My Account

Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અપદાનપાળિ • Apadānapāḷi

નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

ખુદ્દકનિકાયે

Khuddakanikāye

થેરાપદાનપાળિ

Therāpadānapāḷi

(પઠમો ભાગો)

(Paṭhamo bhāgo)

૧. બુદ્ધવગ્ગો

1. Buddhavaggo

૧. બુદ્ધઅપદાનં

1. Buddhaapadānaṃ

૧.

તથાગતં જેતવને વસન્તં, અપુચ્છિ વેદેહમુની નતઙ્ગો;

Tathāgataṃ jetavane vasantaṃ, apucchi vedehamunī nataṅgo;

‘‘સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધા કિર નામ હોન્તિ, ભવન્તિ તે હેતુભિ કેહિ વીર’’.

‘‘Sabbaññubuddhā kira nāma honti, bhavanti te hetubhi kehi vīra’’.

૨.

તદાહ સબ્બઞ્ઞુવરો મહેસી, આનન્દભદ્દં મધુરસ્સરેન;

Tadāha sabbaññuvaro mahesī, ānandabhaddaṃ madhurassarena;

‘‘યે પુબ્બબુદ્ધેસુ ¹ કતાધિકારા, અલદ્ધમોક્ખા જિનસાસનેસુ.

‘‘Ye pubbabuddhesu ² katādhikārā, aladdhamokkhā jinasāsanesu.

૩.

‘‘તેનેવ સમ્બોધિમુખેન ધીરા, અજ્ઝાસયેનાપિ મહાબલેન;

‘‘Teneva sambodhimukhena dhīrā, ajjhāsayenāpi mahābalena;

પઞ્ઞાય તેજેન સુતિક્ખપઞ્ઞા, સબ્બઞ્ઞુભાવં અનુપાપુણન્તિ.

Paññāya tejena sutikkhapaññā, sabbaññubhāvaṃ anupāpuṇanti.

૪.

‘‘અહમ્પિ પુબ્બબુદ્ધેસુ, બુદ્ધત્તમભિપત્થયિં,

‘‘Ahampi pubbabuddhesu, buddhattamabhipatthayiṃ,

મનસાયેવ હુત્વાન, ધમ્મરાજા અસઙ્ખિયા.

Manasāyeva hutvāna, dhammarājā asaṅkhiyā.

૫.

‘‘અથ બુદ્ધાપદાનાનિ, સુણાથ સુદ્ધમાનસા;

‘‘Atha buddhāpadānāni, suṇātha suddhamānasā;

તિંસપારમિસમ્પુણ્ણા, ધમ્મરાજા અસઙ્ખિયા.

Tiṃsapāramisampuṇṇā, dhammarājā asaṅkhiyā.

૬.

‘‘સમ્બોધિં બુદ્ધસેટ્ઠાનં, સસઙ્ઘે લોકનાયકે;

‘‘Sambodhiṃ buddhaseṭṭhānaṃ, sasaṅghe lokanāyake;

દસઙ્ગુલી નમસ્સિત્વા, સિરસા અભિવાદયિં ³.

Dasaṅgulī namassitvā, sirasā abhivādayiṃ ⁴.

૭.

‘‘યાવતા બુદ્ધખેત્તેસુ, રતના વિજ્જન્તિસઙ્ખિયા;

‘‘Yāvatā buddhakhettesu, ratanā vijjantisaṅkhiyā;

આકાસટ્ઠા ચ ભૂમટ્ઠા ⁵, મનસા સબ્બમાહરિં.

Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā ⁶, manasā sabbamāhariṃ.

૮.

‘‘તત્થ રૂપિયભૂમિયં, પાસાદં માપયિં અહં;

‘‘Tattha rūpiyabhūmiyaṃ, pāsādaṃ māpayiṃ ahaṃ;

નેકભુમ્મં રતનમયં, ઉબ્બિદ્ધં નભમુગ્ગતં.

Nekabhummaṃ ratanamayaṃ, ubbiddhaṃ nabhamuggataṃ.

૯.

‘‘વિચિત્તથમ્ભં સુકતં, સુવિભત્તં મહારહં;

‘‘Vicittathambhaṃ sukataṃ, suvibhattaṃ mahārahaṃ;

કનકમયસઙ્ઘાટં, કોન્તચ્છત્તેહિ મણ્ડિતં.

Kanakamayasaṅghāṭaṃ, kontacchattehi maṇḍitaṃ.

૧૦.

10.

‘‘પઠમા વેળુરિયા ભૂમિ, વિમલબ્ભસમા સુભા;

‘‘Paṭhamā veḷuriyā bhūmi, vimalabbhasamā subhā;

નળિનજલજાકિણ્ણા, વરકઞ્ચનભૂમિયા.

Naḷinajalajākiṇṇā, varakañcanabhūmiyā.

૧૧.

11.

‘‘પવાળંસા પવાળવણ્ણા, કાચિ લોહિતકા સુભા;

‘‘Pavāḷaṃsā pavāḷavaṇṇā, kāci lohitakā subhā;

ઇન્દગોપકવણ્ણાભા, ભૂમિ ઓભાસતી દિસા.

Indagopakavaṇṇābhā, bhūmi obhāsatī disā.

૧૨.

12.

‘‘સુવિભત્તા ઘરમુખા, નિય્યૂહા સીહપઞ્જરા;

‘‘Suvibhattā gharamukhā, niyyūhā sīhapañjarā;

ચતુરો વેદિકા જાલા, ગન્ધાવેળા મનોરમા.

Caturo vedikā jālā, gandhāveḷā manoramā.

૧૩.

13.

‘‘નીલા પીતા લોહિતકા, ઓદાતા સુદ્ધકાળકા;

‘‘Nīlā pītā lohitakā, odātā suddhakāḷakā;

કૂટાગારવરૂપેતા, સત્તરતનભૂસિતા.

Kūṭāgāravarūpetā, sattaratanabhūsitā.

૧૪.

14.

‘‘ઓલોકમયા પદુમા, વાળવિહઙ્ગસોભિતા;

‘‘Olokamayā padumā, vāḷavihaṅgasobhitā;

નક્ખત્તતારકાકિણ્ણા, ચન્દસૂરેહિ ⁷ મણ્ડિતા.

Nakkhattatārakākiṇṇā, candasūrehi ⁸ maṇḍitā.

૧૫.

15.

‘‘હેમજાલેન સઞ્છન્ના, સોણ્ણકિઙ્કિણિકાયુતા;

‘‘Hemajālena sañchannā, soṇṇakiṅkiṇikāyutā;

વાતવેગેન કૂજન્તિ, સોણ્ણમાલા મનોરમા.

Vātavegena kūjanti, soṇṇamālā manoramā.

૧૬.

16.

‘‘મઞ્જેટ્ઠકં લોહિતકં, પીતકં હરિપિઞ્જરં;

‘‘Mañjeṭṭhakaṃ lohitakaṃ, pītakaṃ haripiñjaraṃ;

નાનારઙ્ગેહિ સમ્પીતં ⁹, ઉસ્સિતદ્ધજમાલિની ¹⁰.

Nānāraṅgehi sampītaṃ ¹¹, ussitaddhajamālinī ¹².

૧૭.

17.

‘‘ન નં ¹³ બહૂનેકસતા, ફલિકા રજતામયા;

‘‘Na naṃ ¹⁴ bahūnekasatā, phalikā rajatāmayā;

મણિમયા લોહિતઙ્ગા, મસારગલ્લમયા તથા;

Maṇimayā lohitaṅgā, masāragallamayā tathā;

નાનાસયનવિચિત્તા, સણ્હકાસિકસન્થતા.

Nānāsayanavicittā, saṇhakāsikasanthatā.

૧૮.

18.

‘‘કમ્પલા દુકૂલા ચીના, પટ્ટુણ્ણા પણ્ડુપાવુરા;

‘‘Kampalā dukūlā cīnā, paṭṭuṇṇā paṇḍupāvurā;

વિવિધત્થરણં સબ્બં, મનસા પઞ્ઞપેસહં.

Vividhattharaṇaṃ sabbaṃ, manasā paññapesahaṃ.

૧૯.

19.

‘‘તાસુ તાસ્વેવ ભૂમીસુ, રતનકૂટલઙ્કતં;

‘‘Tāsu tāsveva bhūmīsu, ratanakūṭalaṅkataṃ;

મણિવેરોચના ઉક્કા, ધારયન્તા સુતિટ્ઠરે.

Maṇiverocanā ukkā, dhārayantā sutiṭṭhare.

૨૦.

20.

‘‘સોભન્તિ એસિકા થમ્ભા, સુભા કઞ્ચનતોરણા;

‘‘Sobhanti esikā thambhā, subhā kañcanatoraṇā;

જમ્બોનદા સારમયા, અથો રજતમયાપિ ચ.

Jambonadā sāramayā, atho rajatamayāpi ca.

૨૧.

21.

‘‘નેકા સન્ધી સુવિભત્તા, કવાટગ્ગળચિત્તિતા;

‘‘Nekā sandhī suvibhattā, kavāṭaggaḷacittitā;

ઉભતો પુણ્ણઘટાનેકા, પદુમુપ્પલસંયુતા.

Ubhato puṇṇaghaṭānekā, padumuppalasaṃyutā.

૨૨.

22.

‘‘અતીતે સબ્બબુદ્ધે ચ, સસઙ્ઘે લોકનાયકે;

‘‘Atīte sabbabuddhe ca, sasaṅghe lokanāyake;

પકતિવણ્ણરૂપેન, નિમ્મિનિત્વા સસાવકે.

Pakativaṇṇarūpena, nimminitvā sasāvake.

૨૩.

23.

‘‘તેન દ્વારેન પવિસિત્વા, સબ્બે બુદ્ધા સસાવકા;

‘‘Tena dvārena pavisitvā, sabbe buddhā sasāvakā;

સબ્બસોણ્ણમયે પીઠે, નિસિન્ના અરિયમણ્ડલા.

Sabbasoṇṇamaye pīṭhe, nisinnā ariyamaṇḍalā.

૨૪.

24.

‘‘યે ચ એતરહિ અત્થિ, બુદ્ધા લોકે અનુત્તરા;

‘‘Ye ca etarahi atthi, buddhā loke anuttarā;

અતીતે વત્તમાના ચ, ભવનં સબ્બે સમાહરિં.

Atīte vattamānā ca, bhavanaṃ sabbe samāhariṃ.

૨૫.

25.

‘‘પચ્ચેકબુદ્ધેનેકસતે, સયમ્ભૂ અપરાજિતે;

‘‘Paccekabuddhenekasate, sayambhū aparājite;

અતીતે વત્તમાને ચ, ભવનં સબ્બે સમાહરિં.

Atīte vattamāne ca, bhavanaṃ sabbe samāhariṃ.

૨૬.

26.

‘‘કપ્પરુક્ખા બહૂ અત્થિ, યે દિબ્બા યે ચ માનુસા;

‘‘Kapparukkhā bahū atthi, ye dibbā ye ca mānusā;

સબ્બં દુસ્સં સમાહન્તા, અચ્છાદેમિ તિચીવરં.

Sabbaṃ dussaṃ samāhantā, acchādemi ticīvaraṃ.

૨૭.

27.

‘‘ખજ્જં ભોજ્જં સાયનીયં, સમ્પન્નં પાનભોજનં;

‘‘Khajjaṃ bhojjaṃ sāyanīyaṃ, sampannaṃ pānabhojanaṃ;

મણિમયે સુભે પત્તે, સંપૂરેત્વા અદાસહં.

Maṇimaye subhe patte, saṃpūretvā adāsahaṃ.

૨૮.

28.

‘‘દિબ્બવત્થસમા હુત્વા, મટ્ઠા ¹⁵ ચીવરસંયુતા;

‘‘Dibbavatthasamā hutvā, maṭṭhā ¹⁶ cīvarasaṃyutā;

મધુરા સક્ખરા ચેવ, તેલા ચ મધુફાણિતા.

Madhurā sakkharā ceva, telā ca madhuphāṇitā.

૨૯.

29.

‘‘તપ્પિતા પરમન્નેન, સબ્બે તે અરિયમણ્ડલા;

‘‘Tappitā paramannena, sabbe te ariyamaṇḍalā;

રતનગબ્ભં પવિસિત્વા, કેસરીવ ગુહાસયા.

Ratanagabbhaṃ pavisitvā, kesarīva guhāsayā.

૩૦.

30.

‘‘મહારહમ્હિ સયને, સીહસેય્યમકપ્પયું;

‘‘Mahārahamhi sayane, sīhaseyyamakappayuṃ;

સમ્પજાના સમુટ્ઠાય, સયને ¹⁷ પલ્લઙ્કમાભુજું.

Sampajānā samuṭṭhāya, sayane ¹⁸ pallaṅkamābhujuṃ.

૩૧.

31.

‘‘ગોચરં સબ્બબુદ્ધાનં, ઝાનરતિસમપ્પિતા;

‘‘Gocaraṃ sabbabuddhānaṃ, jhānaratisamappitā;

અઞ્ઞે ધમ્માનિ દેસેન્તિ, અઞ્ઞે કીળન્તિ ઇદ્ધિયા.

Aññe dhammāni desenti, aññe kīḷanti iddhiyā.

૩૨.

32.

‘‘અઞ્ઞે અભિઞ્ઞા અપ્પેન્તિ, અભિઞ્ઞા વસિભાવિતા;

‘‘Aññe abhiññā appenti, abhiññā vasibhāvitā;

વિકુબ્બના વિકુબ્બન્તિ, અઞ્ઞેનેકસહસ્સિયો.

Vikubbanā vikubbanti, aññenekasahassiyo.

૩૩.

33.

‘‘બુદ્ધાપિ બુદ્ધે પુચ્છન્તિ, વિસયં સબ્બઞ્ઞુમાલયં;

‘‘Buddhāpi buddhe pucchanti, visayaṃ sabbaññumālayaṃ;

ગમ્ભીરં નિપુણં ઠાનં, પઞ્ઞાય વિનિબુજ્ઝરે.

Gambhīraṃ nipuṇaṃ ṭhānaṃ, paññāya vinibujjhare.

૩૪.

34.

‘‘સાવકા બુદ્ધે પુચ્છન્તિ, બુદ્ધા પુચ્છન્તિ સાવકે;

‘‘Sāvakā buddhe pucchanti, buddhā pucchanti sāvake;

અઞ્ઞમઞ્ઞઞ્ચ પુચ્છિત્વા ¹⁹, અઞ્ઞોઞ્ઞં બ્યાકરોન્તિ તે.

Aññamaññañca pucchitvā ²⁰, aññoññaṃ byākaronti te.

૩૫.

35.

‘‘બુદ્ધા પચ્ચેકબુદ્ધા ચ, સાવકા પરિચારકા;

‘‘Buddhā paccekabuddhā ca, sāvakā paricārakā;

એવં સકાય રતિયા, પાસાદેભિરમન્તિ તે.

Evaṃ sakāya ratiyā, pāsādebhiramanti te.

૩૬.

36.

‘‘છત્તા તિટ્ઠન્તુ રતના, કઞ્ચનાવેળપન્તિકા;

‘‘Chattā tiṭṭhantu ratanā, kañcanāveḷapantikā;

મુત્તાજાલપરિક્ખિત્તા, સબ્બે ધારેન્તુ ²¹ મત્થકે.

Muttājālaparikkhittā, sabbe dhārentu ²² matthake.

૩૭.

37.

‘‘ભવન્તુ ચેળવિતાના, સોણ્ણતારકચિત્તિતા;

‘‘Bhavantu ceḷavitānā, soṇṇatārakacittitā;

વિચિત્તમલ્યવિતતા, સબ્બે ધારેન્તુ મત્થકે.

Vicittamalyavitatā, sabbe dhārentu matthake.

૩૮.

38.

‘‘વિતતા મલ્યદામેહિ, ગન્ધદામેહિ સોભિતા;

‘‘Vitatā malyadāmehi, gandhadāmehi sobhitā;

દુસ્સદામપરિકિણ્ણા, રતનદામભૂસિતા.

Dussadāmaparikiṇṇā, ratanadāmabhūsitā.

૩૯.

39.

‘‘પુપ્ફાભિકિણ્ણા સુચિત્તા, સુરભિગન્ધભૂસિતા;

‘‘Pupphābhikiṇṇā sucittā, surabhigandhabhūsitā;

ગન્ધપઞ્ચઙ્ગુલિકતા ²³, હેમચ્છદનછાદિતા.

Gandhapañcaṅgulikatā ²⁴, hemacchadanachāditā.

૪૦.

40.

‘‘ચતુદ્દિસા પોક્ખરઞ્ઞો, પદુમુપ્પલસન્થતા;

‘‘Catuddisā pokkharañño, padumuppalasanthatā;

સોવણ્ણરૂપા ખાયન્તુ, પદ્મંરેણુરજુગ્ગતા.

Sovaṇṇarūpā khāyantu, padmaṃreṇurajuggatā.

૪૧.

41.

‘‘પુપ્ફન્તુ પાદપા સબ્બે, પાસાદસ્સ સમન્તતો;

‘‘Pupphantu pādapā sabbe, pāsādassa samantato;

સયઞ્ચ પુપ્ફા મુઞ્ચિત્વા, ગન્ત્વા ભવનમોકિરું.

Sayañca pupphā muñcitvā, gantvā bhavanamokiruṃ.

૪૨.

42.

‘‘સિખિનો તત્થ નચ્ચન્તુ, દિબ્બહંસા પકૂજરે;

‘‘Sikhino tattha naccantu, dibbahaṃsā pakūjare;

કરવીકા ચ ગાયન્તુ, દિજસઙ્ઘા સમન્તતો.

Karavīkā ca gāyantu, dijasaṅghā samantato.

૪૩.

43.

‘‘ભેરિયો સબ્બા વજ્જન્તુ, વીણા સબ્બા રસન્તુ ²⁵ તા;

‘‘Bheriyo sabbā vajjantu, vīṇā sabbā rasantu ²⁶ tā;

સબ્બા સઙ્ગીતિ વત્તન્તુ, પાસાદસ્સ સમન્તતો.

Sabbā saṅgīti vattantu, pāsādassa samantato.

૪૪.

44.

‘‘યાવતા બુદ્ધખેત્તમ્હિ, ચક્કવાળે તતો પરે;

‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, cakkavāḷe tato pare;

મહન્તા જોતિસમ્પન્ના, અચ્છિન્ના રતનામયા.

Mahantā jotisampannā, acchinnā ratanāmayā.

૪૫.

45.

‘‘તિટ્ઠન્તુ સોણ્ણપલ્લઙ્કા, દીપરુક્ખા જલન્તુ તે;

‘‘Tiṭṭhantu soṇṇapallaṅkā, dīparukkhā jalantu te;

ભવન્તુ એકપજ્જોતા, દસસહસ્સિપરમ્પરા.

Bhavantu ekapajjotā, dasasahassiparamparā.

૪૬.

46.

‘‘ગણિકા લાસિકા ચેવ, નચ્ચન્તુ અચ્છરાગણા;

‘‘Gaṇikā lāsikā ceva, naccantu accharāgaṇā;

નાનારઙ્ગા પદિસ્સન્તુ, પાસાદસ્સ સમન્તતો.

Nānāraṅgā padissantu, pāsādassa samantato.

૪૭.

47.

‘‘દુમગ્ગે પબ્બતગ્ગે વા, સિનેરુગિરિમુદ્ધનિ;

‘‘Dumagge pabbatagge vā, sinerugirimuddhani;

ઉસ્સાપેમિ ધજં સબ્બં, વિચિત્તં પઞ્ચવણ્ણિકં.

Ussāpemi dhajaṃ sabbaṃ, vicittaṃ pañcavaṇṇikaṃ.

૪૮.

48.

‘‘નરા નાગા ચ ગન્ધબ્બા, સબ્બે દેવા ઉપેન્તુ તે;

‘‘Narā nāgā ca gandhabbā, sabbe devā upentu te;

નમસ્સન્તા પઞ્જલિકા, પાસાદં પરિવારયું.

Namassantā pañjalikā, pāsādaṃ parivārayuṃ.

૪૯.

49.

‘‘યં કિઞ્ચિ કુસલં કમ્મં, કત્તબ્બં કિરિયં મમ;

‘‘Yaṃ kiñci kusalaṃ kammaṃ, kattabbaṃ kiriyaṃ mama;

કાયેન વાચા મનસા, તિદસે સુકતં કતં.

Kāyena vācā manasā, tidase sukataṃ kataṃ.

૫૦.

50.

‘‘યે સત્તા સઞ્ઞિનો અત્થિ, યે ચ સત્તા અસઞ્ઞિનો;

‘‘Ye sattā saññino atthi, ye ca sattā asaññino;

કતં પુઞ્ઞફલં મય્હં, સબ્બે ભાગી ભવન્તુ તે.

Kataṃ puññaphalaṃ mayhaṃ, sabbe bhāgī bhavantu te.

૫૧.

51.

‘‘યેસં કતં સુવિદિતં, દિન્નં પુઞ્ઞફલં મયા;

‘‘Yesaṃ kataṃ suviditaṃ, dinnaṃ puññaphalaṃ mayā;

યે ચ તત્થ ²⁷ ન જાનન્તિ, દેવા ગન્ત્વા નિવેદયું.

Ye ca tattha ²⁸ na jānanti, devā gantvā nivedayuṃ.

૫૨.

52.

‘‘સબ્બલોકમ્હિ ²⁹ યે સત્તા, જીવન્તાહારહેતુકા;

‘‘Sabbalokamhi ³⁰ ye sattā, jīvantāhārahetukā;

મનુઞ્ઞં ભોજનં સબ્બં ³¹, લભન્તુ મમ ચેતસા.

Manuññaṃ bhojanaṃ sabbaṃ ³², labhantu mama cetasā.

૫૩.

53.

‘‘મનસા દાનં મયા દિન્નં, મનસા પસાદમાવહિં;

‘‘Manasā dānaṃ mayā dinnaṃ, manasā pasādamāvahiṃ;

પૂજિતા સબ્બસમ્બુદ્ધા, પચ્ચેકા જિનસાવકા.

Pūjitā sabbasambuddhā, paccekā jinasāvakā.

૫૪.

54.

‘‘તેન કમ્મેન સુકતેન, ચેતનાપણિધીહિ ચ;

‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

જહિત્વા માનુસં દેહં, તાવતિંસમગચ્છહં.

Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

૫૫.

55.

‘‘દુવે ભવે પજાનામિ, દેવત્તે અથ માનુસે;

‘‘Duve bhave pajānāmi, devatte atha mānuse;

અઞ્ઞં ગતિં ન જાનામિ, મનસા પત્થનાફલં.

Aññaṃ gatiṃ na jānāmi, manasā patthanāphalaṃ.

૫૬.

56.

‘‘દેવાનં અધિકો હોમિ, ભવામિ મનુજાધિપો;

‘‘Devānaṃ adhiko homi, bhavāmi manujādhipo;

રૂપલક્ખણસમ્પન્નો, પઞ્ઞાય અસમો ભવે.

Rūpalakkhaṇasampanno, paññāya asamo bhave.

૫૭.

57.

‘‘ભોજનં વિવિધં સેટ્ઠં, રતનઞ્ચ અનપ્પકં;

‘‘Bhojanaṃ vividhaṃ seṭṭhaṃ, ratanañca anappakaṃ;

વિવિધાનિ ચ વત્થાનિ, નભા ³³ ખિપ્પં ઉપેન્તિ મં.

Vividhāni ca vatthāni, nabhā ³⁴ khippaṃ upenti maṃ.

૫૮.

58.

‘‘પથબ્યા પબ્બતે ચેવ, આકાસે ઉદકે વને;