાનં નાનાધિમુત્તિકતાઞાણબલં, ઇન્દ્રિયપરોપરિયત્તઞાણબલં, ઝાનવિમોક્ખસમાધિસમાપત્તીનં સંકિલેસવોદાનવુટ્ઠાનઞાણબલં, પુબ્બેનિવાસઞાણબલં, દિબ્બચક્ખુઞાણબલં, આસવક્ખયઞાણબલન્તિ દસબલઞાણાનિ, ઇમાનિ ભગવતો દસબલાનિ નામ. દસહિ અસેક્ખેહિ અઙ્ગેહીતિ અરહત્તફલસમ્પયુત્તેહિ પાળિયં ‘‘અસેક્ખા સમ્માદિટ્ઠિ…પે॰… અસેક્ખો સમ્માસમાધિ, અસેક્ખં સમ્માઞાણં, અસેક્ખા સમ્માવિમુત્તી’’તિ (દી॰ નિ॰ ૩.૩૪૮, ૩૬૦) એવં વુત્તેહિ દસહિ અસેક્ખધમ્મેહિ સમન્નાગતો. એત્થ ચ દસ્સનટ્ઠેન વુત્તા સમ્માદિટ્ઠિ એવ જાનનટ્ઠેન સમ્માઞાણન્તિપિ વુત્તા, વુત્તાવસેસા પન ફલચિત્તસમ્પયુત્તા સબ્બે ફસ્સાદિધમ્મા સમ્માવિમુત્તીતિ વુત્તાતિ દટ્ઠબ્બં.

    Yāni panetāni pāḷiyaṃ ‘‘idha, sāriputta, tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādinā (ma. ni. 1.148; a. ni. 10.21; vibha. 760; paṭi. ma. 2.44) vuttāni ṭhānāṭhānañāṇabalaṃ, kammavipākañāṇabalaṃ, sabbatthagāminipaṭipadāñāṇabalaṃ, anekadhātunānādhātulokañāṇabalaṃ, sattānaṃ nānādhimuttikatāñāṇabalaṃ, indriyaparopariyattañāṇabalaṃ, jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānañāṇabalaṃ, pubbenivāsañāṇabalaṃ, dibbacakkhuñāṇabalaṃ, āsavakkhayañāṇabalanti dasabalañāṇāni, imāni bhagavato dasabalāni nāma. Dasahi asekkhehi aṅgehīti arahattaphalasampayuttehi pāḷiyaṃ ‘‘asekkhā sammādiṭṭhi…pe… asekkho sammāsamādhi, asekkhaṃ sammāñāṇaṃ, asekkhā sammāvimuttī’’ti (dī. ni. 3.348, 360) evaṃ vuttehi dasahi asekkhadhammehi samannāgato. Ettha ca dassanaṭṭhena vuttā sammādiṭṭhi eva jānanaṭṭhena sammāñāṇantipi vuttā, vuttāvasesā pana phalacittasampayuttā sabbe phassādidhammā sammāvimuttīti vuttāti daṭṭhabbaṃ.

    બિમ્બિસારસમાગમકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi / ૧૩. બિમ્બિસારસમાગમકથા • 13. Bimbisārasamāgamakathā

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / બિમ્બિસારસમાગમકથા • Bimbisārasamāgamakathā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / બિમ્બિસારસમાગમકથાવણ્ણના • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / બિમ્બિસારસમાગમકથાવણ્ણના • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૩. બિમ્બિસારસમાગમકથા • 13. Bimbisārasamāgamakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact