| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સંયુત્તનિકાય (ટીકા) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
૨. ચક્કવત્તિસુત્તવણ્ણના
2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
૨૨૩. સિરિસમ્પત્તિયા રાજતિ દિપ્પતિ સોભતીતિ રાજા, દાનપિયવચનઅત્થચરિયાસમાનત્તતાસઙ્ખાતેહિ ચતૂહિ સઙ્ગહવત્થૂહિ. રઞ્જેતીતિ રમેતિ. અબ્ભુગ્ગતાયાતિ ઉદીરિતા નિબ્બત્તિતો તત્થ તત્થ ગચ્છનતો. ચક્કં વત્તેતીતિ ચક્કરતનં પવત્તેતિ. દેવટ્ઠાનન્તિ પૂજનીયદેવટ્ઠાનં. ચિત્તીકતટ્ઠેનાતિ પૂજનીયભાવેન. અગ્ઘો નત્થિ ચિરકાલસમ્ભવપુઞ્ઞાનુભાવસિદ્ધરતનસબ્ભાવતો. અઞ્ઞેહિ ચક્કવત્તિનો પરિગ્ગહભૂતરતનેહિ. લોકેતિ મનુસ્સલોકે. તેન તદઞ્ઞલોકં નિવત્તેતિ. વિજ્જમાનગ્ગહણેન અતીતાનાગતં નિવત્તેતિ. બુદ્ધા ચ કદાચિ કરહચિ ઉપ્પજ્જન્તિ ચક્કવત્તિનોપિ યેભુય્યેન તસ્મિંયેવ ઉપ્પજ્જનતોતિ અધિપ્પાયો. અનોમસ્સાતિ અલામકસ્સ ઉક્કટ્ઠસ્સ. સેસાનિ રતનાનિ.
223.Sirisampattiyā rājati dippati sobhatīti rājā, dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātehi catūhi saṅgahavatthūhi. Rañjetīti rameti. Abbhuggatāyāti udīritā nibbattito tattha tattha gacchanato. Cakkaṃ vattetīti cakkaratanaṃ pavatteti. Devaṭṭhānanti pūjanīyadevaṭṭhānaṃ. Cittīkataṭṭhenāti pūjanīyabhāvena. Aggho natthi cirakālasambhavapuññānubhāvasiddharatanasabbhāvato. Aññehi cakkavattino pariggahabhūtaratanehi. Loketi manussaloke. Tena tadaññalokaṃ nivatteti. Vijjamānaggahaṇena atītānāgataṃ nivatteti. Buddhā ca kadāci karahaci uppajjanti cakkavattinopi yebhuyyena tasmiṃyeva uppajjanatoti adhippāyo. Anomassāti alāmakassa ukkaṭṭhassa. Sesāni ratanāni.
તત્રાતિ વાક્યોપઞ્ઞાસને નિપાતો, તસ્મિં પાતુભાવવચને. ‘‘અયુત્ત’’ન્તિ વત્વા તત્થ અધિપ્પાયં વિવરન્તો ‘‘ઉપ્પન્નં હી’’તિઆદિમાહ. તેહિ રતનેહિ ચક્કવત્તનનિયમાપેક્ખતાય ચક્કવત્તિવચનસ્સ. નિયમેનાતિ એકન્તેન. વત્તબ્બતં આપજ્જતિ ભાવિનિ ભૂતે વિય ઉપચારોતિ યથા – ‘‘અગમા રાજગહં બુદ્ધો’’તિ (સુ॰ નિ॰ ૪૧૦). લદ્ધનામસ્સાતિ ચક્કવત્તીતિ લોકે લદ્ધસમઞ્ઞસ્સ પત્થનીયસ્સ પુરિસવિસેસસ્સ. મૂલુપ્પત્તિવચનતોપીતિ ‘‘ચક્કવત્તિસ્સ પાતુભાવા’’તિ એતસ્સ પઠમુપ્પત્તિયા વચનતોપિ. ઇદાનિ તમત્થં વિવરન્તો ‘‘યો હી’’તિઆદિમાહ. યો હિ ચક્કવત્તિરાજા, તસ્સ ઉપ્પત્તિયા ચક્કરતનસ્સ ઉપ્પજ્જનતો ચક્કવત્તીતિ એવં નામં ઉપ્પજ્જતિ. ‘‘ચક્કં વત્તેસ્સતી’’તિ ઇદં પન નિયામં અનપેક્ખિત્વા તસ્સ ઉપ્પજ્જતીતિ રતનાનુપ્પત્તિં ગહેત્વા વુત્તનયતો સઞ્ઞા ઉપ્પજ્જતિ ‘‘ચક્કવત્તી’’તિ. એકમેવાતિ ચક્કરતનમેવ પઠમં પાતુભવતિ. યસ્મિં ભૂતે રઞ્ઞો ચક્કવત્તિસમઞ્ઞા, અથ પચ્છા રતનાનિ પાતુભવન્તીતિ બહૂનં પાતુભાવં ઉપાદાય બહુલવચનતોપિ એતં ‘‘ચક્કવત્તિસ્સ પાતુભાવા રતનાનં પાતુભાવો’’તિ વુત્તં. અયં હેતુકત્તુસઞ્ઞિતો અત્થભેદો. પાતુભાવાતિ પાતુભાવતો. પુઞ્ઞસમ્ભારો ભિન્નસન્તાનતાય રતનાનમ્પિ પરિયાયેન ઉપનિસ્સયહેતૂતિ વુત્તં. યુત્તમેવેતં યથાવુત્તયુત્તિયુત્તત્તા.
Tatrāti vākyopaññāsane nipāto, tasmiṃ pātubhāvavacane. ‘‘Ayutta’’nti vatvā tattha adhippāyaṃ vivaranto ‘‘uppannaṃ hī’’tiādimāha. Tehi ratanehi cakkavattananiyamāpekkhatāya cakkavattivacanassa. Niyamenāti ekantena. Vattabbataṃ āpajjati bhāvini bhūte viya upacāroti yathā – ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’ti (su. ni. 410). Laddhanāmassāti cakkavattīti loke laddhasamaññassa patthanīyassa purisavisesassa. Mūluppattivacanatopīti ‘‘cakkavattissa pātubhāvā’’ti etassa paṭhamuppattiyā vacanatopi. Idāni tamatthaṃ vivaranto ‘‘yo hī’’tiādimāha. Yo hi cakkavattirājā, tassa uppattiyā cakkaratanassa uppajjanato cakkavattīti evaṃ nāmaṃ uppajjati. ‘‘Cakkaṃ vattessatī’’ti idaṃ pana niyāmaṃ anapekkhitvā tassa uppajjatīti ratanānuppattiṃ gahetvā vuttanayato saññā uppajjati ‘‘cakkavattī’’ti. Ekamevāti cakkaratanameva paṭhamaṃ pātubhavati. Yasmiṃ bhūte rañño cakkavattisamaññā, atha pacchā ratanāni pātubhavantīti bahūnaṃ pātubhāvaṃ upādāya bahulavacanatopi etaṃ ‘‘cakkavattissa pātubhāvā ratanānaṃ pātubhāvo’’ti vuttaṃ. Ayaṃ hetukattusaññito atthabhedo. Pātubhāvāti pātubhāvato. Puññasambhāro bhinnasantānatāya ratanānampi pariyāyena upanissayahetūti vuttaṃ. Yuttamevetaṃ yathāvuttayuttiyuttattā.
વત્તબ્બભૂતો અધિપ્પાયો એતસ્સ અત્થીતિ અધિપ્પાયો, અત્થનિદ્દેસો, સઙ્ખેપતો અધિપ્પાયો સઙ્ખેપાધિપ્પાયો. ચક્કરતનાનુભાવેન ચક્કવત્તિસ્સરિયસ્સ સિજ્ઝનતો ‘‘દાતું સમત્થસ્સા’’તિ વુત્તં. યોજનપ્પમાણે પદેસે પવત્તત્તા યોજનપ્પમાણં અન્ધકારં. અતિદીઘાતિરસ્સતાદિં છબ્બિધં દોસં વિવજ્જેત્વા ઠિતસ્સાતિ વચનસેસો.
Vattabbabhūto adhippāyo etassa atthīti adhippāyo, atthaniddeso, saṅkhepato adhippāyo saṅkhepādhippāyo. Cakkaratanānubhāvena cakkavattissariyassa sijjhanato ‘‘dātuṃ samatthassā’’ti vuttaṃ. Yojanappamāṇe padese pavattattā yojanappamāṇaṃ andhakāraṃ. Atidīghātirassatādiṃ chabbidhaṃ dosaṃ vivajjetvā ṭhitassāti vacanaseso.
સબ્બેસં ચતુભૂમકધમ્માનં પુરેચરં કુસલાનં ધમ્માનં ગતિયો સમન્વેસનવસેન પવત્તનતો. બુદ્ધાદીહિપિ અપ્પહાનીયતાય મહન્તધમ્મસભાવત્તા ધમ્મકાયે ચ જેટ્ઠકટ્ઠેન ધમ્મકાયૂપપન્નં. પઞ્ઞાપાસાદતાય ચસ્સ ઉપરિગતટ્ઠેન અચ્ચુગ્ગતં. વિત્થતટ્ઠેન વિપુલં. મહન્તતાય મહન્તં. અનાદિકાલભાવિતસ્સ કિલેસસન્તાનસ્સ ખણેનેવ વિદ્ધંસનતો સીઘં લહુ જવન્તિ પરિયાયા. બોજ્ઝઙ્ગધમ્મપરિયાપન્નત્તા હિ વુત્તં ‘‘એકન્ત-કુસલત્તા’’તિ. સમ્પયુત્તવસેન પીતિયા આલોકવિદ્ધંસનભાવવસેનાતિ વુત્તં ‘‘સહજાતપચ્ચયાદી’’તિઆદિ. સબ્બસઙ્ગાહિકધમ્મપરિચ્છેદોતિ ચતુભૂમકત્તા સબ્બસઙ્ગાહકો બોજ્ઝઙ્ગધમ્મપરિચ્છેદો કથિતો.
Sabbesaṃ catubhūmakadhammānaṃ purecaraṃ kusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesanavasena pavattanato. Buddhādīhipi appahānīyatāya mahantadhammasabhāvattā dhammakāye ca jeṭṭhakaṭṭhena dhammakāyūpapannaṃ. Paññāpāsādatāya cassa uparigataṭṭhena accuggataṃ. Vitthataṭṭhena vipulaṃ. Mahantatāya mahantaṃ. Anādikālabhāvitassa kilesasantānassa khaṇeneva viddhaṃsanato sīghaṃ lahu javanti pariyāyā. Bojjhaṅgadhammapariyāpannattā hi vuttaṃ ‘‘ekanta-kusalattā’’ti. Sampayuttavasena pītiyā ālokaviddhaṃsanabhāvavasenāti vuttaṃ ‘‘sahajātapaccayādī’’tiādi. Sabbasaṅgāhikadhammaparicchedoti catubhūmakattā sabbasaṅgāhako bojjhaṅgadhammaparicchedo kathito.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / સંયુત્તનિકાય • Saṃyuttanikāya / ૨. ચક્કવત્તિસુત્તં • 2. Cakkavattisuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / સંયુત્તનિકાય (અટ્ઠકથા) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ૨. ચક્કવત્તિસુત્તવણ્ણના • 2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
