Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / જાતક-અટ્ઠકથા • Jātaka-aṭṭhakathā |
[૩૨૪] ૪. ચમ્મસાટકજાતકવણ્ણના
[324] 4. Cammasāṭakajātakavaṇṇanā
કલ્યાણરૂપો વતયન્તિ ઇદં સત્થા જેતવને વિહરન્તો ચમ્મસાટકં નામ પરિબ્બાજકં આરબ્ભ કથેસિ. તસ્સ કિર ચમ્મમેવ નિવાસનઞ્ચ પારુપનઞ્ચ હોતિ. સો એકદિવસં પરિબ્બાજકારામા નિક્ખમિત્વા સાવત્થિયં ભિક્ખાય ચરન્તો એળકાનં યુજ્ઝનટ્ઠાનં સમ્પાપુણિ. એળકો તં દિસ્વા પહરિતુકામો ઓસક્કિ. પરિબ્બાજકો ‘‘એસ મય્હં અપચિતિં દસ્સેતી’’તિ ન પટિક્કમિ. એળકો વેગેનાગન્ત્વા તં ઊરુમ્હિ પહરિત્વા પાતેસિ. તસ્સ તં અસન્તપગ્ગહણકારણં ભિક્ખુસઙ્ઘે પાકટં અહોસિ. ભિક્ખૂ ધમ્મસભાયં કથં સમુટ્ઠાપેસું ‘‘આવુસો, ચમ્મસાટકપરિબ્બાજકો અસન્તપગ્ગહં કત્વા વિનાસં પત્તો’’તિ સત્થા આગન્ત્વા ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ઇમાય નામા’’તિ વુત્તે ‘‘ન, ભિક્ખવે, ઇદાનેવ, પુબ્બેપેસ અસન્તપગ્ગહં કત્વા વિનાસં પત્તોયેવા’’તિ વત્વા અતીતં આહરિ.
Kalyāṇarūpovatayanti idaṃ satthā jetavane viharanto cammasāṭakaṃ nāma paribbājakaṃ ārabbha kathesi. Tassa kira cammameva nivāsanañca pārupanañca hoti. So ekadivasaṃ paribbājakārāmā nikkhamitvā sāvatthiyaṃ bhikkhāya caranto eḷakānaṃ yujjhanaṭṭhānaṃ sampāpuṇi. Eḷako taṃ disvā paharitukāmo osakki. Paribbājako ‘‘esa mayhaṃ apacitiṃ dassetī’’ti na paṭikkami. Eḷako vegenāgantvā taṃ ūrumhi paharitvā pātesi. Tassa taṃ asantapaggahaṇakāraṇaṃ bhikkhusaṅghe pākaṭaṃ ahosi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, cammasāṭakaparibbājako asantapaggahaṃ katvā vināsaṃ patto’’ti satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa asantapaggahaṃ katvā vināsaṃ pattoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
અતીતે બારાણસિયં બ્રહ્મદત્તે રજ્જં કારેન્તે બોધિસત્તો એકસ્મિં વાણિજકુલે નિબ્બત્તિત્વા વયપ્પત્તો વણિજ્જં કરોતિ. તદા એકો ચમ્મસાટકપરિબ્બાજકો બારાણસિયં ભિક્ખાય ચરન્તો એળકાનં યુજ્ઝનટ્ઠાનં પત્વા એળકં ઓસક્કન્તં દિસ્વા ‘‘અપચિતિં મે કરોતી’’તિ સઞ્ઞાય અપટિક્કમિત્વા ‘‘ઇમેસં એત્તકાનં મનુસ્સાનં અન્તરે અયં એકો એળકો અમ્હાકં ગુણં જાનાતી’’તિ તસ્સ અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા ઠિતોવ પઠમં ગાથમાહ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ vāṇijakule nibbattitvā vayappatto vaṇijjaṃ karoti. Tadā eko cammasāṭakaparibbājako bārāṇasiyaṃ bhikkhāya caranto eḷakānaṃ yujjhanaṭṭhānaṃ patvā eḷakaṃ osakkantaṃ disvā ‘‘apacitiṃ me karotī’’ti saññāya apaṭikkamitvā ‘‘imesaṃ ettakānaṃ manussānaṃ antare ayaṃ eko eḷako amhākaṃ guṇaṃ jānātī’’ti tassa añjaliṃ paggahetvā ṭhitova paṭhamaṃ gāthamāha –
૯૩.
93.
‘‘કલ્યાણરૂપો વતયં ચતુપ્પદો, સુભદ્દકો ચેવ સુપેસલો ચ;
‘‘Kalyāṇarūpo vatayaṃ catuppado, subhaddako ceva supesalo ca;
યો બ્રાહ્મણં જાતિમન્તૂપપન્નં, અપચાયતિ મેણ્ડવરો યસસ્સી’’તિ.
Yo brāhmaṇaṃ jātimantūpapannaṃ, apacāyati meṇḍavaro yasassī’’ti.
તત્થ કલ્યાણરૂપોતિ કલ્યાણજાતિકો. સુપેસલોતિ સુટ્ઠુ પિયસીલો. જાતિમન્તૂપપન્નન્તિ જાતિયા ચ મન્તેહિ ચ સમ્પન્નં. યસસ્સીતિ વણ્ણભણનમેતં.
Tattha kalyāṇarūpoti kalyāṇajātiko. Supesaloti suṭṭhu piyasīlo. Jātimantūpapannanti jātiyā ca mantehi ca sampannaṃ. Yasassīti vaṇṇabhaṇanametaṃ.
તસ્મિં ખણે આપણે નિસિન્નો પણ્ડિતવાણિજો તં પરિબ્બાજકં નિસેધેન્તો દુતિયં ગાથમાહ –
Tasmiṃ khaṇe āpaṇe nisinno paṇḍitavāṇijo taṃ paribbājakaṃ nisedhento dutiyaṃ gāthamāha –
૯૪.
94.
‘‘મા બ્રાહ્મણ ઇત્તરદસ્સનેન, વિસ્સાસમાપજ્જિ ચતુપ્પદસ્સ;
‘‘Mā brāhmaṇa ittaradassanena, vissāsamāpajji catuppadassa;
દળ્હપ્પહારં અભિકઙ્ખમાનો, અવસક્કતી દસ્સતિ સુપ્પહાર’’ન્તિ.
Daḷhappahāraṃ abhikaṅkhamāno, avasakkatī dassati suppahāra’’nti.
તત્થ ઇત્તરદસ્સનેનાતિ ખણિકદસ્સનેન.
Tattha ittaradassanenāti khaṇikadassanena.
તસ્સ પણ્ડિતવાણિજસ્સ કથેન્તસ્સેવ સો મેણ્ડકો વેગેનાગન્ત્વા ઊરુમ્હિ પહરિત્વા તં તત્થેવ વેદનાપ્પત્તં કત્વા પાતેસિ. સો પરિદેવમાનો નિપજ્જિ. સત્થા તં કારણં પકાસેન્તો તતિયં ગાથમાહ –
Tassa paṇḍitavāṇijassa kathentasseva so meṇḍako vegenāgantvā ūrumhi paharitvā taṃ tattheva vedanāppattaṃ katvā pātesi. So paridevamāno nipajji. Satthā taṃ kāraṇaṃ pakāsento tatiyaṃ gāthamāha –
૯૫.
95.
‘‘ઊરુટ્ઠિ ભગ્ગં વટ્ટિતો ખારિભારો, સબ્બઞ્ચ ભણ્ડં બ્રાહ્મણસ્સ ભિન્નં;
‘‘Ūruṭṭhi bhaggaṃ vaṭṭito khāribhāro, sabbañca bhaṇḍaṃ brāhmaṇassa bhinnaṃ;
ઉભોપિ બાહા પગ્ગય્હ કન્દતિ, અતિધાવથ હઞ્ઞતે બ્રહ્મચારી’’તિ.
Ubhopi bāhā paggayha kandati, atidhāvatha haññate brahmacārī’’ti.
તસ્સત્થો – ભિક્ખવે, તસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ ઊરુટ્ઠિકં ભગ્ગં, ખારિભારો વટ્ટિતો પવટ્ટિતો, તસ્મિં પવટ્ટમાને યં તત્થ તસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ ઉપકરણભણ્ડં, તમ્પિ સબ્બં ભિન્નં, સોપિ ઉભો બાહા ઉક્ખિપિત્વા પરિવારેત્વા ઠિતપરિસં સન્ધાય ‘‘અભિધાવથ, હઞ્ઞતે બ્રહ્મચારી’’તિ વદન્તો કન્દતિ રોદતિ પરિદેવતીતિ.
Tassattho – bhikkhave, tassa paribbājakassa ūruṭṭhikaṃ bhaggaṃ, khāribhāro vaṭṭito pavaṭṭito, tasmiṃ pavaṭṭamāne yaṃ tattha tassa brāhmaṇassa upakaraṇabhaṇḍaṃ, tampi sabbaṃ bhinnaṃ, sopi ubho bāhā ukkhipitvā parivāretvā ṭhitaparisaṃ sandhāya ‘‘abhidhāvatha, haññate brahmacārī’’ti vadanto kandati rodati paridevatīti.
પરિબ્બાજકો ચતુત્થં ગાથં આહ –
Paribbājako catutthaṃ gāthaṃ āha –
૯૬.
96.
‘‘એવં સો નિહતો સેતિ, યો અપૂજં પસંસતિ;
‘‘Evaṃ so nihato seti, yo apūjaṃ pasaṃsati;
યથાહમજ્જ પહતો, હતો મેણ્ડેન દુમ્મતી’’તિ.
Yathāhamajja pahato, hato meṇḍena dummatī’’ti.
તત્થ અપૂજન્તિ અપૂજનીયં. યથાહમજ્જાતિ યથા અહં અજ્જ અસન્તપગ્ગહં કત્વા ઠિતો મેણ્ડેન દળ્હપ્પહારેન પહતો એત્થેવ મારિતો . દુમ્મતીતિ દુપ્પઞ્ઞો. એવં યો અઞ્ઞોપિ અસન્તપગ્ગહં કરિસ્સતિ, સોપિ અહં વિય દુક્ખં અનુભવિસ્સતીતિ સો પરિદેવન્તો તત્થેવ જીવિતક્ખયં પત્તોતિ.
Tattha apūjanti apūjanīyaṃ. Yathāhamajjāti yathā ahaṃ ajja asantapaggahaṃ katvā ṭhito meṇḍena daḷhappahārena pahato ettheva mārito . Dummatīti duppañño. Evaṃ yo aññopi asantapaggahaṃ karissati, sopi ahaṃ viya dukkhaṃ anubhavissatīti so paridevanto tattheva jīvitakkhayaṃ pattoti.
સત્થા ઇમં ધમ્મદેસનં આહરિત્વા જાતકં સમોધાનેસિ – ‘‘તદા ચમ્મસાટકો એતરહિ ચમ્મસાટકો અહોસિ, પણ્ડિતવાણિજો પન અહમેવ અહોસિ’’ન્તિ.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā cammasāṭako etarahi cammasāṭako ahosi, paṇḍitavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
ચમ્મસાટકજાતકવણ્ણના ચતુત્થા.
Cammasāṭakajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / જાતકપાળિ • Jātakapāḷi / ૩૨૪. ચમ્મસાટકજાતકં • 324. Cammasāṭakajātakaṃ